Tayyorlov guruh bolalarini rus tili o'rgatish metodikasi

Tayyorlov guruh bolalarini rus tili o'rgatish metodikasi
MUNDARIJA
KIRISH…………………………………………………………………………….3
I.BOB.
  MAKTAB YOSHGACHA BOLALARGA RUS TILINI O’QITISH 
METODIKASI VA DOLZARBLIGI.
1.1. Maktabgacha yoshdagi bolalarda rus tili haqida tushunchalar berish.................5
1.2.Maktabgacha   yoshdagi   bolalarni   rus   tiliga   bo’lgan   qiziqishlarini
oshirish....................................................................................................................17
1.3.Maktabgacha   yoshdagi   bolalarda   rus   tiliga   metodlar   yordamida
o’rgatish…………………………………………………………………………...10
II.BOB.MAKTABGACHA   YOSHDAGI   BOLALARNI   RUS   TILIGA
O`RGATISHNING ZAMONAVIY METODLARI
2.1. Maktabgacha   ta'limda   rus   tilini   o'rgatishning   zamonaviy   usullari….....
……….13
2.2. Maktabgacha   ta'lim   jarayonida   xorijiy   tillarni   o'qitish
bosqichlari…………….16
2.3.Maktabgacha   ta’lim   jarayonida   rus   tilini   o’rgatish   va   uning   texnikasi ..
……….19
III.BOB. MAKTABGACHA   TA’LIMDA   MUASSALARIDA   RUS   TILI
FANINING   O‘QITILISHIDAGI   AYRIM   MUAMMOLAR   VA   ULARNING
YECHIMLARI.
3.1. Maktabgacha   ta’lim   muassasalarida   rus  tili   fanini   o’qitish………………
24
1 3.2.Tayyorlov guruh bolalarida rus tilini o’rgatishning asoslari………….…..27
3.3.Maktabgacha   ta’limda   tayyorlov   guruh   bolalarida   rus   tilini   rivojlantirish
metodikasi…………………………………………………………………………32
XULOSA……………………………………………………………...………….37
FOYDALANILGAN   ADABIYOTLAR…………….
…………………………..39
2 KIRISH
Mavzuning   dolzarbligi :O’zbekiston   ta’lim   islohatlarini   amalga   oshirish
bo’yicha   butunlay   yangicha   g’oyalar   yondashuvlar,   tamoyillar   va   yo’nalishlarga
asoslangan   bosqichga   qadam   qo’ydi.   Shuni   unutmasligimiz   kerakki,   kelajagimiz
poydevori   ilm   dargohlaridan  yaratiladi.  Aynan   shu   dargohlarda  mamlakat   ertangi
kuniga   zamin   yaratiladi.   Boshqacha   qilib   aytganda,   xalqimizning   ertangi   kuni
qanday   bo’lishi,   yosh   avlodning   bugun   qanday   ta’lim   va   tarbiya   olishga   bog’liq.
Shunday   ekan,   kelajagimiz   yoshlariga   beriladigan   ta’lim   sifatli,   mazmunli   va
qiziqarli bo’lishi kerak. Shu o’rinda aytib o’tish joizki, har bir ta’lim dargohining
o’z   o’rni,   ahamiyati   mavjud,   lekin   boshlang’ich   bosqich   hisoblanmish
maktabgacha   ta’lim   dargohlarining   ahamiyati   kun   sayin   ortib
bormoqda. 1
Mamlakatimiz   mustaqillikka   erishgach,   rus   tiliga   e’tibor   biroz
pasaygan davrlar ham bo’ldi. Sababi, uning o’rniga boshqa xorijiy tillar, xususan,
ingliz va fransuz tillari kirib kela boshladi. Ammo aholining hanuzgacha salmoqli
qismini tashkil qiladigan o’rta yoki katta avlod vakillari orasida rus tilining qadri,
ahamiyati   balandligicha   saqlanib   qolgandi.   Har   qanday   til   insonni   yuksaltiradi
deganlaridek, rus tilini o’rganish ham  insonga katta imkoniyatlar  eshigini  ochadi.
Zero   hanuzgacha   yer   yuzi   aholisining   ancha   qismi   rus   tilida   muloqot   qilishadi.
Rossiya   federatsiyasi   va   Sharqiy   Yevropa   davlatlarining   aksariyat   qismi   aynan
ushbu   tilda   muloqot   qiladilar.   Yurtimiz   misolida   olib   qaraydigan   bo’lsak   ham
aholining   ma’lum   qismi   bo’lmish   ruslar,   tatarlar   va   shu   kabi   xalqlar   ushbu   tilda
so’zlashadilar. Shunday ekan ushbu tilni o’rganish, o’rgatish dolzarb masaladir.
1
  O’zbekiston Respublikasi Prezidentining 2018 yili 30 – sentabrdagi “ Maktabgacha ta’lim tizimini boshqarishni 
takomillashtirish chora tadbirlari to’g’risida”gi PQ – 3955- sonly qarori.
3 Rus   tilini   maktablar,   kollej   va   litseylar,   universitetlarda,
shuningdek, maktabgacha ta’lim dargohlarida o’qitish yo’lga qo’yilgan.
Rus   tili   ham   ingliz   tili   kabi   ikkinchi   tilimizga   aylanib   bormoqda.   Til   -
ta’limning   eng   muhim   vositasidir,   faqat   ona   tilini   yaxshi   bilishgina
boshqa   tillarni   jumladan,   rus   tilini   o’rganishga   va   o’qitishga   yordam
beradi. Bugungi kunda ko’plab ota-onalar nafaqat farzandlarining ona
tilini   saqlab   qolishga,   balki   rus   tili   va   boshqa   xorijiy   tillarni   ham
o’zlashtirishga   intilmoqda.   Jamiyatda   rus   tiliga   bo’lgan   talab,
shuningdek,   ota-onalarning   iltimos   va   takliflari   kun   sayin   ortib
bormoqda.   Agar   ota-onalar   farzandlarining   rus   yoki   chet   tilini   chuqur
o’rgatadigan   yaxshi   maktabda   o’qishini   xohlasalar   bola   maktab
yoshigacha   bu   tilni   ma’lum   darajada   bilishi   kerak.   Shuni   ta’kidlash
kerakki,   bolalar   uchun   til   o’rganish   qanchalik   erta   boshlansa,   til
ko’nikmalarini o’zlashtirish darajasi shunchalik yuqori bo’ladi. Rus tilini
o’qitishning   asosiy   shakli   darsdir.   Sababi   yurtimizda   ushbu   til   birinchi
tili   bo’lgan   aholi   soni   u   qadar   ko’p   emas   va   hammada   ham   jonli
muloqot   or   qali   ushbu   tilni   o’rganish   imkoniyati   mavjud   emas.
