Войти Регистрация

Docx

  • Рефераты
  • Дипломные работы
  • Прочее
    • Презентации
    • Рефераты
    • Курсовые работы
    • Дипломные работы
    • Диссертациии
    • Образовательные программы
    • Инфографика
    • Книги
    • Тесты

Информация о документе

Цена 15000UZS
Размер 531.3KB
Покупки 0
Дата загрузки 08 Май 2025
Расширение docx
Раздел Курсовые работы
Предмет Информатика и ИТ

Продавец

Abdulla Inomboyev

Дата регистрации 02 Май 2024

0 Продаж

Ta’lim sohalaridagi sun’iy intellekt ilovalarini yaratish

Купить
MUNDARIJA
KIRISH .......................................................................................................................................................... 2
I BOB. SUN’IY INTELLEKT VA UNING TA’LIMDA QO‘LLANILISHI .................................................................... 5
1.1. Sun’iy intellekt tushunchasi, rivojlanish bosqichlari va asosiy yo‘nalishlari .......................................... 5
1.2. Sun’iy intellektning ta’lim sohasidagi o‘rni va imkoniyatlari ................................................................. 9
II-BOB. TA’LIM UCHUN SUN’IY INTELLEKT ILOVALARINI YARATISH ............................................................ 17
2.1. Sun’iy intellekt ilovalarini yaratish bosqichlari va texnologiyalari ....................................................... 17
2.2. Amaliy misol: sun’iy intellekt asosida yaratilgan chatbot tahlili .......................................................... 23
XULOSA ...................................................................................................................................................... 27
FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR ................................................................................................................ 29
ILOVA ......................................................................................................................................................... 30 KIRISH
So‘nggi   yillarda   mamlakatimizda   barcha   sohalarda   keng   qamrovli
islohotlar   amalga   oshirilmoqda.   Jumladan   Sun’iy   intellekt   (artificial   intelligence,
AI)   texnologiyalarining   katta   ahamiyati   va   salohiyatini   e’tirof   etgan   holda   ularni
rivojlantirishga   alohida   e’tibor   qaratilmoqda.   Tez   texnologik   taraqqiyot   davrida
sun’iy intellekt hayotning turli sohalari rivojlanishiga ta’sir qiluvchi asosiy omilga
aylanib   bormoqda.   Ushbu   texnologiyalar   unumdorlik   va   samaradorlikni
oshirishdan     tortib,     ilm-fan     va     innovasiyalardagi   yutuqlarga   qadar   ulkan   foyda
keltirish salohiyatiga ega ekanligini tan olish kerak.
O‘z   navbatida   sun'iy   intellektni   ilm-fanga   joriy   etish   uchun   malakali
kadrlar   sonini   oshirish   talab   etiladi.   Negaki   aynan   o'z   kasbining   ustasi   bo'lgan
mutaxassislar barcha jabhalarga sun'iy intellekt kirib borishida asosiy omil bo‘ladi.
Shu maqsadda sun'iy intellekt texnologiyalari asosidagi innovatsion biznes-
modellar,   mahsulotlar   va   xizmat   ko'rsatish   usullari   rivojlanishi   uchun   qulay   va
maqbul ekotizim yaratish, ularni belgilab berilgan ustuvor tarmoqlar va sohalarda
tezkorlik   bilan   joriy   etish   va   amaliyotga   tatbiq   etish   bo‘yicha   harakatlar   boshlab
yuborildi.   Sababi,   sun’iy   intellekt   texnologiyalari   raqamli   texnologiyalarning   eng
tez   rivojlanayotgan   istiqbolli   yo‘nalishlaridan   biri   hisoblanadi.   Raqamli
texnologiyalar   tarkibiga   kiruvchi   sun’iy   intellektdan   foydalanish   orqali,   nafaqat
ta’limda balki, hayotning barcha jabhalarida samarali foydalanish mumkin. Sun’iy
ong   texnologiyasini   joriy   etish   orqali   shaffoflikni   ta‘minlash,   firibgarlikni   oldini
olish,   ma‘lumotlarni   tahlil   etish,   katta   hajmli   ma‘lumotlar   bilan   ishlash
ustunliklarini   beradi.   Ta‘lim   sohasida   esa   virtual   o quv   muhitini   yaratish   vaʻ
masofaviy ta‘limda katta qulayliklar yaratadi.
Zamon shiddat bilan olg‘a ilgarilamoqda. 20 yil avval g‘ishtdek keladigan
tugmali telefonni ko‘chada ko‘tarib yurgan odam hammaning e’tiborini o‘ziga jalb
qilgan   bo‘lsa,   bugun   o‘sha   telefon   orqali   endi   ular   smartfonga   aylangan   –   kino
ko‘rishimiz,   uyga   bozorlik   qilishimiz,   farzandimizning   maktabdagi   hayotini
kuzatishimiz,   mutolaa,   muloqot   va   yana   juda   ko‘plab   ishlarni   bajarishimiz   oddiy
holga aylandi. Oddiy   so‘zlar   bilan   aytadigan   bo‘lsak,   sun’iy   intellekt   (ingl.   Artificial
intellegence)   –   kompyuter   tizimlarining   shu   vaqtgacha   insonlarga   xos   bo‘lgan
ijodkorlik   va   intellektual   faoliyatni   bajarish   qobiliyatidir.   U   neyron   tarmoqlar,
mashinani   o‘qitish   (machine   learning),   tabiiy   tilni   qayta   ishlash,   kognitiv   (ongli)
hisob-kitoblar,   kompyuterning   tasvirni   ko‘rishi   singari   fanning   o‘ta   murakkab
yangi yo‘nalishlarini o‘zida birlashtiradi.
Sun’iy intellekt innovatsion texnologiyalar bilan yashash tarzimizni butkul
o‘zgartirdi.   Sun’iy   intellekt   insoniyat   hayotiga   bo‘rondek   kirib   keldi   va
jamiyatning   har   bir   sohasiga   o‘z   ta’sirini   o‘tkazib,   aql   bovar   qilmaydigan
o‘zgarishlar yasadi.
Bugungi kunda, ta'lim sohasida sun'iy intellekt intensiv ravishda o'z o'rinini
egallayapti.   Sun’iy   intellekt   ma'lumotlarni   o'rganish,   tahlil   qilish,   o'zgartirish   va
tasavvur   qilish   qobiliyatiga   ega   bo'lgan   axborot   tizimlarini   yaratishda   katta   ro'lni
o'ynaydi. Bu tizimlar, o'rganish jarayonida ma'lumotlarni tan olish, aniq maqsadlar
uchun   ma'lumotlarni   qidirish,   ma'lumotlarni   tahlil   qilish,   va   natijalarni   ko'rsatish
kabi   vazifalarni   bajarishda   yordam   beradi.   Tabiiy   va   insoniy   imkoniyatlarga
qaraganda, sun'iy intellekt ta'lim sohasida bir nechta foydalarni olib keladi.
Sun’iy   intellekt   ta’lim   oluvchining   vaqtini   tejashga   va   ta’limda
muvaffaqiyatli   rivojlanishiga   sezilarli   ta’sir   ko’rsatdi.   Sun’iy   intellektning
imkoniyatlari   keng   qamrovli   bo’lib,   u   sizni   qiziqtirgan   savollarga   javob   berishi,
berilgan buyruq asosida  rasm  chizishi  yoki turli  mavzularda taqdimotlar yaratishi
va xattoki, turli referat va maqolalar ham yozib bera olish imkoniyatiga ega. Uning
ta'lim   algoritmlari,   talabalarning   individual   xususiyatlari   va   o'rganish   usullari
asosida   moslashtiriladi,   bu   esa   har   bir   talabalarning   o'ziga   xos   ta'lim   yo'lidagi
qobiliyatlarini oshiradi.
Sun’iy   intellekt   nafaqat   o’quvchi-talabalar   balki,   o’qituvchilarga   ham
ta’lim   berish   jarayonida   ko’pgina   qulayliklar   yaratadi.   Masalan,   intensiv   ta’lim
dasturini   yaratish   va   unga   ko’ra   darsni   yanada   qiziqarli   va   mazmunliroq
tashkillashtirish   uchuno’qituvchi   talabalarning   qiziqishlariga   oid   mavzularni
o'rganish   va   bular   haqida   ma'lumotlar   topish,   tahlil   qilish   va   tushuntirish imkoniyatini   oshirish   uchun   Sun’iy   intellekt   yordamida   turli   metodlardan
foydalanish,   turli   sohalar   genetika,   robototexnika,   ko'rgazmali   o'rganish,   tabiiy
tillar o'rganish va boshqalar kabi sohalarni o'rganish mumkin.
Shuni   yodda   tutish   kerakki,   sun'iy   intellektning   muvaffaqiyati   va
konstruktiv ishlatilishi optimallashtirish, shuningdek, asboblar to'plamidan noto'g'ri
foydalanishning oldini olish uchun ehtiyotkorlik bilan boshqarish va oldindan ko'ra
bilishga   bog'liq.   Ilm-   fan   insonlar   hayotini   qanchalik   yengillashtirgan   bo’lsa
shunchalik   darajada   muammolarni   ham   keltirib   chiqardi.   Shuning   uchun   ham   bu
masalaga falsafiy yondashish sun’iy intellektning ham salbiy ham ijobiy jihatlarini
birdek   ko’ra   olish   imkoniyatini   beradi.   Demak   insoniyat   kelajagining   qanday
bo’lishi uning sun’iy intellekt vositalaridan qay tarzda foydalana olishiga bog‘liq.
Ushbu kurs ishida sun’iy intellektning ta’lim sohasidagi tatbiqlari, mavjud
yutuqlar, texnik va metodik yechimlar, hamda amaliy ilova yaratish imkoniyatlari
