Ro'yxatga olish sanasi 09 Yanvar 2024
5 SotishRaqamli iqtisodiyotning asosiy ko’rsatgichlari
![Ikkinchi darajali narxlarni diskriminatsiyalash ko’pincha narx chegirmasi yoki
chegirmalar shaklida amalga oshiriladi (etkazib berish hajmi bo’yicha; kümülatif
chegirmalar - temir yo’lda mavsumiy chipta; vaqtni kamsitish - ertalab, tushdan
keyin, kechqurun kino seanslari uchun turli narxlar; sotib olingan tovarlar hajmini
mutanosib ravishda to’lash bilan birgalikda obuna to’lovini olish).
Uchinchi darajali narxlarni diskriminatsiyalash ("bozor segmentatsiyasi")
monopolist mahsulotni turli odamlarga turli narxlarda sotganda sodir bo’ladi,
ammo ushbu shaxsga sotiladigan har bir mahsulot birligi bir xil narxda sotiladi. [9]
bu narxlarni diskriminatsiyalash ning eng keng tarqalgan shakli. Bunga kinoda
talabalar uchun chegirmalar yoki dorixonada keksa fuqarolar uchun chegirmalar
misol bo’la oladi.
Ikkala trafik ham umumiy vertikal o’qga ega. Marjinal xarajatlar (MS) doimiydir.
Har bir bozorda monopolist firma Mr = MS teng bo’lganda foydani maksimal
darajada oshirib, yuqori narxni (P1) belgilaydi, unga ko’ra uning tovarlariga talab
kamroq elastik bo’ladi
Uchinchi darajali narxlarni diskriminatsiyalash](https://docx.uz/documents/a13b2b89-e6e7-4bb7-8755-eff92b859e26/page_25.png?v=2)
![Xulosa:
Ko’plab rivojlangan mamlakatlar, ro’y berishi lozim bo’lgan o’zgarishlar
muqarrarligini to’la tushunib, iqtisodiyotni raqamlashtirish tomon jadal harakatni
ongli ravishda boshlamoqdalar. Bu yo’nalishni birinchilardan bo’lib ma’lum qilgan
AQSH , Yaponiya, Koreya va Xitoy bugungi kunda raqamli poygada norasmiy
yetakchilar sanaladi. Ularning keyingi o’rinlarda Buyuk Britaniya, Yevropa Ittifoqi
mamlakatlari, Avstraliya, Belorussiyava boshqalar turadi. Bu dalillarni
birlashtirgan holda qayd etishga majburmizki, bironta, jumladan, yetakchi
mamlakatlarda ham raqamli iqtisodiyot o’zi nima ekanligi va u kelajakda qanday
oqibatlarga olib kelishi mumkinligi haqida to’laqonli falsafiy tushunish yo’q.
Ko’rinib turibdiki, raqamli iqtisodiyot deganda, ko’plab mamlakatlar iqtisodiy
munosabatlar va boshqaruvning yangi shakllarni emas, balki, iste’molchilar bilan
kommunikatsiya qilish va to’lovlarning yangi elektron raqamli shakllarini
tushunadi, holos. Aftidan, ko’pchilik mamlakatlar raqamli iqtisodiyotni ongli
ravishda tashkil etmaydi, balki mavjud iqtisodiy munosabatlarni raqamlashtirish
jarayoni bilan shug’ullanadi, xolos. Bu faoliyat, eskirganlik darajasi yaqqol ko’zga
tashlanib turganiga qaramay, raqamli iqtisodiyot tuzishning maqsadli yo’naltirilgan
jarayoni hisoblanmaydi. Iqtisodiyotni raqamlashtirish jarayonining ba’zi yetakchi
mamlakatlari esa qarama-qarshi yondashuvlar tanlab olgan [5]. Masalan, AQSH
bozor yo’nalishini, Xitoy esa rejali iqtisodiyotni tanlab olgan. Qolgan mamlakatlar
ma’lum bir oraliq variantlarga rioya qilishadi. Shuni alohida aytib o’tishni kerakki,
xuddi Xitoy kabi, AQSH dasturi nuqtai-nazaridan ham iqtisodiyotni
raqamlashtirish jarayonida biz globallashuvning yangi bosqichini ko’ramiz.
Dunyodagi eng kuchli ikkita iqtisodiyot sifatida AQSH va Xitoy uchun
globallashuv foydali, chunki iqtisodiy jihatdan kuchliroq bo’lgan o’yinchi doimo
o’z ustunligini namoyish etish imkoniyatiga ega bo’ladi. Agar bu sohadagi AQSH
ning strategiyasini batafsilroq ko’rib chiqadigan bo’lsak, raqamli iqtisodiyotni
tashkil qilish jarayonini to’rt asosiy blokka ajratish mumkinligi ma’lum bo’lib
qoladi:](https://docx.uz/documents/a13b2b89-e6e7-4bb7-8755-eff92b859e26/page_42.png?v=2)
![Foydalanilgan adabiyotlar ro’yxati
1. Milton Friedman (February 2002) [1962]. "VIII: Monopoly and the Social
Responsibility of Business and Labor". Capitalism and Freedom (paperback)
(40th anniversary ed.). The University of Chicago Press. p. 208. ISBN 0-226-
26421-1 .
2. Blinder, Alan S; Baumol, William J; Gale, Colton L (June 2001). "11:
Monopoly" . Microeconomics: Principles and Policy (paperback). Thomson South-
Western. p. 212 . ISBN 0-324-22115-0 . A pure monopoly is an industry in which
there is only one supplier of a product for which there are no close substitutes and
in which is very difficult or impossible for another firm to coexist
3. Orbach, Barak; Campbell, Grace (2012). "The Antitrust Curse of
Bigness". Southern California Law Review. SSRN 1856553
4. Куковеров, М.В. (2018). “Экономия от масштаба на розничном рынке
электроэнергии России: об одной естественной и одной неестественной
монополии” ( P DF ) . Пространственная экономика (4): 39—66.
5. Максимова В.Ф. Микроэкономика: Учебно-методологический
комплекс/В.Ф. Максимова – М.: Изд. центр ЕАОИ, 2008.
6. Иохин В.Я. Экономическая теория:учебник/ В.Я. Иохин. – М.:
Экономистъ, 2006. – 861 с.
7. Гальперин В.М. Микроэкономика: В 2-х т./ В.М. Гальперин, С.М.
Игнатьев, В.И. Моргунов. - СПб.: Экономическая школа. 1999. Т.2. - 494 с.
8. Конкуренция и антимонопольное регулирование/А.Г. Цыганов, С.Б.
Авдашева (и др.), отв. ред. А. Г. Цыганова. - Москва: Логос, 1999 г. - 368 с.
9. Монополизм и антимонопольная политика./ Барышева А. В., Сухотин Ю.
В., Богачев В. Н. (и др.) - Москва: Наука, 1993 г. – 240 с.
10. Селищев А.С. Микроэкономика/ А.С Селищев. – СПб.: Питер, 2002. –
448с: ил.
11. Долан Э. Рынок: микроэкономическая модель/ Долан Э., Линдсей Д. -
СПб., 1992. - 496 с.](https://docx.uz/documents/a13b2b89-e6e7-4bb7-8755-eff92b859e26/page_44.png?v=2)
Raqamli iqtisodiyotning asosiy ko’rsatgichlari