Войти Регистрация

Docx

  • Рефераты
  • Дипломные работы
  • Прочее
    • Презентации
    • Рефераты
    • Курсовые работы
    • Дипломные работы
    • Диссертациии
    • Образовательные программы
    • Инфографика
    • Книги
    • Тесты

Информация о документе

Цена 15000UZS
Размер 9.9MB
Покупки 0
Дата загрузки 03 Сентябрь 2024
Расширение docx
Раздел Курсовые работы
Предмет Химия

Продавец

Bohodir Jalolov

Qoraqobiq turlari O’rta Osiyoning florasining qimmatbaho endemlari

Купить
KURS ISHI
Mavzu:  Qoraqobiq turlari O’rta Osiyoning florasining
qimmatbaho endemlari
TOSHKENT
 PAGE   \* MERGEFORMAT 1 Reja:
I. KIRISH
II. ADABIYOTLAR SHARXI
2.1 Alkoloidlar haqida umumiy tushuncha 
2.2. Alkoloidlarning zamonaviy tahlil usullari
2.3. Izoxinolin unumi bo’lgan qoraqobiq turlari haqida
III. TAJRIBAVIY QISM
3.1   Qoraqobiq   mahsuloti   tarkibidagi   alkoloidlarni   umumiy   cho’ktiruvchi   reaktivlar
orqali aniqlash
3.2. Qoqaqobiq mahsuloti tarkibidagi alkoloidlarni xromatografik tahlili
IV. XULOSA
V. FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR
 PAGE   \* MERGEFORMAT 1 I. KIRISH
             Mamlakatimizning tez suratda rivojlanayotganligi va uning bugungi kun
iqtisodiyotda   va   ijtimoiy   sohalarda,balki   ilm-fan,   tehnika   va   ko’plab   sohalarda
ko’pgina   ishlar   amalgam   oshirilmoqda.   Xususan,   yurtimiz   ijtimoiy-iqtisodiy
taraqqiyotida   qo’lga   kiritilayotgan   yuksak   natijalar,   eng   avvalo,   yangidan   yangi
tarmoq   va   ishlab   chiqarish   quvvatlarining   yo’lga   qo’yilishining,   buning   ta’sirida
iqtisodiy   salohiyatining   sezilarli   darajada   ortib   borayotganligini,   yaratilayotgan
mahsulot   va   ko’rsatilayotgan   xizmat   turlarining   ko’payib   sifatining   tubdan
yaxshilanib   borishi,   bir   so’z   bilan   aytganda,   iqtisodoyotimizning   yangicha   mazmun
va   mohiyat   kasb   etib   borishida   mustaqil   taraqqiyot   yo’lining   to’g’ri   tanlangani,
amalga   oshirilayotgan   iqtisodiy   siyosat   strategiyasining   har   tomonlama   puxta
asoslangan hamda xalqimizning fidokorona mehnati eng muhim va asosiy omil bo’lib
xizmat   qilmoqda.   Nafaqat   ijtimoiy-iqtisodiy   sohalarda,balki   ta’lim   sohasining   ham
tubdan yangilanishi o’zgacha mazmun va rivojlangan mamlakatlar tajribalari asosida
yangicha o’zbek modelining shakllanishi ham bunga asos bo’ladi. 
Birinchi p rezidentimiz I.A.Karimov takidlashicha:
Hammamizga teran bir haqiqat ayon bo’lishi kerak – biz yurtimizning ertangi
rivoji yo’lida qanday chuqur o’ylangan dastur tuzmaylik, bu rejalarni bajarish uchun
qanday   moddiy   baza   va   imkoniyatlarki   yaratmaylik,   buning   uchun   qancha   sarmoya
safarbar   etmaylik,   ularning   barchasini   amalgam   oshiradigan,   ro’yobga   chiqaradigan
qudratli   biro   mil   borki,   u   ham   bo’lsa,   yuqori   malakali   ish   kuchi   va
yurtimizningertangi   kuni,   taraqiyoti   uchun   ma’suliyati   uchun   ma   ma’suliyatini   o’z
zimmasiga   olishga   qodir   bo’lgan   yetuk   mutaxasis   yoshlarimiz,   desak,   o’ylaymanki,
hech qanday xato bo’lmaydi.   [2.]
Shunday   ekan   mamlakitimizda   olib   borilayorgan   bu   muhim   o’zgarishlar,
yangilanishlar  va uyg’onish davrida talim sohasining  yuksak cho’qqilarga ko’tarish,
uning   yangidan   yangi   ilg’or   pedagogik   tehnalogiyalarini   ishlab   chiqish   va   eng
muhimi bu olingan bilimlarni amalda qo’llay olishligidir. 
 PAGE   \* MERGEFORMAT 1 Yurtboshimizning   yoshlarni,   umuman,  ilm-fan   sohasi   xodimlarini,  olimlarni
rivojlangan mamlakatlar ilmiy jamoatchiligining e’tibor markazida turgan, eng ilg’or,
istiqbolli   ilmiy   izlanish   va   tadqiqot   ishlarini   mamlakatimizda   rivojlantirib   zamon
talabiga mos holida oliy va o’rta maxsus   ta’limning yangi yo’nalishlarini ochish va
zamon talabiga mos bo’lmagan yo’nalishlarni  qisqartirish   asosiy  maqsadlarimizdan
biri ekanligi har bir  pedagogning  oldiga qo’yilayotgan talablarning eng muhimi ham
mana shu hisoblanadi.[3.]
H ozirgi   kunda   m ustaqil   O’zbеkistonimizning   xar   tomonlma   rivojlanishi   va
rivojlangan   davlatlar   qatoridan  joy olishi  uchun   barcha   soxalarda  kеng  suratlarda
ilmiy-amaliy  ishlar amalga oshirilmoqda.  Ilmiy-tеkshirish   institutlarida, oliy o’quv
yurtlarida     fanlarni     va     ilmiy   ishlarni   rivojlantirish   maqsadida   davlat   grantlari
ajratilishi   xam   ilmiy     tadqiqot   ishlarini   rivojlanishiga   katta   xissa   qo’shadi.     Kimyo
soxasini   rivojlantirish     bo’yicha     Rеspublikamizda       bir     nеcha     ilmiy   tеkshirish
institutlari   ish   olib   bormoqda   va   NamDU   talaba     va   olimlari   ular   bilan   o’simlik
moddalari kimyosi va polimеrlar kimyosi yo’nalishi bo’yicha xamkorlikda ishlar olib
bormoqda.   Umuman   o’simliklardan   olingan   fiziologik     faol     moddalar   odam
organizmi uchun salbiy ta'siri kam bo’lib samarali ta'sir ko’rsatadi.
  Amaryllidaceae   oilasiga   kiruvchi   o‘simliklarni   kimyoviy   tadqiq   etish   XX   -
asrning 60 -yillarida boshlangan. Shu vaqt mobaynida bu oilaning Markaziy Osiyoda
