Savod o’rgatish davrida bo‘gin ustida ishlash

Dokument ma'lumotlari

Narxi	35000UZS
Hajmi	114.0KB
Xaridlar	0
Yuklab olingan sana	29 May 2025
Kengaytma	docx
Bo'lim	Kurs ishlari
Fan	Pedagogika

Sotuvchi

Telzor Uchun

Ro'yxatga olish sanasi 21 Aprel 2025

9 Sotish

Savod o’rgatish davrida bo‘gin ustida ishlash

Sotib olish

$KIRISH Mavzuning dolzarbligi. Tovush murakkab tushuncha bo‘lgani uchun boshlang‘ich sinflarda unga ta‘rif berilmaydi. S h unga qaramay, bolalarda tovush haqida to‘g‘ri ilmiy tasavvur amaliy mashqlar yordamida hosil qilinadi. Bunda yetakchi usul so‘zdagi tovushlarniig talaffuzi hamda so‘zning leksik ma‘nosi so‘zdagi tovushlarning tarkibiga bog‘liqligi ustida kuzatish hisoblanadi. Masalan, aka, uka, opa, ona, ota, kul, gul, qora, qara kabi bir unli yoki bir undosh bilan farqlanadigan so‘zlar har xil lug‘aviy ma‘noni ifodalaydi. Kurs ishining maqsadi: So‘zning tovush tarkibi ustida ishlash savod o‘rgatish davridanoq boshlanadi. Bolalar bu davrda talaffuz qilingan yoki eshitilgan so‘z tovushlardan tuzilishini bilib oladilar. Ular so‘zni tovush tomonidan tahlil qilishga o‘rganadilar, ya‘ni so‘zni bo‘g‘inlarga bo‘ladilar, so‘zdagi tovushlarni tartibi bilan aytadilar. Bunda tovush tomondan tahlilni harf tomondan tahlil bilan aralashtirmaslikka alohida ahamiyat beriladi. So‘zning tovush tarkibini to‘g‘ri tasavvur etish undagi harflarni tushirib qoldirmay yoki o‘rnini almashtirmay yozish malakasini shakllantirish uchun ham, so‘zni to‘g‘ri talaffuz qilish uchun ham katta ahamiyatga ega. Shuning uchun savod o‘rgatishdan so‘ng ham so‘zni tovush tomondan tahlil qilish mashqlari yordamida so‘zdagi tovushlar tarkibini aniqlash ko‘nikmasini takomillashtirish ustida ishlab borish zarur. Kurs ishining vazifasi: So‘zning tovush tarkibi ustida ishlash savod o‘rgatish davridanoq boshlanadi. Bolalar bu davrda talaffuz qilingan yoki eshitilgan so‘z tovushlardan tuzilishini bilib oladilar. Ular so‘zni tovush tomonidan tahlil qilishga o‘rganadilar, ya‘ni so‘zni bo‘g‘inlarga bo‘ladilar, so‘zdagi tovushlarni tartibi bilan aytadilar. Bunda tovush tomondan tahlilni harf tomondan tahlil bilan aralashtirmaslikka alohida ahamiyat beriladi. PAGE \* MERGEFORMAT4$ $So‘zning tovush tarkibi ustida ishlash savod o‘rgatish davridanoq boshlanadi. Bolalar bu davrda talaffuz qilingan yoki eshitilgan so‘z tovushlardan tuzilishini bilib oladilar. Ular so‘zni tovush tomonidan tahlil qilishga o‘rganadilar, ya‘ni so‘zni bo‘g‘inlarga bo‘ladilar, so‘zdagi tovushlarni tartibi bilan aytadilar. Bunda tovush tomondan tahlilni harf tomondan tahlil bilan aralashtirmaslikka alohida ahamiyat beriladi. So‘zning tovush tarkibini to‘g‘ri tasavvur etish undagi harflarni tushirib qoldirmay yoki o‘rnini almashtirmay yozish malakasini shakllantirish uchun ham, so‘zni to‘g‘ri talaffuz qilish uchun ham katta ahamiyatga ega. Shuning uchun savod o‘rgatishdan so‘ng ham so‘zni tovush tomondan tahlil qilish mashqlari yordamida so‘zdagi tovushlar tarkibini aniqlash ko‘nikmasini takomillashtirish ustida ishlab borish zarur. Kurs ishining predmeti: Savod chiqarish davrida bo‘g‘in ustida ishlash jarayoni. Kurs ishining obekti: Boshlang‘ich sinf o‘quvchilari. Kurs ishining tarkibiy tuzilishi: Kurs ishi kirish, 1 bob, 4 band, xulosa va foydalanilgan adabiyotlar rо‘yxatidan iborat. PAGE \* MERGEFORMAT4$ $I BOB. BOSHLANG‘ICH SINFDA BO‘G‘IN USTIDA ISHLASH 1.1 Bo‘g‘in ustida ishlash Bo‘g‘in murakkab tushuncha bo‘lgani uchun boshlang‘ich sinflarda uning qoidasi berilmaydi. Dasturga ko‘ra, o‘quvchilarda so‘zni bo‘g‘inlarga bo‘lish ko‘nikmasini shakllantirish vazifasi talab etiladi. O‘quvchilar so‘zni bo‘g‘inlarga bo‘lishda so‘zda nechta unli bo‘lsa, shuncha bo‘g‘in bo‘ladi, degan tushunchaga asoslanadilar. Bu tushunchani ular savod o‘rgatish davridayoq hosil qiladilar. Kalit so‘zlar: Undosh va unli tovushlar, O‘zbek grafikasi, ko‘nikma, og‘zaki va yozma, bo‘g‘in. Bolalar yozilgan so‘zdan dastlab unli harfni topadilar, keyin so‘zda nechta unli bo‘lsa, uni shuncha qism (bo‘g‘in)ga bo‘ladilar. 1-sinfda o‘quv yilining birinchi yarmida og‘zaki va yozma tarzda bo‘g‘inlarga bo‘lish, shuningdek, o‘qituvchi topshirig‘iga ko‘ra, muayyan bo‘g‘inli so‘z tanlash mashqlari har darsda o‘tkaziladi. So‘zni bo‘g‘inlarga to‘g‘ri va tez bo‘lish ko‘nikmasini hosil qilish 1-sinfda o‘tkaziladigan muhim mashqlar qatoriga kiradi. O‘quvchilar o‘qish va yozish jarayonini egallashda mana shu ko‘nikmaga tayanadilar. O‘zbek grafikasida bo‘g‘in tamoyili yetakchi tamoyil hisoblanadi. O‘quvchi so‘zni to‘g‘ri yozish uchun uni avval bo‘g‘inlarga bo‘ladi. Bo‘g‘inlardagi tovushlarning o‘zaro bir-biriga ta ’sirini aniqlaydi, undosh va unli tovushlarni ifodalash uchun zarur harflardan foydalanadi. O‘quvchi quyidagicha m uhokam a yuritadi: — “ Vatan ” so‘zida ikki bo‘g‘in bor. Birinchi bo‘g‘inga va; ya’ni v, a harflarini yozaman, ikkinchi bo‘g‘inga tan: ya’ni t, a, n harflarini vozaman. O‘quvchi so‘zni bo‘g‘inlarga bo‘lish, bo‘g‘indagi har bir tovushning o‘rnini, tartibini aniq ko‘z oldiga keltirib, bo‘g‘inlab aytish ko‘nikmasiga ega bo‘lsa, so‘zdagi harflarni tushirib qoldirmay, o‘rnini almashtirmay yoza oladi. Shuning uchun bo‘g‘in ustida ishlashga so‘zni bo‘g‘inlab ko‘chirib yozish. bo‘g‘inlab diktovka bilan yozish (bo‘g‘inlab izohlab yozish) mashqlarini ham kiritish lozim. Ikkinchidan, so‘zni bo‘g‘inlarga bo‘lish ko‘nikmasi o‘quvchilar uchun so‘zning oldingi qatorga sig‘may qolgan qismini keyingi qatorga bo‘g‘inlab to‘g‘ri ko‘chirish uchun zarur. O‘quvchilar “So‘zlar bir yo‘ldan ikkinchi yo‘Iga bo‘g‘inlab ko‘chiriladi” PAGE \* MERGEFORMAT4$ $va “Bir harfdan iborat bo‘g‘inni oldingi yo‘lda qoldirib yoki keyingi yo‘lga ko‘chirib bo‘lm aydi” degan asosiy bo‘g‘in ko‘chirish qoidalarini 1- sinfdayoq o‘rganadilar. Oddiy tuyulgan birinchi qoida ham so‘zni bo‘g‘inlarga bo‘lish, bo‘g‘in ko‘chirish qoidasiga mos keladigan maktab, Ra ’no, singil kabi so‘zlar misolida juda ko‘p mashqlar bilan mustahkamlashni talab etadi. Bolalar, ayniqsa, singil, ko‘ngil, tongi kabi so‘zlarni bo‘g‘inga bo‘lishda qiynaladilar, chunki bu so‘zlarda bitta jarangli undosh tovaish ng harf birikmasi bilan ifodalanadi. Bu so‘zlarni bo‘g‘inga bo‘lishda bu ikki harf singlim, ko‘ng-lim, tong-gi so‘zlaridagi kabi oldingi bo‘g‘inda qolishi, yoki si-ngil, ko‘-ngil, to-ngi so‘zlaridagi kabi keyingi bo‘g‘inga ko‘chirilishi kerak (Bir tovushni ifodalagan harfni ikkiga bo‘lib bo‘lmaydi). Keyingi qoida esa aka, ota, oila, mudofaa, mutolaa kabi so‘zlar misolida yanada ko‘proq mashq bilan o‘rgatish va mustahkamlashni talab etadi. Bu qoidalar keyingi sinflarda yangi murakkabroq so‘zlar misolida mustahkamlab boriladi. Dasturga ko‘ra, tutuq belgili {ma’no, sun’iy kabi) so‘zlarni bo‘g‘inga bo‘lish va ko‘chirishda tutuq belgisi har doim birinchi bo‘g‘inda bo‘lishi, katta, ikki kabi ikkita bir xil undoshli so‘zlarni bo‘g‘inga bo‘lganda ikkita bir xil undoshning biri oldingi bo‘g‘inda qolishi, ikkinchisi keyingi bo‘g‘inga o‘tishi (kat-la, ik-ki kabi) o‘quvchilarga 2- sinfdayoq o‘rgatiladi. Savod o‘rgatish davridayoq bolalar grammatika va imlodan