Separatsiyalash jarayonining tavsifi - Iqtisodiyot - Kurs ishlari

Dokument ma'lumotlari

Narxi	20000UZS
Hajmi	359.5KB
Xaridlar	0
Yuklab olingan sana	03 Iyun 2025
Kengaytma	doc
Bo'lim	Kurs ishlari
Fan	Iqtisodiyot

Sotuvchi

Nurali Axmedov

Ro'yxatga olish sanasi 24 Oktyabr 2024

17 Sotish

Separatsiyalash jarayonining tavsifi

Sotib olish

I. Kirish.........................................................................................................
1. S eparatsiyalash jarayonining tavsifi …………………................
2. Separatsiyalash jarayoni uchun rostlash qonunini tanlash .............
3. Separatsiyalash uzelining avtomatlashtirish tavsifi ...............
4. Texnologik jarayonning o‘lchanadigan va boshqaruvchi
o‘zgaruvchilarining meyorlari ……………...........................….
II. Xulosa.......................................................................................................
III. Foydalanilgan adabiyotlar ro‘yxati................................................
Separatsiyalash jarayonining tavsifi
Mundarija

К И Р И Ш
Texnologiyalar sohasida erishilgan muvaffaqiyatlar xalq xo’jaligining texnik
taraqqiyoti, mustaqil mamlakatimizning iqtisodiyoti va madaniyatini rivojlantirish,
shuningdek, aholining turmush faravonligini uchun birinchi darajali ahamiyatga
ega bo’lgan sanoatni yaratishga asos buladi.
Sanoatni avtomatlashtirishning axvoli va istiqbollarini baxolashda faqat
avtomatik boshqarish tizimlari va avtomatikaning texnik vositalari tavsifnomasi
bilangina cheklanib qolmasdan, balki, avtomatlashtirilgan ishlab chiqarish,
boshqarishning tizim va vositalarini tashkil etishning hamda iqtisodining o’zaro
shartlashilgan muammolari keng qamrovda qarab chiqilishi kerak. Bunda
avtomatlashtirishning uzluksiz rivojlanuvchi jarayon ekanligini, u ishlab
chiqarishning o’ziga xos hususiyatlari va fan-texnikaning ko’pchilik sohalari bilan
uzviy bog’langanligin ham hisobga olish kerak. Ishlab chiqarishni
avtomatlashtirishda yuqori samaradorlikka erishishning bevosita sharti asosiy va
yordamchi ishlab chiqarish jarayonlarini mexanizatsiyalash hisoblanadi.
Avtomatlashtirishni rivojlantirish dinamikasiga quyidagi ko’p sonli qonuniy va
tasodifiy omillar ta’sir ko’rsatadi: texnologiya va qurilmaning holati hamda
avtomatlashtirishga tayyorgarligi, xomashyo, chala mahsulotlar va energetik
resurslarning sifati hamda bar q arorligi, hodimlarning malakasi, ishchi va
mutaxassislar faoliyatini tashkil etish va h okazo.
Ishlab chiqarish jarayonlarining avtomatlashtirilishi xozirgi vaqtda uch
davrga bulinidi.
Birinchi davr- ayrim texnologik jarayonlarni avtomatlashtirish bilan
xarakterlanadi. Jarayonning ayrim parametrlari avtomatlashtirilgan agregat
yaqinida o’rnatilgan yirik gabaritli asboblarning ko’rsatishiga muvofiq avtomatik
ravishda rostlanadi. Bunda asboblarni mashina va apparatlar yaqinida joylashtirish
deyarli qiyinchilik tug’dirmaydi. Avtomatlashtirishning bu davrida shkalasi yaxshi

ko’rinadigan yirik gabaritli asboblar ishlatiladi. Bunda bir korpusga o’lchash
asbobi, rostlagich va zadatchik joylashtiriladi.
Ikkinchi davr- ayrim jarayonlarning kompleks avtomatlashtirilishidir. Bunda
rostlash alohida shchitda o’rnatilgan asboblar bo’yicha olib boriladi. Yirik gabaritli
asboblardan foydalanish bu shchitni bir necha metrga cho’zilib ketishiga olib
keladi va shchitni nazorat qilish qiyinlashadi. Avtomatlashtirishning bu davrida
shchitdagi asboblarning hajmini kichiklashtirish zarurati paydo buladi. Bu
masalani hal qilish uchun kichik gabaritli asboblar ishlatiladi.
Uchunchi davr (tulik; avtomatlashtirish davri)- agregat va sexlarning
yalpisiga avtomatlashtirish bilan xarakterlanadi. Shu bilan birga, mitti ikkilamchi
asboblarni ishlatish extiyoji paydo buladi. Doimiy nazoraini talab qilmaydigan
o’lchash va rostlash asboblari ( yirik gabaritli) shchitdan tashqariga o’rnatiladi.
Loyihalanayotgan va qurilayotgan yangi ishlab chiqarish korxonalarida
avtomatlashtirish texnologiya bilan uzviy ravishda bog’lanishi kerak. Iqtisodiy
samaradorlikka bir qator chora tadbirlarni o’tkazish natijasida erishiladi va u
ishlab chiqarish hamda korxona uchun yaxlit baholanadi; bu xollarda
avtomatlashtirishni mustaqil ravishda iqtisodiy baholash ko’pincha qiyinlashadi,
chunki bu yangi ishlab chiqarishning yoki korxonaning umumiy iqtisodiy baxosi
bilan qo’shilib ketadi.