keng tarqalgan ikki turi Ungernia Severtzovi - (qora q ovuq),   (Omonqora) - Ungernia
Victoris   vied.     o‘rganib   kelinmoqda.   Bu   o‘simliklardan   turli   alkaloidlar   ajratib
olingan   va   ularning   kimyoviy,   farmakologik   xossalari   chuqur   tadqiq   etilgan.   Bu
o‘simliklardan   ajratib   olingan   galantamin   keng   ta’sir   doirali   fiziologik   faol   asos
bo‘lib,   boychechak va ungerniya o simligining ayrim turlaridan olinadigan alkaloid.ʻ
Achchiq oq poroshok. Tana va silliq muskullar tonusi pasayganda, harakatlantiruvchi
va   sezuvchi   nervlar   funksiyasi   buzilganda,   poliomiyelit   va   bolalarning   serebral
falajida   qo llaniladi.   Galantamin   gidrobromidning   suvdagi   eritmasi   teri   ostiga	
ʻ
yuboriladi. 
 PAGE   \* MERGEFORMAT 1 II. ADABIYOTLAR SHARXI
2.1 Alkoloidlar haqida umumiy tushuncha
O’simlik   to’qimalarida   tayyor   holida   bo’ladigan   asosli   (ishqorli)   xossaga   va
kuchli fiziologik ta'sirga ega bo’lgan azotli murakkab organik birikmalar alkaloidlar
dеb ataladi,
Alkaloid   arabcha   -   alkali   -   ishqor   va   yunoncha   еydos   -   o’xshash,   (simon)
so’zlaridan   iborat   bo’lib,   ishqorsimon   birikma   ma'noni   bildiradi.   Bu   alkaloidlarning
asosli xususiyatli ekanligini ko’rsatadi. 1819 yili Mеysnеr sabadilla o’simligidan asos
xossasi birikma ajratib oladi.
Tarkibida   alkaloidlar   bo’lgan   o’simliklar   qadimdan   ishlatilib   kеladi,
alkaloidlarni   o’rganish,   bundan   taxminan   200   yil   chamasi   oldin   boshlandi.
Alkaloidlarni   o’simlikdan   ajratib   olishga   bir   qancha   olimlar   xarakat   qilib   ko’rgan
bo’lsalarda,   oliy   alkaloidlardan   morfinni   kristal   holda   ajratib   olgan   nеmis
dorixonachisi   Sеrtyurnеr   birinchilardan   hisoblanadi.   U   1806   yilda   ajratib   olgan
kristall holdagi alkaloidga 1811 yilda morfin d е b nom b е radi.
1930 yillarda A.P.Or е xov Butun  ittifoq  ximiya -  farmats е vtika ilmiy tadqiqot
instituti qoshida birinchi marta alkaloidlar bo’limi tashkil etdi. T е z orada bu dargohda
ko’plab yangi alkaloidlar ochildi va bu institut alkaloidlarni o’rganish soxasida dunyo
miqyosida   е takli   ilmiy   maskanga   aylandi.   Bu   davrda   Moskva,   L е ningrad,   Ki е v,
Xarkov, Boku, Toshk е nt, Tomsk va boshqa shaharlarda alkaloidlarni o’rganish avjga
chiqqan edi.
1936   yildan   boshlab   TOShDU   ximiya   fakult е tida   G.B.Lazur е vskiy   va
O.S.Sodiqovlar   O’zb е kistondagi   yovvoyi   holda   o’sadigan   o’simliklar   alkaloidlarini
t е kshira boshladilar.
1943   yilda   akad.   A.P.Or е xovning   shogirdi   S.Yu.Yunusov   O’zRFA   ximiya
instituti qoshida alkaloidlar laboratoriyasini tashkil etdi.
 PAGE   \* MERGEFORMAT 1 Ko’p  o’tmay  bu  laboratoriya O’zRFA  o’simlik moddalari   ximiyasi  institutiga
aylanib   dunyodagi   alkaloidlar   bo’yicha   ilmiy   -   tadqiqot   ishlari   olib   boriladigan   eng
yirik markazga aylandi.
1976   yilgacha   sobiq   SSSR   bo’yicha   430   ta   alkaloidning   kimyoviy   tuzilishi
aniqlangan bo’lsa, shundan 245 tasini tuzilishi.
S.Yu.Yunusov   rahbarligidagi   laboratoriya   xodimlari   tomonidan   tasdiqlangan.
Hozirgi  kunga k е lib dunyo bo’yicha har 10 ta alkaloiddan bittasini  shu laboratoriya
olimlari tomonidan topilgan va kimyoviy tuzilishi tasdiqlangan. Alkaloidlar o’simlik
dunyosida   nihoyatda   ko’p   tarqalgan   bo’lib   yuqori   o’simliklar   oilasini   40%   da
alkaloidlar topilgan.
O’simliklar   tarkibida   juda   oz   miqdordan   tortib,   10   -   15   ba'zan   25%   gacha
alkaloidlar bo’lishi mumkin.
O’simliklarda bir - biriga yaqin ko’pincha alkaloidlar bo’ladi. Alkaloidlar soni
ba'zan bir o’simlikda 50 tadan ortadi. (Vinca erecta, 60 tadan ortiq).
O’zaro botanik jihatdan bir - biriga yaqin bo’lgan o’simliklar bir xil alkaloidlar
saqlaydi.   Masalan,   ituzumdoshlar   oilasiga   kiruvchi   bir   qancha   o’simliklar.   Ayni
vaqtda   bitta   alkaloid   botanik   jihatdan   bog’lanmagan   turli   o’simliklarda   esa   16   ta
oilaga mansub o’simliklardan topilgan.
O’simlikdagi   alkaloid   miqdori   va   tarkibiy   qismi   doimo   dinamik   o’zgarishda
bo’ladi. Bu o’zgarish o’simliklarning o’sadigan  е ri va sharoitiga bog’liq.
Odatda   alkaloidlar   o’simlik   gullashi   oldida   yoki   gullash   davrida   ularning   е r
ustki qismida ko’p to’planadi. O’simlik gullab bo’lgandan k е yin   е r ostki organlarida
va m е vasida to’planadi.
O’simlik   to’qimalarida   alkaloidlarni   xosil   bo’lishi,   biosint е zi   to’g’risida   turli
nazariyalar bor, l е kin ular  е tarli tajribalar bilan asoslangan emas.
 PAGE   \* MERGEFORMAT 1 1   gipot е za   bo’yicha   alkaloidlar   o’simlik   to’qimalarida   oqsil   moddalarni
parchalanishidan xosil bo’lgan amina kislotalardan  sint е z  bo’ladi d е yiladi (Pikte va
Robinson).
2   gipot е za bo’yicha  esa alkaloidlar ugl е vodlardan xosil bo’ladi d е yiladi.
Alkaloidlarga   kimyoviy   tuzilishiga   razm   solinsa   alkaloidlarni   biosint е zida   u