o‘rganiladi.   Shu   bilan   birga,   sun’iy   intellekt   asosidagi   ta’limiy   ilovalarni   ishlab
chiqish bosqichlari ham amaliy jihatdan ko‘rib chiqiladi.
Ishning   maqsadi:   Ta’lim   tizimida   sun’iy   intellektdan   foydalanish
imkoniyatlarini o‘rganish va oddiy sun’iy intellekt asosidagi ta’limiy ilova yaratish
bo‘yicha nazariy va amaliy asoslarni ishlab chiqish.
Ishning   obyekti:   Zamonaviy   ta’lim   tizimida   raqamli   texnologiyalar   va
sun’iy intellektning qo‘llanilishi.
Ishning predmeti:  Sun’iy intellekt asosidagi ta’limiy ilovalarning yaratish
jarayoni, texnologiyalari va ularning o‘quv jarayonidagi o‘rni.
Ishda qo‘llanilgan metodlar: 
 Tahlil qilish va sintez qilish
 Taqqoslash va umumlashtirish
 Amaliy eksperiment (ilova yaratish)
 Ilmiy adabiyotlar sharhi
 Loyihalash va dasturlash metodlari I BOB. SUN’IY INTELLEKT VA UNING TA’LIMDA
QO‘LLANILISHI
1.1. Sun’iy intellekt tushunchasi, rivojlanish bosqichlari va asosiy
yo‘nalishlari
Bugungi   kunda   mamlakatimizning   rivoji   yo'lida   iqtisodiy   globalizatsiyasi
bilan bir qatorda intellektual mulk huquqi va uning himoyasi ham muhim ahamiyat
kasb etadi. Chunki, intellektual mulk himoyasi davlatning innovatsiyalar orqali o'z
sanoatini yuksaltirishdan tashqari, xorijdan texnologiya transferi, investitsiya qilish
va   aholini   ish   bilan   ta'minlash   sohasida   o'ziga   xos   "kalit"   bo'ladigan   vosita
hisoblanadi.   Mamlakatimizda   iqtisodiyot   tarmoqlariga   innovatsiyalarni   joriy  etish
mexanizmlarini   takomillashtirish,   uning   raqobatbardoshligini   ta'minlash,   faol
tadbirkorlik   va   innovatsion   faoliyatni   rivojlantirishga   qaratilgan   sharoitlarni
yaratish,   intellektual   mulkning   ishonchli   huquqiy   himoyasini   ta'minlash   borasida
izchil chora-tadbirlar amalga oshirilmoqda.
Sun'iy intellekt o'zi nima?
Sun'iy   intellekt   deganda   insonning   mantiqiy   va   ijodiy   funksiyalarini
bajaruvchi   intellektual   sun'iy   tizim   tushuniladi.   Ushbu   atama,   shuningdek,
o'rganish   va   muammolarni   hal   qilish   kabi   inson   aqli   bilan   bog'liq   xususiyatlarni
namoyish etadigan har qanday te xnalogiyaga nisbatan ham qo'llanilishi mumkin.
Sun'iy intellektning ideal xususiyati - bu aniq maqsadga erishish uchun eng yaxshi
imkoniyatga ega bo'lgan harakatlarni baholay olish va amalga oshirish qobilyatidir.
Hozirda   sun'iy   intellekt   turli   amallarni   bajarishga   mo'ljallangan   algoritim   hamda
dasturiy   tizimlardan   iborat   va   u   inson   ongi   bajarishi   mumkin   bo'lgan   bir   qancha
vazifalarning   uddasidan   chiqa   oladi.   Olimlar   sun'iy   intellekt   bilan   tajriba
o'tkazishga   ishtiyoq   bilan   qarashsada,   ko'p   odamlar   bu   hodisadan   ehtiyot
bo'lishadi.   Hatto   Tesla   rahbari   Elon   Mask   ham   buni   insoniyat   uchun   “asosiy
tahdid” va urush va ishsizlikning mumkin manbasi deb atagan.
Sun'iy intellektni tarixi, rivojlanish bosqichlari?
Sun'iy   intellektni   ilmiy   yo'nalish   sifatida   rivojlantiri   sh   faqat   EHM
yaratilgandan   keyin   mumkin   bo'lgan.   Bu   XX   asrning-yillarida   sodir   bo'lgan.   Bu vaqtda   N.Viner   (1894-1964)   yangi   fan   kibernetika   bo'yicha   o'zining   asosiy
ishlarini yaratadi. Sun'iy intellekt atamasi 1956 Stenford universiteti (AQSh) dagi
xuddi shunday nomdagi  seminarda taklif  qilingan. Seminar hisoblash  emas, balki
mantiqiy   vazifalarni   ishlab   chiqishga   mo'ljallangan.   Sun'iy   intellektni   fanning
mustaqil   sohasi   deb   tan  olingandan   keyin   tezda   uni   ikkkita  asosiy   yo'nalishlarga:
neyrokibernetika   va   "qora   quti"   kibernetikasiga   bo'linishi   sodir   bo'lgan.   Va   faqat
hozirgi   vaqtda   bu   qismlarni   yana   bitta   butuncha   birlashishining   tendentsiyasi
sezilmoqda.
Sun'iy   intellektni   amaliy   qo'llashda   katta   ilgariga   surilish   70   yillarning
o'rtalarida ro'y berdi, bu vaqtda inson tafakkurining universal algoritimini qidirish
o'rniga   mutaxassislar-ekspertlarning   aniq   bilimlarini   modellashtirish   va   bilim   eng
muhim tarkibiy qismi bo'lgan dasturiy vositalar va tizimlarni ishlab chiqish g'oyasi
kelgan.
70 yillarda sun'iy intellekt sohasidagi mutaxassislar vazifalarni yechishning
umumiy usullari va bu usullardan universal dasturlarda foydalanishni qidirib, inson
tafakkurining   murakkab   jarayonini   modellashtirishga   harakat   qilganlar.   Ammo
bunday   dasturlarni   ishlab   chiqish   judayam   qiyin   ish   bo'lgan,   chunki   bitta   dastur
yecha   olishi   mumkin   bo'lgan   vazifalar   sinfi   qanchalik   keng   bo'lsa,   aniq   vazifani
yechishda uning imkoniyatlari shunchalik kattaroq bo'lgan.
80   yillarda   dasturchilarning   harakatlari   axborotlarni   taqdim   etish   va
qidirish usullarini ishlab chiqishga jalb qilingan. Axborotlarni taqdim etish usullari
- bu muammolar va vazifalarni uni yechish mumkin bo'lishi uchun shakillantirish
usullaridir.   Qidirish   usullari   esa   -   bu   judayam   katta   hajmda   xotira   va   vaqt   talab
qilmaslik uchun yechimni borishini boshqarishning ajoyib usulidir.
80   yillarning   ohirida   sun'iy   intellekt   bo'yicha   mutaxassislar   vazifalarni
yechishda   dasturlarning   samaradorligi   ko'proq   ular   egalik   qiladigan   bilimlarga
bog'liqligini tushunib yetadilar.
90   yillarni   boshlarida   butunlay   yangi   kontseptsiya   qabul   qilingan.   Uni
mohiyati   shundan   iboratki,   dasturni   intelektli   qilish   uchun   uni   ba'zi   bir   predmetli
sohadagi   yo'lgina   yuqori   sifatli   maxsus   bilimlar   bilan   ta'minlash   kerak.   Shunday qilib, ishlab chiqilayotgan sun'iy intellekt tizimlari bilimlarning yaxshi rivojlangan
bazasiga   ega   bo'lishi   kerak.   Hozirgi   vaqtda   bu   kontseptsiya   ekspert   tizimlarini
loyihalashtirishda to'liqroq rivojlangan.
BIMT   Birlashgan   Millatlar   Tashkilotining   ixtisoslashgan   muassasasi   bo'l
ib,   a'zo   davlatlar   uchun   intellektual   mulk,   sun'iy   intellekt,   siyosat,   axborot   va
hamkorlik  xizmatlari   bo'yicha  global  forum  hisoblanadi.  Barcha  mamlakatlarning
iqtisodiy,   ijtimoiy   va   madaniy   rivojlanishi   uchun   ixtirolar   va   ijodkorlikni   targ'ib
qilish vakolatining bir qismi sifatida, a'zo davlatlar BIMTdan intellektual mulk va
sun'iy intellekt siyosatini muhokama qilish uchun forum o'tkazishni so'rashdi.
“BIMTning   2019-yildagi   texnologiya   tendensiyalari   -   Sun'iy   intellect”
yig'ilishida nazariyadan amaliy qo'llanishga o'tayotgan sun'iy intellekt bilan bog'liq
ixtirolar   namoyish   etildi.   Sun'iy   intellekt   sohasidagi   o'zgarishlarni   tezlashtirishga
yordam bergan bir qator omillar mavjudligi aytib o'tildi. Uchrashuvda BIMT Bosh
deirektori   Frensis   Garri   "Sun'iy   inte   llekt   hayot   tarzimiz   va   ishimizni   o'zgartirish
orqali   dunyoga   chuqur   ta'sir   ko'rsatadigan   yangi   raqamli   chegaradir"   deya
ta'kidlab,   BIMT   muvozanatli   va   samarali   xalqaro   intellektual   mulk   tizimini
rivojlantirishga rahbarlik qilishini va barchaning manfaati uchun innovatsiyalar va
ijodkorlikni qo'llab-quvvatlashini e'lon qildi.
Sun'iy intellektni insoniyatga xavfi bormi?
Sun'iy   intellekt   haqidagi   bahs-   munozalar   qariyib   50   yillardan   buyon
davom   etib   kelmoqda.   Mutaxassislar   hanuzgacha   aniq   bir   to'xtamga   kelishgani
yo'q.   Ba'zilar   uni   ommalashib   odamlarning   o'rnini   egallashi   natijasida,   odamlar
orasida   ishsizlikning   kengayib   borishini   o'ylashmqda.   Mutaxassislarning   boshqa
bir   guruhi   sun'iy   intellektga   ijobiy   munosabatda   bo'lish   kerakligini   uqtirishmqda.
Hatto IT-sohasidagi millarderlar ham bunga o'z fikrlarini bildirishmoqda.
Jumladan,   SpaceX   asoschisi   Ilon   Mask   Sun'iy   intellektning   butun   boshli
svilizatsiyani barbod qilishiga ishonchi komil. Maskning fikricha, "Sun'iy intellekt
insoniyat sivilizatssiyasi uchun asosiy xavfdir. Sun'iy intellekt mehnat bilan bog'liq
muammolarni   keltirib   chiqaradi.   Sababi   robotlar   hamma   ishni   bizdan   ko'ra