Mashg’ulotlarning asosiy maqsadi bolalarning nutq faolligini uyg’otish
va   rus   tilidagi   nutqning   to’g’riligiga   erishishdir. 2
Bolalarga   rus   tilini
o’rgatish   bo’yicha   ishlarni   rejalashtirishda   o’qituvchi   guruhdagi,
2
  O’zbekiston Respublikasi Prezidentining 2019 yil 8 – maydagi “ O’zbekiston Respublikasi maktabgacha ta’lim 
tizimini 2030 yilgacha rivojlantirish konsepsiyasi tasdiqlash to’g’risida”gi qarori PQ- 4312- sonly qarori.
4 oilalardagi   nutq   holatini,   bolalarning   rus   tilini   tushunish   darajasini
hisobga   olishi   kerak.   Har   bir   darsda   nutq   muammolarini   har
tomonlama   yechish   ko’zda   tutilgan   bo’lib,   bunda   mavzu   va   aniq
vazifalardan   qat’i   nazar,   tilning   fonetik,   leksik,   grammatik   jihatlari
ustida ish bir vaqtda olib boriladi, izchil nutq malakalari shakllantiriladi.
Rus tilini o’qitishning asosiy muammosi - bu bolaning yoshi. Ma’lumki,
bolalarga rus tilini o’rgatishda ularning yoshi asos qilib olinadi, chunki
bola chet tilini so’zlar, qo’shiqlar, musiqa va o’yinlar orqali o’rganadi.
Kurs   ishining   maqsadi:   Tayyorlov   guruh   bolalarini   rus   tili   o'rgatish
metodikasining ahamiyati.
Kurs   ishining   v azifasi:   Tayyorlov   guruh   bolalarini   rus   tili   o'rgatishning
nazariy hamda amaliy jihatlari.
Kurs   ishining   t ashk iliy   t uzilmasi: Ushbu   kurs   ishi   3   ta   bob,9   ta
paragrf, xulosa hamda foydalanilgan adabiyotlar.
5 I.BOB.
  MAKTAB YOSHGACHA BOLALARGA RUS TILINI O’QITISH
METODIKASI VA DOLZARBLIGI.
1.1. Maktabgacha yoshdagi bolalarda rus tili haqida tushunchalar berish.
Har   qanday   tilni   o’rgatishda   bolaning   nutqi   yodlangan   iboralar   va   so’zlarga
asoslanishiga   yo’l   qo’ymaslik   kerak,   zero   bu   narsa   bolani   cheklab   qo’yadi   va
doimiy   takrorlanishga   olib   keladi.   Avval   boshidanoq   bolalar   tomonidan   rus   tilini
o’rganishning   asosiy   sababi   bu   muloqot   qilish   uchun   foydalanish   g’oyasini   o’z
ichiga olmog’i lozim. Ushbu jihat bolaga erkinlik taqdim etadi hamda ma’lum bir
qolipga   tushib   qolishdan   saqlaydi.   O’qituvchilar,   ota-onalar   va   yon   atrofdagilar
tomonidan   aytilgan   aytilgan   narsalarni   tushunish   va   anglash   rus   tili   o’qitishning
dastlabgi davrlarida asosiy maqsad bo’lmog’i lozim. Maktabgacha yoshda rus tilini
o’rgatishda bolalarda muloqot va malaka asoslari  asta-sekin shakllanadi, rus tilini
o’rgatishning   dastlabki   bosqichlari   quyidagi   jihatlarni   o’z   ichiga   oladi:   -
o’qituvchidan keyin rus tilidagi so’zlarni fonetik nuqtai nazardan to’g’ri takrorlash
qobiliyati;   -   rus   tili   lug’atini   mustahkamlash   va   o’zlashtirish;   -   darslarni   qiziqarli
tashkil etadigan jihatlarga e’tibor qaratish va bolalarning tilni o’rganishga bo’lgan
qiziqishini oshirish. O’qituvchilarning metodikasi hamda kasbiy mahorati yuqorida
sanab   o’tilgan   maqsadlarga   erishishda   katta   rol   o’ynaydi.O’qituvchi   oldiga
qo’yilgan   vazifa   -   kommunikativ   vazifalardan   foydalanish   va   xilma-xillik   orqali
bolani   qiziqtirish   va   uni   mashg’ulotga   jalb   qilish,   barcha   o’quvchilarni   qamrab
olish   uchun   hamma   imkoniyatlarni   ishga   solishdir.   Misol   uchun,   so’zlarni
o’rgatishda   siz  birinchi   navbatda  bolaga  biror  jismni   ko’rsatasiz  va  uning  nomini
rus  tilida talaffuz qilishga  undaysiz, o’quvchilar  so’zni  talaffuz qiladilar  va yangi
so’zni   qayta   talaffuz  qiladilar.  Og’zaki   nutqni   rivojlantirishda   nafaqat   rasmlardan
6 balki   istalgan   turdagi   ko’rgazmali   qurollardan   foydalaning.   Bundan   tashqari,   rus
tili   musiqa,   she’rlar,   tez   aytishlar   va   qofiyadosh   so’zlarni   yodlatish,   talaffuz
qildirish   ham   ancha   samarali   hisoblanadi.   Agar   taqdim   qilinadigan   audio
materiallar   videokliplar   bilan   birga   taqdim   etilsa   yanada   samaraliroq   bo’lar   edi,
sababi   bunda  maktabgacha  yoshdagi   bolalar   unda  aks   ettirilgan  muloqot   holatini,
muloqotga   kirishayotgan   shaxslarning   mimikalari,   tana   harakatlarini   kuzatib
yanada   jarayonni   anglashlari   tezroq   kechar   edi.Maktabgacha   yoshdagi   bolalarda
xotira   yaxshi   rivojlana   boshlaydi.   Psixologlarning   ta’kidlashicha   bolalar   o’zlarini
qiziqtirgan   narsalarni   yaxshi   eslash   qoladilar   va   nomlarini   tezda   yod   oladilar.
