Документ

Всего документов: 5844
Число пользователей: 15251

Информация о документе

Цена	10000UZS
Размер	5.2MB
Покупки	0
Дата загрузки	19 Март 2024
Расширение	pptx
Категория	История

Ўрта Осиё кўчманчиларининг ижтимоий табақалари ва сиёсий бирлашмалари

71. “ Исседон”лар Пьянков,
1961.
72. “ Гет” лар
(ўзларини ўлмас
деб атаганлар) Истрагача (Дунай) бўлган
ерлар (Доро I бўйсиндирган)
скифларнинг ғарбий қўшниси Геродот. IV.
93.
73. “ Басист” лар Диодор.
XVII , 8 4
74. “ Номад” лар Танаид скифларидан
шимолда (Қорақум ичкариси) Страбон. XI,
11, 6
75. “ Атасий”лар Массагетлар таркибида
бўлган Страбон. XI,
11, 8
76. “ Амарисплар”лар Окснинг шимолий қисмидаги
Бақтрияда Птоломей.
VI , 11

•
Ижтимоий табақаланиш - Маълумки, массагетларда
отлиқ қўшин ва пиёда аскарлар бўлганлиги
тўғрисида маълумотлар бор. Пиёда аскарлар
камбағал табақани англатса, жанговар кийимлари
олтин тақинчоқлар билан безатилган, тўлиқ қурол-
аслаҳага эга бўлган, отлари ҳам безатилган отлиқ
аскарлар эса юқори табақани англатади.
Манбаларда ҳукмдор сўзини билдирувчи "династи"
термини ҳам учрайди. Династилар ўз қўшинини
тузиши, жангга чиқиши ва шу йўл билан ўз ҳудудини
кенгайтириши ва бойлигини ошириши мумкин
бўлган. Шу маънода Сак хукмдорининг 30.000 бош
моли бўлганлиги тўғрисида манбалар бор. Албатта,
шунча молни қарам кишиларсиз ёки
хизматкорларсиз боқиб бўлмайди.

Қўрғон - қабрлар

43. “ Оксиадранк” лар Сўғд тоғлари ортида Птоломей. IV ,
12
44. “ Дрибакт”лар Сўғд тоғлари ортида Птоломей. IV ,
12
45. “ Кандар” лар Сўғд тоғлари ортида Птоломей. IV ,
12
46. “ Мардиён” лар Сўғд тоғлари этагида Птоломей. IV ,
12
47. “ Оксиен” лар Окс (Амударё) бўйида Птоломей. IV ,
12
48. “ Урапсиан” лар Амударёнинг қуйи
оқими ва Орол бўйида Птоломей. IV ,
12
49. “ Арахот” лар Окс бўйи, Бақтриянинг
ғарби Страбон, XI, 8.

•
Сиёсий ҳаёт - ҳар бир кўчманчи қабилаларнинг
бошида шоҳ ёки малика туради. Массагетларда
малика Томирис; Сакларда малика Зарина,
шоҳ Аморг, шаҳзода Спаретра (Мавак) ва
бошқалар. Шоҳ ёки малика уруш вақтида
қўмондонлик қилган, бошқа қабила шоҳларига
тинчлик ёки иттифоқ тўғрисида элчилар
юборган. Шоҳлик авлоддан авлодга ўтган.
Ктесий маълумотларига кўра, Саклар ўлган
шоҳларга катта қўрғон-қабрлар қурган.
Қабрлар учбурчак шаклда бўлиб, учи баландга
қараган. Томонлари 3, баландлиги 1 стадий. Бу
пирамидалар олтин тақинчоқлар билан
безатилган.

•
« Бақтрияда йирик сиёсий бирлашма
(давлат) бўлган, унинг маданий ва
сиёсий доираси Марғиёна, мумкинки,
Арийлар ва Сўғдийларгача ёйилган.
Иккинчи сиёсий куч кўчманчилар
дунёсидир. Уларнинг ҳар хил
конфедерацияси бўлган ва турли
кўчманчи қабилаларни бирлаштириб
турган. Мил. ав. VI аср ўрталарида
гегемонлик ролини Массагетлар
бажарган».

Т/р Кўчманчи қабилалар
номи Яшаш ҳудудлари Ёзма манба ёки
адабиёт
1. “ Тур” лар Ўрта Осиё Авесто. Яшт. XVII
2 . “ Данай”лар Ўрта Осиё Авесто. Яшт. V
3. “ Сак” лар Ўрта Осиё Геродот. I, 131.
4. “ Тиграхауда”
саклари Тошкент воҳаси,
Жанубий Қозоғистон Геродот. I. 131.
5. “ Хаумаварга”
саклари Помир этаклари,
Фарғона, Жанубий
Тяншань Геродот. I. 13 3 .
6. “ Тиградарайа”
саклари Геродот. I. 13 2 .
7. “ Денгиз орти
сак”лари Орол бўйлари,
Сирдарёнинг қуйи, ўрта
оқими ҳудудлари Геродот. I. 1 50 .