yaxshiroq bajarishadi. Ilg'or texnalogiyalar ortidan quvish natijasida,  kmpaniyalar sun'iy   intellekt   ortidan   quvish   natijasida,   kompaniyalar   sun'iy   intellekt   ortidan
kelib chiqadigan xavf-xatarni ko'rmay qolishlari mumkin".
Shuningdek Microsoft rahbari Bill Geyts ham uning zarari haqida to'xtalib
o'tadi. “Bir necha 10   yildan   so'ng,   robotlar   ishning   katta   qismini   bajara
boshlagach, sun'iy intellekt shu qadar kuchayib ketadiki, yakunda u bizni havotirga
sola   boshlaydi,   bu   borada   Elon   Maskning   fikriga   qo'shilaman.   Ammo   nega   bu
savol  boshqalarni  tashvishlantirmayotganiga hech  tushunaolmayman.”-  deydi  Bill
Geyts.
“Boshqalar”   deganda   Geyts   Facebook   egasi   Mark   Sukerbergni   nazarda
tutgan   bo'lsa   ajab   emas.   Chunki,   Mark   Sun'iy   intellektga   nisbatan   ijobiy
munosabatda   ekanligini   bildirar   ekan:   Yangi   texnologiyalar   har   doim   ham
yaxshilik yoki yomonlik qilish maqsadida yaratilishi mumkin. Sun'iy intellektning
keng   tarqalishi   ortidan   keladigan   ijobiy   natijani   esa   yaqin   5-10   yil   ichida
ko'ramiz", deya Elon Maskning fikriga e'tiroz bildirgan edi.
Hozirgi   kunga   kelib   ba'zi   davlatrada   robot   hamshiralar,   o'zi   yurar
avtomabillar,   turli   xil   xizmatlarga   mo'ljallangan   dronlar   xizmatidan   foydalanish
yo'lga qo'yilgan. Olimlar imkon qadar ularni inson qiyofasiga o'xshatishga  harkat
qilishnoqda.   Ko'rib   turganingizdek   sun'iy   intellektni   hayotimizdagi   o'rni   kundan
kunga   ortib   bormoqda.   Sun'iy   intellekt   foydami   yoki   zarar?   Kabi   savollarga   turli
xil javoblar berishmoqda. Menimcha bu bahs-munozaralar hali uzoq davom etadi.
So'nggi   yillarda   yurtimizda   sun'iy   intellekt   texnologiyalarini   joriy   etish,
ularni   keng   qo'llash,   raqamli   ma'lumotlardan   foydalanishni   kengaytirish,   sohani
jahon   talablari   darajasida   rivojlantirishga   qaratilgan   ko'plab   islohotlar   amalga
oshirildi.   Mazkur   sohani   rivojlantirishga   qaratilgan   harakatlar   jadallashmoqda.
Jumladan,   faoliyati   kengayib   borayotgan   "IT   park"lar,   "Bir   million   dasturchi",
"Yoshlar   texnoparklari"   mazkur   sohaning   barqaror   rivojiga   juda   katta   umid
uyg'otadi.   AQSh,   Germaniya,   Yaponiya,   Fransiya,   Koreya,   Kanada   kabi   30   dan
ortiq davlatlarda sun'iy intellektni rivojlantirish strategiyalari qabul qilingan.
Robotlarni   yaratishda   insoniyatga   xavf   tug'dirmaslik   yo'llarini   o'ylab
qo'yish ham zarar emas. 1.2. Sun’iy intellektning ta’lim sohasidagi o‘rni va imkoniyatlari
Sun'iy   intellekt   inson   hayotining   ko'plab   jabhalarida,   jumladan,   ta'lim
sohasida   ham   faol   qo'llanilmoqda.   Bugungi   kunda   dunyo   ahli   ta’lim   jarayonida
uning   sifatini   oshirish   va   zarur   kasbiy   ko‘nikmalarni   samarali   o'zlashtirish   uchun
zamonaviy texnologiyalardan foydalanish imkoniyatiga ega.
Erishilgan   natijalarga   qaramasdan,   sun'iy   intellekt   hali   rivojlanishning
dastlabki   bosqichida   turibdi.   Ammo   bugungi   imkoniyat   ham   o'qituvchilar   va
talabalarning sun’iy intellekt qobiliyatidan samarali foydalanishi  uchun yetarlidir.
Mutaxassislarning   prognozlariga   ko‘ra,   sun’iy   intellekt   va   machine   learning
texnologiyalarini   qo'llash   yaqin   kelajakda   butun   ta’lim   tizimi   evolyutsiyasining
asosiy omiliga aylanadi.
Tahlillarga ko’ra:
 AQSh ta lim sektorida 2017-2021 yillarda sun iy intellekt 47,5 foizgaʼ ʼ
o sishi   kutilmoqda.   Universitetlarning   80-90   foizi   keyingi   bir   necha   yil   ichida	
ʻ
sun'iy   intellektni   qo'llab-   quvvatlaydigan   o'qituvchi   yordamchilarini   qo'shishni
rejalashtirmoqda.
 Buyuk Britaniya oliy ta lim tizimida sun iy intellektning joriy etilishi	
ʼ ʼ
2030 yilga borib 500 000 ta yangi ish o rni yaratishi kutilmoqda.	
ʻ
 2025 yilga kelib dunyo bo‘ylab har 10 talabadan 1 nafardan ko‘prog‘i
o‘z ta’limini sun’iy intellekt yordamida qo‘llab-quvvatlaydi.
 Xitoy   oliy   o‘quv   yurtlarining   64   foizi   2025-   yilgacha   AI   idolabsni
joriy qilishni rejalashtirmoqda.
Sun'iy   intellektga   asoslangan   texnologiyalar   ta’lim   va   kommunikatsiyalar
bilan ishlash uslubimizni o'zgartirmoqda. Neyron tarmoqlar ma'lumotlarni qidirishi
va   tartibga   solishi,   yangi   kontentlar   yaratishi   mumkin.   Bu   esa   sun'iy   intellektdan
ta'lim   sohasida   foydalanishning   o’ta   dolzarbligini   ko’rsatadi.   Quyida   talabalar   va
o'qituvchilar   neyron   tarmoqlardan   qanday   foydalanishlari   mumkinligi   haqida
fikrlashamiz.
O’qituvchining   darsga   tayyorgarligi   jarayonida   sun’iy   intellekt
foydalanishi.   Har   bir   qiziqarli,   foydali,   zerikarli   bo'lmagan   dars   ortida   jiddiy tayyorgarlik   ishlari   turadi.   Asosan,   o'qituvchi   dars   rejasi   ustida   ishlashga
quyidagilarga vaqt ajratadi:
 materialning nostandart etkazilishi uchun g'oyalarni izlash;
 o'qitish usullari, uslublari, texnologiyalarini tanlash;
 o’quvchilar darajasiga moslashtirilgan mashqlarni tuzish;
 qo'shimcha materiallar (fotosuratlar, rasmlar, videolar) ni qidirish.
Ushbu   vazifalarning   ba'zilari   sun'iy   intellektga   topshirilishi   mumkin.
Masalan   rus   tilidagi   GigaChat   xizmatini   misol   keltirish   mumkin.   GigaChat   bilan
messenjer  formatida VK, Telegramda xabar almashish  yoki brauzerda chat  orqali
ishlashingiz mumkin.
Ta'lim   sohasida   sun'iy   intellektga   bo'lgan   qiziqishning   ortishi   Google
tomonidan   ham   qayd   etildi.   Kompaniya   mutaxassislari   o'zlarining   "Future   of
Education"   tadqiqotida   bugungi   kunda   ushbu   texnologiyalar   tufayli   o'rganish
yanada   personallashtirilganini   ta'kidlamoqda.   Misol   uchun,   o'qituvchilarga
muayyan   o'quvchilarning   yutuqlarini   kuzatishda   va   ularga   individual   fikr
bildirishda   yoki   dasturni   sozlashda   yordam   beradigan   ta'lim   platformalari   paydo
bo'ladi.
Hozirgi vaqtda ta'limda sun'iy intellekt qanday qo'llanilmoqda? Bir nechta
asosiy yo'nalishlarni ajratish mumkin:
 doimiy bajariladigan vazifalarni avtomatlashtirish;
 ta’limni personallashtirish;
 kontent va ta'lim dasturlarini yaratish;
 yumshoq ko’nikmalarni (soft skills) rivojlantirish v.h. 1-rasm. Ta’limda sun’iy intellektdan foydalanishning ayrim turlari
Doimiy bajariladigan vazifalarni avtomatlashtirish. Talabalar bilan muloqot
qilish,   baholash,   o’zlashtirishni   tahlil   qilish,   odatiy   vazifalarni   tekshirish   va
darslarga tayyorgarlik ko'rish - bularning barchasi hech bo'lmaganda qisman sun'iy
intellektga topshirilishi mumkin.
Masalan,   Gradescope   dasturi   maktab   va   universitetlarda   turli   fanlardan
standart topshiriqlarni avtomatik tarzda tekshirish va baholash imkonini beradi. Bu
o'qituvchilarning vaqtini sezilarli darajada tejaydi.
McKinsey ma'lumotlariga   ko'ra,   o'qituvchilar   o'rtacha   ish   vaqtining   20%
dan   ortig'ini   topshiriqlarni   tekshirish   va   ma'muriy   vazifalarni   bajarishga
sarflashadi. Darslarga tayyorgarlik ham ko'p vaqt talab etadi – taxminan 20%.
Baholash   tizimlari   uni   qisman   optimallashtirishga   yordam   beradi:   sun'iy
intellekt   avtomatik   ravishda   topshiriqlar   bo'yicha   fikr-   mulohazalarni   yaratadi,
o'qituvchilar   esa   talabalar   bilimidagi   kamchiliklarni   aniqlaydi   va   tegishli
materiallarni   taqdim   etadi.   Ba'zi   dasturlar   vazifalarni   tayyorlashni
avtomatlashtiradi.
Masalan,   PrepAI   xizmati   sizga   dars   materiallari   asosida   test   yaratishga
imkon   beradi.   O'qituvchi   ma'ruza,   darslik   bobi   yoki   boshqa   matnni   yuklaydi   va dastur   esa   avtomatik   ravishda   qiyinchilik   darajasida   o'zgarishi   mumkin   bo'lgan
savollarni tuzadi.
Chatbotlar aloqani   qisman   avtomatlashtiradi.   Ular   ta'lim   platformalari   va
ilovalarida,   shuningdek,   ba'zi   maktab   va   universitetlarda   qo'llaniladi.   Chatbotlar
takrorlanadigan savollarga javob beradi, talabalar va o'qituvchilarga o’zlashtirishni
baholashda   yordam   beradi,   oddiy   vazifalarni   bajarishga   imkon   beradi   va   ularni
avtomatik ravishda tekshiradi.