1. S EPARATSIYALASH JARAYONINING TAVSIFI
«Sho‘rtan» konida tabiiy gazni tozalash uchun amalga oshirilgan seolitli
oltingugurt tozalash jarayoni, nordon komponentlar miqdorining yuqoriligi tufayli,
xalq xo‘jaligida qo‘llash uchun yaroqsiz bo‘lgan regeneratsiya gazining sezilarli
miqdorini ikkilamchi mahsulotlar sifatida olishni ko‘zda tutadi.
Regeneratsiya gazini, uni kelajakda foydalanish imkoniyatini beradigan
meyorgacha olib borish uchun, kamoltingugurtli tabiiy gazni tozalash majmuasida,
regeneratsiya gazini aminli tozalash qurilmasi ko‘zda tutilgan.
Qurilma, «Giprogazoochistka» (Moskva. sh) institutining loyihasi va ishchi
chizmalari bo‘yicha qurilgan. Texnologik jarayon NIIOGAZ (Moskva.sh) instituti
tomonidan ishlab chiqilgan.
800 mln. nm 3
/yil gacha quvvatdagi mazkur qurilma, absorbsiyali
jarayonning regeneratsiya gazini vodorod sulfidi va uglekislotalarning
ifloslantiruvchi komponentlaridan tozalash uchun mo‘ljallangan.
Nordon komponentlardan tozalangan, quritish qurilmasiga va shundan keyin
«Sho‘rtan-Kelif» magistral gazo‘tkazgichiga jo‘natiladigan tabiiy gaz qurilma
mahsulotlari hisoblanadi.
Kolonna turidagi apparatda 25 % - dietanolamin (DEA) ning suvli
aralashmasida Н
2 S ва СО
2 xemosorbsiyalash usuli bilan tozalashga erishiladi.
Aminli usul bilan regeneratsiya gazini tozalash qurilmasi o‘z ichiga quyidagilarni
oladi: gaz tozalash bog‘lami; amin aralashmasini regeneratsiyalash bog‘lami;
ko‘pirishga qarshi vosita tayyorlash va uzatish bog‘lami.
Bosh inshootda joylashgan, GvaKKTQ gazni kompleks tayyorlash sexi
tarkibiga quyidagi qurilmalar va korxonaning yordamchi inshootlari kiradi: PHSQ
ning turtta navbati; NO‘M va A havosi uchun ikkita kompressor stansiya; aylanma
suv ta’minotining nasos stansiyalari bo‘lgan иккита градирлаш мосламаси ;

yemirilish ingibitorlarini tayyorlash va saklash ombori; mash’ala xo‘jaligi;
kanalizatsiyali nasos stansiyalari bo‘lgan kanalizatsiyali muhandislik tarmoqlari;
elektr kuchlanishli uskunalarni ta’minlash uchun ikkita 2KTP 1000/6-0,4 kV
kichik stansiyasi.
PHS qurilmasining har bir navbati drossel samaradan foydalangan holda,
gazni pastharortli separatsiyalashning to‘rtta texnologik qatoridan va PHS
qatorlarida gidrat hosil bo‘lish ingibitorlari sifatida foydalaniladigan dietilenglikol
(DEG) ni regeneratsiyalashning to‘rtta texnologik qatoridan tashkil topgan.
Bitta qatorning xom-ashyo gazi bo‘yicha unumdorligi:
PHSQ – I, II да – 3*10 6
m 3
/d – 125*10 3
m 3
/h;
PHSQ,- III, IV да – 5*10 6
m 3
/d – 210*10 3
m 3
/h.
Bitta qatorning DEG regeneratsiyasi bo‘yicha unumdorligi:
PHSQ - I, II да - 11,28 t/d - 1000 kg/h;
PHSQ - III, IV да - 24 t/d - 10000 kg/h.
PHS qurilmasining har bir navbati, uchinchi pog‘onadagi pastharoratli
separatorda tabiy gazni quritish va separatsiyalashning birinchi va ikkinchi
pog‘onalariga kondan kelib tushuvchi tabiiy xom-ashyo gazidan tomchili suyuk
fazalar va mexanik arlashmalarni ajratish uchun mo‘ljallangan. Namlik va
uglevodorodlar bo‘yicha talab qilingan tomchilash nuqtasigacha quritish,
reduksiyalash va ejektorlash blokida haroratni pasaytirish yo‘li bilan, drossel
samara yordamida amalga oshiriladi.
Quritilgan va mexanik aralashmalardan tozalangan kamoltingugurtli tabiiy
gaz teskari oqim bilan, issiqlik almashtirishning ikkinchi va uchinchi pog‘onalari
issiqlik almashtirgichlari orqali xom-ashyo sifatida seolitli oltingugurt tozalash
qurilmasiga va yoqilgi sifatida - O‘zR GRES lariga uzatiladi.