ayrim materiallarni amaliy o‘zlashtira boradilar, ya'ni ularga mavzu tushintirilmaydi. bolalar og‘zaki va yozma nutqni o‘zlashtirish va yozma mashqlarni bajarish bilan o‘quv yilining ikkinchi yarmida yoki keyingi sinflarda o‘rganiladigan mavzularni o‘zlashtirishga tayyorlanadilar. Savod o‘rgatishning birinchi oylaridayoq bolalar Omon, Tolib, Lola, Naima kabi juda ko‘p ismlarni o‘qiydilar va kishilarning ismlari o‘qiydilar va kishilarning ismlari bosh harf bilan yozilishini amaliy o‘zlashtira boradilar. Bu bilan ular keyinroq o‘rganiladigan kishilarning ismi bosh harflar bilan yozilishiga doir imlo qoidasini o‘zlashtirishga tayyorlanadilar.Til-dil, olti-oldi kabi so‘zlarni o‘qishni mashq qilish jarangli va jarangsiz undoshlarni o‘zlashtirishga, son- sana, gul-gulchi-guldon-gulzor, bog‘-bog‘bon, kabi so‘zlarni o‘qishni mashq PAGE \* MERGEFORMAT4$ $qilish esa bolalarni “O‘zakdosh so‘zlar” mavzusini o‘zlashtirishga tayyorlaydi. Propedevtik mashqlar tizimi boshang‘ich sinflar grammatika va imlo dasturining bosqichli izchillik tamoyili asosida tuzilishiga mos keladi. Amaliy ishlar natijasida bolalarda ma'lum nutq tajribasi, til qoidalarini, uning tarkibi va yasalishini, boshqa so‘zlar bilan bog‘langanda o‘zgarishini kuzatish tajibasi to‘plana boradi. Mana shu tajribalar asosida o‘quvchilar nazariy umumlashmalarni o‘zlashtiradilar, bular asosida esa gramatik tushincha va arfografik qoidalar shakllanadi. Gap ustida ishlash. Fikr almashish, aloqa - aralashuv gap vositasida amalga oshiriladi, shuning uchun ham gapni o‘qishga, gap tuzishga, gap mazmunini aniqlashga, gapni to‘g‘ri yozishga oid amaliy bilimlar savod o‘rgatish davridan boshlab shakllantiriladi.O‘quvchilarda nutq, uning og‘zaki va yozma shaklda bo‘lishi, nutqning gaplardan hosil bo‘lishi va gap haqida amaliy tushincha darslikdagi mazmunli rasmlar asosida hosil qilinadi. Buning uchun o‘qituvchi rasm yuzasidan 3-4so‘zli savollar tuzib keladi. Masalan: 1. Rasmda nima tasvirlangan? 2.Aziz dalada nima qiladi? 3. Kimlar bog‘da olma teryapti? O‘quvchilar javobi gap nusxasi xattaxtada quyidagicha tasvirlab beriladi. O‘quvchilar javobidan nima hosil bo‘lgani aniqlanadi. So‘ng o‘qituvchi xattaxtada hikoyaning nusxasi chizilganini aytadi. o‘quvchilar nusxalarni kuzatadilar.O‘qituvchi birinchi nusxa 1-berigan savolning - gapning javob gapi ekanini aytadi. So‘ngra o‘quvchilarga nechta savol berilganini aniqlash topshirig‘i beriladi. Ularga “Chiziqning boshi nima uchun burchakli? Oxiriga nima qo‘yilgan?” kabi savollar bilan murojat qilinadi. Ular “3 ta savol-3 ta gap berilgan edi, shuning uchun 3ta javob -3ta gapning nusxasi chizilgan” deyishadi. O‘quvchilarning javobi hisobga olgan holda gapning boshlanishi burchakli chiziq bilan ko‘rsatilishi, oxiriga gapning tugaganligini bildiruvchi tinish belgisi nuqta qo‘yilgani tushintiriladi. o‘quvchilarning javobini tartiblashtirib va to‘ldiri, quyidagicha xulosa chiqariladi. Demak nutqning gaplardan tuzilar ekan. Nutqda 2,3,4 ta va undan ham ko‘p gap bo‘ladi. gapning boshlanishi burchakli chiziq bilan belgilanadi, PAGE \* MERGEFORMAT4$ $gapning tugagan joyiga nuqta qo‘yiladi.[9] Navbatdagi darslarda gapning boshqa xuo‘tilayotgan mavzu va rasmlarga bog‘liq holda o‘rgatib boriladi. Umuman, xat-savod o‘rgatish jarayonida o‘qish va yozuv darslarida gap, gapning so‘zlardan tuzilishi, gapda so‘zlarning alohida alohida yozilishi gapning oxiriga mazmuniga qarab nuqta, so‘roq, undov belgisi qo‘yilishi, gapning birinchi so‘zi bosh harf bilan yozilishi haqida amaliy tushincha beriladi. Gap yuzasida quyidagicha mashq turlarida foydalanish mumkin: 1. O‘qituvchi va o‘quvchilardan biri aytgan gapni o‘quvchilarning xattaxtada chizma shaklidatasvirlashivatushintirishi. 2. o‘qituvchi tavsiya qilgan gap chizmasini o‘quvchilarning izohlashga va unga mos gap tuzishi. Bunda o‘qituvchi tuzadigan gap alifbe va yozuv daftarlaridagirasmlar asosidabo‘ladi. 3. Berigan mazmunli rasm asosida tuzilgan hikoyadan o‘rganilayotgan tovush- harf qatnashgan so‘z bor gap ajratib olinib, uning chizmasi xattaxtada chizdiriladi. Shundan so‘ng o‘sha so‘z bo‘g‘in -tovush jihatdan tahlil qilinadi. 4. Rasm asosida uzilgan hikoyadan istalgan gapning chizmasini xattaxtada ifodalash. Bunda o‘quvchilarning gapni bir butin holda xotirasida saqlagani, gapga xos xususiyatlarni ongli o‘zlashtirgani aniqlanadi. Bu jarayonda bir necha o‘quvchiga birnechagaphizmasichizdirilishmumkin. 5. Hikoyadan berilgan chizmaga mos gapni ajratib olish va izohlab berish. 6. Hikoyadagi har bir gapning nusxasini chizdirish. Hikoya dastlab 2-3, so‘ng 4-5 gapli bo‘lishi zarur. Tuzilgan hikoyani o‘qituvchi qayta aytib turadi, o‘quvchilar bittadan uni xattaxtada ifodalaydi. Hikoyaning nusxasi shu tariqa xattaxtada o‘z isodasinitopadi. Misol:Mana kattadala, Bolalar bodring terdilar.Dehqon ularga rahmat aytdi, 7. Kartochkalar bilan. bunda bir necha o‘quvchilarga quyidagicha shakllar chizilgan kartochkalartarqatiladi. 1.2.3.So‘ngra ularga har bir kartochkani o‘z o‘rniga qo‘yib, gab tuzish va tushintirib berish topshirig‘i beriladi. Bunday topshiriqlar o‘tirgan o‘quvchilarga kartochkalarda bajarilishi mumkin. Hech bo‘lmaganda o‘quvchilarning to‘g‘ri bajarilgan-bajarilmaganini so‘rash lozim. Gapni so‘zlar qo‘shib kengaytirish va uni chizmada ifodalash. Bunda o‘qituvchi gapdagi PAGE \* MERGEFORMAT4$ $narsalarning belgilarini topishga undovchi savollar beri b turiladi. (Qanday? olmalar, qachon? terdi, qayerdan? terdi va shu kabi). Bunday ishlarni o‘quvchining bilish faolligini oshiradi, darsga qiziqish uyg‘otadi. Bu jarayonda o‘quvchilar gapning yozilishi bilan bog‘liq imloviy bilimlarni egallab boradilar, ularning gapni to‘g‘ri tuzish malakalari rivojlanadi, hikoyada (matnda)gaplar bir-biri bilan mazmunan bog‘liq bo‘lishini anglashga tayyorlabboradi. Yuqoridagi mashqlar savod o‘rgatish darslari davomida izchil uyushtirib boriladi. Bu xil mashqlar o‘quvchilar tomonidan yo‘l qo‘yiladigan tipik xatolarni xatolarning (gap chegarasining farqlamaslik) oldini olish imkonini yaratadi. O‘quvchilar gapning ohangiga, to‘ztamlariga e'tibor berib, uni chegaralab olishga o‘rganadilar.