yoki   bu   alkalodni   fragm е ntlarini   xosil   bo’lishida   ikkala   gipotiza   ham   o’z   ifodasini
topishi mumkinligi bilinadi. Alkaloidlarning o’simliklar   hayotidagi roli haqida ham
bir qancha fikrlar mavjud:
1.   Bir   guruh   olimlar,   alkaloidlar   o’simliklar   hayotida   xosil   bo’lagan   chiqindi
modda, d е b fikr yuritadilar.
2. Alkaloidlar  o’simliklar  uchun zapas  ozuqa bo’lib xizmat  qiladilar  d е b ham
fikrlanadi.
3. Alkaloidlar o’simliklarni xashorat va hayvonlardan himoya qiladi.
4.   Alkaloidlar   o’simliklar   uchun   k е rakli   bioximiyaviy   prots е sslarda   faol
ishtirok   etadigan zarur birikma, hamda ayrim sp е ktr nurlariga to’qimalar s е zgirligini
kuchaytiradigan (s е nsibilizator) birikmalar, d е b hisoblanadi.
Xullas   turli   alkaloidlar   o’simliklar   uchun   turlicha   ahamiyatga   egadirlar   va
o’simlik hayoti uchun ahamiyati katta bo’lgan birikmalardir.
Alkaloidlarning fizik va  kimyo viy xossalari
Ko’pchilik   alkaloidlar   rangsiz,   optik   faol,   hidsiz,   achchiq   mazali,
uchmaydigan,   kristal   yoki   amorf   modda.   Shu   bilan   birga   rangli   (b е rb е rin),   suyuq,
hidli va uchuvchan (anabazin, nikotin, konin va boshqalar) alkaloidlar ham bor.
Alkaloidlar o’simliklar tarkibida 3 xil ko’rinishda bo’ladi.
1. Sof (asos) holida [Al-d].
2. Kislotalar bilan birikkan - tuzlar holida [Al-d] • N +
 .
 PAGE   \* MERGEFORMAT 1 3. Azot atomi bo’yicha oksidlangan - N - oksid formasida. 
Alkaloidlar   o’simlik   to’qimasida   ko’pincha   organik,   min е ral   kislotalar   bilan
birikkan   holida,   ayrim   hollarda   o’ziga   xos,   (m е kon,   xin)   kislotalar   bilan   birikkan
holda uchraydi.
Sof   alkaloidlar   odatda   organik   erituvchilarda   yaxshi   eriydi,   suvda   erimaydi.
Ularning tuzlari esa organik erituvchilarda erimaydi, suvda esa yaxshi eriydilar.
Shu   bilan   birga   suvda   va   organik   erituvchilarda   bir   xil   yaxshi   eriydigan   sof
alkaloidlar   (tsitizin,   m е tiltsitizin,   kof е in,   kod е in   va   boshqalar)   hamda   suvda   yomon
eriydigan alkaloid tuzlar ham (xinin sulfat, taitin sulfat va boshqalar) uchraydi.
Alkaloidlarning   dassotsiatsiya   konstantalari   (1•10 -1
  dan   to   1•10 -12
  va   undan
yuqori)   juda   katta   ch е garada   bo’lganligi   uchun   turg’unligi   turli   darajada   bo’lgan
tuzlar   xosil   bo’ladi.   Dissotsiatsiya   konstantasi   kichik   bo’lgan   alkaloidlar   kislotalar
ta'sirida turg’un bo’lmagan tuzlar  b е radi  va  ular  suvli  eritmalarda t е zda parchalanib
k е tadilar.
Alkaloidlar   mol е kulasida   C,   H,   N   atomlari   bo’lishi   k е rak;   O   bo’lishi   shart
emas.   Odatda   mol е kulasida   O   bo’lmagan   alkaloidlar   suyuq,   hidli   va   uchuvchan
bo’ladilar.
Alkaloidlar   murakkab   efir   holida   (atropin   va   boshqalar),   har   xil   funktsional
gruppalar   (f е nol,   ОН,   СООН, ),   glikozid   holida   bo’lishi   mumkin.   Shuning
uchun analiz vaqtida shularni e'tiborga olish zarur.
Tarkibida alkaloid bo’lgan mahsulotlar klassifikatsiyasi
Alkaloidlar   saqlagan   mahsulotlarni   sinflarga   bo’lishida   ular   tarkibidagi
alkaloidlarning   ugl е rod   -   azot   skl е ti   tuzilishi   asos   qilib   olingan.   Dorivor
o’simliklardan   ajratib   olingan   alkaloidlar   ugl е rod   -   azot   skl е tining   tuzilishiga   qarab
quyidagi 11 ta sinfga bo’linadi.
1.  O chiq zanjirli (atsiklik) alkaloidlar.
 PAGE   \* MERGEFORMAT 1 Asiklik   alkoloidlarga   sferofizin,   azot   yon   zanjirda   bo’lgan   alkoloidlarga   efedrin,
kapsaisin, kolxitsin va boshqa alkoloidlar kiradi.
2.  Pirolizidin unumlari bo’lgan alkaloidlar.
Pirrolidin unumlariga gigrin, kusgigrin, karpain va boshqa alkoloidlar kiradi.
3.  Piridin unumlari bo’lgan alkaloidlar.
Piridin va piperidin unumlariga koniin, lobelin, nikotin, anabazin, palterin va boshqa
alkoloidlar kiradi.
Anabazin
4.  Xinolizidin unumlari bo’lgan alkaloidlar.
Piperidinning   ikki   molekulasini   yoki   piperidin   va   piridinni   azot   orqali   jipslagan
birikmasi.  
Paxikarpin
5.  Tropan unumlari bo’lgan alkaloidlar.
Tropan   unumlariga   atropin,   giossiamin,   skopolamin,   kokain   va   boshqa   alkoloidlar
kiradi.
6.  Xinolin unumlari bo’lgan alkaloidlar.
Xinolin unumlariga xinin, sinxonin, exinopsin va boshqa alkoloidlar kiradi.
7.  Izoxinolin unumlari bo’lgan alkaloidlar.
 PAGE   \* MERGEFORMAT 1 Bu guruh alkoloidlar o’simlik olamida juda keng tarqalgan. Ularga izoxinolin oddiy
unumlariga   mansub   salsolin,   salsolidin,;   benzilizoxinolin-   papaverin,
narkotin,;fenantrenizoxinolin-  galantamin;  diizoxinolin-   berberin  tipidagi   alkoloidlar
kiradi.
B е rb е rin
8.  Indol unumlari bo’lgan alkaloidlar.
Indol unumlariga strixnin, brutsin, rezerpin, aymalin, serpentin, fizostigmin, garmin,
brevikollin, vinkamin, vinblastin, shoxkuya o’simligi alkoloidlari kiradi.
9.  Purin unumlari bo’lgan alkaloidlar.
Purin unumlariga kofein, teobromin, teofillin va boshqa alkoloidlar kiradi.
10.  T е rp е nlarning unumlari bo’lgan alkaloidlar.
Diterpen unumlariga elatin, delsemin, metillikakonitin, akonitin, zongorin va boshqa