Gidrat hosil bo‘lishini oldini olish uchun, tabiiy xom-ashyo gazining harorati
pasayib ketganda, ikkinchi pog‘ona issiqlik almashtirgichiga, xom-ashyo gazining
tug‘ri oqimiga forsunka orqali regeneratsiyalangan DEG aralashmasi purkaladi.
To‘yingan DEG aralashmasi ajratkichlarda ajratilgandan so‘ng regeneratsiyalash
uchun olovli regeneratorlarga yo‘naltiriladi.
Separatsiyalashning birinchi va ikkinchi pog‘onalarida ajratilgan
uglevodorodli kondensat, GDTQ dan kelgan kondensat bilan birga qo‘shimcha
tarzda ajratish uchun juft ajratkichlarga yo‘naltiriladi. PHSQ ning I va IV
navbatlarida loyiha bilan «kondensat-kondensat» issiqlikalmashtirgichi orqali
separatsiyalashning birinchi va ikkinchi pog‘onalarida ajratilgan uglevodorodli
kondensatni uzatish ko‘zda tutilgan.
Uglevodorodli kondensat ajratkichlardan umumiy kollektor bo‘yicha
kondensatni barqarorlashtirish qurilmasi (KBQ) ga chiqariladi.
Separatsiyalashning birinchi va ikkinchi pog‘onalarida va juft ajratkichlarda
ajratilgan qatlam suvi maxsus degazatoriga jo‘natiladi, u yerdan esa kanalizatsiya
tarmog‘iga kanalizatsiyali nasos stansiyasi (KNS) gacha chiqariladi va nasoslar
bilan tozalash inshootlariga haydaladi.
Apparatlarni yuvish va bug‘lash vaqtida oqizish uchun PXSQ
maydonchalarida, loyiha bilan oqova suvlarning ikkita oqimi bo‘lgan muhandislik
kanalizatsiya tarmoqlari majmuasi ko‘zda tutilgan:
K4- sanoat oqovalari;
K15 - DEG- oqovalari tarkibli.
Bundan tashqari, K1 xo‘jalik-maishiy oqovalarining kanalizatsiyasi ko‘zda
tutilgan, ya’ni oqovalar nasosli kanalizatsiya stansiyalari orqali oqova suvlarni
biologik tozalash uchun jo‘natiladi.
DEG - tarkibli oqovalar, tozalash inshootlariga neft mahsulotlaridan fizik-
kimyoviy tozalash uchun jo‘natiladi.

Markazlashtirilgan holda AKS sexidan uzatiladigan havoning sexlararo
kollektori orqali NO‘MvaA nazorat o‘lchov moslamalarini havo bilan
ta’minlanadi.
Issiqlik almashtirish va nasos uskunasining material potoklarini texnik suv
bilan ta’minlash, suv ta’minoti sexidan aylanma suvlarni uzatish quvuro‘tkazgichi
yordamida amalga oshiriladi.
Separator qurilmasi va uning ishlash prinsipi
Apparatning yon qismida joylashgan quvirchasi (2) orqali suyuq gaz keladi.
Kirish quvirchasi shunday joylashganki, uning mustahkamligini yo‘qotmasligiga
yordam beradi. Bu quvurchadagi (6) va (7) vertikal plastinkalar shunday
joylashganki, ular markazdan qochma kuchni saqlagan holda separatorga tangensal
tushadi. Kirish quvirchasi (6) va (7) radikal joylashuvi va unga plastinkalarning
vertikal joylashganligi gaz oqim bosimini 65 % kamaytiradi (1.3-rasm).
1.3-rasm. Vertikal separator qurilmasi.