1-diagramma Turli platformalarning birinchi million foydalanuvchiga
erishishida ketgan vaqt
Bundan tashqari, mutlaqo g’ayrioddiy holatlar mavjud. Masalan, Xitoyning
Xanchjou shahridagi maktablardan birida aqlli kameralar o'quvchilarning qaysi biri
darslarda   chalg'itayotganini   kuzatib   boradi.   Tizim   bolaning   yuz   ifodasi   qanday
o'zgarishini   baholaydi   va   bu   ma'lumotni   o'qituvchiga   yetkazadi.   Texnologiya
intizom nazoratini qisman avtomatlashtiradi.
Ta’limni   personallashtirish.   Sun'iy   intellekt   o’quvchining   individual
ehtiyojlariga  moslashtirilgan   ta'limni   yaratishga  imkon  beradi.  Masalan,  Carnegie
Learning platformasi bunga ixtisoslashgan.
MATHiaU   algoritmi   o‘quvchilarning   harakatlarini,   ularning   rivojlanishini
kuzatib   boradi,   topshiriqlar   bo‘yicha   fikr-mulohazalar   beradi   va   o’quvchi
yordamga   muhtoj   bo‘lganda   o‘qituvchini   real   vaqt   rejimida   xabardor   qiladi. Bularning   barchasi   ma'lum   bir   talaba   yoki   sinf   qayerda   qiyinchiliklarga   duch
kelayotganini aniqlashga va vaziyatni tuzatishga yordam beradi.
Boshqa   algoritmlar   o'quv   dasturini   qayerda   yaxshilash     mumkinligini
ko'rsatadi.     Masalan,   «Coursera»   ko’pincha   noto'g'ri   javob   beriladigan   savollarni
kuzatib   boradi   va   ushbu   ma'lumotlarni   kurs   mualliflariga   yetkazadi.   Ular   so'z
birikmasini o'zgartirishi yoki mavzuni qo’shimcha tushuntirishi mumkin. Talabalar
esa to'g'ri javob berish uchun maslahatlar olishadi.
Agar   siz   mustaqil   o'rgansangiz   nima   bo'ladi?   Sun'iy   intellekt   tufayli
xohlagan   joyda   va   xohlagan   vaqtda   -   va   o'zingizga   kerak   bo'lgan   narsalarni
o'rganishingiz mumkin.
Yuqorida   biz   hatto   yarim   tunda   ham   savollarga   javob   beradigan   va
topshiriqlarni   tekshirishi   mumkin   bo'lgan   chatbotlar   haqida   gapirib   o'tdik.   Va   bu
hali hammasi emas. Masalan, ba'zi ilovalar umumiy "qo'llanma"ga amal qilishdan
ko’ra,   sizga   qiziq   bo'lgan   mavzularni   tanlashga   imkon   beradi.   Bundan   tashqari,
harakatlaringiz tarixini tahlil qilib, ta'lim platformasi sizga hozirgi bilim darajasiga
mos keladigan shaxsiy kontentni taklif qilishi mumkin.
Kontent   va   ta’lim   dasturlarini   yaratish.   Sun'iy   intellekt   yordamida   ta'lim
mazmunini yaratuvchi PrepAI test generatoriga o'xshash yana bir servis mavjud –
Smartest   Learning.   U   yuklangan   materialni   tahlil   qiladi,   so’ngra   mavzu   va
tuzilishga qarab turli formatdagi mashqlarni taklif qiladi. Bu testlar, krossvordlar,
savollar, interaktiv diagrammalar va boshqalar bo'lishi mumkin.
Sun'iy   intellekt   nafaqat   mashqlar   va   anketalar   bilan   ishlash   uchun   mos
keladi.  Bundan   tashqari,  undan  o'quv  videolarini   yaratish  uchun  ham  foydalanish
mumkin. Masalan, synthesys xizmati bunga ixtisoslashgan. Siz skriptni yuklaysiz –
algoritm   esa   matnni   nutq   yoki   videoga   aylantiradi.   Tilni,   ovozli   ijro   va   avatarni
tanlash, shuningdek, natijani o'zingiz xohlagan tarzda tahrirlash mumkin.
O‘quv   ilovalarida   SI-texnologiyalari   kontentni   personallashtirish   va
chatbotlar   bilan   ishlashdan   tashqari   ko’plab   maqsadlarda   qo’llaniladi.   Masalan,
Duolingo kabi til o‘rganish ilovalarida sun’iy intellekt o'quvchining nutqini olishga imkon   beradi.   Algoritm   grammatik   tuzilmalarni,   lug'atni,   so'zlarning   talaffuzini
tahlil qiladi va xatolar bo'lsa, to'g'ri variantni ko'rsatadi.
Bundan   tashqari,   sun'iy   intellekt   materialni   qachon   takrorlash   kerakligini
eslatishi   mumkin.   Memrise   ilovasida   esa   texnologiya   real   olam   ob`yekti
o'rganilayotgan   tilda   qanday   nomlanishini   bilish   imkonini   beradi.   Aytaylik,   siz
“stul”   so‘zining   ingliz   tiliga   tarjimasini   bilmoqchi   bo‘lsangiz,   smartfoningiz
kamerasini   oldingizdagi   turgan   stulga   yo'naltirishingiz   mumkin   va   ilova   javob
beradi.
Baholashda   noxolislikni   yo'q   qilish.   Talabalarning   ishini   tekshirish   va
baholash o'qituvchilar tomonidan bajariladigan muhim vazifalardan biridir. Biroq,
inson har  doim  ham  ob'ektiv bo’la olmaydi, shuning uchun o'quvchilar  ko'pincha
o’zlarining  haqiqiy  bilim   darajasiga  mos   kelmaydigan  baholarni   olishadi.  SI   kabi
xolis   vosita   bilan   baholash   nafaqat   bu   muammoni   bartaraf   qiladi,   balki
o'qituvchilardan yuklamaning bir qismini olib tashlaydi va talabalar bilan muloqot
qilish uchun ko'proq vaqt ajratishga imkon beradi.
O‘qituvchi   qog‘oz   ishlarni   tekshirish   uchun   soatlab   vaqt   sarflash   o‘rniga,
dastur   tomonidan   berilgan   baholarni   tahlil   qilib,   qaysi   mavzularni   tushunish
talabalarga   eng   ko'p   qiyinchilik   tug'dirishini   aniqlashi,   so‘ngra   tushunarsiz
savollarni talabalar bilan batafsil muhokama qilishi mumkin. Muayyan vazifalarni
avtomatlashtirish   diqqatni   o'quv   jarayonining   o'ziga   qaratish   va   uning
samaradorligini oshirish imkonini beradi.
O'qituvchilarga   yordam   berish.   Odatda,   SIning   ta'limdagi   afzalliklarini
tavsiflashda   asosiy   e'tibor   ushbu   texnologiya   talabalarga   yuqori   akademik
natijalarga   erishishga   qanday   yordam   berishiga   qaratiladi.   Ammo   sun`iy   intellekt
o'qituvchilarga   ham   foyda   keltirishi   mumkin.   Uning   imkoniyatlari   nafaqat
baholash   jarayonini,   balki   boshqa   ko'plab   muntazam   vazifalarni,   jumladan,
ma'muriy ishlarni avtomatlashtirish imkonini beradi.
Chatbot   har   kuni   o'qituvchilarga   beriladigan   takrorlanuvchi   umumiy
savollarga   javob   berishga   tayyor.   Neyron   tarmoqlari   esa   allaqachon   o'tkazilgan
darslar natijalarini tahlil qilish, yangilari uchun mavzular va materiallarni tanlash, o'qituvchilarga   qanday   darslar   dasturini   o'zgartirish   kerakligini   aytib   berishlari
mumkin.
Natijada   o‘qituvchilar   o‘quv   jarayonini   yaxshilash   va   talabalarga   yordam
berish uchun ko‘proq vaqt va imkoniyatlarga ega bo’lishadi.
Talabalarga yordam berish.   Texnologiyalar   zamonaviy   insonning
ta'lim olish imkoniyatlarini sezilarli darajada kengaytirdi. Bugungi kunda o'z-o'zini
rivojlantirish   va   dunyo   haqidagi   g'oyalarni   kengaytirish   uchun   internetga   va
smartfonga ega bo'lish kifoya. Ta'lim dasturlari va ilovalarini ishlab chiquvchilar,
ta'limni   maktab   yoki   universitetni   tugatgandan   so'ng   to'xtamaydigan,   balki   butun
umr davom etadigan jarayonga aylantirishga intilishadi.
Sun`iy intellekt va machine learning texnologiyalaridan foydalanish har bir
talaba   uchun   uning   individual   xususiyatlari   va   ehtiyojlarini   hisobga   olgan   holda
samarali   o'quv   dasturlarini   yaratishga   imkon   beradi.   Sun'iy   intellekt   talabaning
bilim   darajasi,   o'rganish   tezligi   va   istalgan   maqsadlariga   moslasha   oladi.   Dastur
muayyan   talabaning   kuchli   va   zaif   tomonlarini   hisobga   oladi,   unga   bilimidagi
bo'shliqlarni   to'ldirishga   va   kerakli   ko'nikmalarni   egallashga   yordam   beradi.
Shuning   uchun   moslashuvchan   ta'lim   tobora   ommalashib   bormoqda.   Maxsus
algoritmlar   materiallarning   umumiy   bazasidan   personallashtirilgan   trekni   hosil
qiladi.
Bundan   tashqari,   sun`iy   intellekt   vositalari,   masalan,   o'quvchi   mavzuni
o'tkazib yuborganligi yoki biron bir mavzuni tushunmaganligi sababli fan bo'yicha
bilimlarini   oshirish   uchun   qo'shimcha   darslarga   muhtoj   bo’ladigan   holatlarda   pul
tejash   imkonini   beradi.   Shunday   qilib,   hatto   matematikani   o'rganishni   qiziqarli
o'yinga aylantira oladigan repetitor-ilovalar allaqachon mavjud.
O'rganish   uchun   motivatsiyani   oshirish.   Ta'lim   jarayoni   ko'pchilik
tomonidan majburiy burch sifatida qabul qilinadi va uy vazifasini bajarish, test va
imtihonlarga   tayyorgarlik   ko'plab   salbiy   his-tuyg'ularni   keltirib   chiqaradi.   Biroq,
ta'lim   jarayonida   sun'iy   intellekt,   virtual   reallik,   neyron   tarmoqlar   yoki   robotlar
kabi texnologiyalardan foydalanish buni o'zgartirishi mumkin. Innovatsiyalardan   foydalanish   ta'limga   o'yin   elementini   olib  kelishi,   o'quv