[7] PAGE \* MERGEFORMAT4$ $1.2. Bo‘ g‘ in ustida ishlash va unli tovushlar . Boshlang‘ich sinflarda ona tili ta‘limi mazmuni ta‘lim mazkur bosqichiga qo‘yilgan talablardan kelib chiqib belgilanadi. Kichik yoshdagi o‘quvchilarning og‘zaki va yozma nutqni egallashlarida fonetikadan olgan bilimlarining ahamiyati katta: a) fonetik bilimga asoslangan holda 1-sinf o‘quvchilari savod o‘rganish davrida o‘qishni va yozishni bilib oladilar; b) fonetik bilim so‘zni to‘g‘ri talaffuz qilish (tovushlarni to‘g‘ri talaffuz qilish, urg‘uli bo‘g‘inni ajratish, orfoepik me‘yorga rioya qilish) asosini tashkil etadi; v) fonetik bilim morfologik va so‘z yasalishiga oid bilimlar bilan birga o‘quvchilarda qator imloviy malakalar (jarangsiz va jarangli undoshlarning yozilishi) shakllantirish uchun zamin bo‘ladi; g) fonetik bilim gapni ohangiga ko‘ra to‘g‘ri aytish, logik urg‘u va gap qurilishidagi to‘xtamlarga rioya qilish uchun zarur; d) so‘zning tovush tomonini bilish uning ma‘nosini tushunish va nutqda ongli qo‘llash uchun muhimdir; hózir va hozúr, átlas va atlás so‘zlari ma’nosidagi farq faqat urg‘u orqali ajratiladi. So‘zning tovush tomonini tasavvur qilish so‘zlarni talaffuzda farqlash, ayrim so‘zlarni to‘g‘ri talaffuz qilish va qo‘llash uchun zarur. O‘qituvchi boshlang‘ich sinflarda o‘qitiladigan barcha fanlarga oid darslarda so‘zni aniq va to‘g‘ri talaffuz qilish ustida doimiy ishlab boradi, shu maqsadda ko‘pincha so‘zni tovush tomondan tahlil qilishdan foydalanadi. Maktab dasturiga muvofiq, boshlang‘ich sinf o‘quvchilari fonetik-grafik ko‘nikmalar tizimini hosil qiladilar: tovushlar va harflar, unli va undosh tovushlar, jufti bor jarangli va jarangsiz undoshlar, jufti yo‘q jarangli va jufti yo‘q jarangsiz undoshlar; so‘zni bo‘g‘inlarga bo‘lish, urg‘uli bo‘g‘inni ajratish ko‘nikmalariga ega bo‘ladilar. PAGE \* MERGEFORMAT4$ $Bolalar maktabga kelgunga qadar ham nutqning tovush qurilishini amaliy o‘zlashtiradilar, ammo ular maxsus o‘qigunlariga qadar so‘zni bo‘g‘inlarga bo‘lishni, so‘zdagi tovushlarni izchil talaffuz qilishni bilmaydilar. 1-sinf o‘quvchilarida so‘zni to‘g‘ri talaffuz qilish, bo‘g‘inlarga bo‘lish, undagi har bir tovushni tartibi bilan aniq aytish ko‘nikmasini shakllantirish ustida maqsadga muvofiq ishlash, o‘z navbatida, analiz, sintez, taqqoslash, guruhlash kabi aqliy mashqlarni bilib olishga, shuningdek, tovushlarning tabiati, so‘z tarkibida birbiriga ta‘siri kabi ayrim elementar bilimlarni o‘zlashtirishga imkon beradi. 1-sinfda fonetika va grafikani o‘rganishga katta o‘rin beriladi, chunki o‘quvchilar o‘qish va yozish jarayonini shu sinfda egallaydilar. Bu bilimlar keyingi sinflarda mustahkamlanadi, takomillashtiriladi. Boshlang‘ich sinflarda ona tili o‘qitish metodikasi o‘z predmeti va vazifalariga mos ravishda quyidagi tekshirish metodlaridan ham foydalanadi: 1. Ilg‘or o‘qituvchilar ish tajribasini umumlashtirish. 2. Boshlang‘ich sinflarda ona tili o‘qitish metodikasi sohasidagi meros va yangiliklarni o‘rganish. 3. Ta‘lim berishning u yoki bu usullari va vositalarining foydali ekanini tekshirish. 4. Ona tilidan o‘quvchilarning o‘qishlari, yozuvi, mustaqil va ijodiy ishlari ustidan kuzatish olib borish. 5. O‘quvchilar ijodiy faoliyatining natijalarini og‘zaki qayta hikoyalash, yozma ish kabi usullar yordamida tahlil qilish. Yuqoridagi tekshirish metodlari ushbu fanning davr talabidan kelib chiqib rivojlanishida katta ahamiyat kasb etadi. O‘zbekistonda o‘qitishning o‘ziga xos usullari mavjud bo‘lgan va ular rivojlanib borgan. Bu jarayon silliq kechmagan, ba‘zi xato va kamchiliklarga ham yo‘l qo‘yilgan. C h unonchi, XX asrning 20- yillarida maktabni rivojlantirishda juda jiddiy xatolarga yo‘l qo‘yildi. Kompleks dasturlarda ona tilini o‘rganish tizimi buzildi: grammatik, orfografik ko‘nikmalarga yetarli ahamiyat berilmadi. Savod o‘rgatishda yaxlit so‘z metodi tilning fonetik PAGE \* MERGEFORMAT4$ $xususiyatlariga mos kelmadi, analitik-sintetik ishlar ta‘minlanmadi, puxta, to‘g‘ri yozuv masalalari uchun zamin yaratilmadi. Keyinchalik 1931-yil 5-sentyabrda qabul qilingan ―Boshlang‘ich va o‘rta maktab haqida gi, 1932-yil 25-avgust qabul qilingan “Boshlang‘ich va o‘rta‖ maktab o‘quv dasturlari rejimi haqida”gi qarorlar yuqoridagi kabi yo‘l qo‘yilgan xato va kamchiliklarni bartaraf qilishda va o‘quv mashg‘ulotlari tizimini ishlab chiqishda maktabga va o‘qituvchilarga yordam berdi. O‘tgan asrning 50-70-yillari mobaynida boshlang‘ich sinflarda ona tili o‘qitish metodikasi sohasida anchagina qo‘llanmalar yaratildi. Bu yillarda ona tili o‘qitish metodikasi fan sifatida rivojlana boshladi, umumiy pedagogik, didaktik va psixologik xarakterdagi ilmiy tekshirishlarning natijalari ona tili o‘qitish metodikasini takomillashtirish va yangi metodika yaratishga imkon berdi. 1955-yildan boshlab pedagogika institutlari qoshida boshlang‘ich ta‘lim o‘qituvchilari tayyorlaydigan fakulьtetlar ochila boshlandi. Mustaqillikning dastlabki yillaridanoq ona tili o‘qitishga katta ahamiyat berila boshlandi. Bunda 1989-yil 21-oktyabrda “O‘zbek tiliga Davlat tili maqomini berish haqida”gi qaror alohida o‘rin tutadi. Ta‘lim sohasidagi bu o‘zgarishlar ona tili o‘qitish metodikasida ham bir qator imkoniyatlarni yuzaga keltirdi. Bu yangiliklardan ko‘plari maktablarda amaliyotga tatbiq qilinmoqda, ba‘zilari hozircha sinovdan o‘tkazilmoqda.[12] SHunday qilib, fan sifatida ona tili o‘qitish metodikasining o‘z predmeti, vazifasi, nazariy va ilmiy sohasi bo‘lib, bir qator fanlar o‘rtasida uning ma‘lum o‘rni bor. Bu fan ham boshqa fanlar kabi rivojlanib, taraqqiy etib bormoqda. Til fikrni shakllantirish va bayon qilish, taassurot, his-kechinmalarni ifodalashda muhim o‘rin tutadi. Til jamiyat a‘zolarining bir-biri bilan o‘zaro aloqasi uchun xizmat qiladigan vositadir. Bu vosita qanchalik takomillashsa, fikr shunchalik aniq, ta‘sirchan ifodalanadi. Demak, kishilarning o‘zaro munosabati, his-tuyg‘ulari, kechinma va holatlari til vositasida aniqlashadi. Maktabda ona tilini chuqur o‘rganish zarurati tilning bajaradigan asosiy vazifalaridan kelib chiqadi. PAGE \* MERGEFORMAT4$ $K.D.Ushinskiy boshlang‘ich maktab o‘quv predmetlari tizimida ona tiliga katta ahamiyat berib, uni markaziy va yetakchi predmet hisoblagan. Ona tili boshqa fanlarni o‘qitish vositasi hamdir: jamiyat tarixi ham, tabiiy fanlar ham ona tili yordamida o‘rganiladi. Demak, ona tili bolaning umumiy kamol topishida ham, bilim va mehnatga havasini uyg‘otishda ham alohida o‘rin tutadi. PAGE \* MERGEFORMAT4$ $II.BOB. TOVUSHLAR VA HARFLAR, UNLI VA UNDOSH TOVUSHLARNING XUSUSIYATLARI BILAN TANISHTIRISH. 2.2 Tovushlar va harflar bilan tanishtirish metodikasi. Tovush - Nutq jaroyonida real talaffuz qilingan, qulog‘imiz bilan eshitgan eg kichik va boshqa mayda bo‘lakka bo‘linmaydigan nutq parchasidir. Biz tovushlarni aytamiz va eshitamiz. Og‘zaki nutqning tovush tizimini o‘rganadigan tilshunoslik bo‘limi fonetika (yunoncha-phone ―tovush degani)deyiladi. ‖ Harf- tovushning yozuvdagi shartli belgisidir. Harflarni ko‘ramiz, yozamiz, o‘qiymiz. Harflar fonemalarning yozuvdagi aksi, tasviridir. Savod o‘rgatishda tovush-harf bilan tanishtirish unlilardan boshlanadi. Hozirgi o‘zbek tilida 6 ta unli fonema mavjud: a, o, i, e, u, o‘. Ma‘lumki, nutq tovushlari ikki katta guruhga bo‘linadi: unli tovushlar va undosh tovushlar. Buni o‘quvchilarga tushuntirishda ularning quyidagi belgilari hisobga olinadi: 1. talaffuz qilinish usuli (unli tovush talaffuz qilinganda havo oqimi og‘iz bo‘shlig‘idan erkin ravishda o‘tadi, undosh tovush talaffuz qilinganda, havo og‘iz bo‘shlig‘ida to‘siqqa uchraydi); 2. ovoz va shovqinning ishtiroki (unli tovushlar faqat ovozdan iborat, undosh tovushlar talaffuz qilinganda shovqin eshitiladi, ba‘zan shovqin va qisman ovoz eshitiladi); 3. bo‘g‘in hosil qilish xususiyati (unli tovushlar bo‘g‘in hosil qiladi, undosh tovushlar bo‘g‘in hosil qilmaydi). O‘quvchilar bu belgilarni yodlab olishlariga yo‘l qo‘ymaslik, aksincha, 1sinfdanoq bolalarda tovushni talaffuz qilganda, ovoz yoki shovqin eshitilganda nutq a‘zolarining vaziyatini kuzatish ko‘nikmasini o‘stirib borish lozim. Bunday kuzatishlar IV sinfda davom ettiriladi va umumlashtiriladi. Tovushlarni o‘zlashtirishga bunday yondashish, unli va undosh tovushlarni puxta o‘zlashtirishga imkon berishi bilan birga, o‘quvchilarning aqliy qobiliyatini o‘stirish vazifasini ham bajaradi; xususan, bolalar kuzatilgan hodisaning bir necha belgilarini taqqoslashga, umumlashtirishga o‘rganadilar. O‘zbek tili yozuvi tovush PAGE \* MERGEFORMAT4$ $yozuvi hisoblanadi, chunki tovush yozuvda harflar bilan ifodalanadi. 