Derlektor (8) gazning separator paketiga uning taxminiy miqdorisiz kirishiga
yo‘l qo‘ymaydi. Gaz oqimidan separatorning (1) qobig‘i va 2,3,4 plastinkalari
hosil qilgan bo‘shliqda suyuqlikning asosiy massasi ajralib olinadi. Markazdan
qochma kuch ta’sirida suyuqlik tomchilari separator devorlariga sachraladi va
og‘irliq ta’sirida pastga yo‘naladi va xalqa (11) orqali qo‘yilish quvurchasi (12) ga
tushadi.
Suyuqlikning mayda dispersiyalangan tomchilari qobiq (1) ga tushmaganlari
(5) plastinkaning tashqi yuzasiga tushadi va gaz oqimi orqali tangensal teshikga
tushadi. Vertikal plastinkaning qo‘llanishiga asosiy sabab ular bir-biriga nisbatan
malum bo‘rchak ostida bo‘ladi. Shuning uchun gaz oqimi separatorda aralashganda
ular og‘irlik kuchi ta’sirida mayda tomchilarga ajralib ketmaydi va natijada
separatsiya natijasi yaxshi kechadi.
Plastinadan plastinaga borayotgan suyuqlik kam miqdorda gaz bilan asosiy
gaz oqimi (13) ta’sirida siqilayotgan qaytarish (14) kanaliga va bu yerda qobiq (1)
devorlariga yo‘l oladi, so‘ng separatorlangan suyuqlik chiqish quvurlaridan (12)
chiqarib yuboriladi. Separator pastki qismida suyuqlik qatlami pastga qo‘yilish
tarnoviga bormaganligi uchun (15) va (5) plastina orqali hosil qilingan xalqa oraliq
orqali chiqib ketadi.
Radial plastinalar (16) pastki qismida joylashgan (17) tubida qotirilgan va
shu gaz tarkibidagi suyuqlik (11) xalqali oraliq orqali (12) quvurgacha oqib
to‘shadi. Shayba quvurchani ustidagi aylanishga to‘sqinlik qiladi va buning
natijasida apparatdan suyuqlikning oqib chiqishi yanada tezlashadi.
Mayda dispersiyalangan suyuqlik tomchilari qoldiqlarini konfuzorda (9)
ushlab qolinadi. Gorizantal va vertikal aylana tirqish kanallari bilan suyuqlik
qatlami aks ettiruvchi konusning ich qatlamidan spiral orqali pastga junatiladi,
judayam kam gaz oqimi bilan g‘ovak aylanaga siqiladi.
Bu aylanadan o‘tib, gaz suyuqlik aralashmasi tarqaladi va o‘zining
harakatlanish tezligini yo‘qotadi. Bu bilan tozalangan gaz oqimi asosiy oqim bilan

qo‘shilishib qurilmadan (19) quvurchasi orqali chiqib ketadi. Kamera (10) bilan
o‘ralgan suyuqlik aylana tuynugi orqali (11) separatorning oqizish quvuridan (12)
oqizib yuboriladi.
1.4-rasm. Vertikal separator qurilmasining texnik tavsiflari.

1.2-jadval
Shtutser jadvali
Belgilanishi Vazifasi Soni Shartli o‘tish
(mm) Shartli bosim
(MPa)
A Kirish gazi 1 250 10
B Chiqish gazi 1 250 10
E Chiqish kondensati 1 50 16
K Bug‘latkich 1 32 16
M Havo puflagich 1 M16x1,5 -
1.3-jadval
Massa jadvali
Montaj jarayonida (kg) 2250
Ish jarayonida (kg) 2290
Gidrotadqiqot jarayonida (kg) 2890
Farqlanuvchi xossalari:
- separatsiyaning yuqori samaradorligi barcha diapozonda suyuqlik va gaz
fazasida ham saqlanib qolinadi (20% dan 120% gacha o‘rtacha ishlab chiqarishda);
- kichik gabaritga ega va kam metallik;
- bir apparatda apparator va suyuqlikni ajratuvchi qurilma separatorining
birlashganligi;
- ishlash imkoniyatlari havo-gaz, gaz va suyuqlik qorishmasi, to‘yingan bug‘;

- separatorning tozalash imkoniyati – 0,015 g/m dan kam suyuqlik va mexanik
qoldiqlar gazda separatsiyadan keyin;
- chiqarishdagi qoldiqlari, havo kl.10 GOST 17433-80 to‘g‘ri keladi;
- tiqilinch tartibdagi ishning chidamliligi;
- kafolat vaqti buyurtmaning xohishiga qarab;
- o‘zida kerakli boshqaruvni armaturalar va KIPiA asboblarini oluvchi
separatori blokga to‘liq tayorlikda qo‘yiladi.