jarayonini   yanada   interaktiv   va   qiziqarli   qilishi   mumkin.   Agar   o'qituvchilar
zamonaviy   texnologiyalardan   samarali   foydalanishni   o'rgansalar,   bu   talabalar
orasida   motivatsiya   darajasini   sezilarli   darajada   oshirishi,   yangi   bilim   va
ko'nikmalarga qiziqishini rivojlantirishi mumkin.
Talabalarning   ruhiy   salomatligi   haqida   qayg’urish.   Video-tahlil   sun`iy
intellekt   tizimlari   nafaqat   talabalarning   muayyan   mavzular   yoki   topshiriqlarga
bo'lgan munosabatini, nima uchun ularda fanga bo’lgan qiziqish yo’qolayotganini
aniqlashga,   balki   ularning   jismoniy   va   psixologik   salomatligini   baholashga,   hatto
harakatlaridagi tajovuzni sezishga yordam beradi. II-BOB. TA’LIM UCHUN SUN’IY INTELLEKT ILOVALARINI
YARATISH
2.1. Sun’iy intellekt ilovalarini yaratish bosqichlari va texnologiyalari
Sun iy intellektning asosiy jihatlari:ʼ
 Mashinani o qitish (Machine Learning)  — tajriba asosida o zlashtirsa	
ʻ ʻ
bo ladigan tizimlarni yaratish usullarini o rganadigan sun iy intellekt bo limi.	
ʻ ʻ ʼ ʻ
 Nutq   bilan   ishlash   (Natural   Language   Processing)   —   bu   soha   inson
bilan tabiiy tilda muloqot qila oladigan tizimlarni yaratishga qaratilgan.
 Kompyuterning ko rishi (Computer Vision) — soha kompyuterlarning	
ʻ
rasm   va   videolarni   tanib   olish   hamda   tahlil   qilishiga   imkon   beruvchi   usullarni
ishlab chiqishga qaratilgan.
 Robototexnika sohasida sun iy intellektdan turli sharoitlarda ishlashga	
ʼ
qodir avtonom tizim va robotlar yaratiladi.
2-rasm.
SI   kasalliklarni   diagnostika   qilish,   aniqlash   va   yangi   dori-darmonlarni
ishlab  chiqishda  ishlatiladi.  U ishlab  chiqarishni  avtomatlashtirish  va  qurilishdagi jarayonlarni optimallashtirishda qo llanadi. Moliya sohasida esa sun iy intellektdanʻ ʼ
bozorlarni tahlil qilish, tendensiyalarni taxmin qilish va investitsiya strategiyalarini
ishlab   chiqishda   foydalaniladi.   Sun iy   intellekt   yordamida   avtonom   avtomobillar,
ʼ
trafikni boshqarish va marshrutlash tizimlarini yaxshilash mumkin.
SI yaratish borasidagi muvaffaqiyatli loyihalarga misollar:
 AlphaGo ― DeepMind kompaniyasi (Google ning sho ba korxonasi)	
ʼ ʻ
loyihasi   bo lib,   Go   o yini   uchun   sun iy   intellekt   yaratadi.   2016-yilda   AlfaGo	
ʻ ʻ ʼ
o yinlar seriyasida 18 karra jahon chempioni Li Sedolni mag lub etishga muvaffaq	
ʻ ʻ
bo ldi. Bu SI rivojlanishidagi muhim yutuq hisoblanadi.
ʻ
 IBM   Watson   —   o zida   mashinani   o qitish   va   ma lumotlarni   tahlil	
ʻ ʻ ʼ
qilishni   birlashtirgan   sun iy   intellekt   platformasi.   Watson   2011-yilda   “Jeopardy!”	
ʼ
o yinida   shouning   eng   kuchli   ikki   ishtirokchisini   mag lub   etgani   bilan   mashhur	
ʻ ʻ
bo lgan edi.
ʻ
 OpenAI   GPT   —   OpenAI ning   nihoyatda   katta   matn   ma lumotlari	
ʼ ʼ
yordamida   chuqur   o qitiladigan   modellarni   yaratish   maqsadidagi   loyihasi.   Eng	
ʻ
mashhur yutuqlardan biri — tilning barcha qayta ishlash imkoniyatlarini namoyish
etgan holda matnlarni generatsiya qilish, savollarga javob berish va boshqa ko plab	
ʻ
narsalarga qodir bo lgan GPT-4.	
ʻ
 Tesla   Autopilot   —   Tesla   tomonidan   ishlab   chiqilgan   va   sun iy	
ʼ
intellekt   hamda   kompyuter   nigohi   yordamida   transport   vositasini   mustaqil
boshqarishni taklif qiladigan avtomatik boshqaruv tizimi. Tesla avtopiloti yo ldagi	
ʻ
xavfsizlikni   sezilarli   darajada   yaxshilaydi   va   sun iy   intellektni   avtomobilsozlik	
ʼ
sanoatida qo llashga yorqin misol bo la oladi.	
ʻ ʻ
 DeepFace   —   Facebook   tomonidan   yaratilgan   yuz   orqali   aniqlash
tizimi   loyihasi.   Deep   Face   yuz   tasvirlarini   qiyoslash   uchun   chuqur   o qitiladi   va	
ʻ
inson imkoniyatlaridan yuqori bo lgan aniqlash samaradorligiga erishadi.	
ʻ
Bu   loyihalar   hayotimizga   sezilarli   ta sir   ko rsatadigan,   samaradorlikni	
ʼ ʻ
oshiradigan   va   texnologiyalar   bilan   o zaro   munosabatimizni   o zgartiradigan   SI-	
ʻ ʻ
tizimlarini yaratishdagi yutuqlarni namoyish etadi. Neyrotarmoqlar.  Sun iy intellekt (SI) kompyuterga aloqador fanlar sohasiʼ
bo lib,   inson   aql-zakovatini   talab   qiladigan   vazifalarni   bajarishga   qodir   tizim   va	
ʻ
modellarni ishlab chiqishga qaratilgan.
Neyrotarmoqlar (yoki sun iy neyron tarmoqlar) inson miyasining biologik	
ʼ
neyron   tarmoqlaridan   ilhomlangan   modellardir.   Ular   “sun iy   neyronlar”   deb	
ʼ
ataluvchi   ma lumotni   qayta   ishlaydigan,   o zaro   bog langan   hamda   aloqada	
ʼ ʻ ʻ
bo ladigan tugunlardan iborat.	
ʻ
Neyron tarmoqlarining asosiy tamoyillari:
 Neyronlar   va   aloqalar:   neyron   tarmoqlarining   asosiy   qurilish
elementlari.
 Signallarni uzatish: kirish ma lumotlari har biri axborotni qayta ishlab,	
ʼ
natijani neyron qatlamlari orqali keyingisiga uzatadi.
 O qitish:   ma lumotlar   namunalari   asosida   o qitiladi,   taxmin   qilingan	
ʻ ʼ ʻ
va haqiqiy natijalar o rtasidagi xatoni minimallashtirish maqsadida neyrotarmoqlar	
ʻ
ulanishlarni sozlaydi.
Neyrotarmoqlar   mashinani   o qitishda   obrazlarni   tasniflash,   oldindan   aytib	
ʻ
berish,   nutqni   aniqlash   va   mashina   tarjimasi   kabi   turli   vazifalarni   bajarishda
ishlatiladi. Bu tarmoqlarning kompyuterning ko rishi, tabiiy tilni  qayta ishlash va	
ʻ
ma lumotlardan murakkab qonuniyatlar olinishi  talab etiladigan boshqa sohalarda	
ʼ
ko plab ilovalari mavjud.
ʻ
Mashinani   o qitish	
ʻ   (Machine   Learning,   ML)   –   kompyuterlarga
ma lumotlar asosida o rganish va oldindan aytib berish, qarorlar qabul qilish yoki	
ʼ ʻ
har bir alohida holat uchun aniq dasturlarsiz vazifalarni bajarish imkonini beruvchi
algoritm va modellarni ishlab chiqishga qaratilgan sun iy intellekt sohasi.	
ʼ
Mashinani o qitishning asosiy konsepsiyalari:	
ʻ
 Ma lumotlar  asosida  o qitish:  mashinani  o qitish  namuna va misollar	
ʼ ʻ ʻ
asosida   katta   hajmdagi   ma lumotlardan   foydalanadi.   Bu   esa   modellarga	
ʼ
qonuniyatlarni aniqlash hamda ular asosida o rganish imkonini beradi.	
ʻ
 Avtomatlashtirilgan o qitish va qaror qabul qilish: mashinani  o qitish	
ʻ ʻ
modellari   avtomatik   qaror   qabul   qilish,   oldindan   aytib   berishni   yaratish, ma lumotlarni tasniflash hamda obrazlarni aniqlash yoki trendlarni bashorat qilishʼ
kabi murakkab vazifalarni bajarishda ishlatilishi mumkin.
 Algoritm   va   usullar:   mashinani   o qitishda   o qituvchi   bilan   o qitish,	
ʻ ʻ ʻ
o qituvchisiz o qitish, shuningdek, ma lum bir vazifa va ma lumotlarning tabiatiga	
ʻ ʻ ʼ ʼ
ko ra   qo llanadigan   kuchaytirish   usullari   kabi   turli   xil   algoritmlardan
ʻ ʻ
foydalaniladi.
Mashinani o qitishdagi vazifalar turi:	
ʻ
 O qituvchi   bilan   o qitish.   Bu   turdagi   vazifalarda   o quv   ma lumotlari	
ʻ ʻ ʻ ʼ
belgilar   yoki   to g ri   javoblar   bilan   taqdim   etiladi   va   model   bu   javoblarni   yangi
ʻ ʻ
ma lumotlarda bashorat qilishga o rgatiladi.	
ʼ ʻ
 O qituvchisiz o qitish. Bunda ma lumotlar belgisiz bo ladi va bundan	
ʻ ʻ ʼ ʻ
maqsad   andoza   yoki   ma lumotlar   guruhlarini   oldindan   ma lum   bo lmagan	
ʼ ʼ ʻ
javoblarsiz aniqlashdir.
 Mustahkamlanadigan o qitish. Agent atrof-muhit bilan o zaro aloqada	
ʻ ʻ
bo lib, o z harakatlari uchun mukofot yoki jarimalar olish orqali o qitiladi.	
ʻ ʻ ʻ
Mashinani o qitishni qo llash:	
ʻ ʻ
 Prognozlash.   Masalan,   aksiyalarga   bo ladigan   talab   va   narxni   yoki	
ʻ
mijozlar yo qotilishini oldindan aytish.	
ʻ
 Tasniflash. Elektron pochtadagi spam yoki spam bo lmagan toifalarni	
ʻ
farqlash.
 Tavsiyalar. Masalan, filmlar yoki mahsulotlarni tavsiya etish tizimlari.
 Kompyuterning   ko rishi   va   tasvirlarni   qayta   ishlash.   Tasvirlardagi	
ʻ
obyektlarni aniqlash, tibbiy diagnostika, video tahlili.
 Tabiiy tilni qayta ishlash: Matnni tahlil qilish, mashina tarjimasi, matn
generatsiyasi va ko plab boshqa narsalar.	
ʻ
Mashinani   o qitish   tibbiyot   va   moliyadan   tortib   texnik   xizmat	
ʻ
ko rsatishgacha   bo lgan   ko plab   sohalarda   qo llanadi.   Ma lumotlarni   tahlil   qilish	
ʻ ʻ ʻ ʻ ʼ
hamda turli vazifalarni avtomatlashtirish uchun kuchli vositani taqdim etadi