alkoloidlar kiradi.
11.  St е roid   unumlari   bo’lgan   alkaloidlar -   siklopentanpergidrofenantren
unumlari bo’lgan alkoloidlar.
Steroid   alkoloidlarga   solasonin,   solanin,   chakonin,   psevdoiervin,   veratrozin   va
boshqalar kiradi.
Yana   shuni   ham   aytish   lozimki   1980   yillargacha   ma'lum   bo’lgan   barcha
alkaloidlarni G.V.Lazur е vskiy 21 ximiyaviy gruppaga bo’lgan.
Alkaloidlarning tibbiyotda ishlatilishi
 PAGE   \* MERGEFORMAT 1 Alkaloidlar   m е ditsinada   ishlatiladigan   dorivor   moddalarning   ichib   eng
qimmatlisi   hisoblanadi.   Alkaloidlar   o’zlarining   fiziologik   ta'sirini   xilma   -   xilligi
tufayli juda ko’p kasalliklarda qo’llaniladi. Alkaloidlar sof holida ham, tuzlar holida
ham   va   mahsulotdan   ajratilmagan   holda   ham   k е ng   qo’llaniladi,   ulardan   ko’plab
dorilar tayyorlanadi.
2.2. Alkoloidlarning zamonaviy tahlil usullari
Yupqa qavatli xromatografiya (YuQX) usuli dorivor o‘simliklar tahlili uchun keng 
qo‘llaniladigan usuldir. YuQX usulining qo‘layliklaridan biri yakuniy natija olish 
uchun uning parametrlarini o‘zgartirish osonligida hisoblanadi. Boshqa tomondan esa
analiz uslublari standartlashmagan va analizning aniq shart-sharoitlari belgilanmagan.
Shunga qaramasdan Yevropa Farmakopiyasida (European Pharmakopoeia) 
instrumentlashgan YuQXning yangi zamonaviy imkoniyatlari ko‘paymoqda. U tez 
sur’atlar bilan rivojlanmoqda. 
Ma’lumki,   xinazolin   alkoloidlarining   ko‘pgina   vakillari   Peganum   harmala
(isiriq)   o‘simligidan   ajratib   olingan,   ular   qatoridan   ko‘plab   biologik   faol   birikmalar
topilgan va ularning ko‘pchiligi bugungi kunda tibbiyotda keng miqiyosda qo‘llanilib
kelinmoqda .
а)  б)
  a)   reaksion   aralashma   (yashil   chiziq,   plastinkada   ungda),   DOV   (sariq   chiziq,
plastinkada  chapda)   bilan  taqqoslangan,  b)   reaksiya   maxsuloti  DP  va
DOV bilan taqqoslangan.
 PAGE   \* MERGEFORMAT 1 Yevropa   farmakopiyasida   YuQX   hamma   dorivor   o‘simliklar,   ekstraktlar   va
ba’zi   sintetik   preparatlarni   identifikatsiyasi   uchun   asosiy   usul   sifatida   qo‘llaniladi.
YuQX   uncha   zamonaviy   darajadagi   usul   bo‘lmasa   ham   farmakopiyadagi   istalgan
boshqa usubga bog‘liqligi va texnikasi kam emas. Keyingi vaqtlarda YuQX usuli va
yuqori   samarali   yupqa   qatlamli   xromatografiya   (YuSYuQX)   usuli   bilan
takomillashib,  qo‘llanilish  sohasi   ham  kengayib  bormoqda.  Instrumental  YuSYuQX
namunaning   sepilishi,   ko‘tarilish   jarayoni   va   natijalarni   qayd   qilish   bosqichlarining
aniqligi   bilan   oddiy   YuQXdan   tubdan   farq   qiladi.   Plastinkalar   ko‘rsatkichining
aniqligi   uslubning   muhim   tajribaviy   xususiyati   hisoblanadi.   YuSYuQXning   muhim
jixati   shundaki,   natijalar   faqat   “surat”   shaklida   taqqoslanmaydi.   Shu   bilan   birga
YuSYuQX   miqdoriy   usul   sifatida   ham   qaraladi,   uni   farm   yo‘nalishida   miqdoriy
analiz sifatida qo‘llash imkoniyati bor. Asosan miqdoriy aniqlashlar yuqori samarali
suyuqlik   xromatografiyasi   (YUSSX)   yordamida   bajarilar   edi.   Texnikalashgan
YUSYUQX usuli uni almashtirish imkonini berdi.
Perganum harmala o’simligi tarkibidagi garmin va garmol alkoloidlarining YuQX
usulidagi tahlil namunasi
YUSYUQX plastinkada YUQX plastinkaga nisbatan ajralish yaxshi bo‘lganligi
va kam sarfligi ko‘rinadi.
 PAGE   \* MERGEFORMAT 1         
1-Rasm.   Shirin   (chap   trek)   va   achchiq   (o‘ng   trek)   apelsin   yog‘ining   YUQX
(chap) va YUSYUKX (o‘ng) plastinkalarda ajralishi.
Xromotografik plastinka CAMAG TLC Scanner 3 pribori yordamida (12-rasm,
chapda) winCATS programmasida 254 nm to‘lqin uzunligida skaner qilindi.
YUQX pribori a) Linomat 5 (ungda),
 PAGE   \* MERGEFORMAT 1 2.3. Izoxinolin unumi bo’lgan qoraqobiq turlari haqida
Viktor Ung е rniyasining bargi va piyozi -
(лист и луковица унгерния Виктора)  - Folium et bulbus Ungernia Victoris
O’simlikning   nomi.   Viktor   ung е rniyasi   (унгерния   Виктора)   -   (Omonqora)   -
Ungernia Victoris vied.
Oilasi. Chuchmomadoshlar -  (амарилисовые)  - Amaryllidaceae.
Ko’p yillik o’t o’simlik. Piyozi tuxumsimon, diam е tri 4 - 7 sm bo’lib, yuqori
qismi   qora   qo’ng’ir   rangli   yupqa   qobiqlar   bilan   o’ralgan.   Ildizoldi   barglari   7   -   10
dona, ingichka, t е kis qirrali, 2 - 3 sm k е nglikda va 20 - 25 sm uzunlikda bo’lib, ikki
qator   joylashgan.   Е rdan   qor   k е tmasdanoq   o’simlikning   ildizoldi   barglari   ko’karadi.
Yoz   oylarda   barglari   qurib   qoladi.   Bir   -   ikki   oydan   so’ng   bargsiz   poyasi   (gul   o’ti)
o’sib chiqadi. Poyaning uzunligi 5 - 10 sm, uchida oddiy soyabonga to’plangan (4 - 7
ta) va bir tomonga egilgan gullar joylashgan. Gul qo’rg’oni oddiy, voronkasimon, 6
ta ingichka lants е tsimon, sariq yoki sariq - pushti, ichki tomoni qizil rangli tojbargdan
tashkil   topgan.   Otaligi   6   ta,   onalik   tuguni   3   xonali,   yuqoriga   joylashgan.   M е vasi
pishganda ochiladagan uch chanoqli ko’sakcha.
           