2. SEPARATSIYALASH JARAYONI UCHUN ROSTLASH
QONUNINI TANLASH
Avtomatik regulyatorlar (AR) xar xil belgilar bo‘yicha turkumlanadi:
• rostlanayotgan parametrga nisbatan:
bosim, sarf, satx, temperatura regulyatori va shu kabi boshqalar;
• ijro etuvchi mexanizmning rostlovchi organga ta’sirning xarakteri jihatidan
regulyatorlar:
uzlukli va uzluksiz ishlovchi bo‘ladi ;
• ta’sir usuliga nisbatan:
bevosita va vositali ta’sir qiluvchi regulyatorlar .
• rostalanuvchi kattalikni vaqt davomida talab qilingan chegarada saqlab
turish jihatidan regulyatorlar:
stabillovchi, dasturli va kuzatuvchi regulyatorlarga bo‘linadi .
Rostlanayotgan parametrning qiymatini o‘zgarishi bilan rostlash organining
holatini o‘zgarishi orasidagi bog‘liqlik regulyatorlarni ta’sir xarakteristikasini
belgilaydi.
Ta’sir xarakteristikasiga nisbatan regulyatorlar quyidagicha guruxlanadi:
 Pozitsion (Pz) regulyatorlar;
 Proporsional (P) regulyatorlar;
 Integral (I) regulyatorlar;
 Proporsional-integral (PI) regulyatorlar;
 Differensial (D) regulyatorlar;
 Proporsional-differensial (PD) regulyatorlar;
 Proporsional-integral-differensial (PID) regulyatorlar.

Regulyatorlar uchun kirish signali rostalanayotgan parametrni o‘rnatilgan
qiymatdan farqi Δy, chiqish signali esa rostlash organining holati hisoblanadi.
Boshqariladigan kattalikni yoki yukni og‘ishini kompensatsiyalashga
qaratilgan boshqarish ta’sirlari har hil matematik qoidalar bo‘yicha o‘zgarishi
mumkin. Rostlash prinsiplarining matematik ifodasi rostlash qonunlarini aks
ettiradi.
Integral rostlash qonuni
Rostlanayotgan parametrning bitta qiymatiga rostlash organining xar xil
holatlari to‘g‘ri keladigan avtomatik regulyatorlarga integral (astatik–astatos, ya’ni
turg‘un emas) regulyatorlar deyiladi. Bu regulyatorlarda boshqarish ta’siri
natijasida rostlash organi holatining o‘zgarish tezligi rostlanuvchi parametrning
og‘ishiga proporsional:
yoki
T
i – integrallashning doimiy vaqti (sek.)

2.2-rasm Integral regulyatorning dinamik xarakteristikalari
Integral rostlashda o‘tish jarayoni cho‘zi-lib ketadi, shuning uchun I regulyatorni P
regulyator bilan bir-galikda loyihalash maqsadga muvofiq, ya’ni PI regulyator
rostlash jarayonini dinamikasini yaxshi-laydi.

2.3-rasm Vositali ta’sir qiluvchi I-regulyatorning prinsipial sxemasi:
1-silfon; 2-zolotnik; 3-bosim ostida yog‘ni uzatish liniyasi; 4-ventil;
5-yog‘ni chiqib ketish kanali; 6-rostlovchi organ; 7-ijro mexanizmi;
8-zadatchik; 9-tros.

3. SEPARATSIYALASH UZELINING AVTOMATLASHTIRISH TAVSIFI
Bug‘ su yu qlik aralashmasini gazsimon va suyuq fazalarga ajratish uchun
oddiy separator modellashtirildi.
Texnologik uzelning sxemasi 22.3 - rasmda ifodalangan.
Sovuq but a n - geksanli aralashma moyli issiqlik almashtirgichga uzatiladi, u
erda uning separatorga kirishidan oldin dastlabki isiti l ishi yuz beradi.
Separator bug‘ suyuqlik aralashmasi komponentlarini asosan aralashmaning
ancha engil komponentini bosim pasayganda bug‘lanish hisobiga ajratish imkonini
beradi. Bug‘ separatorning tepasidan bosim rostlagichi klapani orqali chiqariladi,
suyuq faza esa pastdan sath rostlagichi klapani orqali chiqariladi.
22.3 - rasm. Sep a rasiyalash uzelining sxemasi

