Skalyar va vektor kattaliklar hamda ular ustida amallar - Fizika - Slaydlar

Dokument ma'lumotlari

Narxi	10000UZS
Hajmi	2.2MB
Xaridlar	1
Yuklab olingan sana	28 Sentyabr 2024
Kengaytma	pptx
Bo'lim	Slaydlar
Fan	Fizika

Skalyar va vektor kattaliklar hamda ular ustida amallar

Sotib olish

F I Z I K A
M AVZU : Skalyar va vektor
kattaliklar hamda ular ustida
amallar

Kattaliklar
1 •
Skalyar
2 •
Vektor

SKALYAR KATTALIKLAR
Hajm - vYo‘nalishini ahamiyati bo‘lmagan, faqat
son qiymati bilan aniqlanadigan kattaliklar
skalyar kattaliklar deb ataladi.
Vaqt - t
Yo‘l - s
Massa - m
Energiya - E

SKALYAR KATTALIKLAR USTIDA AMALLAR
Agar birinchi jismning massasi = 8 kg ,
ikkinchi jismning massasi = 4 kg bo‘lsa,
ularning birgalikdagi massasi qancha
bo‘ladi?

SKALYAR KATTALIKLAR USTIDA AMALLAR
= 4 kg = 8 kgBerilgan
m = ?
m = + = 8 kg + 4 kg = 12 kg
m = = 8 kg - 4 kg = 4 kg

VEKTOR KATTALIKLAR
Jism s = 5 m masofaga ko‘chdi, deyish
yetarli emas.Ba’zi fizik kattaliklar bilan ish ko‘rilganda
ularning son qiymatini bilish kifoya qilmaydi,
ularning yo‘nalishi ham muhim ahamiyatga
ega bo‘ladi.

VEKTOR KATTALIKLAR⃗??????
⃗??????
⃗??????
⃗??????

VEKTOR KATTALIKLAR⃗
??????

VEKTOR KATTALIKLAR
Kuch - Son qiymatlari va yo‘nalishlari bilan
aniqlanadigan kattaliklar vektor kattaliklar
deb ataladi.
Tezlik -
Ko‘chish-

VEKTOR KATTALIK
= 2 N, = 10 m/s,
= 5 m
yoki F = 2 N, s = 5 mVektor kattalikning faqat miqdorini ko‘rsatmoqchi
bo‘lsak, quyidagicha ifodalaymiz:

VEKTOR KATTALIKLARNI QO‘SHISH
Anhorning A nuqtasidan B nuqtasi tomon tezlikda
suzib o‘tmoqchi bo‘lgan suzuvchining harakatini
ko‘rib chiqaylik. Suzuvchi B nuqta tomon
suzmoqda, lekin tezlikdagi daryo oqimi ta’sirida u
narigi qirg‘oqning C nuqtasiga borib qoladi.
+ =

VEKTOR KATTALIKLARNI QO‘SHISH
+ = A
BC AB kesma 4 m
BC kesma 3 m bo‘lsa,
4 m + 3 m = 7 m emas,
balki 5 m bo‘ladi.

VEKTOR KATTALIKLARNI QO‘SHISH
+ =
AB C
D
+ =
+ + =

VEKTORLARNI QO‘SHISH
+ =
A B
C
Bu usulda qo‘shish uchburchak
usulda qo‘shish qoidasi deb
ataladi.

VEKTORLARNI QO‘SHISH QOIDASI
Ikki vektorni qo‘shish uchun birinchi vektorning
oxiriga ikkinchi vektorning boshi qo‘yiladi va
birinchi vektorning boshidan ikkinchi vektorning
oxiriga yo‘nalgan vektor o‘tkaziladi. Shu vektor
ikki vektorning yig‘indisi bo‘ladi.

VEKTORLARNING YIG‘INDISI
+ =
Bu yo‘nalishli to‘g‘ri chiziq fizik kattalikning
yo‘nalishinigina emas, balki son jihatdan
miqdorini ham ifodalaydi.

VEKTORLARNI AYIRISH QOIDASI
Bir vektordan ikkinchi vektorni ayirish uchun
ikkala vektorning boshlari bir nuqtaga qo‘yiladi
va ikkinchi vektor uchidan birinchi vektor uchiga
yo‘nalgan vektor o‘tkaziladi. Shu vektor ikki
vektorning ayirmasi bo‘ladi.

VEKTORLARNING AYIRMASI
- =
Demak, vektorlarni qo‘shish va ayirishda yo‘nalishli
chiziqning uzunligi va yo‘nalishini o‘zgartirmagan
holda vektorlarning boshi va oxiri qanday
joylashtirilishiga ahamiyat berish kerak ekan.

VEKTOR KATTALIKLARNI KO‘PAYTIRISH
+ + = 3
Vektor kattalik musbat songa ko‘paytirilsa , uning
kattaligi shu son marta ortadi, yo‘nalishi esa
o‘zgarmaydi.

3

VEKTOR KATTALIKLARNI BO‘LISH
Vektor kattalik musbat songa bo‘linsa , uning
kattaligi shu son marta kamayadi, yo‘nalishi esa
o‘zgarmaydi.

3

VEKTOR KATTALIKLARNING PROYEKSIYASI

A
C
B
0⃗??????
??????
??????
??????
A B
C
D
= 5 N
= 3 N
= 4 N

1 - MASHQ
1. 22-rasmda ko‘rsatilgan a) va vektorlarning; b)
va vektorlarning yig‘indisini daftaringizga
tasvirlang.

a) va b) va

1 - MASHQ
2. 22-rasmda ko‘rsatilgan a)vektordan vektorning
ayirmasini daftaringizga tasvirlang.

a) vektordan vektorning ayirmasi

Yig‘indisi

Mustaqil bajarish uchun topshiriqlar:
1. Uyingizdan maktabgacha borish yo‘lini vektor
ko‘rinishida ifodalab, bu vektorlarning
yig‘indisini toping.
2. 1-mashqning qolgan topshiriqlarini bajaring.

Aziz o‘quvchilar,
Shaxsiy gigiyena qoidalariga amal qiling
va qo‘lingizni tez-tez sovunlab yuvishni
unutmang!

Fazoning asosiy xossalari:
Haqiqattan
ham
mavjudligi, materiya
bilan
ajrajmasligi, cheksizligi, uch
o‘lchamlili
gi
Barcha fizik obyektlarning bo‘yi, eni va
balandligi mavjud.

Skalyar va vektor kattaliklar hamda ular ustida amallar

Sotib olish