1-sinf o‘quvchilari quyidagilarni bilib olishlari lozim:  tovushni talaffuz qilamiz va eshitamiz;  harfni ko‘ramiz, o‘qiymiz va yozamiz;  harf – tovushning yozuvda ifodalanadigan belgisi. O‘quvchilar ko‘pincha tovush bilan harfni aralashtirib, xatoga yul qo‘yadilar. Ularda grafik malakani shakllantirish uchun quyidagilarni o‘rgatish zarur:  bir undosh harf yozuvda ikki undosh tovushni ifodalashi mumkin  (masalan, maktab so‘zidagi b harfi p tovushini, maktabim so‘zidagi b harfi b tovushini ifodalaydi);  jo‘ja, jajji so‘zlaridagi j tovushi (jarangli, portlovchi) ham, jurnal, vijdon so‘zlaridagi j tovushi (jarangli, sirg‘aluvchi) ham bitta j harfi bilan ifodalanadi;  tong, keng so‘zlaridagi uchinchi jarangli undosh tovush (ng) ikki harf birikmasi (ng) bilan ifodalanadi;  sh, ch harf birikmalari ham bir tovushni ifodalaydi (shamol, choy). O‘quvchilarga jarangli va jarangsiz undosh undoshlar ham tovushlar talaffuzini kuzatishga asoslanib tanishtiriladi. Bunda jufti bor jarangli va jarangsiz undoshlar ajratiladi. Kuzatishda o‘quvchilar faol qatnashishi va ularga jufti bor jarangli undosh bilan jarangsiz undoshlarni ajratish qanchalik muhim ekanini yaqqol ko‘rsatish uchun faqat bitta undosh tovush bilan farqlanadigan baqir – paqir, gul – kul, dil – til, zina – sina, joy – choy kabi so‘zlardagi tovushlarni taqqoslash maqsadga muvofiq. Bunda o‘qituvchi o‘quvchilar diqqatini b-p, v-f, g-k, d-t, z-s, j-ch tovushlari biri jarangli, ikkinchisi jarangsiz undoshdan iborat tovush juftlarini hosil qilishiga qaratadi, ularning talaffuzidagi farqni amaliy tushuntiradi (jarangli undosh tovushlarda shovqin va qisman ovoz qatnashadi, jarangsiz undoshlarda esa faqat shovqin eshitiladi). Xat taxtaga quyidagicha yozib qo‘yiladi: Jufti bor jarangli undoshlar: b, v, g, d, z, j, җ, g‘ Jufti bor jarangsiz undoshlar: p, f, k, t, s, ch, sh, x. PAGE \* MERGEFORMAT4$ $Jufti yo‘q jarangli va jufti yo‘q jarangsiz undoshlar bilan ham o‘quvchilar har xil fonetik sharoitda tovushlarni talaffuz qilishni kuzatish jarayonida tanishtiriladi. Buning uchun o‘quvchilar so‘z oxirida yoki unli tovushdan oldin kelgan ko‘l, bilim, otam, olmos; quyon, bino; shifoner, fabrika; tong, singil; qo‘y, kiyik kabi so‘zlardagi jarangli undoshning talaffuzini taqqoslaydilar va l, m, n, r, ng, y jarangli undosh tovushlar talaffuz qilinganda, ovoz va shovqin eshitilishini, ya‘ni jarangli undosh tovush ekanini, bularning jarangsiz jufti yo‘qligini (jufti yo‘q jarangli undosh tovush ekanini) bilib oladilar. Xuddi shunga o‘xshash usulda o‘quvchilar q, h undoshlari talaffuz qilinganda, faqat shovqin eshitilishini, jarangsiz undosh tovush ekanini, jarangli jufti yo‘qligini (jufti yo‘q jarangsiz undosh tovush ekanini) bilib oladilar. Kuzatish natijasi xattaxtaga quyidagi ko‘rinishda yoziladi (yoki kartonda tayyorlangan ko‘rgazma ko‘rsatiladi): Jufti yo‘q, jarangli undoshlar: l, m, n, r, ng, y Jufti yo‘q jarangsiz undoshlar: q, h Bolalar jufti yo‘q jarangli undosh tovush so‘zning oxirida kelganda ham alifbodagi xuddi shu harf yozilishini, ya‘ni talaffuzi doim yozilishiga mos kelishini bilib olishlari yetarli. Jufti bor jarangli undosh tovushlar so‘z oxirida kelganda, bunday moslik bo‘lmaydi, ya‘ni ko‘pincha uning jarangsiz jufti talaffuz qilinadi (maktap, ozot kabi). Bunday so‘zlar o‘zbek tilida ko‘p bo‘lgani uchun 1-sinfdanoq o‘quvchilarni ularning ayrimlari bilan tanishtirish zaruriyati tug‘iladi. Dasturga ko‘ra,1-sinf o‘quvchilari b va d jarangli undoshi so‘z oxirida kelganda, uning jarangsiz jufti p va t talaffuz qilinishi bilan va bunday so‘zlarning yozilishini qanday tekshirish bilan tanishtiriladi. Ularning talaffuzi va yozilishini tekshirishda fonetikaga asoslaniladi. O‘quvchilar fonetik bilimlariga asoslangan holda, jufti bor jarangli undoshlarning yozilishini quyidagicha tushuntiradilar: Kitob so‘zi oxirida jufti bor undosh tovushni eshityapman, shuning uchun so‘zni tekshirish kerak. SHu undoshdan keyin unli tovush eshitiladigan so‘z PAGE \* MERGEFORMAT4$ $tanlayman: kitobi. Kitobi so‘zida b tovushi eshitilyapti, shuning uchun kitob so‘zida b harfini yozaman. Bunday muhokama yuritish uchun o‘quvchilar quyidagi bilim va ko‘nikmalarni egallashlari kerak:  Jufti bor jarangli va jarangsiz undosh tovushlarni ajratish.  So‘z oxirida kelgan jufti bor jarangli undosh tovushning jarangsiz jufti eshitilishi, shuning uchun bunday so‘zlarni tekshirish kerakligini bilish.  Undosh tovush unli tovushdan oldin kelganda, boshqa tovush bilan almashmasligini bilish. Undosh tovushdan so‘ng unli tovush kelgan so‘z tekshiruvchi so‘z bo‘la olishini bilish.  Tekshiruvchi va tekshiriluvchi so‘zdagi undosh harfni taqqoslash (kitobi – kitob, maqsadi – maqsad, maqsadga). S h unday qilib, o‘quvchilar qanday so‘zlar tekshirishni talab qilishi va uning sababini, qanday so‘zlar tekshiruvchi so‘z hisoblanadi va nima uchunligini bilishlari zarur. O‘qituvchi qanday so‘zlar tekshirishni talab qilishini tushuntirish uchun jufti bor jarangli va jarangsiz undosh tovushi bo‘lgan so‘zlar ustida kuzatish o‘tkazadi: maktabim – maktab, tuzi – tuz kabi. O‘quvchilar yozilishi talaffuzidan farq qiladigan so‘zlarni va so‘zdagi jarangsiz undosh tovush o‘ziga mos harf bilan ifodalanishini taqqoslash bilan so‘zning oxirida jufti bor undosh tovush kelsa, u so‘z tekshirishni talab qilishiga ishonadilar. Tekshirishga tayangan holda, yozishga imkoniyat yaratish uchun o‘quvchilar tekshiruvchi so‘zni tekshiriladigan so‘zdan doim oldin yozadilar: avlodi – avlod, kitobi – kitob. Bo‘g‘in murakkab tushuncha bo‘lgani uchun boshlang‘ich sinflarda uning qoidasi berilmaydi. Dasturga ko‘ra, o‘quvchilarda so‘zni bo‘g‘inlarga bo‘lish ko‘nikmasini shakllantirish vazifasi talab etiladi. O‘quvchilar so‘zni bo‘g‘inlarga bo‘lishda so‘zda nechta unli bo‘lsa, shuncha bo‘g‘in bo‘ladi, degan tushunchaga asoslanadilar. Bu tushunchani ular savod o‘rgatish davridayoq hosil qiladilar. Bolalar yozilgan so‘zdan dastlab unli harfni topadilar, keyin so‘zda nechta unli bo‘lsa, uni shuncha qism (bo‘g‘in)ga bo‘ladilar. PAGE \* MERGEFORMAT4$ $1-sinfda o‘quv yilining birinchi yarmida og‘zaki va yozma tarzda bo‘g‘inlarga bo‘lish, shuningdek, o‘qituvchi topshirig‘iga ko‘ra, muayyan bo‘g‘inli so‘z tanlash mashqlari har kuni o‘tkaziladi. So‘zni bo‘g‘inlarga to‘g‘ri va tez bo‘lish ko‘nikmasini hosil qilish 1-sinfda o‘tkaziladigan muhim mashqlar qatoriga kiradi. O‘quvchilar o‘qish va yozish jarayonini egallashda mana shu ko‘nikmaga tayanadilar. O‘zbek grafikasida bo‘g‘in tamoyili yetakchi tamoyil