Boshqarish prinsiplari
Sovuq butan - geksan aralashmasi T - 1 issiqlik almashtirgichga uzatiladi, u
erda issiqlik eltgich oqimi b ilan isitiladi (issiq moy yoki boshqa neft mahsuloti).
Issiqlik almashtirgichdagi aralashma sarfini FIRK - 100 rostlagichi ta’minlab turadi,
uning klapani aralashmani issiqlik almashtirgichdan S - 1 separatorga uzatish quvuri
(trub o prav o d) da joylashgan. TIR - 300 datchigi T - 1 ga kirishda aralashmaning
haroratini, MR - 500 analizatori esa dastlabki aralashmadagi butan miqdorini
nazorat qiladi.
T - 1 dan chiqishda aralashmaning haroratini TIRC - 301 asbobi tartibga solib
turadi, u issiqlik eltgichning issiqlik almashtirgichga sarfini boshqaradi.
Isitilgan aralashma S - 1separatorga uzatiladi, u erda u bug‘ga (gazga) va
suyuqlikka ajraladi.
Gaz separatorning yuqori qismi orqali chiqarib tashlanadi. PIRC - 220
rostlagichi D - 1 dagi bosimni gazlarni chiqarib tashlash quv u rida (truboprovodida)
gi klapan yordamida ushlab turadi. FIR - 120 datchigi gaz sarfini o‘lchaydi, AIR -
520 analizatori gaz fazasidagi butan miqdorini nazorat qiladi.
Suyuq faza separatorning tubi orqali separatorda beri l gan sathni ta’minlab
turuvchi LIRC - 410 rostlagich klapani joylashgan quvur (truboprovod) bo‘yicha
chiqa r iladi. TIR - 310 datchigi separatordagi haroratni, FIR - 110 datchigi
separatordan ketayotgan sarfni, AIR - 510 analizator - suyuq fazadagi butan
miqdorini nazorat qiladi.
Ishchi diapazon chegarasidan jarayonning asosiy o‘zgaruvchilari chiqib
ketganda, ogohlantiruvchi yoki avariyali signalizasiya ishlab ketadi.
Bosimni avariyali pasaytirish uchun S - 1 separatorda baypasida NS - 010
rostlanuvchi qulfi bo‘lgan saqlagich klapan o‘rnatilgan.
Saqlagich klapan bosim 3 kg/sm 2
bo‘lganda ochiladi.

4. TEXNOLOGIK UZELNING O‘LCHANIDIGAN VA BOSHQARUVCHI
O‘ZGARUVCHILARI HAMDA ULARNING ME’YORIY ISH REJIMDAGI
QIYMATLAR I
O‘lchanadigan o‘zgaru v chilar (datchiklar)
Pozisiya
№ O‘lchanadigan o‘zgaruvchi O‘lchov
birligi Me’yor iy
rejimdagi
qiymat
AIR - 500 Xom ashyodagi butan miqdori % mass. 37.00
AIR - 510 S - 1 separatorning past k i mahsulotidagi
butan miqdori % mass. 26.79
AIR - 520 S - 1 separatorning yuqori mahsulotidagi
butan miqdori % mass. 77.25
FIR - 110 S - 1 separatordan pastki mahsulot sarfi m 3
/soat 15.95
FIR - 120 S - 1separatordan yuqori mahsulot sarfi nm 3
/soat 1365.75
FIR - 100 S - 1 separatorga butan - geksan aralashmasi
sarfi m 3
/soat 20.00
LIRC -
410 S - 1dagi suyuq faza sathi % 50.00
PIRC -
220 S - 1 separatordagi bosim kg/sm 2
1.00
TIR - 300 T - 1 issiqlik almashtirgichdagi sovuq xom
ashyo harorati 0
C 20.00

TIR - 310 S - 1separatordagi harorat 0
C 48.64
TIR - 301 T - 1 issiqlik almashtirgichdan keyin isitilgan
xom ashyo harorati 0
C 75.50
Analogli boshqaruvchi parametrlar (rostlagichlar)
Pozisiya № Rostlanuvchi o‘ zgaruvchi Klapanga
chiqish
(%) Boshqar
ish
rejimi Rostla
sh turi
FIRC - 100 S - 1 separatorga butan - geksan
aralashma sarfi 50.0 Avto Lok
HC - 010 S - 1 saqlagich klapani baypasidagi
dastaki qulf 0.0 Dast _
HC - 100 FIRC - 100 rostlagich klapani
baypasidagi dastaki qulf 0.0 Dast _
HC - 220 PIRC - 220 rostlagich klapani
baypasidagi dastaki qulf 0.0 Dast _
HC - 410 LIRC - 410 rostlagich klapani
baypasidagi dastaki qulf 0.0 Dast _
LIRC - 410 S - 1 dagi s uyu q faza sathi 50.0 Avto Lok
PIRC - 220 S - 1 separatordagi bosim 50.0 Avto Lok
TIRC - 301 T - 1 issiqlik almashtirgichdan
keyin isitilgan xom ashyo harorati 50.0 Avto lokk
Diskret boshqaruvchi parametrlar (kalitlar)

Kalit nomi Q urilma vazifasi Kalitning
holati
BV - 100 FV - 100 sarf rostlagichi klapani
ajratkichlari Ochiq
BV - 220 PV - 220 bosim rostlagichi klapani
ajratkichlari Ochiq
BV - 410 LV - 410 sath rostlagichi klapani
ajratkichlari Ochiq
HV - 001 Qurilmaga xom ashyo uzatish ch i zig‘idagi
ajratkichlar Ochiq
HV - 002 S - 1 separatordan drenaj qilish chizig‘idagi
ajratkichlar Berk
HV - 003 S - 1 separatorning havo chiqarish teshigi Berk
Sovuq start
Umumiy mulohazalar
«Sovuq start » mashqi separasiyalash uzelini xavfsiz va to‘g‘ri ishga
tushirish uchun zarur xarakatlarning ketma - ketligini o‘rganishga imkon beradi.
Sep a rasiyalash uzelidan oldingi va keyingi zarur qurilma (ya’n i texnologik zanjir
bo‘yicha undan yuqori va past) ishga tushshirishga tayyor va barcha energetik
tizimlar ishchi holatda turibdi, deb faraz qilinadi.
SHuningdek, keyingi tizim ishga tushirish uchun tayyor h olatda turibdi, deb
taxmin qilinadi.
1. Sovuq aralashmani uzatish uchun asbob-uskuna ;