Shunday   ekan   har   bir   darsga   maktabgacha   ta’lim   yoshdagi   bolalarning
qiziqishlaridan kelib chiqib yondashishni talab qiladi.
Ushbu   davrda   bolalar   uchun   har   bir   dars   bayramdek   bo’lmog’i   lozim,   ya’ni
rus tilida o’qituvchi bilan, ertak qahramonlari bilan muloqot qilish ular uchun sevib
kutiladigan   jarayonga   aylansin.   Darsning   qiziqarli   syujetlari,   didaktik   o’yinlar,
jismoniy   tarbiya   daqiqalari,   turli   usullar   va   o’quv   qo’llanmalari   darsni   qiziqarli
tashkil qilishga yordam berish uchun mo’ljallangan. Qo’shiqlar ham o’z navbatida
bolalarga   hissiyotlarni   beradi,   bolalarning   so’z   boyligini   kengaytiradi   va   to’g’ri
intonatsiyaning talaffuzini kuchaytirishga yordam beradi.  Shunday qilib, qo’shiqlar
bilan   bolalar   rus   tilidan   foydalanish   imkoniyatlari   haqida   tushunchalarini
kengaytiradilar.   Maktabgacha   yoshdagi   bolalarning   aksariyati   chet   tilini
o’rganishni   xotirjam   va   ijobiy,   ba’zi   bolalar   esa   qiziqish   bilan   qabul   qilishadi.
Yangi   tilni   o’rganishga   bo’lgan   ishtiyoq   bu   yoshdagi   bolalarda   juda   muhimdir.
Bolalarning ushbu tilga qiziqishi yo’qolmasligi uchun o’qituvchi darsni zavq bilan
o’tkazishi, vaqti-vaqti bilan bolalarga yoqqan darslarni takrorlashi kerak. Rus tilini
7 o’qitishda   muvaffaqiyatli   natijaga   erishish   uchun   siz   turli   xil   bolalar   o’yinlaridan
ham   foydalanishingiz   mumkin.   "Tarjimonlar"   Bu   to’p   o’yini.   O’yin   bolaning
nutqini, so’zlarni yodlashni rivojlantiradi. Bolalar aylanaga yig’ilishadi. O’qituvchi
so’zni   o’z   ona   tilida   gapiradi   (ranglar,   uy,   hayvon,   kiyim-kechak,   poyabzal,
o’yinchoqlar   va   boshqalar),   bola   uni   rus   tiliga   tarjima   qiladi.   "Men   nima
demoqchiman"   Ushbu   o’yin   tasavvurni   rivojlantirishga   yordam   beradi   va
qo’shimcha   ravishda   so’z   boyligini   o’rgatadi.   Siz   ushbu   o’yinni   kartalar   yoki
xonadagi   narsalarni   taxmin   qilish   bilan   o’ynashingiz   mumkin.   Misol   uchun,   agar
o’qituvchi   guldon   haqida   o’ylagan   bo’lsa,   u   holda   o’qituvchi   uni   so’z   bilan
ta’riflashi   kerak,   shunda   bola   bu   qanday   narsa   ekanligini   tushunishi   va   taxmin
qilishi   mumkin.   Xulosa   qilib   aytganda,   yosh   bolalarga   til   o’rgatish   qiziqarli
mashg’ulotdir.   Bugungi   kunga   qadar   barcha   bog’chalar   zarur   jihozlar   bilan
ta’minlangan.   O’qituvchi   bolalar   bilan   ishlashda   o’z   metodikasiga   amal   qilishi   ,
ularni   rus   va   boshqa   chet   tillarini   o’rganishga   qiziqtira   olishi   kerak.   Bolalar
qo’shiqlari,   she’rlari   va   boshqa   bir   qator   o’yinlar   yordamida   o’qituvchi   bolalarni
yangi xorijiy tillarni o’rganishga jalb qila olishi kerak. Bundan tashqari, chet tilini
o’rganish   yangi   ko’nikma  va  bilimlarga  ega  bo’lishga,  boshqa   mamlakatlar   tarixi
va   madaniyati   haqida   ko’proq   ma’lumot   olishga   yordam   beradi.   Har   bir   ota-ona
o’z   farzandining   chet   tilini   bilishini   va   o’zlashtirishini   xohlaydi,   shuning   uchun
chet   tilini   o’rganishni   maktabgacha   yoshdan   boshlab   4-5   yoshdan   boshlagan
maqsadga muvofiq.
1.2.Maktabgacha yoshdagi bolalarni rus tiliga bo’lgan qiziqishlarini
oshirish.
8 Maktabgacha ta lim bosqichi bolalarni kashf qilish bosqichidir.Bu bosqichdaʼ
bolalar   qiziquvchan,intiluvchan,hamda   taqlidchan   ham   bo ladi   va   bu   bosqich	
ʻ
bolalarni   ma naviy   yetuk   inson   qilib   tarbiyalash   va   kamolga   yetkazish   bosqichi	
ʼ
deb   ayta   olamiz.Kelgusida   bolalarni   yetuk   va   malakali   mutaxassislar   qilib
tarbiyalashda   xorijiy   tilning   o rni   beqiyosdir   .Maktabgacha   ta lim   tashkiloti	
ʻ ʼ
tarbiyalanuvchilariga   ingliz   tilini   o rgatishning   mohiyati   shundan   iboratki   ularni	
ʻ
maktabga   tayyorlash   va   ingliz   tili   to g risidagi   ilk   tushunchalarni   va   bilimlarni	
ʻ ʻ
shakllantirish,ingliz   tilidagi   so zlarni   nutqida   to g ri   qo llay   olish   va   talaffuz	
ʻ ʻ ʻ ʻ
qilishga o rgatish hamda ularning ingliz tilidagi  so z boyligini  oshirishdan iborat.	