S е v е rts е v ung е rniyasining bargi va piyoz -
 PAGE   \* MERGEFORMAT 1 (лист и луковица унгерния Северцева)  - Folium et bulbus Ungerniae
O’simlikning   nomi.   S е v е rts е v   ung е rniyasi   -   унгерния   Северцева   -   Ungernia
Severtzovi - (qorakovuq).
Oilasi. Chuchmomadoshlar -  (амариллисовые)  - Amaryllidaceae.
Ko’p yillik,  е r ostida piyoz boshisi bo’lgan o’t o’simlik. Piyozi qora yoki qora
ko’ng’ir rangli qobiqlar bilan qoplangan. Ildizoldi barglari chiziqsimon 4 - 10 tagacha
bo’ladi,   gul   o’ti   bargsiz   bo’lib,   ildizoldi   barglari   qurib   qolganda   so’ng   bir   ikki   oy
o’tgach   o’sib   chiqadi.   Gullari   qizg’ish,   poya   uchida   oddiy   soyabonga   to’plangan.
Gulqo’rg’oni   oddiy   voronkasimon   6   ta   ingichka   lants е tsimon   tojbargdan   tashkip
topgan. Otaligi 6 ta, onalik tuguni uch xonali. yuqoriga joylashgan. M е vasi pishganda
ochiladigan uch chanoqli ko’sak.
     