2. Issiqlik eltgichni tayyorlash va T - 1 issiqlik almashtirgichga uzatish uchun
asbob-uskuna ;
3. Separatordan gaz va suyuqlikni qabul qilib oluvchi idishlar ;
4. Umumiy vazifani bajaruvchi zavod tizimlari:
 Zavod va asbob havosi ;
 Drenaj va mash’al tizimi ;
 Ventilyasiya tizimi.
Q uyida sanab o‘tilgan barcha ishga tushirish oldi operasiyalari bajarilgan va
qurilma ishga tushirishning boshlanishiga tayyorligiga ishonch hosil qiling.
Ishga tushirishdan oldingi operasiyalar:
1. Ishga tushirish sxemasini tekshirish va tiqinlarni yo‘qotish.
2. Quvurlarning o‘tkazuvchanligini bosimning mavjudligini albatta tekshirib,
butun texnologik zanjir bo‘yicha tekshir i sh
3. Qurilmaga NO‘A havosini va texnologik havoni, issiq moyni qabul qilish
4. Ventilyasiya tizimini ishga tayyorlash.
5. NO‘A asboblarini tekshirish va ishga kiritish (barcha rostlagichlar rostlovchi
klapanlari yopiq holda dastaki rejimda turishi kerak).
6. Separator ishi bilan bog‘liq barcha xizmatlar hodimlarini ishga tushirishning
boshlanishi to‘g‘risida xabardor qilish
Quyida ishga tushirish tadbiri tavsiflanadi, ya’ni texnologik uzelni ishga
tushirishda Sizning xarakatlarngiz ketma - ketligi.
Tadbir .
1. Sovuq butan - geksan aralashmasi T - 1 issiqlik almashtirgichga o‘tadigan
liniyasida HV - 001 ajratkichni oching.
2. Mos ravishda FIRC - 100, PIRC - 220, LIRC - 410 rostlagichlar klapanlari
oldidagi klapan yig‘malarida BV - 100, V V - 220, BV - 410 ajratkichlarini
oching. Rostlovchi klapanlarning baypaslaridagi qulflar berk ekanligiga
ishonch hosil qiling.

3. PIRC - 220 separatordagi bosim rostlagichi uchun 0,8 kg/sm 2
qiymatni
o‘rnating va rostlagichni avtomatik rejimga o‘tkazing.
4. FIRC - 100 aralashma sarfi rostlagichiga 10.0 m 3
/soat qiymatni o‘rnating va
rostlagichni avtomatik rejimga (tartibga) o‘tkazing.
5. Separatorda suyuqlik paydo bo‘lganda, LIRC - 410 sath rostlagichini 50% li
qiymatga o‘rnatib, avtomatik rejimga o‘tkazing.
6. T - 1 ga issiqlik eltgichning uzatish liniyasida TIRC - 301 rostlagich klapanini
qo‘lda shunday ochingki, bunda separatorga kirishda aralashmaning
harorati75,5 0
S bo‘lsin.
7. TIRC - 301 rostlagichni avtomatik rejimga o‘tkazing.
8. PIRC - 220 bosim rostlagichi qiymatini me’yorigacha (1,0 kg/sm 2
) orttirib, S -
1 separatordagi bosimni ko‘taring.
9. FIRC - 100 rostlagich qiymatini o‘zgartira borib, separatorga keladigan
aralashma sarfini asta - sekin orttira boring. Sarf qiymatini me’yorigacha (10
kg/sm 2
) etkazing.
10. Barcha o‘lchanayotgan kattaliklarni nazorat qiling. Jarayon
barqarorlashganda , AIR - 510 va AIR - 520 analizator (tahlillagich) larning
ko‘rsatishlarini tekshiring. Separator me’yorida ishlayotganiga ishonch hosil
qiling (mahsulotlar spesifikasiyaga muvofiq keladi).