ʻ ʻ
Bolalarga maktabgacha talim tashkilotlarida ingliz tili mashg’ulotlarining malakali
mutaxassislar  tomonidan  to g ri   va  qiziqarli  tashkil   etlishi  va  olib  borilishi   orqali	
ʻ ʻ
bolalarni   xorijiy   tilga   bo’lgan   qiziqishi   hamda   e tibori   oshib   bormoqda   desak	
ʼ
adashmagan   bo’lamiz.Albatta   hammamizga   ma lumki   maktabgacha   ta lim
ʼ ʼ
tashkiloti   tarbiyalanuvchilariga   xorjiy   tilni   o’rgatish   oson   ish   emas.Hamma
narsaning   o’ziga   yarasha   qiyinchiligi   bo’lgani   kabi   bolaga   tilni   o’rgatish   ham
tarbiyachidan o ziga yarasha mahoratni hamda masuliyatni talab qiladi. Tarbiyachi	
ʻ
o z ishiga masulyat bilan yondashishi o’z ishini sevishi va unga berilgan topshiriq	
ʻ
va   vazifalarni   chindildan   amalga   oshirishi   ,   bolaga   o z   farzandi   kabi   yaxshi	
ʻ
munosabatda   bo’lishi   ,zamonaviy   texnologiyalar   hamda   inovatsion   ta lim	
ʼ
metodlaridan   foydalangan   holda   mashg’ulotlarni   a’lo   darajada   tashkil   etishi
tarbiyachi   hamda   ingliz   tili   rahbariga   qo yilgan   talablardan   biri   desak   mubolag a	
ʻ ʻ
bo’lmaydi. Maktabgacha ta’lim tashkilotlarida bolalarga ingliz tili mashg’ulotlarni
tashkil   etishda   birinchi   o rinda   tarbiyachi   va   ingliz   tili   rahbari   puhta   tayyorgarlik	
ʻ
ko’rishi   lozim.Chet   tilini   o qitishning   muvaffaqiyati   ko plab   omillar   bolaning	
ʻ ʻ
9 tug ma   qobiliyatlari   uning   fanga   qiziqishi   tarbiyachining   mahorati   bilanʻ
belgilanadi   Mamlakatimiz   kelajagi   buyuk   bo’lishi   uchun   yoshlarimizga   ta’lim
tarbiya berishni maktabgacha ta lim bosqichidan boshlash lozim hamda kelajakda	
ʼ
yetuk   barkamol   shaxs   bo’lib   kamol   topishi   uchun   dunyoqarshlarni   ,   tasavvur
olamni   kengaytirishni   va   keng   doirada   fikrlashni   hamda   malakali   kadr   bo’lib
ulg’ayishida   maktabgacha   ta’limning   o’rni   alohida   ahamiyatga   ega   ekanligini
bilishimiz   mumkin.   Bolalarga   ingiliz   tilini   o rgatishda   hamda   ingliz   tili	
ʻ
mashg ulotlarini   tashkil   etishda   nimalarni   inobotga   olish   kerak   degan   savolga	
ʻ
birgalikda javob topamiz , shuni aytish kerakki ingliz tili rahbari masg’ulot tashkil
etishdan   bir   kun   avval   o’z   ustida   ishlashi,mashg ulotga   mohirona   va   mas uliyatli	
ʻ ʼ
yondashgan   holda   tayyorlangan   bo’lishi,   bolalarning   yosh,   psixologik   fiziologik
xususiyatlarini   inobatga   olgan   holda   mashg ulotga   mos   bo lgan   ta lim
ʻ ʻ ʼ
texnalogiyalaridan,turli xil inovatsion va interfaol ta lim metodlaridan ko’rgazmali
ʼ
qurollardan foydalangan holda tashkil etish lozim..Mashg’ulotda foydalanish kerak
bo lgan   jihozlar   o quv   hamda   ko’rgazmali   qurollar   yoki   amaliy   mashg’ulotda	
ʻ ʻ
kerak   bo’ladigan   jihozlar,   tarqatma   materiallari   va   o quv   vositalari   guruhdagi	
ʻ
bollalar soniga yetarli miqdorda bo’lishini ham alohida e tiborga va inobatga olishi
ʼ
lozim   hisoblanadi.Maktabgacha   talim   tashkilotlarida   bolalar   soni   ko’p   bo’lgan
guruhlar   ham   mavjud   bu   guruhlarda   ingliz   tili   mashg’ulotlarni   kichik   kichik
guruhlarga bo’lib o’rganish ahamiyatli hisoblanadi hamda buning natijasida bolalar
o’rtasida   o’zaro   raqobat,   qilish   tushunchasi   hamda   intilish,   ijodkorlik,
intiluvchanlik   ,   tezkorlik,   chaqqonlik   kabi   ma naviy   hamda   jismoniy   sifatlar	
ʼ
birgalikda   shakllantiriladi   .Ko plab   psixolog   olimlarimiz   izlanishlari   natijasida	
ʻ
ko ra   ingiliz   tili   mashg’ulotlarida   guruhdagi   bolalar   soni   15   ga   yaqin   bo’lsa   ham	
ʻ
10 bolalarga tilni o’rgatish bir qancha qiyinchilik tug diradi va samarasiz hisoblanadiʻ
degan   fikrlarni   bildirishgan.   Buning   sababi   shundaki   bola   bilan   ingliz   tili   rahbari
individual   tarzda   ishlashi   hamda   u   bilan   savol   javob   qilishi,   va   amaliy,ijodiy,
didaktik, harakatli o’yinlarda barcha bolalar birdek qatnashish kerakligini inobatga
olishi lozim. Agar guruhdagi bolalarning soni 10 tadan oshmasa ingliz tili rahbari
ham   hech   qanday   qiyinchiliksiz   barcha   bolalar   bilan   alohida   ishlashi   va
mashg ulotga   jalb   qila   olishi   uchun   yetarli   bo ladi.  	