•
Тарихшунослик. Кўчманчилар дунёсида илк синфий
муносабатлар ва давлатчиликнинг ривожланиши
тўғрисида фанда ҳар хил ғоялар кураши мавжуд. А.И.
Першиц ва А.М. Хазановлар, "кўчманчилар ўз ҳолича
фақат илк синфий муносабатлар даражасигача ўсиши
мумкин. Кейинги ривожи фақат қўшни деҳқон ва шаҳар
жамоаси таъсирида ривожланади" деган бўлса,
Ю.В. Павленко, "кўчманчилар дунёси ўз ҳолича, яъни
цивилизациялашган қўшни жамоалардан ташқарида
ривожланганда, уларга бўйсунган деҳқон ва шаҳар
жамоалари бўлмаганда, улардан солиқлар йиғилмаганда
ва ниҳоят уларнинг бир гуруҳи ўтроқлашмаганда,
ўтроқлашган ҳудудларда шаҳар маданиятининг пайдо
бўлиши жараёнлари кечмаганда кўчманчилар жамоаси
ҳаттоки илк синфий муносабатлар даражасига ҳам чиқа
олмаган бўларди”, деб ҳисоблайди.

Кўчманчи
халқлардан
қолган
қабр

8. “ Сўғд сак”лари Шарқий Сўғдиёна,
Сирдарёнинг
жануби, Литвинский,
1972. С.159.
9. “ О ртокорибанти ”лар Ўрта Осиё
Геродот. I, 153.
Струве, 1968.
10. “ Сўғд орти” саклари
Пьянков, 1975.
11. “ Ўрмон” ёки
“балчиқ” саклари Пьянков, 1975.
12. “ Ерли” саклар
Курций Руф,
1963.
13. “ Амюрги”саклари Бақтрия ва
Ҳиндистон оралиғи Арриан, III
14. “ Роксанакеи” саклари Ўрта Осиё
Арриан, III

•
Манбалар. Геродот: "Массагетлар оддий
кишилар, Форс тўкин-сочинликларидан
бехабар", деб ёзган бўлса, Арриан "… ўта
қашшоқ ҳолда яшайди, камбағал ва ҳақпарвар
кишилар, ягона ютуғи ёй ва ўқ, овқати гўшт ва
сут, кийимлари теридан, ҳукмдорлари ҳам, оддий
кишилари ҳам баравар, меҳмондўст,
тинчликпарвар ва озоддир.
•
Сак қабилалари тўғрисида ҳам шунга ўхшаш
маълумотлар бор. “Қишлоқ ва шаҳарлари йўқ.
Аравада яшашади, фақат чорвачилик билан
шуғулланади”. Ктесий эса Сакларнинг
деҳқончилик билан шуғулланиши ва оз бўлса-да,
шаҳарлари борлиги хусусида ёзган.

64. “ Ўрта Осиё скиф”лари Пьянков, 1983.
65. “ Савромат”лар Ўрол бўйи Курций Руф,
1963.
66. “ Аучаси” массагетлари Арриан. III
67. “ Хорасми” массагетлари Арриан. III
68. “ Апарни” даилари Арриан. III
69. “ Ксанфеи” даилари Арриан. III
70. “ Писсури” даилари Арриан. III

Ў рта Осиё
кўчманчиларининг
ижтимоий табақалари
ва сиёсий
бирлашмалари

22. “ Массагет” лар Амударёнинг қуйи оқими, Орол
бўйи, Геродот. I. 13 4 .
23. “ Скиф” лар Кўчманчиларнинг европача аталиши Геродот. I. 131.
24. “ Дербик” лар Қорақум саҳросида яшаган,
Дайларнинг шимолдаги қўшниси Диодор. II -
китоб. 2
25. “ Ариасп” лар Скифларнинг жанубий қўшниси Арриан. III, 27
26. “ Аримасп” лар
(яхшилик
қилувчи
жўмардлар) Гиркания билан чегара ҳудудда Диодор. XVII ,
81
27. “ Дай” лар Танаиднинг нарги тарафида (Танаид
Танаис Сирдарё) Арриан. III, 28
28. “ Абий” лар Сирдарёнинг нарги тарафида Арриан. I V , I