XULOSA
Men ushbu kurs loyixasini bajarish davomida texnologik jarayonning
ishlash prinsiplarini bilib oldim. Ishning davomida gazni separatsiyalash uzelini
avtomatlashtirish prinsipi va uni avtomatik boshqarish qonunlarini o‘rgandim.
Texnologik jarayonning ijro mexanizmini va regulyatorni ishlash prinsipi va uning
uzatish funksiyasini aniqlash kabi bir qator ma’lumotlarga ega bo‘ldim. Men o‘z
ixtisosligimni nazariy jihatdan chuqur egallashni, o‘zimni bilimlimimni
mustahkamlashni, ishlab chiqarishni tashkil etishning asosiy prinsiplari va ularni
amalga oshirishni, ishlab chiqarishlarni va texnologik jarayonlarni
avtomatlashtirilgan boshqarish tizimlarining asosiy funksiya va vazifalarini, ishlab
chiqarish korxonasidagi turli xil boshqarish masalalarini hal qilishda boshqaruvchi
tizimni qurish va avtomatlashtirishning zamonaviy usullarini qo‘llay olishini,
korxonalarni avtomatlashtirilgan boshqarish tizimlarini qurish va ekspluatatsiya
qilishda axborotlarni qayta ishlash usullarini qo‘llay olishini, sanoat korxonalarda
egiluvchan (moslanuvchan) ishlab chiqarish tizimlarini yaratish asoslarini bilishim
kerak.
Shuningdek, texnik-texnologik obyektlarni integrallashgan boshqarish
tizimlarining asosini belgilovchi kimyoviy ishlab chiqarish jarayonlari va
qurilmalarining umumiy strukturalari, ularga tegishli turli hisob-kitob ishlarini
bajara olish va ularni to‘g‘ri tanlash bo‘yicha bilim ega bo‘ldim.

Adabiyotlar ro‘yxati
1. Юсупбеков Н.Р., Мухамедов Б.И., Ғуломов Ш.М. Технологик
жараёнларни назорат қилиш ва автоматлаштириш. Олий ўқув юрти
талабалари учун дарслик. – Тошкент: Фан, 2010. – 502 с.
2. Юсупбеков Н.Р., Мухамедов Б.И., Ғуломов Ш.М. Технологик
жараёнларни бошқариш систэмалари. Олий ўқув юрти талабалари учун
дарслик. – Тошкент: Ўқитувчи, 1997.- 704 с.
3. Юсупбеков Н.Р., Игамбердиев Х.З., Маликов А.В. Основы автоматизации
тезнологических жараёнов. Учебное пособие часть 2. - Ташкент:
ТашГТУ, 2007. – 114 с.
4. Молчанов Н.А. Эксплуатация паровых котлов, сосудов и грузоподъемных
машин. Киев: Техника, 1967. 786 с.
5. Файерштейн Л.М., Эпинген Л.С., Гохбойт Г.Г. Справочник по
автоматизации котельных. М.: Энергия, 1972. 360 с.
6. Вукалович М.П. Термодинамические свойства воды и водяного пара
(таблицы и диаграммы). М.: Стандарты, 1969.
7. Автоматлаштириш технологических жараёнов отрасли: Лаб. работы /
Сост.: В.Г. Матвейкин, С.В., Фролов, И.А. Елизаров. Тамбов: ТГТУ, 1995.
44 с.
8. Гельперин Н.И. Основные процессы аппараты химической технологии. -
М.: Химия, 1995. - т. 1-2. – 768 с.
9. Стабников В.Н., Лысянский В.М., Попов В.Д. Процессы и аппараты
пищевых производств. - М.: Агропромиздат, 1985. – 503 с.
10. Юсупбеков Н.Р, Нурмуҳамедов Ҳ.С., Зокиров С.Г., Исматуллаев П.Р.,
Маннонов У.В. Кимё ва озиқ-овқат саноатларининг асосий жараён ва
қурилмаларини ҳисоблаш ва лойиҳалаш. – Т.: Жаҳон, 2000. – 231 б.
11. Юсупбеков Н.Р., Нурмуҳамедов Х.С., Исматуллаев П.Р. Кимё ва озиқ-
овқат саноатларнинг жараён ва қурилмалари фанидан ҳисоблар ва
мисоллар. - Тошкент: Nisim , 1999. – 351 с.
12. B. Sh.Ibragimov, S.N.Husanov: «Texnologik jarayonlarni avtomatlashtirish»
fanidan kurs loyihasini bajarish bo’yicha uslubiy ko‘rsatma /Qarshi
muhandislik–iqtisodiyot instituti /Qarshi-2015.
13. Клюев А.С. и др. Проектирование систем автоматизации технологических
процессов: Справочное пособие. II-е изд. –М.: Энергоатомиздат, 1990. -
464 с.
14. Клюев А.С. и др. Техника чтения схем автоматического управления и
технологического контроля. –М.: Энергоатомиздат, 1991. -432 с.
15. Салимов З., Туйчиев И.С. Химиявий технология процесслари ва
аппаратлари.- Тошкент: Ўқитувчи, 1987. – 408 б.
16. www.ziyonet.uz
17. www.mgtu.ru .

Separatsiyalash jarayonining tavsifi

Sotib olish