ʻ ʻ Ingliz   tili   mashg’ulotlarining
davomiyligi   barcha   yosh   bosqichlarida   turlicha   olib   boriladi.   Misol   uchun   kichik
va o rta guruh bolalariga 10-15 daqiqa,katta va tayyorlov guruhbolalariga esa 20-	
ʻ
25   daqiqadan   oshmasligi   lozim   hisoblanadi.   Katta   va   tayyorlov   guruh   bolalariga
ingliz   tili   mashg’ulotlarni   o’tishda   ijodiy   o’yinlardan   turli   xil   inovatsion   ta lim	
ʼ
metodlaridan   hamda  harakatli   didaktik  o’yinlardan  faol   tarzida  foydalanish   lozim
sababi  katta va tayyorlov guruh bolalari kichik va o’rta guruh bolalariga nisbatan
ancha   harakatchan   bo’lishi   ,lug’at   boyligning   ko’pligi   bilan   farq   qilib   hamda
ajralib turadi. Masalan katta va tayyorlov guruh bolalariga ingiliz tilini o’rgatishda
o’yinning   turlarida   juda   keng   foydalanamiz.   Olimlarimiz   shunday   deydi   o’yin
bolaning   muayyan   ko’nikma   va   malakasini   rivojlantiradi,   bolaning   idrok   etish
hissini kuchaytiradi,dunyoqarashini, tasavvur olamini hamda nutqidagi nuqsonlarni
va   kamchiliklarni   tog’irlashda   va   kishilar   orasidagi   kommunikativ   muloqot
ko’nikmalarni shakllantirish jarayonida yetakchi omil bo’lib hizmat qiladi..Bolalar
soni   ko’p   bo’lgan   guruhlarda   ingliz   tili   rahbari   va   tarbiyachi   birgalikda
mashg’ulotni tashkil etshi hamda birgalikda olib borishi lozim hisoblanadi.Bolalar
soni ko’p bo’lgan guruhlarda mashg ulotni drammatizatsiya usulidan foydalangan	
ʻ
holda   tashkil   etish   ham   ancha   samarali   usul   hisoblanadi.   Bu   ham
11 tarbiyalanuvchilarning   xorijiy   tilni   tez   va   oson   o’rganishlariga   yordam
beradi   .Maktabgacha   ta’lim   tashkilotlarida   tarbiyalanuvchilarning   vaqtlarni
mazmunli tashkil etish tarbiyachining va ingliz tili rahbarining asosiy vazifalaridan
biri   hisoblanadi.   Bolalarning   tilga   bo’lgan   qiziqishlarni   oshirish   orqali   boshqa
davlatlaning   ta’lim   tizimi,   madaniyati,   qadriyati,urf-odat   va   an’analarini
o’rganishga katta zamin yartadi. . Rus pedagog olimlari K. D. Ushinskiy shunday
yozadi  “ Bola biz bir  necha yil o’rgana olmaydigan darajada chet  tilini bir necha
oyda o’rganadi”maktabgacha ta’lim yoshdagi bolalarga chet tilini oson o’rgatishga
yordam   beradigan   usullardan   va   metodlardan   biri   bu   multimediyalar   orqali
o’rgatishdir.   Bu   bolalarning   idrokini,   dunyoqarashini,fikrlash   qobiliyatini
kengaytirishga va ingliz tilidagi so’zlarni to’g’ri talaffuz qilishlariga ko’mak bo’la
oladi desak adashmagan bo’lamiz.
1.3.Maktabgacha yoshdagi bolalarda rus tiliga metodlar yordamida
o’rgatish.
Suhbat   —   bu   rus   tilini   o’qitishning   dastlabki   bosqichida   eng   qulay   va   keng
tarqalgan   ish   turidir.   Suhbat   jarayonida   bolalar   yangi   so’zlarni   zarur   grammatik
shaklda   o’rganib   oladilar,   o’tgan   mashg’ulot   materiallarinitakrorlaydilar,   ularda
o’rganilayotgan tilda muloqot qilish ko’nikmalari shakllanadi. Milliy maktabgacha
ta’lim   muassasalarida   rus   tili   mashg’ulotlarida   asosan   hosil   qiluvchi   (o’rgatilgan
material asosida) va umumlashtiruvchi suhbatlardan foydalanish lozim. Suhbatdan
bolalar   bilimlarini   bir   tizimga   solish   uchun   foydalaniladi.   Suhbat   jonli   tusga   ega
bo’lishi   va   eng   yuqori   samara   berishi   uchun   bolalarning   mustaqil   fikrlarini
eshitish,   ularning   suhbat   mavzusiga   nisbatan   shaxsiy   munosabatlarini   aniqlashga
intilish   lozim.   Suhbat   tabiiy   holda   va   erkin   borishi   zarur.   Agar   mantiqiy   va
12 grammatik   jihatdan   to’gri   bo’lsa,   qisqa   javob   keng   yoyilgan   javobdan   ko’ra
ishonchliroq   chiqadi.   To’gri   javob   olish   uchun   savolni   to’gri   tuzish   muhim
ahamiyatga   ega.   Savollar   oddiy,   aniq,   va   tushunarli   bo’lishi   kerak.   Maktab
yoshidagi bolalarning individual xususiyatlariga mos keluvchi hamda ularga uchun
mumkin   bo’lgan   savollarning   qo’yilishi   o’z   leksikasi   va   frazeologayasi   jihatdan
katta   pedagogik   va   metodik   mahoratni   talab   etadi.   Dastlabki   rus   tili
mashg’ulotlarida   bolalar   boshlang’ich   shakldagi   otlar   bilan   tanishadilar,   shuning
uchun savollar javobda boshlang’ich shakldagi so’zlar qo’llanishini talab qiluvchi
ko’rinishga ega bo’lishi lozim:
-Eto chto? - Eto kukla. A eto chto? - Eto mishka. 
Keyin javobida DA, NET tasdiq yoki inkor so’zlar ishtirok etadigansavollarni
berish lozim: 
-Eto kubik? - Da, eto kubik. -Eto myach? - Net, eto shar. 
Savollar   bolalar   javoblardagi   so’zlarni   savolda   qo’llanilmagan   grammatik
shakllarda   qo’llashga   majbur   bo’ladigan   darajada   asta-sekin   murakkablashtirilib
borilishi lozim.
Pedagog   bolalar   javoblariga   katta   e’tibor   bilan   qarashi   lozim.   Dastlabki
mashg’ulotlarda   u   javoblarning   namunalarini   beradi.   Bolalarni   nafaqat   berilgan
savollarga javob qaytarishga, balki ularning o’zlarini ham savolberishga o’rgatish
darkor.   K.D.Ushinskiy   bu   ish   uslubiga   katta   ahamiyat   bergan.   U   yozadi:
"...o’quvchining bilim olish jarayonida nafaqat guvoh va tinglovchi, balki faoliyat
ko’rsatuvchi   shaxs   ekanligining  o’zi  mashg’ulotni  juda  qiziqarli  qiladi".  Shunday
qilib,  bolalarning  suhbat   jarayonida   ishtirok  etishi   majburiydir.  Suhbatni   shunday
uyushtirish kerakki, toki unda barcha ishtirok etsin. Agar bola faqat tarbiyachining
13 boshqa bolalar bilan bo’layotgan suhbatni eshitib gapiraversayu, ozi luqma tashlay
olmasa, bu holda u suhbatlashish  jarayonini mashq qilmaydi  va uning suhbatdagi
ishtiroki faqat nomigagina bo’ladi xolos. Shunga erishish lozimki, toki har bir bola
nafaqat eshitishni, balki so’zlashni mashq qila olsin.