Chuqur   o rgatish   (Deep   Learning)   ―   mashinani   o qitishning	
ʻ ʻ
ma lumotlardan   axborotni   olish   uchun   ko p   qatlamli   neyron   tarmoqlardan	
ʼ ʻ foydalanishga   qaratilgan   kichik   bo limi.   Chuqur   o rgatishda   kompyuter   modeliʻ ʻ
o rganish   uchun   ma lumotlarni   abstraksiyaning   ierarxik   darajalarida   tasavvur	
ʻ ʼ
etishga harakat qiladi. Shuningdek, bu modelga avtomatik ravishda xususiyatlarni
olish hamda yuqori sifatli prognoz yoki murakkab ma lumotlar asosida qaror qabul	
ʼ
qilish imkonini beradi.
Chuqur o qitishning asosiy jihatlari:	
ʻ
 Ko p qatlamli neyron tarmoqdan foydalanish. Mashinani o qitishning
ʻ ʻ
an anaviy modellaridan farq qilgan holda chuqur o qitish ko p miqdordagi yashirin	
ʼ ʻ ʻ
qatlamlarga   ega   modellarni   qo llashni   nazarda   tutadi.   Shu   bilan   birga,   bu	
ʻ
ma lumotlardan   yanada   murakkab   hamda   abstrakt   tasavvurlarni   olish   imkonini	
ʼ
beradi.
 Parametr   va   alomatlarni   sozlash.   Chuqur   o qitish   modelga	
ʻ
ma lumotlarning   ichki   tuzilishini   avtomatik   ravishda   o rganish   hamda   vazifani	
ʼ ʻ
bajarish uchun eng maqbul parametr va xususiyatlarni izlash imkonini beradi.
 Katta  ma lumotlarda  qo llash.  Chuqur  o qitish  o z  kuchini   ko pincha	
ʼ ʻ ʻ ʻ ʻ
tasvir,   ovoz,   matn   va   videolar   kabi   katta   hajmdagi   ma lumotlarni   qayta   ishlash	
ʼ
bilan bog liq vazifalarda namoyon qiladi.	
ʻ
Chuqur o qitishni qo llash:	
ʻ ʻ
 Kompyuterning   ko rishi:   obrazlarni   aniqlash,   tasvirlarni   tahlil   qilish,	
ʻ
fotosurat va videolarni avtomatik qayta ishlash.
 Tabiiy tilni qayta ishlash: mashina tarjimasi, matnni tahlil qilish, nutq
generatsiyasi.
 Tavsiya   tizimlari:   foydalanuvchilar   tanlovini   oldindan   aniqlash   va
tavsiyalar berish.
 Generativ   modellar:   sintetik   ma lumotlar,   tasvirlar   va   tovushlarni	
ʼ
yaratish.
Chuqur   o qitish,   ayniqsa,   murakkab   ma lumotlar   strukturasini   avtomatik	
ʻ ʼ
ravishda   o rganish   hamda   murakkab   pattern   va   yuqori   sifatli   taxminlarni   olish	
ʻ
talab etiladigan turli sohalarda qo llash imkoniyati tufayli mashhur bo ldi	
ʻ ʻ Nutq   bilan   ishlash.   Tabiiy   tilni   qayta   ishlash   (Natural   Language
Processing, NLP) ― sun iy intellektning kompyuterlar tomonidan inson tilini tahlilʼ
va   talqin   qilish   bilan   shug ullanadigan   sohasi.   NLP   mashinani   o qitish   va   katta	
ʻ ʻ
ma lumotlarni qayta ishlash texnikasidan foydalangan holda kompyuterlarga inson	
ʼ
tilini tabiiy darajada tushunish, talqin qilish va ishlash imkonini beradi.
Nutq bilan ishlash borasidagi bir qator muvaffaqiyatli SI loyihalari mavjud:
Google Translate — matnni bir tildan boshqasiga tarjima qilish uchun NLP
texnologiyalaridan   foydalanadigan   mashina   tarjimasi   vositasi.   Mashinani   o qitish	
ʻ
algoritmlari   yordamida   Google   Translate   yanada   aniq   va   sifatliroq   tarjima
natijalarini taqdim etmoqda.
Apple ning   Siri,   Amazon ning   Alexa   va   Google   Assistant   kabi   ovozli	
ʼ ʼ
yordamchilar   NLP   tomonidan   ovozli   buyruqlarni   tanib   olish   va   savollarga   javob
berish yoki  vazifalarni  bajarish uchun ishlatiladi. Ular foydalanuvchilarning Nutq
bilan   ishlashni   hamda   tushunishi   mumkin.   Bu   ularga   ovozli   boshqaruv
texnologiyasi bilan birgalikda ishlash imkonini beradi.
Ohang   va   hissiyotlarni   tahlil   qilish:   NLP   algoritmlari   mahsulotlarga
yozilgan sharhlar yoki ijtimoiy media xabarlar kabi matnli ma lumotlarning ohangi	
ʼ
va hissiyotlarni tahlil qilishda ishlatiladi. Bu kompaniyalarga mijozlarning fikr va
kayfiyatlari   to g risida   tasavvurga   ega   bo lishga   yordam   beradi   va   bu   boshqaruv	
ʻ ʻ ʻ
qarorlarini qabul qilishda foydali bo lishi mumkin.	
ʻ
Matn   generatsiyasi:   ba zi   NLP   loyihalari   tabiiy   tildagi   matnlarni	
ʼ
generatsiya   qilishga   qodir   algoritmlar   ustida   ishlamoqda.   Bunga   Open   AI
tomonidan   ishlab   chiqilgan   va   yuqori   sifatli   hamda   semantik   uyg unlikka   ega	
ʻ
matnlarni yaratadigan GPT-4 loyihasi misol bo la oladi.	
ʻ
Avtomatik   to ldirish   va   xatolarni   tuzatish:   NLP   algoritmlari   matn	
ʻ
maydonlaridagi   xatolarni   tuzatish   va   avtomatik   to ldirish   orqali   qidiruv   tizimlari,	
ʻ
ijtimoiy   tarmoqlar   va   boshqa   platformalarda   matn   kiritishni   soddalashtirish   va
yaxshilashda ishlatiladi. 2.2. Amaliy misol: sun’iy intellekt asosida yaratilgan chatbot tahlili
Sun’iy   intellekt   asosida   ishlovchi   chat-botlar   zamonaviy   axborot-
kommunikatsiya   texnologiyalarining   ajralmas   qismiga   aylangan.   Ularning   asosiy
vazifasi   –   insoniy   muloqotni   takrorlash,   savol-javoblar   orqali   samarali   interaktiv
xizmat   ko‘rsatishdir.   Chat-botlar   tabiiy   tilni   qayta   ishlash   (NLP),   mashinani
o‘rganish va chuqur o‘rganish (deep learning) texnologiyalaridan keng foydalanib,
foydalanuvchilar   bilan   to‘liq   va   samarali   muloqotni   ta’minlashga   qodir.   Ushbu
texnologiya   yordamida   nafaqat   kundalik   savollarga   javob   berish,   balki   murakkab
masalalarni   tahlil   qilish   va   yechimlar   taklif   etish   mumkin   bo‘ladi.   Texnologik
Asoslar   va   Arxitektura:Chat-botlar   bir   necha   asosiy   texnologik   komponentlardan
iborat:   Tabiiy   Tilni   Qayta   Ishlash   (NLP):NLP   texnologiyasi   foydalanuvchidan
kelayotgan   yozma   yoki   og‘zaki   matnni   tahlil   qilib,   uning   semantik   va   sintaktik
xususiyatlarini   aniqlaydi.   Bu   jarayon   orqali   chat-bot   foydalanuvchi   so‘zlarini
tushunib, kontekstga mos javoblarni shakllantiradi. Shu jumladan, sintaksis tahlili,
semantik  ma’nolarni   aniqlash  va  kontekstual  ma’lumotlarni  qayta  ishlash  usullari
qo‘llaniladi.   Chat-botlar,   o‘z   faoliyati   davomida   o‘zlarini   takomillashtirish   uchun
mashinani   o‘rganish   algoritmlaridan   foydalanadi.   Ular   ko‘plab   muloqot
namunalaridan o‘rganib, yangi savollarga aniqroq javoblar berishga qodir bo‘ladi.
Chuqur   o‘rganish   texnikalari,   ayniqsa   neyron   tarmoqlar,   til   modellari   va
semantik   o‘zaro   bog‘liqlikni   aniqlashda   muhim   rol   o‘ynaydi.   Samarali   ishlash
uchun   chat-botlar   keng   qamrovli   ma’lumotlar   bazasiga   ega   bo‘lishi   lozim.   Bu
ma’lumotlar   bazasi   nafaqat   oldindan   tayyorlangan   javoblar,   balki   foydalanuvchi
interaktsiyasi   davomida   yig‘ilgan   statistik   va   kontekstual   ma’lumotlarni   ham   o‘z
ichiga oladi. Shu orqali tizim doimiy ravishda o‘zini yangilab boradi.
Chat-botlarning   boshqa   tizimlar   bilan   integratsiyasi   ham   dolzarb   masala
hisoblanadi.   Ular   turli   API   interfeyslari   orqali   CRM   tizimlari,   elektron   tijorat
platformalari, ta’lim portallari va boshqa xizmatlar bilan uzluksiz aloqada bo‘lishi
mumkin. Bu esa tizimning qamrovini yanada kengaytiradi.
Qo‘llanilish sohalari:Chat-botlarning qo‘llanilishi ko‘plab sohalarni qamrab
oladi: Mijozlarga   Xizmat   Ko‘rsatish:   Banklar,   telekommunikatsiya,   onlayn-
do‘konlar   va   sug‘urta   kompaniyalari   chat-botlardan   24/7   mijozlarga   yordam
ko‘rsatish, tezkor ma’lumot berish va savollarni avtomatik tarzda javoblash uchun
foydalanadi.   Bu   usul   orqali   kompaniyalar   ish   yukini   kamaytirish   va   mijozlarning
qoniqishini oshirishga erishadi.
Ta’lim   va   Maslahat   Berish:   Ta’lim   tizimida   interaktiv   darsliklar,   virtual
o‘qituvchilar va test savollarini avtomatik baholash jarayonlarida chat-botlar keng
qo‘llaniladi.   Ular   talabalar   bilan   muloqotda   bo‘lib,   dars   mazmunini   tushunishda
yordam   berishi,   shuningdek,   maslahatlar   va   qo‘llanmalar   bilan   ta’minlashi
mumkin.
Sog‘liqni Saqlash: Klinikalar va sog‘liqni saqlash muassasalari chat-botlar
yordamida   bemorlar   bilan   dastlabki   konsultatsiyalarni   amalga   oshirishi,   oddiy
simptomlarni   tahlil   qilishi   va   zarur   hollarda   shifokor   bilan   bog‘lanish   uchun
yo‘naltirishi   mumkin.   Bu   jarayon   diagnostika   va   davolashga   tezkor   yondashuvni
ta’minlaydi.   Ichki   korporativ   tizimlarda,   xodimlar   uchun   virtual   yordamchilar