hisoblanadi. O‘quvchi so‘zni to‘g‘ri yozish uchun uni avval bo‘g‘inlarga bo‘ladi. Bo‘g‘inlardagi tovushlarning o‘zaro bir-biriga ta‘sirini aniqlaydi, undosh va unli tovushlarni ifodalash uchun zarur harflardan foydalanadi. O‘quvchi quyidagicha muhokama yuritadi: Dasturga ko‘ra, tutuq belgili (ma’no, sun’iy kabi) so‘zlarni bo‘g‘inga bo‘lish va ko‘chirishda tutuq belgisi har doim birinchi bo‘g‘inda bo‘lishi, katta, ikki kabi ikkita bir xil undoshli so‘zlarni bo‘g‘inga bo‘lganda ikkita bir xil undoshning biri oldingi bo‘g‘inda qolishi, ikkinchisi keyingi bo‘g‘inga o‘tishi (kat-ta, ik-ki kabi) o‘quvchilarga 2-sinfdayoq o‘rgatiladi, O‘quvchilarga ta‘lim-tarbiya berish vazifalaridan biri ularda ilmiy dunyoqarash elementlarini shakllantirishdir. Bu vazifani hal qilishda maqsadga muvofiq ishlashning yetakchi sharti − o‘quvchini shaxs sifatida muvaffaqiyatli kamol toptirishdir. Quyida ko‘rsatilgan omillar tilni o‘rgatish bilan bog‘liq holda o‘quvchilarda ilmiy dunyoqarash elementlarini shakllantirish usulini belgilaydi: Tilning ijtimoiy hodisa sifatidagi mohiyati uning aloqa (kommunikativ) vazifasini ifodalashdan iboratdir. Maktabda, shu jumladan, boshlang‘ich sinflarda tilni o‘rgatishning yetakchi yo‘nalishi o‘quvchilar tomonidan tilning aloqa vazifasini bajarishini tushunishlariga erishish hisoblanadi. Til bilan tafakkur uzviy bog‘liq bo‘lib, tafakkur so‘z vositasida yuzaga chiqadi. Til tafakkurnipg mahsuli hisoblanib, ongdan tashqarida o‘zicha yashamaydi. Maktabda tilning barcha tomonlari (talaffuzi, fonetikasi, leksikasi, grammatikasi, so‘z yasalishi)ni o‘zaro bog‘liq holda o‘rganish ona tilini o‘rgatishdagi yetakchi tamoyil bo‘lib, uni amalga oshirish o‘quvchilarning tilni PAGE \* MERGEFORMAT4$ $murakkab, rivojlanuvchan, o‘zaro bog‘langan muhim tomonlarga ega bo‘lgan hodisa sifatida anglab yetishlari uchun ilmiy asos yaratadi. Tilning mohiyatini bunday idrok etish hodisalarning rivojlanuvchanligi va o‘zaro bog‘langan qismlardan tuzilishini tushunishga zamin hozirlaydi. Maktab tajribasi va maxsus tekshirishlar shuni ko‘rsatadiki, yuqorida qayd etilgan dastlabki qoidalarni o‘quv jarayonida amalga oshirishda ijtimoiy hodisa sifatida til haqidagi bilimlar majmuasini to‘g‘ri tanlash, asosiy til hodisalarini va turlarini tushuntirishda o‘qituvchining tutgan metodologik yo‘lining aniqligi, o‘quvchilar fikrlashini faollashtirish, til nazariyasini o‘rgatishga asos bo‘ladigan til materialining yuqori sifatli bo‘lishi kabi dalillar hal qiluvchi ta‘sir etadi. S h ubhasiz, har bir omil maktab tajribasida bir-biridan ajralgan holda bo‘lmaydi. Aksincha, ularning bir-biriga to‘g‘ri, maqsadga muvofiq ta‘siri ijobiy natija beradi.Tilning rivojlanishi, ayrim so‘zlarning ma‘nolari haqidagi bilimni boshlang‘ich sinf o‘quvchilari ot, sifat, son, fe‘lni o‘rganish jarayonida asta-sekin bilib oladilar. Bu o‘rinda «So‘zning tarkibi» bo‘limi katta imkoniyatga ega. O‘quvchilar bu bo‘lim materiallarini o‘rganish jarayonida tilimizning yangi so‘zlar bilan boyib borishi haqidagi muhim manbalar bilan, so‘z yasalishi bilan tanishadilar. Ma‘lumki, ko‘pgina yangi so‘zlar tilda mavjud bo‘lgan so‘zlar zaminida yaratiladi, tilda bor qoliplar kabi yasaladi: limon tipida limonzor, suvchi tipida bo‘zchi kabi. Tilda yangi so‘zning paydo bo‘lishi o‘zidan keyin bir xil o‘zakli so‘zlar guruhining hosil bo‘lishiga sabab bo‘ladi: ishli, ishsiz, ishchi kabi. Boshlang‘ich sinflarda tilning rivojlanishi haqidagi masala maxsus o‘rganilmaydi. Tilga jamiyatning rivojlanishi bilan bog‘liq holda rivojlanadigan hodisa sifatida ilmiy qarashga zamin yaratpsh muhim ahamiyatga ega. Tilning leksik tomoni boshqalariga nisbatan xarakatchan, tez rivojlanadigan bo‘lgani uchun, til leksikasi misolida boshlang‘ich sinf o‘quvchilari saviyasiga mos ravishda jamiyatning rivojlanishi bilan bog‘liq holda tilning ham rivojlanishi tushuntiriladi. Tilning leksik tarkibida yuz berayotgan o‘zgarishlar yuzasidan o‘qituvchi va o‘quvchilarning kuzatishlari bolalarda dunyoni bilish haqidagi tasavvurini shakllantirishga mos material beradi.[17] PAGE \* MERGEFORMAT4$ $Tildan bilim berishda o‘quvchilarning hayotiy tajribasiga tayanish muhimdir. O‘qituvchi nazariy xarakterdagi umumlashtirish zarur bo‘lgan daliliy materiallarni yig‘ish bosqichida ham, berilgan bilimlarni amaliyotga tatbiq etish uchun ham bolalarning hayotiy tajribasiga, nutqqa oid amaliyotiga tayanadi. Tilga oid bilimni o‘rganish natijasida o‘quvchilar nutk faoliyatining sifati o‘zgaradi, ongliligi ortadi. Dialektik tafakkur keng ma‘noda hodisalarning boshqa hodisalar va jarayonlarga bog‘liqligini hisobga olib, ularni har tomonlama mavjud belgilari yig‘indisi bilan rivojlanishda ko‘rish ko‘nikmasini ta‘riflaydi. Tafakkurning bunday sifati o‘quvchilarda asta-sekin shakllana boradi va o‘z navbatida, ular kuzatish jarayonida dalillarni topish, ularni tahlil qilish va o‘rganiladigan hodisalarning ayrim tomonlari o‘zaro bog‘liqligini aniqlash, taqqoslash va umumlashtirish ko‘nikmasini egallab boradilar. Keyingi yillarda o‘quvchilarning o‘quv faoliyati tobora izlanish xarakteriga ega bo‘lmoqda. Tilni o‘rganishda boshlang‘ich sinf o‘quvchilari uchun ayrim qoida va aniqliklarni yodlab olish emas, balki atrofdagi hayotni kuzatish asosida o‘quvchilarning o‘zlari «topgan» yoki adabiy manbalardan tayyor olingan til materialini maqsadga muvofiq analiz va sintez qilish yetakchi hisoblanadi. Ona tilini o‘rganish jarayonida o‘quvchilarda ilmiy dunyoqarash asoslarini shakllantirish masalasini hal qilishda maktabda ona tilini o‘rgatishga asos bo‘ladigan material alohida qimmatga ega. Materialning haqiqiy tomoni, uning g‘oyaviy yo‘nalishi va badiiy ifodaliligi o‘quvchilarning fikrlash faoliyatiga, histuyg‘ulariga ta‘sir etadi, atrof-muhit haqidagi bilimlarini kengaytiradi, tilga va uni yaratgan xalqqa qiziqishini tarbiyalaydi, o‘quvchilarning umumiy taraqqiyoti darajasini o‘stiradi va ularning shaxsiy sifatlarining, dunyoqarashlarining shakllanishiga ta‘sir ko‘rsatadi. Keyigi yillarda maktab ona tili darsliklari va o‘qituvchilar uchun nashr qilingan qo‘llanmalar materiali mazmuniga qo‘yilgan talablar anchagina ortdi. Materialning asosiy mezoni matn va alohida gaplarning bilimni boyituvchi qimmati, leksik-uslubiy aniqligi, mavzu jihatdan xilma-xilligi, hayotning turli PAGE \* MERGEFORMAT4$ $tomonlari bilan bog‘lanishi, matnlarning g‘oyaviy-mavzuviy yo‘naltirilganligi, kichik yoshdagi o‘quvchilarga mosligidir. SHunday qilib, tilni o‘rganish jarayonida kichik yoshdagi o‘quvchilarda ilmiy dunyoqarash asoslarini shakllantirishga o‘qituvchining metodologik yondashuvi, o‘quvchilar o‘zlashtiradigan ijtimoiy hodisa sifatida rivojlanib boruvchi til haqidagi bilimlar majmuasi, o‘quvchilar o‘rganib oladigan bilish usuli, tilni o‘rganishga asos bo‘ladigan materialning bilim berishdagi, g‘oyaviy-siyosiy va badiiy qimmati hal qiluvchi ta‘sir ko‘rsatar ekan. O‘quvchilarda dunyoqarash asoslarini shakllantirish ko‘p qirrali jarayon bo‘lib, u maktabda va maktabdan tashqarida olib boriladigan o‘quv-tarbiyaviy ishlarning barcha tizimida hal qilinadi. PAGE \* MERGEFORMAT4$ $2.2 Unli va undosh tovushlarning xususiyatlari bilan tanishtirish metodikasi Maktabda o‘quv predmeti sifatida tilni o‘rganish tizimi tilning barcha tomonlarini, yaьni fonetikasi, leksikasi, so‘z yaslishi va grammatikasi (morfologiya va sintaksis)ning o‘zaro ichki bog‘lanishlariga asoslanadi. Tilning barcha tomonlari o‘zaro bog‘lanishining ko‘p qirraliligi va murakkabligi, ularning dialektik birligi, avvalo, uning aloqa vositasidagi vazifasida namoyon bo‘ladi. Aloqa vositaligi tilning muhim xususiyati, asosidir. Bu vazifani tilning har bir qismi boshqa qismlar bilan o‘zaro bog‘lanishda bajaradi. Har bir so‘zga xos bo‘lgan tovush shakli kishilarga aloqa uchun imkoniyat yaratadi. Ammo so‘zning tovush qurilishi, shakli mazmunsiz aqlga to‘g‘ri kelmaganidek, o‘zicha yashamaydi. Istalgan tovushlar yig‘indisi emas, balki ma‘lum ma‘no bildiradigan tovushlar yig‘indisigina aloqa maqsadiga xizmat qilishi mumkin. Ma‘lumki, ma‘no bildiradigan tovushlar yig‘indisi so‘zdir. Tilning lug‘at boyligi, leksikasi fikr ifodalash uchun xizmat qiladigan o‘ziga xos qurilish materialidir.Tilning lug‘ati qanchalik boy bo‘lsa ham grammatikasiz u o‘lik hisoblanadi. Tilnnng lug‘at boyligi o‘z-o‘zicha aloqa vazifasini bajarmaydi. Aloqa maqsadida xizmat qilish uchun lug‘at boyligidagi so‘zlar bir-biri bilan grammatik jihatdan o‘zaro bog‘lanib, gap tuziladi. Mana shu tuzilgan gap orqali fikr ifodalanadi. Tilning har bir tomonining xususiyati undagi til birliklarining o‘ziga xosligida namoyon bo‘ladi. Fonetika uchun bunday til birligi nutq tovushlari, fonemalar; leksikologiya uchun ma‘nosi va qo‘llanishi nuqtai nazardan so‘z; grammatika uchun so‘z shakllari, shuningdek, so‘z birikmasi va gap; so‘z yasalishi uchun morfema, tuzilishi va yasalishi jihatdan so‘z hisoblanadi. So‘z, so‘z birikmasi va gap grammatik tomondan ko‘pgina xususiyatlarga ega. So‘zning o‘z morfemik qurilishi, o‘zining so‘z yasalish turi, biror grammatik kategoriyasi (shaxs, son, egalik, kelishik va boshq.), ma‘lum sintaktik vazifasi bor. So‘z birikmasi ham so‘z kabi so‘z o‘zgarishi (ko‘proq ergash so‘z o‘zgaradi) PAGE \* MERGEFORMAT4$ $shakllariga ega. Gap o‘z qurilishiga ko‘ra so‘zdan sifat jihatdan farqlanadi: so‘z o‘zi alohida kelganda mustaqil ma‘no anglatmaydigan morfemalardan tuziladi, gapni tashkil etuvchi qismlar esa gapdan tashqarida ham mustaqil leksik ma‘no bildiradi, gap tarkibida esa uning ma‘nosi yana oydinlashadi. Gap va so‘z birikmasi ―qurilish materiali sifatida xilma-xil tuzilgan‖ so‘zdan foydalanadi. Gap uchun qator sintaktik xususiyatlar, shuningdek, tugallangan ohang ham xarakterlidir. SHunday qilib, tilning har bir jihatining o‘ziga xos xususiyatini ko‘rib chiqishning o‘zi ularning o‘zaro munosabatini, bir-biriga o‘tishining murakkabligini ta‘kidlaydi. Tilshunoslik fani bo‘limlari o‘rtasidagi munosabatlar ham shunga o‘xshash murakkabdir. Fonetika, leksikologiya bilan ham, grammatika bilan ham bog‘lanadi. Tovushlar, fonemalar, bo‘g‘inlar tilda alohida emas, balki ma‘lum leksik ma‘no bildiradigan so‘z tarkibida yashaydi. Fonetikaning sintaksis bilan bog‘lanishi, xususan, har bir gapda ma‘lum ohangda bo‘lishida ko‘rinadi. Grammatik va semantik jihatdan bog‘langan so‘zlar majmuasi ma‘lum ohangga ega bo‘lsagina gap hisoblanadi. Bunda gapning mazmuni so‘zlovchining gapda ifodalangan ohangiga bog‘liq bo‘ladi. S р unday qilib, ohang gapda so‘z tartibi, yordamchi so‘zlardan foydalanish, so‘z o‘zgartishlar bilan birga gap tuzish usullaridan biri sifatida xizmat qiladi. Leksikologiya so‘z yasalishi bilan jips bog‘lanadi: birinchidan, tilning lug‘at tarkibi, asosan, tilda mavjud bo‘lgan so‘zlardan yangi so‘zlar yasalishi hisobiga to‘ldirilib, boyib boradi; ikkinchidan, yasalgan so‘zlarning leksik ma‘nosi yasama negizning moddiy ma‘nosiga asoslanadi. Morfologiya leksikologiya va so‘z yasalishi bilan jips bog‘langan. Morfologiya, asosan, so‘zning grammatik xususiyatlarini o‘rganadi. So‘zning grammatik ma‘nosi doimo leksik ma‘nosi bilan birga namoyon bo‘ladi, har bir so‘z, bir tomondan, shu so‘zga tegishli bo‘lgan ma‘lum o‘ziga xos leksikgrammatik guruhning belgilarini bildiradi, ikkinchi tomondan, u so‘zning o‘z PAGE \* MERGEFORMAT4$ $leksik ma‘nosi bo‘ladi. So‘zdagi mana shu umumiy birlik morfologiyada, leksikadan ajralmagan holda, leksika zaminida o‘rganiladi. So‘z uchun muqarrar morfemik tarkibi xarakterli bo‘lib, bunga so‘zning leksik ma‘nosi va qator grammatik belgilari bog‘liq bo‘ladi. Yangi so‘z qaysi usul bilan yasalmasin, u doim grammatik shakllanadi va o‘zining leksik ma‘nosiga ega bo‘ladi. Har bir so‘z turkumida so‘z yasalishining xarakterli xususiyatlarn mavjud. So‘zning morfemik tarkibi va yangi so‘z yasalish usullari tilshunoslik fanining so‘z yasalishi bo‘limida, grammatika va leksikologiyadan ajratilmagan holda o‘rganiladi. Morfologiya va sintaksis har tomonlama o‘zaro bog‘lanadi. Morfologiyada, asosan, so‘zlarning grammatik ma‘nosi va uni ifodalash shakllari o‘rganiladi; sintaksisda so‘zlarni o‘zaro bog‘lanib so‘z birikmasi va gap hosil qilish usullari, shuningdek, gap turlari, ularning mazmuni va ishlatilishi o‘rganiladi. So‘z morfologiyada ham, sintaksisda ham o‘rganiladi, ammo o‘rganish ob‘ekti har xil bo‘ladi. Sintaksisning o‘rganish ob‘ekti gapdir; unda so‘z gap yoki so‘z birikmasida boshqa so‘zlar bilan ma‘no va grammatik jihatdan bog‘langan holda o‘rganiladi. Morfologiyada so‘z gapdan tashqarida ham o‘rganilishi mumkin; so‘zga muayyan leksik-grammatik guruhga kiradigan so‘zlar bilan o‘zaro munosabati nuqtai nazaridan qaraladi. Morfologiya va sintaksisda so‘zga bunday har xil yondashish ularning bir-biriga bog‘liqligini inkor etmaydi, aksincha, ular so‘z va gapning o‘zida yashaydi. So‘zlar so‘z o‘zgarish tizimiga ega bo‘lgani tufayli gaplar aloqa vazifasini bajaradi. SHakl yasalishi va so‘z yasalishi morfologiyada o‘rganiladi, ammo gapda tatbiq etiladi, so‘zlarning o‘zaro bog‘lanish qoidalarini o‘rganish esa sintaksis sohasiga taalluqlidir. So‘z birikmasi tarkibidagi so‘zlarning o‘zaro bog‘lanish usulini aniqlashda shu so‘z birikmasiga kirgan so‘z turkumining morfologik xususiyatlari hisobga olinadi. Bular morfologiya va sintaksisda bir-biri bilan bog‘liq holda o‘rganiladigan til hodisalarining ayrimlaridir. Bu aniq misollar morfologiya va sintaksis bir-birini taqozo qilsa ham, grammatikaning mustaqil bo‘limi ekanini ta‘kidlash uchun yetarli. PAGE \* MERGEFORMAT4$ $Keltirilgan fikrlar boshlang‘ich sinf o‘quvchilariga predmetlararo ichki bog‘lanishni hisobga olgan holda ona tilini o‘rgatish metodikasini belgilaydi. 1. Tilning barcha (leksik, fonetik, so‘z yasash, grammatik) tomonlari o‘zaro bog‘liqligini va ularning har biri o‘ziga xos xususiyatlarga ega ekanini hisobga olib, o‘quvchilar tilni ongli o‘zlashtirishlari uchun tilning har bir tomoni xususiyatlarini va ular o‘rtasidagi bog‘lanishni o‘zlashtirishlari zarur. 1-4-sinflarda ona tilini o‘rganish tizimi fonetika, leksikologiya, so‘z yasalishi va grammatikaning o‘zaro bog‘lanishi mohiyatini hisobga olgan holda tuziladi. Bu hol dastur materiallarini o‘rganish tartibini belgilashda ham, ta‘lim mazmunini (dastur bo‘limlari o‘rtasidagi uzviy bog‘lanishni) aniqlashda ham hisobga olinadi. 