Ishning   savol-javob   shakli   foydali   usul   hisoblanadi   va   undan   to’g’ri
foydalanilganda katta muvaffaqiyatlarga erishish mumkin. Biroq, u hukmronbo’lib
qolmasligi lozim, uni boshqa usullar bilan uyg’unlashtirish zarur. Boshqa kishilar
bilan   suhbatlashish,   o’ztaassurotlarini,   fikrlarini,   hislarini,   kechinmalarini
boshqalar   bilan   o’rtoqlashishga   ehtiyojmandlik   insonga   xos   xususiyatlardandir.
Bolaga esa, ayniqsa, ko’proq xosdir. Bu ehtiyojdan boshqa millat bolalarida ruscha
suhbatlashish   nutqini   rivojlantirish   yo’lida   foydalanish   lozim.   Kuzatishlar   shuni
ko’rsatadiki,   bola   tovush   dunyosi   bilan   qiziqishni   va   unga   munosabat   bildirishni
erta   boshlaydi,   ritmni   qabul   qilish   borasida   yorqin   ifodalangan   sezgini   namoyon
qiladi.   Bolalar   she’r   eshitish   va   uni   gapirib   berishni   yaxshi   ko’radilar.   "Yaxshi
she’r   —   musiqa.   Eng   kichik   bolalar   ham   uning   sur’atini   osonlik   bilan   ilgab
oladilar,   ular   qofiyalarning   bir-biriga   mos   kelishidan   va   she’rning   chiroyli
yozilganidan   zavqlanadilar.   Ruscha   so’zlashish   nutqini   o’rgatishda   atrofni   o’rab
turgan muhit katta imkoniyatlar yaratadi. Izchillik bilan amaliy tajriba to’plash va
o’z   taassurotlari,   hissiyotlarini   nutqda   aks   ettirish   uchun   bolalarda   kuzatish
qobiliyatini   rivojlantirish   zarur.   Taassurot   esa   hamma   vaqt   so’zdan   oldinturishi,
so’z   esa   taassurotning   ortidan   borishi   kerak.   Maktabgacha   yoshdagi   bolalar
mashg’ulotda   tez   toliqib   qoladilar,   shuning   uchun   mashg’ulotni   o’tkazish
jarayonida   pedagogga   bolalarning   ish   qobiliyatini   oshiruvchi   yengil   jismoniy
mashqlarni o’tkazish tavsiya etiladi. Jismoniy mashqlarni o’tkazish paytida bolalar
14 ruscha   so’zlarni   qo’llagan   holda   harakat   qiladilar,   turli   harakatlarni   bajaradilar,
tanish   so’zlarni,   so’z   birikmalarini,   gaplarni   va   she’rlarni   takrorlaydilar   hamda
mustahkamlaydilar.   Maktabgacha   yoshdagi   bolalar   hayotida   o’yinchoqlar   muhim
o’rin tutadi. O’yinchoqlarda atrofdagi hayotiy narsalar kichraytirilgan hajmda aks
etgan va bu bolaga ulardan o’yin davomida hayotiy vaziyatlarga qarab foydalanish
imkonini   beradi.   O’yinchoqlar   milliy   bolalar   bog’chalarida   bolalarning   ruscha
nutqni   rivojlantirishda   katta   imkoniyatlar   yaratadi.   Ular   bolalarning   rus   tilidagi
bilimlarini   mustahkamlashda   -   ko’p   martalabimkoniyatlar   yaratib   beradi.   Xulosa
o`rnida   aytish   mumkinki,   maktabgacha   yoshdagi   bolalarni   rus   tiliga   o`rgatish
qiziqarli   o`yinlar   orqali   samarali   amalga   oshadi.   Bunda   bola   o`yin   zavqi   bilan
bo`lib,   rus   tilini   o`rganayotganida   qiyinchilikka   uchramaydi.   Bunda
qo`llaniladigan   metodlarni   maktabgacha   ta`lim   muassasalarida   keng
ommalashtirish bugungi kunning dolzarb masalasidir.
15 II.BOB.MAKTABGACHA YOSHDAGI BOLALARNI RUS TILIGA
O‘RGATISHNING ZAMONAVIY METODLARI.
2.1. Boshlang'ich ta'limda rus tilini o'rgatishning zamonaviy usullari.
Ta'lim   o‘qituvchi   va   o‘quvchilarning   hamkorlikdagi   faoliyati   bo‘lib,   shu
jarayonda shaxsning taraqqiyoti, uning ma'lumoti va tarbiyasi ham amalga oshadi.
Darslarda o‘qituvchi o‘z bilimi, ko‘nikma va malakalarini mashg‘ulotlar vositasida
o‘quvchilarga   yetkazadi,   o‘quvchilar   esa   uni   o‘zlashtirib   borishi   natijasida   undan
foydalanish   qobiliyatiga   ega   bo‘ladi.   O‘rganish   jarayonida   o‘quvchilar
o‘zlashtirishning   turli   ko‘rinishlaridan   foydalanishadi,   ya'ni   o‘zlashtirilayotgan
ma'lumotlarni   qabul   qilish,   qayta   ishlash   hamda   amaliyotga   tatbiq   etishda   o‘ziga
xos tafovutlarga tayanadi. Ta'lim jarayonida o‘qituvchi va o‘quvchilarlarning dars
paytidagi   hamkorligi,   o‘quvchilarning   mustaqil   ishlashi,   sinfdan   tashqari   ishlar
shaklida   ta'lim   va   tarbiya   masalalari   hal   etiladi.   Ta'limning   maqsadi   jamiyat
ehtiyojiga mos ravishda shakllanadi. Shunday ekan, ta'lim-tarbiya maqsadi mos va
mutanosib bo‘lishi kerak. Ilmiy adabiyotlarda ta'limning maqsadi imkoniyatlaridan
to‘g‘ri,   aniq,   o‘rinli   foydalanish   ko‘nikma   va   malakalarini   hosil   qilish,   mantiqiy-
ijodiy   tafakkurni   rivojlantirish,   kommunikativ   savodxonlikni   oshirish,   milliy
g‘oyani singdirish, sharqona tarbiyani shakllantirish, shaxsni ma'naviy boyitishdan
iboratligi   ta'kidlangan.   Ta'limiy   maqsad   asosida   o‘quvchilarda   mustaqil   fikrlash,
og‘zaki va yozma savodxonlikni oshirish, mantiqiy tafakkurni rivojlantirish orqali
ularning   muloqot   madaniyati   takomillashtiriladi.   Tarbiyaviy   maqsad   asosida   esa
ma'naviy,   g‘oyaviy,   nafosat   tarbiyasi   beriladi.   Til   o‘rganish   jarayonida   xalqning
madaniy-axloqiy   qadriyatlariga   yaqinlashtirish   imkoni   paydo   bo‘ladi.   So'nggi
paytlarda   rus   tilini   o'rganadigan   har   qanday   yoshdagi   odamlar   soni   juda
16 ko'paymoqda.   Buning   sababi,   hayot   jarayonida   rus   tilini   bilmasdan   yashash
qiyinlashib   bormoqda.   Ammo   til   o'rganish   ham   yosh   davrlariga   bog'liq.   Hatto,
olimlar   bolalar   kattalarga   nisbatan   tilni   tez   va   oson   o'zlashtirishni   isbotlashgan.