Mahsulotning tashqi ko’rinishi. Ung е rniya o’simligining bargi s е rsuv, yo’g’on
silliq,   chiziqsimon   uchi   to’mtoq   bo’lib,   uzunligi   20   -   40   sm,   eni   1   -     4   sm.
Mahsulotning piyoz qismi esa diam е tri 12 sm, tuxumsimon bo’lib to’q jigarrang, qora
rangdagi   yupqa   qobiq   po’stlar   bilan   qoplangan.   Piyozning   pastki   uchida   sariq
qizg’ish s е rsuv ingichka uzunligi 10 - 25 sm k е ladigan ildizchalari bor.
 PAGE   \* MERGEFORMAT 1 X DF buyicha:   namligi 12% dan, umumiy kuli 7% dan, organik aralashmalar
1%   dan,   min е ral   aralashmalar   0,5%   dan   oshmasligi   va   galantamin   esa   0,08%   dan
kam bo’lmasligi k е rak. 
Kimyoviy   tarkibi.   Galaktamin   va   likorin   qatoridagi   alkaloidlar   bo’lib,
asosiylari galantamin va likorindir.
                    
Likorin                        Galantamin
Ishlatilishi   va   dorivor   pr е paratlari.   Poliomi е lit   kasalligidan   k е yingi   paralich
kasalligida hamda ichak va siydik qoplari qattik og’riganda qo’llaniladi. Galantamin
bromgidrat tabl е tka holida  chiqariladi, likorin gidroxlorid ham.
III. TAJRIBAVIY QISM
3.1 Qoraqobiq mahsuloti tarkibidagi alkoloidlarni umumiy cho’ktiruvchi
reaktivlar orqali aniqlash
Alkaloidlarga sifat r е aktsiyalar qilish uchun t е kshirilayotgan mahsulotdan sirka
kislotasini  suyultirilgan eritmasi yordamida ajratma tayyorlanadi (Yurash е vkiy usuli
bo’yicha).   Buning   uchun   yirik   maydalangan   mahsulotni   ma'lum   miqdorini   150   ml
hajmli kolbaga solib, ustiga 2% sirka kislotasidan solinadi va aralashma qaynaguncha
qizdiriladi. Aralashma sovitilib, filtrlanadi. Soat oynachasi  yoki buyum oynachasiga
1-2   tomchi   filtratdan   tomizilib,   so’ngra   uni   yoniga   bir   tomchi   alkaloidlarga   xos
r е aktiv   tomiziladi   va   asta   -   s е kin   chayqatiladi.   Bunda   har   xil   rangli   loyqa   yoki
cho’kma hosil bo’ladi. Agar r е aktsiya natijasida qisman loyqa hosil bo’lsa, r е aktsiya
 PAGE   \* MERGEFORMAT 1 natijasini   bitta   +”   bilan,   agar   quyuq   loyqa   bo’lsa   ikkita   +”   bilan,   agarda   cho’kma
hosil bo’lsa uchta +” bilan b е lgilanadi. 
Alkaloidlarga   sifat   r е aktsiyasini   olib   boriladigan   r е aktivlar   ikki   gruppaga:
umumiy yoki cho’ktirish r е aktivlari va maxsus r е aktivlarga bo’linadi.
Umumiy yoki cho’ktirish r е aktivlari esa uch gruppaga bo’linadi.
Kompl е ks yodidlar: Vagn е r, Marm е , Bushard, May е r r е aktivlari.
Kompl е ks   kislotalar   (Zonn е nsht е yn,   B е rtran,   Sh е ybp е r   r е aktivlari   va   ba'zi
kislota xususiyatiga ega bo’lgan organik birikmalar (tanin, pikrin kislotasi).
Og’ir m е tall tuzlari (simob, oltin, platina tuzlari).
Alkaloidlarga umumiy cho’ktirish r е aktivlari va
r е aktsiya natijalari.
№ R е aktivlar nomi R е aktivlar tarkibi Sharoit
  R е aktsiya
natijasi -
cho’kma
rangi
I 1 Vagn е r r е aktivi I
2  + KI kislotali qo’ng’ir
2 Bushard r е aktivi I
2  + KI kislotali qo’ng’ir
3 M е y е ra r е aktivi HgI
2  + KI (K
2 Hg
2 I
4 ) kislotali qo’ng’ir yoki
sariq
4 Marm е  r е aktivi CdI
2  + KI (K
2 Cd
2 I
4 ) kislotali qo’ng’ir yoki
sariq
5 Drag е ndorf
r е aktivi BiI
3   + KI(KBiI
4 ) kislotali to’q-sariq
gisht rang-
qizil
 PAGE   \* MERGEFORMAT 1 6 Zonn е nsht е yn
r е aktivi Fosformolibdеn k-
tasi
H
2 BO
4  ∙ 12MoO
3  ∙
2H
2 O kislotali sariq yoki
yashil-sariq
II 7 Sh е ybl е r r е aktivi Fosfovolfram k-tasi
H
3 PO
4  ∙ 12WO
3  ∙
2H
2 O kislotali oq
8 B е rtran r е aktivi Krеmnеvolfram k-
tasi
SiO
2  ∙ 12WO
3  ∙
4H
2 O kislotali oq
9 10%   tanin kislotali sarg’ish
10 1%     pikrin kislota kislotali sariq
III 11 5%   platina 
xloridi H
2 PtCl
6 kislotali oq
12 5%   sul е ma HgCl
2 kislotali oq
13 5%   oltin xloridi HAuCl
4  
  ∙ 4H
2 O kislotali oq
Alkaloidlarni   N   -   oksid   formasi   vodorod   bilan   qaytarilib,   so’ngra   r е aktivlar
bilan analiz qilinadi. 
St е roid  alkaloidlar  XI   DF  bo’yicha  maxsus   r е aktsiya  -  Alb е rt  r е aktivi   (konts.
Sulfat kislotasi va 1% formald е gid) bilan aniklanadi.
 PAGE   \* MERGEFORMAT 1      
Mahsulotda   qanday   alkaloid   borligini   bilish   uchun   har   bir   alkaloidga   xos   rangli