2. Tilning barcha jihatlarining bir-biriga ta‘siri uning aloqa quroli vazifasida namoyon bo‘ladi. Tilning asosiy birligi sifatida aloqa maqsadida so‘zni to‘g‘ri talaffuz qilish yoki yozish, shu tilda so‘zlashuvchi barcha kishilarga bir xilda tushunarli bo‘lishi, gapda grammatik jihatdan to‘g‘ri tuzilishi kerak. SHularni hisobga olib, kichik yoshdagi o‘quvchilar tilning talaffuzi, grafik, leksik, so‘z yasalishi va grammatik tomonlarining o‘zaro bog‘lanishi mohiyatini tushunishlari uchun dastur materialini o‘rganishda tilning aloqa vazifasi yetakchi ekani nazarda tutiladi, ya‘ni kishilar bilan aloqa jarayonida tilning barcha tomonlari birgalikda foydalanilishi hisobga olinadi. Shu maqsadda tilning fonetik tomonini o‘rganishda so‘zning ma‘no va talaffuz jihatdan birlik hosil qilishini, tovushning so‘z ma‘nosini farqlashdagi o‘rnini tushuntirishga katta ahamiyat qaratiladi. ―So‘z mavzusi o‘tilayotganda o‘quvchilar tomonidan so‘zning talaffuzi, leksik ma‘nosi, morfologik tarkibi, grammatik belgilari, yasalishi, nutqda ishlatilishi va yozilishini yaxlit tushunishga asosiy diqqat qaratiladi. Bunda o‘qituvchi so‘zning nom bo‘lib xizmat qilishini ham, morfemik tarkibi va leksik ma‘nosining bir-biriga ta‘sirini ham o‘quvchilarning tushunib olishlariga erishishi lozim. ―Gap mavzusini o‘rganish vaqtida esa ishning asosiy yo‘nalishi nutqda gapning til birligi sifatidagi vazifasini tushuntirish va o‘quvchilarda og‘zaki va PAGE \* MERGEFORMAT4$ $yozma nutqlarida gapdan oson foydalanish ko‘nikmasini shakllantirish hisoblanadi. Maktabda tilning barcha tomonlarini bir-biri bilan bog‘liq holda o‘rganish ona tilini o‘rgatishning yetakchi metodik tamoyili hisoblanadi. Buni amalga oshirish til o‘suvchan, bir-biriga o‘zaro ta‘sir etadigan tomonlari mavjud bo‘lgan murakkab hodisa ekanini tushuntirishda ilmiy asos hisoblanadi. Boshlang‘ich sinflarda ona tilini o‘rgatishning mazmuni va vazifalari. Maktablarda ona tili o‘rgatishning mazmuni jamiyat rivojlanishining hozirgi bosqichida davlatimizning maktab oldiga qo‘ygan vazifasiga moslangan. Bu vazifalar qo‘p qirrali bo‘lib, ularni bajarish o‘quvchilar ongini o‘stirishga, ularga g‘oyaviy-siyosiy, axloqiy, estetik va mehnat tarbiyasini berishga yo‘naltirilgan. Ona tilini o‘rgatish natijasida o‘quvchilarda o‘z fikrini grammatik to‘g‘ri, uslubiy aniq, mazmunli, ohangga rioya qilib ifodalay olish va uni imloviy to‘g‘ri yoza olish ko‘nikmalari shakllantiriladi. Bu vazifa o‘quv predmeti sifatida o‘zbek tilining o‘ziga xos xususiyati bo‘lib, o‘quvchini shaxs sifatida shakllantirishga yo‘naltirilgan umumta‘lim vazifalari bilan bog‘liq holda amalga oshiriladi. Ona tili kursida beriladigan bilimlar mazmunini o‘zbek tilining tovush tuzilishi va yozma nutqda tovushlarni ifodalash usullari haqidagi (fonetik va grafik); so‘zlarning o‘zgarishi va gapda so‘zlarning bog‘lanishi haqidagi (grammatik, ya‘ni morfologik va sintaktik); so‘zning morfemik tarkibi va so‘z yasalish usullari haqidagi (so‘z yasalishiga doir); so‘zlarning leksik-semantik guruhi haqidagi (leksikologik); o‘zbek tilining to‘g‘ri yozuv tamoyillari va tinish belgilarining ishlatilishi haqidagi (orfografik va punktuatsion) bilimlar tashkil etadi. Bu bilimlar, birinchidan, grammatik, fonetik, so‘z yasalishiga oid tushunchalarda, ikkinchidan, grafik, orfografik, punktuatsion qoidalarda namoyon bo‘ladi. Bundan tashqari, o‘zbek tili kursi fonetik, grafik, morfologik, sintaktik va boshqa ko‘nikma va malakalarni ham o‘z ichiga oladi. Tilni o‘rganish jarayonida o‘quvchilarda boshqa ko‘pgina o‘quv predmetlari uchun umumiy bo‘lgan ko‘nikmalar (predmetlararo ko‘nikmalar)ni hosil qilish ustida ham ish olib boriladi. Pedagogikada bunday predmetlararo ko‘nikmalarga PAGE \* MERGEFORMAT4$ $analiz, sintez, abstraktlashtirish (til hodisalarini fikran tasavvur etish), umumlashtirish, guruhlash, taqqoslash kabilar kiradi. Ushbu ko‘nikmalarni o‘quvchilarda shakllantirish ustida maqsadga muvofiq ishlash ularning o‘quv faoliyatini faollashtirishga, bilimlarini muvaffaqiyatli egallashlariga imkoniyat yaratadi. Ona tili kursidan hosil qilinadigan maxsus ko‘nikmalar bilan predmetlararo ko‘nikmalar, bir-biridan ajratilmagan holda o‘quv-tarbiyaviy jarayonda shakllantiriladi. Beriladigan bilim va o‘quvchilarda hosil qilinadigan maxsus ko‘nikmalar maktab dasturlari va davlat ta‘lim standartida qayd etilgan. Boshlang‘ich sinflarda o‘rganish uchun tilni ongli egallashga va o‘quvchilarda grafik va imloviy malakalarni shakllantirishga zamin bo‘ladigan bilimlar tanlangan. Fonetika va grafika sohasida o‘quvchilar so‘zning tovush tarkibini, unli va undosh tovushlarning o‘ziga xos xususiyatlarini, so‘zda tovushning ma‘noni farqlashdagi ahamiyatini to‘g‘ri tushunishga imkon beradigan bilimlarni o‘zlashtiradilar, shuningdek, ularga so‘zning tovush va grafik shakli o‘rtasidagi nisbat (bog‘lanish)ni ongli aniqlash, so‘zni to‘g‘ri yozish imkoniyati yaratiladi. Morfologiya sohasidan ham so‘zni ongli o‘zlashtirish, uni to‘g‘ri ishlatish uchun katta amaliy ahamiyatga ega bo‘lgan bilimlar tanlangan. Boshlang‘ich sinf o‘quvchilari 1- sinfdan boshlab so‘z turkumlari (ot, sifat, son, olmosh, fe‘l)ni har xil saviyada o‘rganadilar. Sintaksisdan dasturga nutq birligi sifatida gap haqidagi, gapda so‘zlarning bog‘lanishi, bosh va ikkinchi darajali bo‘laklar haqidagi bilimlar kiritilgan. So‘zning morfemik tarkibi yuzasidan har bir morfemaning muhim belgilarini, ularning ahamiyati va so‘zda bir-biriga ta‘sirini boshlang‘ich sinf o‘quvchilari tushunadigan va so‘zlarni to‘g‘ri yozishda foydalanishlari uchun zarur bo‘lgan hajmda ma‘lumot berilgan. Dasturda-leksika bo‘limi alohida berilmagan, ammo o‘quvchilar so‘zlarning leksik-semantik guruhlari (sinonimlar, antonimlar) haqida, ularning leksik ma‘nolari haqida so‘z turkumlari va so‘z tarkibini o‘rganish jarayonida ma‘lumot oladilar. PAGE \* MERGEFORMAT4$ $Boshlang‘ich sinflar ona tili kursi 1-4-sinflarda tilning hamma tomonlari o‘zaro bog‘liq holda o‘rganilishi hisobga olinib tuzilgan, har bir sinfda fonetika, leksika, grammatika va so‘z yasalishi haqida elementar bilim beriladi. Kursning bunday qurilishi tilning barcha tomonlarini bir-biriga o‘zaro ta‘sir etadigan bir butun hodisa sifatida o‘rganishni taqozo etadi. Tilni o‘rganishga bunday yondashish ta‘lim jaryonini o‘quvchilar nutqini o‘stirish vazifasini hal etishga yo‘naltirish imkonini beradi. Dasturning-Grammatika, imlo va nutq o‘stirish bo‘limi har bir sinfda‖ quyidagicha qismlarni o‘z ichiga oladi: ―Tovushlar va harflar, ―So‘z, ―Gap, ―Bog‘lanishli nutq. Asosiy mavzular bosqichli izchillik tamoyiliga asoslanib, har to‘rt sinfda o‘rganiladi. Har bir sinfda yetakchi mavzular ajratiladi. 1-sinfda fonetika va grafikaga oid mavzularni o‘rganishga katta o‘rin beriladi, chunki o‘quvchilar o‘qish va yozish jarayonini egallaydilar. 