Bolalarda   til   o'rganishga   bo'lgan   tabiiy   moyillik,   ularda   taqlid   qilish   xususiyati
kuchli   ekanligi,   kattalarga   qaraganda   bolalar   vaqtining   ko'pligi   va   o'rgangan
ma'lumotlarni   tez   xotirada   saqlashi   buning   asosiy   sabablaridandir.   Yapon
ixtirochilaridan   biri   Masaru   Ibuka   mashhur   "Uchdan   keyin   juda   kech"   kitobida
yozganidek:   "...bolaning   miyasi   cheksiz   miqdordagi   ma'lumotlarga   ega   bo'lishi
mumkin...".   Yana   shunga   e'tibor   qaratish   kerakki,   6-7   yoshdagi   bolalar
ma'lumotlarma'nosini tushinib emas, uni mexanik tarzda yodlaydi. Shuning unchun
ham   ingliz   tilini   o'rganayotgan   boshlang'ich   sinf   o'quvchilariga   tilni   o'rgatishni
grammatik   tushunchaberishdan   boshlamaslik   zarur.   Aks   holda   chet   tilini
o'rgatishning   dastlabki   qadamidanoqbolani   charchatishi   va   til   o'rganishga   bo'lgan
qiziqishini susaytirib qo'yishi mumkin.Chunki boshlang'ich sinfdagi o'quvchilarga
chet tilini o'rgatish qiyin shu bilan birga mas'uliyatli vazifalardan biri hisoblanadi .
Shuning   uchun   ham   boshlang'ich   sinflargaingliz   tilini   mazmunli   va   qiziqarli
o'rgatish   uchun   quyidagi   innovatsion   metodlardanfoydalanish   mumkin:   •   Ko'rish
orqali eslab qolish. Ma'lumki, yosh bolalar eshitgan ma'lumotlaridan ko'ra, ko'proq
ko'rgan   predmetlarini   eslab   qoladi.   Shunday   ekan,   darsni   turli   xil   ko'rgazmali
qurollar,   plakatlar   orqali,   ko'zga   ko'rinadigan   va   kundalikhayotda   ko'p
ishlatiladigan narsa, buyumlarga yozish orqali yangi so'zlarni o'rgatish vao'rgangan
yangi so'zlari ishtirokida gaplar tuzish . Masalan, kitob ( книга ), stol ( стол ),doska
( доска )   ,   ruchka   (   ручка ),   deraza   ( окно )   va   shu   kabilarga   yozish.   Kundalik
17 hayotda ko'p ishlatiladigan bunday narsa-buyumlar ko'zga doimo tushib turishi va
doimo qo'llanishi bois, bola bu so'zlarni ixtiyorsiz tarzda o'rganadi. 
• Qo'shiq va she'rlar orqali tushinish yoki eslab qolish qiyin bo'lgan so'zlarni
musiqaga   solib   kuylash.   Bunda   yangi   so'zlarni   eslab   qolish   bilan   birga,   bolaning
og'zaki   nutqi   ham   rivojlanadi.   To   raqobatdosh   grammatika   va   so'z   boyligini
o'zlashtirishga yordam beradigan o'yinlarning aksariyatini  o'z ichiga oladi. Bunda
bolalar   o'qituvchi   bergan   turli   xil   topshiriqlarni   bajaradi.   Natijada   o'quvchilar
orasida raqobat vujudga kelib, tilo'rganishga bo'lgan qiziqishi yanada oshadi. 
•   Aralash   texnika   bu   yerda   biz   ixtiyoriy   ravishda   turli   xil   texnikalarni
birlashtira   olamiz.   Masalan,   bunda   bolalar   o'yin   o'ynashi,   qo'shiqlar   aytishi,   rasm
chizishi,   turli   xil   harakatlar   orqali   yangi   so'zlarni   ko'rsatib   berishi   mumkin.
Texnikaning   afzalligi   xilma-xillikda.   Bunda   o'quvchi   faqat   bitta   narsa   orqali
cheklanibqolmaydi. 
•   Multfilmlar   orqali   o'rgatish.   Ma'lumki,   bolalar   turli   xil   multfilmlarni
ko'rishga qiziqadi. rustı tilidagi multfilmlarni ko'rish jarayonida esa, multfilmdagi
gaplarni   tushunmasa-da,   multfilim   qahramonlarining   harakatlari   orqali   ular
ishlatayotgan   so'zlarni   tushunishga   intiladi.   Bu   esa   bolalar   uchun   qiziq   va   til
o'rganishlari uchun samarali yo'l.
•   Qiziqarli   o'yinlar   orqali   o'rganish;   rus   tılı   tili   fanini   o'qitishda   turli   xil
o'yinlar   orqali   o'rgatishning   o'rni   beqiyosdir.   Dars   davomida   har   xil   o'yinlar
o'ynatib   turish   sinfda   fanni   o'rganishga   bo'lgan   ishtiyoqni   yanada   oshiradi,   faol
bo'lmagan o'quvchilarni ham darslarda yaxshiroq qatnashishga  undaydi. Quyidagi
o'yinlar so'zimizga misol bo'la oladi. 