sifatida   chat-botlar   turli   ish   jarayonlarini   avtomatlashtirish,   ma’lumotlarni   yig‘ish
va   tahlil   qilishda   qo‘llaniladi.   Bu   esa   kompaniyalar   samaradorligini   oshirishga
yordam beradi.
Ijtimoiy  Tarmoqlar   va  Virtual   Assistentlar:   Ko‘plab  ijtimoiy  tarmoqlar  va
mobil   ilovalar   o‘zlarining   foydalanuvchilariga   interaktiv   xizmatlar   ko‘rsatish
maqsadida   chat-botlarni   integratsiya   qilmoqda.   Virtual   assitentlar   kundalik
vazifalarni   boshqarish,   eslatmalarni   tuzish   va   foydalanuvchilarga   shaxsiy   yordam
ko‘rsatishda qo‘llaniladi.
Etik,   Maxfiylik   va   Xavfsizlik   Masalalari   Sun’iy   intellekt   asosidagi   chat-
botlar rivojlanishi bilan bog‘liq asosiy muammolardan biri – foydalanuvchilarning
shaxsiy   ma’lumotlarini   himoya   qilish   va   maxfiylikni   ta’minlashdir.   Quyidagi
jihatlar bu sohada alohida e’tibor talab qiladi:
Ma’lumotlarni   Himoya   Qilish:   Chat-botlar   orqali   uzatiladigan   shaxsiy   va
maxfiy   ma’lumotlar   shifrlash   protokollari   yordamida   himoya   qilinishi   zarur.
Foydalanuvchi   ma’lumotlarining   noto‘g‘ri   qo‘llanilishining   oldini   olish   uchun qat’iy xavfsizlik choralari ko‘rilishi kerak. Etik Masalalar:Chat-botlarning muloqot
jarayonida   noto‘g‘ri   yoki   zararli   ma’lumot   tarqatilishining   oldini   olish,
shuningdek,   ularning   javoblarida   insoniy   qadriyatlar   va   ijtimoiy   etik   me’yorlarga
rioya qilishi nazorat qilinishi muhim.
Xavfsizlik Va Monitorin:Doimiy ravishda tizimni kuzatish va uni yangilab
borish orqali kiberxavfsizlik tahdidlarini bartaraf etish lozim. Bu jarayonda sun’iy
intellekt   tizimlari   o‘zlarining   o‘zgaruvchan   xavfsizlik   tizimlari   bilan
mustahkamlanishi kerak.
Innovatsion Yondashuvlar Va Kelajak Perspektivalari Chat-botlar sohasida
texnologik   rivojlanishlar   kundan-kunga   yangilanib   bormoqda.   Kelajakda   bu
tizimlarning qo‘llanilishi va imkoniyatlari yanada kengayishi kutilmoqda:
Shaxsiylashtirilgan   Virtual   Yordamchilar:   Foydalanuvchining   individual
ehtiyojlariga   moslashtirilgan   chat-botlar   yaratish   orqali,   tizim   foydalanuvchi
tajribasini sezilarli darajada yaxshilashi mumkin. Bu esa, foydalanuvchining o‘ziga
xos   malakalari,   savdo   odatlari   va   ijtimoiy   xususiyatlariga   mos   javoblar   berish
imkoniyatini yaratadi.
Ko‘p   Platformali   Integratsiya:   Chat-botlar   turli   platformalar   va
qurilmalarda bir xilda ishlashi, shuningdek, mobil ilovalar, veb-saytlar va ijtimoiy
tarmoqlar bilan uzluksiz integratsiyalashishi  zarur. Bu esa foydalanuvchilarga har
qanday sharoitda xizmat ko‘rsatish imkoniyatini beradi.
Hissiy   Analiz   Va   Emosional   Javoblar:   Kelajakdagi   chat-botlar   inson
hissiyotlarini   aniqlash   va   shunga   mos   javoblar   berish   qobiliyatiga   ega   bo‘lishi
kutilmoqda.   Bu   jarayonda,   emosional   intellekt   va   hissiy   tahlil   algoritmlari
qo‘llaniladi,   bu   esa   foydalanuvchi   bilan   yanada   chuqurroq   muloqot   o‘rnatishga
yordam beradi.
Ochiq   Manba   Texnologiyalar:   Ochiq   manba   (open-source)   loyihalar   va
hamkorlik   asosida   yaratilgan   tizimlar   orqali   chat-botlar   yanada   tez   rivojlanib,
global   ilmiy   va   texnologik   hamjamiyat   tomonidan   qo‘llab-quvvatlanadi.   Bu   esa
innovatsiyalarni   tezlashtirish   va   tizimlarni   keng   ommaga   tarqatishda   muhim   rol
o‘ynaydi. Sun’iy   intellekt   asosida   ishlovchi   chat-botlar,   muloqotning   samarali
shaklini   ta’minlash   va   turli   sohalarda   avtomatlashtirishni   kengaytirish   orqali,
kompaniya   va   tashkilotlarning   raqamli   transformatsiyasida   muhim   o‘rin   tutadi.
Ularning   texnologik   yondashuvi,   NLP,   mashinani   o‘rganish   va   chuqur   o‘rganish
metodlari   yordamida   foydalanuvchilar   bilan   muloqot   o‘rnatish,   shaxsiy   va  biznes
ehtiyojlarini   qondirishda   sezilarli   darajada   samaradorlikni   ta’minlaydi.   Kelajakda
chat-botlarning   yanada   rivojlanishi,   ularni   shaxsiylashtirish,   ko‘p   platformali
integratsiya   qilish   va   hissiy   javoblar   berish   imkoniyatlarini   kengaytirish   orqali,
inson-kompyuter   o‘rtasidagi   interaktiv   muloqotni   yangi   bosqichga   olib   chiqishi
kutilmoqda.   Shu   bilan   birga,   etik   va   xavfsizlik   masalalariga   doimiy   e’tibor
qaratish,   tizimlarning   ishonchliligi   va   foydalanuvchilarning   maxfiyligini
ta’minlash, ushbu texnologiyaning yanada keng va samarali  qo‘llanilishiga zamin
yaratadi. XULOSA
Keng   ko'lamli   muammolarni   hal   qilish   uchun   sun`iy   intellekt
imkoniyatlaridan foydalanishda insonlar va kompaniyalar soni ortib bormoqda.
Shunga   qaramasdan,   sun'iy   intellektning   generativ   bozori   hali   rivojlanish
bosqichida   -   eng   yirik   texnologik   korporatsiyalar   ushbu   sohani   rivojlantirishga
milliardlab   dollar   sarmoya   kiritmoqda.   Kelgusi   yillarda   biz   generativ   sun`iy
intellekt   tizimlarining   yanada   keng   tarqalishini   va   ularning   kompaniyalar,   davlat
idoralari,   ilmiy   tadqiqotlar   va   ta'lim   tizimlaridagi   asosiy   jarayonlarga
integratsiyalashuvini kutishimiz kerak.
Ta'limda sun'iy intellektdan foydalanish imkoniyatlari nihoyatda ta'sirchan
va   ular   yanada   kengaymoqda.   Mashina   algoritmlari   tufayli   katta   hajmdagi
ma'lumotlarni   tuzish   va   tahlil   qilish,   talabalarni   jamoalarga   to'plash,   mavzu
ko'nikmalarini   yaxshilash   mumkin   bo`lsada,   ta'limning   eng   muhim   jihati   -
"o'qituvchi-talaba" aloqasi o'zgarishsiz qolmoqda: zamonaviy texnologiyalar faqat
uni o'rnatishga yordam bermoqda xolos.
 Sun’iy   intellekt   hozirgi   kunda   quyidagi   jarayonlar   ko‘rinishida
ta’limni o‘zgartirishni davom ettirmoqda:
 globallashuv va fan-texnika taraqqiyoti jarayonida sun’iy intellektning
ta’lim tizimidagi ahamiyati tobora ortib bormoqda;
 test va baholash tizimlari orqali talabalar va o‘quvchilar uchun sun’iy
intellekt yordamida yangi o‘lchovlar va mezonlar yaratish mumkin;
 tabaqalashtirilgan   va   individual   ta’limdan   yanada   samarali   va   keng
foydalanish imkoniyatlari yaratildi;
 ta’limda   juda   muhim   o‘rin   tutadigan   teskari   aloqa   sun’iy   intellektga
ega talabalar ehtiyojlariga mos ravishda avtomatlashtirilishi mumkin.
O tgan   bir   necha   yillar   davomida   kompyuterdan   foydalana   olmaslik,ʻ
savodsizlikdek   ko rilgan   bo lsa,   endi   bu   narsa   Sun‘iy   intellekt   texnologiyalariga	
ʻ ʻ
nisbat berib ishlatilish davri keldi. Dunyo ta‘limi esa o sha texnologiyalar asosida	
ʻ
ancha   katta   yutuqqa   erishib   kelmoqda,   ushbu   vositalarni   joriy   etish   esa   o z	
ʻ
qo limizda. Zero, sun‘iy intellekt texnologik rivojlanish va taraqqiyotlar asosidir.	
ʻ Shuni   unutmaslik   kerakki   har   bir   yaratilayotgan   texnologiyalar   doim
insoniyatga, uning turmush darajasini yaxshilashga, bashariyat taraqqiyotga xizmat
qilmog‘i lozim. FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR
1. G ulomov   S.S.   va   boshqalar   “Аxborot   tizimlari   va   texnologiyalari”.ʼ
Oliy o quv yurti talabalari uchun darslik. - T: «Sharq», 2000 y. 336-368 b.	
ʼ
2. Raximov   N.O.   Intellektual   o qitish   tizimlarida   bilimlarni   ifodalash	
ʼ
modellari // TАTU xabarlari. – Toshkent. №4. 2010. 64-68 b.
3. Kadirov M.M. “Аxborot texnologiyalari” fanidan o quv qo llanma. 1-	
ʼ ʼ
qism. - T.:«Sano-standart» nashriyoti, - 2018.  192-237  b .
4. Брусиловский   П.Л.   Интеллектуальные   обучающие   системы.   //
Информатика. Наука-технический сборник. Киев, 1990. № 2.
5. Бессмертный И.А. “Искусственный интеллект” Учебное пособие.
Санкт-Петербург 2010. 27-32 с.
6. David   Moursund.Brief   Introduction   to   Educational   Implications   of
Artificial   Intelligence.   http://darkwing.uoregon.edu/~moursund/dave/index.htm.
24.04.2006, 45-б.
7. https://regulation.gov.uz/ru/document/19838
8. https://en.wikipedia.org/wiki/John_McCarthy_(compu ter_scientist)
9. https://uz.wikipedia.org/wiki/Intellekt
10. https://lex.uz/docs/5297046    ILOVA
ai_test_app_gui.py
import   json
import   random