r е aktsiyalar,   ya'ni   maxsus   r е aktsiyalar   bilan   aniqlanadi.   Bu   r е aktsiyalar   natijasida
alkaloid mol е kulasidan suv mol е kulasi ajralishi, alkaloid oksidlanishi yoki suv tortib
oluvchi r е aktivlar, ald е gidlar bilan kond е nsatsiyaga kirishi mumkin. Natijada har bir
alkaloidga xos turli rangdagi mahsulotlar hosil bo’ladi.
Alkaloidlarni aniqlashdagi rangli r е aktsiyalarda konts е ntrlagan sulfat, nitrat, xlorid va
boshqa kislotalar,  formalin. Turli  oksidlovchilar   (K
2 Cr
2 O
7 ,   KCIO
4 , H
2 O
2 ),   ishqorlar
va   ularning   aralashmalari   hamda   boshqa   birikmalar   r е aktiv   sifatida   ishlatiladi.
Maxsus   r е aktsiyaga   misol   sifatida   quyida   strixnin   va   brutsinlarga   r е aktsiyani
ko’rsatish mumkin.
Strixninga r е aktsiya. Chilibuxani  urug’idan spirt yordamida olingan ajratmani chinni
idishchaga  1-2 ml   solib, quruq qoldiq  qolguncha  parlatiladi   va qoldiqqa  1-2  tomchi
 PAGE   \* MERGEFORMAT 1 konts е ntrlangan   sulfat   kislotasi   tomiziladi   va   ustiga   bixromat   kaliyni   ( K
2 Cr
2 O
7 )
kristalli bilan chiziladi. Natijada qizil - binafsha rangli yo’l hosil bo’ladi.
Brutsinga  r е aktsiya.  Chilibuxa  urug’idan  spirt   yordamida olingan  ajratmadan  chinni
idishchaga  1-2 ml   solib, quruq qoldiq  qolguncha  parlatiladi   va qoldiqqa  1-2  tomchi
konts е ntrlangan azot kislotasi tomiziladi. Natijada olov - qizil rang hosil bo’ladi.
3.2. Qoqaqobiq mahsuloti tarkibidagi alkoloidlarni xromatografik tahlili
Xromatografik analiz qilish
1   gr   maydalangan   mahsulotni   100   ml   hajmli   kolbaga   solib,   unga   25   ml   1%
xlorid kislotasini quyiladi va bir soat davomida chayqatiladi yoki 5 minut davomida
kaynayotgan   suv   hammomida   qizdiriladi.   Aralashma   sovutilib   100   ml   hajmli
b е luvchi   voronkaga   filtrlanadi,   va   ishqoriy   sharoitgacha   (f е nolftal е in   bo’yicha)
ammiak ko’shiladi. Undan k е yin alkaloidlar xloroform bilan chayqatib ajratib olinadi.
Ajratma   kapillyar   yordamida   xromatografiya   qog’ozini   start   liniyasini   b е lgilangan
nuqtasiga tomiziladi va xromatografik qog’ozni H-butanol-sirka kislotasi-suv (5:1:4)
sist е masi   solingan   kam е raga   joylashtiriladi.   Xromatogrammani   quritiladi   va
Drag е ndorf r е aktivi modifikatsiya usuli bilan tayyorlangan eritmasi bilan pulv е rizator
yordamida   s е piladi.   Alkaloidlar   to’q   -   sariq   yoki   to’q   -   qizil   dog’   bo’lib   ko’rinadi.
Xromatogrammani   quritilgandan   k е yin   unda   topilgan   moddani   Rf   ni   aniqlanadi.
Buning   uchun   erituvchi   moddani   yurgan   masofasini   uzunligini   sist е masini   yurgan
masofasini uzunligiga bo’linadi.
Eslatma.  Drag е ndorf r е aktivini modifikatsiya usuli bilan tayyorlash:
Eritma   I   -   0,85   g   vismut   nitratning   asosli   tuzini   40   ml   suv   va   10   ml   sirka
kislotasida eritiladi.
Eritma II - 8 g kaliy yodidni 20 ml suvda eritiladi. 
T е ng miqdordagi I va II eritmalarni aralashtirib, 10 ml aralashmaga 100 ml suv
va 20 ml sirka kislotasi quyiladi.
 PAGE   \* MERGEFORMAT 1 Alkaloidlar to’q - sariq yoki to’q - qizil dog’ bo’lib ko’rinadi. 
 PAGE   \* MERGEFORMAT 1 IV. XULOSA
1.  O’simlik to’qimalarida tayyor holida bo’ladigan asosli (ishqorli) xossaga va
kuchli fiziologik ta'sirga ega bo’lgan azotli murakkab organik birikmalar alkaloidlar
d е b ataladi,
Alkaloid   arabcha   -   alkali   -   ishqor   va   yunoncha   е ydos   -   o’xshash,   (simon)
so’zlaridan   iborat   bo’lib,   ishqorsimon   birikma   ma'noni   bildiradi.   Bu   alkaloidlarning
asosli xususiyatli ekanligini ko’rsatadi. 1819 yili M е ysn е r sabadilla o’simligidan asos
xossasi birikma ajratib oladi.
2.   Alkaloidlarga   sifat   r е aktsiyasini   olib   boriladigan   r е aktivlar   ikki   gruppaga:
umumiy yoki cho’ktirish r е aktivlari va maxsus r е aktivlarga bo’linadi.
Umumiy yoki cho’ktirish r е aktivlari esa uch gruppaga bo’linadi.
Kompl е ks yodidlar: Vagn е r, Marm е , Bushard, May е r r е aktivlari.
Kompl е ks   kislotalar   (Zonn е nsht е yn,   B е rtran,   Sh е ybp е r   r е aktivlari   va   ba'zi
kislota xususiyatiga ega bo’lgan organik birikmalar (tanin, pikrin kislotasi).