29. “ Колх” лар Хоразмга қўшни ҳудудларда
(Орол бўйи ва Амударё
делтасида) Арриан. I V , 15
30. “ Амазона” лар Хоразмга қўшни бўлиши мумкин
ҳудудларда (балки Орол бўйи ва
Амударё делтасида) Геродот, IV, 110 ,
115
31. “ Паратек” лар Сўғдга қўшни ҳудудлар Арриан. IV, 21
32. “ Арахозий” лар Танаис (Сирдарё) соҳилларида Курций Руф. IV , 5,4
33. “ Пард” лар
(Форслар бўлиши
ҳам мумкин) Амударёнинг жанубий
соҳилидаги кенгликларда Курций Руф. V , 6-
17
34. “ Мамацен” лар Киропол ва Танаис оралиғида Курций Руф. VII , 6-
10
35. “ Гедрозий” лар Гиркания мамлакати билан чегара
ҳудудлар Диодор. XVII , 81

57. “ Тамбиз” лар Бақтриянинг
жануби Птоломей. VI ,
11
58. “ Акинак” лар Бақтриянинг жануби Птоломей. VI ,
11
59. “ Ком” лар Бақтриянинг жануби Птоломей. VI ,
11
60. “ Хомар” лар Бақтриянинг жануби Птоломей. VI ,
11
61. “ Сагатер” лар Бақтрияда Птоломей. VI ,
11
62. “ Зариасп” лар Бақтрияда Птоломей. VI ,
11
63. “ Боспор” скифлари Арриан. III

•
Халқ йиғини - Ўрта Осиё кўчманчилари
сиёсий ҳаётида муҳим роль ўйнаган халқ
йиғини тўғрисида ҳам маълумотлар бор.
Халқ йиғинида барча қуролли жангчилар
қатнашган. Йиғинда уруш ёки сулҳ
масалалари ҳал қилинган. Агар уруш
тўғрисида битимга келинса, ҳамма жангга
отланган. Ёзма қонунлар тўғрисида
гапириш нотўғри бўлса-да, дербикларда
енгил жиноятлар учун ҳам ўлим жазоси
берилганлиги тўғрисида маълумотлар бор.

Ў рта Осиё
кўчманчилари
нинг
ижтимоий
табақалари ва
сиёсий
бирлашмалари
1. Кўчманчи
халқларнинг
типлари. 2.Кўчман
чилик ва
цивилиза
ция
тушунчал
ари. 3. Ўрта
Осиё
кўчманчи
халқлари
нинг
турлари.

50. “ Аристей” лар Яксарт (Сирдарё)
бўйида Птоломей.
51. “ Кирродей” лар Окс (Амударё) бўйида Птоломей. IV ,
12
52. “ Орисп” лар Бақтриянинг жануби Птоломей. VI ,
11
53. “ Сабодий” лар Бақтриянинг жануби Птоломей. VI ,
11
54. “ Варн” лар Бақтриянинг жануби Птоломей. VI ,
11
55. “ Скорд” лар Бақтриянинг жануби Птоломей. VI ,
11
56. “ Марикан” лар Бақтриянинг жануби Птоломей. VI ,
11

Ўрта Осиё кўчманчиларининг турлари
1. Тоза кўчманчилар – отли арава, чорвага эга
бўлган, воҳалар бўйлаб кўчувчи қабила;
2. Ярим кўчманчи – деҳқончилик билан
шуғулланувчи, табиий конларги ҳукмронлик
қилувчи чорвадор қабила;
3. Яйлов кўчманчилари – қишлоқларга эга бўлган,
фаслга қараб кўчиб юрувчи қабила.

36. “ Адрасп ”
лар Массагет ва сакларга қў шни ерларда
(Орол бўйи ва Хоразм атрофида бўлиши
мумкин) Страбон. XI, 8 , 8
37. “ Азий” лар Сирдарёнинг шимолий қирғоғи Страбон. XI, 8, 2
38. “ Пасиан”
лар Сирдарёнинг шимолий қирғоғи Страбон. XI, 8, 2
39. “ Тоҳар” лар Сирдарёнинг шимолий қирғоғи Страбон. XI , 8, 2
40. “ Пазик” лар Окс тоғларига яқин жойда Птоломей. IV , 12
41. “ Ятий” лар Сирдарёнинг шимолий қисмида Птоломей. IV , 12
42. “ Авгал” лар Сирдарёнинг қуйи оқимида Птоломей. IV , 12

15. “ Фастеи”
саклари Ўрта Осиё
Арриан, III
16. “ Комеди” саклари Ўрта Осиё
Арриан, IV
17. “ Комари” саклари Ўрта Осиё
Арриан, IV
18. ” Кавказ бўйи”
саклари Струве, 1968.
19. “ Сакаравл” лар Сирдарёнинг шимолий
қирғоғи Страбон. XI , 8,
2
20. “ Апасиак” лар Окс ва Яксартни
оралиғида (Амударё ва
Сирдарё) Полибий. X, 48
21. “ Карати” саклари Ўрта Осиё Арриан , IV

Ўрта Осиё кўчманчиларининг ижтимоий табақалари ва сиёсий бирлашмалари

Купить