3- sinfda so‘zning morfemik tarkibi va gapni o‘rganish muhim hisoblanadi. So‘z yasalishiga doir bilimlar asosida o‘quvchilarda so‘zning leksik ma‘nosiga, undan nutqda foydalanishga ongli munosabat o‘sadi. 4-sinfda so‘z turkumlarini o‘rganish birinchi o‘ringa qo‘yiladi (morfologik bilim chuqurlashtiriladi, otlarning egalik va kelishik qo‘shimchalarini, fe‘llarning tuslovchi qo‘shimchalarini to‘g‘ri yozish malakalari shakllantiriladi). Bog‘lanishli nutq ustida to‘rt yil davomida grammatik va orfografik materiallarni o‘rganish bilan bog‘liq holda reja asosida ish olib boriladi. Ona tili darslarida til hodisalari ma‘nosi (semantikasi), qurilishi, vazifasi jihatidan o‘rganiladi. O‘zbekiston Respublikasi mustaqillikka erishgan kundan boshlab jamiyatni isloh qilish siyosatini kun tartibiga qo‘ydi. Barcha sohalardagi kabi ta‘lim sohasini isloh qilish siyosati ham izchillik bilan amalga oshirila boshlandi. Boshlang‘ich ta‘lim bo‘yicha Yangi tahrirdagi Davlat ta‘lim standarti ham mustaqillik davridagi tajribalar natijasi sifatida maydonga keldi. U boshlang‘ich ta‘lim darsliklari va metodik qo‘llanmalarining yangi avlodini yaratishda dasturulamal vazifasini o‘tamoqda. PAGE \* MERGEFORMAT4$ $Boshlang‘ich ta‘lim Davlat ta‘lim standartining ―Kirish qismida “Boshlang‘ich ta’lim jarayoni bolaning mantiqiy tafakkur qila olish salohiyati, aqliy rivojlanishi, dunyoqarashi, kommunikativ savodxonligi va o‘z-o‘zini anglash salohiyatini shakllantirishga, jismonan sog‘lom bo‘lishga, moddiy borliq go‘zalliklarini his eta olishga, go‘zallik va nafosatdan zavqlana olish, milliy urf- odatlarni o‘zida singdirish va ardoqlash, ularga rioya qilishga o‘rgatadi”, − deb alohida ta‘kidlangan. Boshlang‘ich ta‘lim oldiga qo‘yilgan bu kabi talablarni amalga oshirish ta‘lim mazmunini aniq belgilab olishni, o‘qitishga yangicha yondashuvni taqozo etadi. Davlat ta‘lim standartida ta‘kidlanganidek, ―Boshlang‘ich ta‘lim bosqichida davlat va jamiyat tomonidan qo‘yiladigan talab da ta‘lim sohalari bo‘yicha o‘zaro‖ muvofiqlik, mutanosiblik, uyg‘unlik to‘la ta‘minlangan bo‘lmog‘i kerak. SHu jihatdan boshlang‘ich ta‘lim standartini belgilash ta‘lim jarayonining tarkibini va xuddi shu tarkib komponentlarining mazmunini modernizatsiyalash, boshlang‘ich ta‘lim jarayonida yangi, zamonaviy pedagogik texnologiyani qo‘llash imkonini beradi.[6] PAGE \* MERGEFORMAT4$ $XULOSA. Bo‘g‘in ustida ishlash, jismoniy tayyorgarlik va reabilitatsiya jarayonida muhim ahamiyatga ega. Bo‘g‘inlar mushaklar va suyaklar o‘rtasidagi harakatlarni ta’minlaydi, shuning uchun ularni to‘g‘ri rivojlantirish va saqlash zarur. Bo‘g‘inlar ustida ishlash quyidagi asosiy jihatlarni o‘z ichiga oladi: 1. Moslashuvchanlik : Bo‘g‘inlarning moslashuvchanligini oshirish uchun cho‘zilish mashqlari bajariladi. Bu, yaralanish xavfini kamaytiradi va harakatlar amplitudasini oshiradi. 2. Kuchaytirish : Bo‘g‘inlar atrofidagi mushaklarni kuchaytirish, stabilizatsiyani oshiradi va jismoniy faoliyatni yaxshilaydi. Kuch mashqlari, masalan, vazn ko‘tarish yoki rezina tasmalardan foydalanish orqali amalga oshiriladi. 3. Muvozanat : Bo‘g‘in ustida muvozanatni saqlash, jismoniy harakatlarda barqarorlikni ta’minlaydi. Muvozanat mashqlari, masalan, bir oyoq ustida turish yoki balans plitalaridan foydalanishni o‘z ichiga oladi. 4. Reabilitatsiya : Yaralanishdan keyin bo‘g‘inlarni tiklash uchun reabilitatsiya jarayoni zarur. Bu, shifokorlar yoki fizioterapevtlar tomonidan boshqariladi va har bir insonning ehtiyojlariga mos ravishda rejalashtiriladi. 5. Yaralanishlardan saqlanish : Bo‘g‘inlarni to‘g‘ri ishlatish va ularni himoya qilish yaralanishlardan saqlanishga yordam beradi. Ushbu maqsadga erishish uchun, harakatlar texnikasini o‘rganish va mashg‘ulotlar davomida ehtiyotkorlik bilan yondashish muhimdir. Bo‘g‘in ustida ishlash orqali nafaqat sportchilarning ko‘rsatkichlari yaxshilanadi, balki kundalik hayotdagi faoliyatlar ham osonlashadi. PAGE \* MERGEFORMAT4$ $FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR 1. Abdullayeva, M. (2017). O‘zbek tili va adabiyotini o‘qitish texnologiyalari va loyihalashtirish. Toshkent. 2. Do‘stov, S. R., Yusupov, A. A., & Azamkulov, A. (2023). Methodology of Teaching Mathematics in Primary Grades. Journal of Pharmaceutical Negative Results, 7480-7485. 3. Do‘stov, S., Orolov, A. (2022). Kompleks son va trigonometrik shakldagi kompleks sonlardan ildiz chiqarish usullari. Oriental Renaissance: Innovative, Educational, Natural and Social Sciences, 2(2), 857-863. 4. Do‘stov, S. T., Oltiyev, A. B., & Husanov, A. R. (2022). O‘quvchilarning fikrlash qobiliyatini rivojlantirishda ba’zi bir tenglamalarni yechishda turli usullardan foydalanish metodikasi. Eurasian Journal of Mathematical Theory and Computer Sciences, 2(5), 85-86. 5. Do‘stov, S. (2022). Maktablarda ona fanini o‘qitishda zamonaviy innovatsion texnologiyalardan foydalanish. Ijtimoiy Fanlarda Innovasiya Onlayn Ilmiy Jurnali, 2(5), 121-123. 6. Dustov, S. R., Yusupov, A. A., Azamkulov, A. (2023). Methodology of Teaching Mathematics in Primary Grades. Journal of Pharmaceutical Negative Results, 7480-7485. 7. Jumaniyozov, S. A. (2020). Abdulla Qahhor hikoyalarini o‘rganishda innovatsion metodlar. Science and Education. 8. Norqulova, R. U. (2023). Ona tili va adabiyot darslarida innovatsion texnologiyalardan samarali foydalanish. Tadqiqotlar.uz, 23(1), 151-158. PAGE \* MERGEFORMAT4$ $9. Ro‘ziyeva, M. (2018). Ona tili va o‘qish darslarida innovatsion texnologiyalardan foydalanish. 10. Roziqova, S., & Xolmamatova, P. (2023). Adabiyot fani darslarida foydalaniladigan innovatsion pedagogik texnologiyalardan foydalanish. Yevroosiyo Texnologiyalar va Innovatsiyalar Jurnali, 1(4), 123-126. 11. To‘qliyev, B., & Niyozmetova, R. (2011). Til adabiyot ta’limining zamonaviy texnologiyalari. Toshkent. 12. To‘qliyev, B. (2010). Adabiyot o‘qitish metodikasi. Toshkent. 13. Usmonova, K., & Xayitov, A. (2011). Ona tili va adabiyot fanlarini o‘qitishda ta’lim texnologiyalaridan foydalanish. Toshkent. 14. Uzakova, S. P. (2024). Adabiyot darslarida innovatsion texnologiyalarni qo‘llash metodikasini takomillashtirish (V-IX qoraqalpoq sinflari misolida). Avtoreferat. 15.Qosimova, K. (2010). Savod o rgatishda tovush metodining ahamiyati.ʻ Toshkent: O qituvchi nashriyoti. ʻ 16. Rasulova, M. (2009). Sinfdan tashqari ishlarni tashkil etishning samarali usullari. Buxoro: Buxoro nashriyoti. 17. Sharafiddinov, O. (2008). Savod o rgatishda tovush metodini takomillashtirish. ʻ Toshkent: Fan. 18. Toshpo latova, G. (2007). Boshlang ich sinflarda sinfdan tashqari ishlarni ʻ ʻ tashkil etish. Samarqand: Zarafshon. 19. Ushinskiy, K. D. (2006). Tovush metodi bilan xat-savod o rgatish. Moskva: ʻ Pedagogika. 20. Voskresenskaya, A. I. (2005). Savod o rgatishda tovush metodining nazariyasi ʻ va amaliyoti. Sankt-Peterburg: Prosveshchenie. Internet saytlari 1. http://fayllar.org/ 2. http://arxiv.uz/ 3. http://ziyonet.uz/ru PAGE \* MERGEFORMAT4$ $4. http://referat.arxiv.uz/ PAGE \* MERGEFORMAT4$ $PAGE \* MERGEFORMAT4$

SAVOD O‘RGATISH DAVRIDA BO‘GIN USTIDA ISHLASH

Sotib olish

Dokument ma'lumotlari

Sotuvchi

Savod o’rgatish davrida bo‘gin ustida ishlash

O'xshash dokumentlar