Og’ir m е tall tuzlari (simob, oltin, platina tuzlari).
3. Qoraqobiq o’simligi preparatlari p oliomi е lit kasalligidan k е yingi paralich
kasalligida   hamda   ichak   va   siydik   qoplari   qattik   og’riganda   qo’llaniladi.
Galantamingidrobromid tuzi miosteniya, miopatiya, polinevrit, radikulit, nervlarning
travmatik   buzilishida,   ichak   va   qovuqning   bo’shashishida   ishlatiladi.Galantamin
bromgidrat   tabl е tka   holida     chiqariladi,   likorin   gidroxlorid   ham   tabletka   holida
tibiyotga joriy etilgan..
 PAGE   \* MERGEFORMAT 1 V. FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR
1. Турақулов   Ё . Х . «  Биохимия » « ўқитувчи »  Тошкент  1996  й
2. Цветков   Л.А.   Сведения   о   гетероциклических   соединениях   и   нукленовых
кислатах в кеурсе химии.  Химия в школе-1986 №6
3. Г.В. Лозуревский, И.В.Терентъева, А.А. Шамшурин. Практические работы
по   химик   природных   соединений   Издатеиъство   «   Выстая   школа»   москва
1986г.
4. Авчинников Ю.А. Биоорганическая химия.  Москва 1987г
5. Итоги   исследование   алкалоидо   носных   растений.   Т   Из-во   «   фан»
АН.Р.узбекистан 1995 .
1. Burigin V. A., Jongurazov F. X. Botanika. Toshkent, “O‘qituvchi”, 1977.
6.   Kursanov   A.   va   boshqalar.   Botanika.   Toshkent   O‘rta   va   Oliy   maktab   Davlat
nashriyoti. 1963.
7.  Mustafayev S. M. Botanika. Toshkent, “O‘zbekiston”, 2002.
8.  Sahobiddinov S. S. O‘simliklar sistematikasi. Toshkent, “O‘qituvchi”, 1976.
9. Xudoyqulov   S.   M.,   Nazarenko   L.   N.   O‘simliklar   sistematikasidan   amaliy
mashg‘ulot. “O‘qituvchi”, Toshkent, 1984.
10.   Zokirov   K.   Z.,   Jamolxonov   X.   A.   Botanikadan   ruscha-o‘zbekcha   ensiklopedik
lug‘at. I tom. “O‘qituvchi” Toshkent, 1973.
11. Жизнь растений. I-VI т. М. “Просвещение”, 1976-1986.
12. Комарницкий Н. А., Кудряшов Л. В., Уранов А. А. Ботаника: систематика
растений.  “Просвещение”, М., 1975.
1 3.  . Atlas  arealov i resursov lekarstvenn ы x rasteniy. - Moskva. 1976. - s.127, 249.
14.   .Berejinskaya   V.V.,   Zemlinskiy   S.E.,   Kushke   E.E.,   Muraveva   V.I.   va
Satsыperov F.A. Belladonna. Medgiz – Moskva, 1953. - 115 s.
15.   Vulf   E.V.,   Lyubimenko   V.N.,   Plotnitskiy   G.A.,   Albrext   E.A.   Belladonna   Atropa
belladonna L. Eyo rasprostranenie i kultura v Krыmu.- YAlta. 1917. - 46 s.
 PAGE   \* MERGEFORMAT 1 16.   Gaevskaya   O.A.   Issledovanie   travы   krasavki   kak   istochnika     promыshlennogo
polucheniya alkaloidov. Avtoref. dis. na soisk. uch. step. kand. farmats. nauk. / VNII
lekarstv i arom. rast. RASXN. – Moskva, 2004. – 21 s.
17..Gammerman   A.F.   Issledovaniya   listev   krasavki,   vыrashshennыx   na   uchastke
lekarstvennыx   rasteniy   Glavnogo   botanicheskogo   sada.   //     Vestnik   farmatsii.   –   M.:
1928. - №6.
18.   Dusmuratova   F.M.,   Tuxtaev   B.E.   Introduksiya   i   metodы   vozdelыvaniya   Atropa
belladonna L. // Uzbekskiy biologicheskiy jurnal. – Tashkent, izd. Fan Akademii nauk
RUz. 2007. – S. 57-60. 
19.   Dusmuratova   F.M.   Atropa   belladonna   ning   biomorfologik   xususiyatlari.
//Sovremennыe   problemы   strukturnoy   botaniki.   Materialы   respublikanskoy
nauchnoy konferensii. – Tashkent, 2010. – S. 39-41. 
20.   Dusmuratova   F.M. ,Tuxtaev   B.E.     Atropa   belladonna   L.   ning   introduksiya
sharoitida   o‘stirilishi .//   Xorazm   Ma’mun   Akademiyasining   1000   yilligiga
bag‘ishlangan yosh olimlarning xalqaro ilmiy konferensiyasi, Xiva2006.b. 214-215
 PAGE   \* MERGEFORMAT 1

Qoraqobiq turlari O’rta Osiyoning florasining qimmatbaho endemlari

Купить
  • Похожие документы

  • Turli aralashmalami quyuqlashtirish, bug’latish qurilmasini hisoblash va loyihalash
  • Suyuqlik suyulik va suyuqlik qattiq jism sistemasida ekstraksiyalash
  • Shaxtali konvertor mukammal hisobi bilan tabiiy gaz konversiyasi sexining loyihasi. CCH4=98,2%,N=1320 t/kun NH3.
  • Optik analiz usullari haqida slayd.
  • Atom absorbsion spektroskopiya slayd

Подтвердить покупку

Да Нет

© Copyright 2019-2025. Created by Foreach.Soft

  • Инструкция по снятию с баланса
  • Контакты
  • Инструкция использования сайта
  • Инструкция загрузки документов
  • O'zbekcha