import   tkinter   as   tk
from   tkinter   import   messagebox ,  ttk
class   AITestApp :
        def   __init__ ( self ,  root ):
                self . root   =   root
                self . root .title( "Suniy Intellektli Test Dasturi" )
                self . root .geometry( "600x400" )
                self . root .configure( bg = "#f0f0f0" )
                self . questions   =   self . load_questions ()
                self . shuffled_questions   =   self . questions . copy ()
                random . shuffle ( self . shuffled_questions )
                self . current_question   =   0
                self . score   =   0
                self . wrong_topics   =  []
                self . selected_option   =   tk . IntVar ( value =- 1 )
                self . setup_gui ()
        def   load_questions ( self ):
                try :
                        with   open ( 'questions.json' ,  'r' ,  encoding = 'utf-8' )  as   f :
                                return   json . load ( f )
                except   FileNotFoundError :
                        messagebox . showerror ( "Xatolik" ,  "'questions.json' fayli 
topilmadi!" )
                        return  []
                except   json . JSONDecodeError :
                        messagebox . showerror ( "Xatolik" ,  "'questions.json' faylida 
format xatosi!" )
                        return  []
        def   get_ai_recommendation ( self ):
                if   not   self . wrong_topics :
                        return   "Ajoyib! Barcha mavzularda yaxshi bilimingiz bor!"
                recommendations   =  {
                        "Matematika" :  "Matematikani mustahkamlash uchun qo'shimcha 
mashqlar qiling." ,
                        "Astronomiya" :  "Astronomiya bo'yicha kitob o'qing yoki 
videolar tomosha qiling."
               }
                return   " \n " . join ([ recommendations . get ( topic ,  "Ushbu mavzuni qayta 
o'rganish tavsiya qilinadi." )  for   topic   in   set ( self . wrong_topics )])         def   setup_gui ( self ):
                # Sarlavha
                self . title_label   =   tk . Label ( self . root ,  text = "Suniy Intellektli 
Test Dasturi" ,  font = ( "Arial" ,  16 ,  "bold" ),  bg = "#f0f0f0" ,  fg = "#333" )
                self . title_label . pack ( pady = 10 )
                # Savol joyi
                self . question_frame   =   tk . Frame ( self . root ,  bg = "#f0f0f0" )
                self . question_frame . pack ( pady = 10 ,  fill = "both" ,  expand = True )
                self . question_label   =   tk . Label ( self . question_frame ,  text = "" , 
font = ( "Arial" ,  12 ),  wraplength = 500 ,  bg = "#f0f0f0" )
                self . question_label . pack ( pady = 5 )
                # Variantlar
                self . options_frame   =   tk . Frame ( self . question_frame ,  bg = "#f0f0f0" )
                self . options_frame . pack ( pady = 5 )
                # Submit tugmasi
                self . submit_btn   =   ttk . Button ( self . root ,  text = "Javobni tekshirish" ,
command = self . check_answer )
                self . submit_btn . pack ( pady = 10 )
                # Natija joyi
                self . result_label   =   tk . Label ( self . root ,  text = "" ,  font = ( "Arial" , 
10 ),  bg = "#f0f0f0" ,  fg = "#555" )
                self . result_label . pack ( pady = 5 )
                if   self . questions :
                        self . load_question ()
                else :
                        self . question_label . config ( text = "Savollar mavjud emas!" )
                        self . submit_btn . config ( state = "disabled" )
        def   load_question ( self ):
                q   =   self . shuffled_questions [ self . current_question ]
                self . question_label . config ( text = f "Savol  { self . current_question   +  
1 } :  { q [ 'question' ] } " )
                # Oldingi variantlarni o'chirish
                for   widget   in   self . options_frame . winfo_children ():
                        widget . destroy ()
                # Yangi variantlarni qo'shish
                for   i ,  option   in   enumerate ( q [ 'options' ]):
                        rb   =   tk . Radiobutton ( self . options_frame ,  text = option , 
variable = self . selected_option ,  value = i ,  font = ( "Arial" ,  10 ),  bg = "#f0f0f0" )
                        rb . pack ( anchor = "w" ,  padx = 20 )
                self . selected_option . set ( - 1 )                 self . result_label . config ( text = "" )
        def   check_answer ( self ):
                if   self . selected_option . get ()  ==   - 1 :
                        messagebox . showwarning ( "Ogohlantirish" ,  "Iltimos, javobni 
tanlang!" )
                        return
                q   =   self . shuffled_questions [ self . current_question ]
                answer   =   self . selected_option . get ()
                if   answer   ==   q [ 'correct' ]:
                        self . score   +=   1
                        self . result_label . config ( text = "To'g'ri!  ✅ " ,  fg = "green" )
                else :
                        self . wrong_topics . append ( q [ 'topic' ])
                        self . result_label . config ( text = f "Noto'g'ri!  ❌ \n Tushuntirish: 
{ q [ 'explanation' ] } " ,  fg = "red" )
                self . current_question   +=   1
                if   self . current_question   <   len ( self . shuffled_questions ):
                        self . load_question ()
                else :
                        self . show_final_result ()
        def   show_final_result ( self ):
                for   widget   in   self . question_frame . winfo_children ():
                        widget . destroy ()
                self . submit_btn . pack_forget ()
                total_questions   =   len ( self . shuffled_questions )
                percentage   =  ( self . score   /   total_questions )  *   100
                result_text   =   f "Test Yakunlandi! \n Sizning natijangiz: 
{ self . score } / { total_questions } \n Foiz:  { percentage :.1f} % \n "
                if   percentage   >=   80 :
                        result_text   +=   "A'lo!  ?????? "
                elif   percentage   >=   50 :
                        result_text   +=   "Yaxshi!  ?????? "
                else :
                        result_text   +=   "Ko'proq o'rganish kerak!  ?????? "
                self . question_label . config ( text = result_text )
                ai_advice   =   self . get_ai_recommendation ()
                self . result_label . config ( text = f "Suniy Intellekt Maslahati: \
n { ai_advice } " ,  fg = "#333" )
if   __name__   ==   "__main__" :
        root   =   tk . Tk ()         app   =   AITestApp ( root )
        root . mainloop () questions.json
[
       {
                "question" :  "2 + 2 nechchi bo'ladi?" ,
                "options" : [ "3" ,  "4" ,  "5" ,  "6" ],
                "correct" :  1 ,
                "explanation" :  "2 + 2 = 4. Bu oddiy arifmetik amal." ,
                "topic" :  "Matematika"
       },
       {
                "question" :  "Yerning Quyosh atrofida aylanish davri qancha?" ,
                "options" : [ "12 oy" ,  "24 soat" ,  "365 kun" ,  "30 kun" ],
                "correct" :  2 ,
                "explanation" :  "Yer Quyosh atrofida 365 kunda bir marta to'liq 
aylanadi, bu bir yilga teng." ,
                "topic" :  "Astronomiya"
       }
]

Ta’lim sohalaridagi sun’iy intellekt ilovalarini yaratish

Купить
  • Похожие документы

  • Access dasturi yordamida “dorixona” ma‘lumotlar bazasini yaratish
  • Agile va Scrum metodologiyalari dasturiy ta'minot ishlab chiqish
  • Tashkilot miqyosida masofadan muloqot qilish.
  • Talabalar haqida ma'lumot saqlovchi tizim
  • HTML tili, uning asosiy elementlari. Jadval va rasm hosil qilish. Gipermatn va freymlar joylashtirish

Подтвердить покупку

Да Нет

© Copyright 2019-2025. Created by Foreach.Soft

  • Инструкция по снятию с баланса
  • Контакты
  • Инструкция использования сайта
  • Инструкция загрузки документов
  • O'zbekcha