18 •   "Quvnoq   topishmoqlar”   o'quvchilarga   topishmoqlar   o'rgatish   ingliz   tilini
o'rgatishda   muhim   ahamiyatga   ega,   ular   o'zlariga   notanish   bo'lgan   so'zlarni
o'rganadilar va o'ylab topishmoq javobini topadilar.
  •   "Pantomima"   (pantomime).   Bunda   o'qituvchi   o'quvchilarga   biron   bir
so'zniaytadi   va   o'quvchi   uni   ko'rsatadi.   Qolgan   o'quvchilar   esa   so'zni   topib,   rus
tilda nomini aytishi kerak bo'ladi. 
•   Sezgi   a'zolar   orqali   o'rganish   (sabzavot,   mevalar,   oziq-ovqatlarni   tatib
ko'rish,   turli   xil   buyumlarni   ushlab   ko'rish,   gullarni   hidlab   ko'rish).   Ushbu   yangi
metodni o'rganishdan oldin bir amaliyotchi psixologning fikrlarini keltirish kerak:
"Bolalarning esida biror narsaning mahkam o'rnashib qolishini xohlovchi pedagok
bola   sezgi   organlarining   mumkin   qadar   ko'prog'ini   ko'zi,   qulog'i,   tovush   organi,
muskul   sezgisi   va   hatto,   hidlash   va   ta'm   bilish   organlarini   esda   tutib   qolish
jarayonida qatnashtirishga harakat qilishi kerak". Darhaqiqat, sezgi a'zolar orqali til
o'rganish   boshqa   usullarga   qaraganda   foydali   va   samarali   hisoblanadi   .   Masalan,
o'quvchi   birgina   olmani   tatib   ko'rish   jarayonida   uningrangi,   ta'mi,   hajmi,   hidi
qanday   ekanligini   biladi   va   uning   rus   tilda   nomini   ham   aytadi.   Natijada   esa,
o'qituvchi bolalardan ranglarning rus tilda nomini so'rab qolsa, bolalar darrov meva
yegan   paytini   eslaydi.   Demak,   bunday   usullardan   foydalanish   o'quvchining
ma'lumotlarni   uzoq   muddatda   xotirasida   saqlab   qolishga   yordam   beradi.   Xulosa
qilib   aytganda,   boshlang'ich   sinf   o'quvchilariga   til   o'rgatishni   majburiyat   sifatida
emas,   aksincha,   qiziqarli   o'yinlar   va   innovatsion   metodlardan   foydalangan   holda
olib   borishi,   ularning   kelajakda   oladigan   bilimlari   uchun   poydevor   bo'lib   xizmat
qilishi   mumkin.   Shunday   ekan,   ta'lim   tizimi   ham   o'z   oldiga   erkin   fikrlovchi,
barkamol,   yetuk   shahsni   tarbiyalashni   vazifa   qilib   qo'yar   ekan,   kelgusida   biz
19 bo'lajak o'qituvchila rinnovatsion texnologiyalardan samarali foydalanish yo'llarini
yanada mukammal roqishlab chiqish bilan o'z hissamizni qo'shishimiz mumkin.
2.2. Maktabgacha ta'lim jarayonida xorijiy tillarni o'qitish bosqichlari.
Bugungi   kunda   xorijiy   tillarni   bilish   konikmasi   proffessional   talimning
ajralmas  qismlaridan biri bolib bormoqda. Bu maktabgacha ta'lim  jarayonini ham
chetda   qoldirgani   yo'q.   Yoshlar   ta'limi   davomida   xorijiy   tillarni   o'rgatishning
ahamiyati   sezilarli   darajada   oshdi.   Buni   dinshunos   olim,   tarix   fanlari   nomzodi,
katta o'qituvchi Natalya Kireeva "Yoki biz hayotga, yoki imtihonlarga tayyorgarlik
ko'ramiz.   Birinchisini   tanlaymiz."   deb   takidlab   o'tdi.   Yaqinda   u   mahalliy   ta'lim
tizimi va printsiplari haqida gapirdi va nima uchun Finlyandiya ta'limi dunyodagi
eng   yaxshi   bilimlardan   biri   deb   qaralishi   to'g'risida   o'z   fikrlari   bilan   o'rtoqlashdi.
Hozirgi  kunda maktabgacha ta'limga etibor  berish, davlantning ijtimoiy, iqtisodiy
va ma'naviy jihatdan rivojlantirish demakdir Hozirgi kunda til o`rganishga bo`lgan
talab yanada oshmoqda. Zamon talabidan kelib chiqib til o`rganishda o`quvchining
yoshi ahamiyatga ega emas.“Dunyoga kelgan yangi chaqaloq bolaning ruhini «top-
toza   paxtaga»   o’xshatadi.   Uning   fikricha,   bolaning   «top-toza   paxta»   tarzidagi
ruhiga   nimalarni   yozish   mutlaqo   katta   odamlar   ixtiyorlaridadir.   Shuning   uchun
bolaning qanday odam  bo’lib yetishishi, ya’ni  unda qanday shaxsiy fazilatlarning
tarkib topishi bola hayotdan oladigan tajribaga, o’zgalar bilan muloqot jarayonida
oladigan   hayotiy   tushuncha   va   tasavvurlariga   bog’liqdir’’,   deb   ta’kidlaydi
Angaliyalik   olim   Djon   Lokk.Chet   tilini   o`qitish,   O`rta   maxsus   va   Oliy   ta`lim
dargohlarida,   balki   maktabgacha   ta`lim   muassasalarida   ham   ta`limning   majburiy
qismiga   aylandi.   Hammamiz   farzandimizni   bilimli   va   zamonaviy   inson   qilib
tarbiyalashni   xohlaymiz.   Yanikim   o`zimiz   amalga   oshirolmagan   ishlarni
20 bolalarimizda   ko`rishni   istaymiz.   Bolalarning   xotirasi   katta   yoshdagi
insonlarnikidan ancha yaxshi va mustahkamroq. Bolani yoshlik chog`idan boshlab
chet   tiliga   bo`lgan   qiziqishini   oshirish,   xato  bo`lsada   shu   tilda   gapirishga   harakat
qildirish   kerak.   Belgilar   va   rasmlar   bilan   ishlash   usuli.Kundalik   so'z   boyligini
targ'ib   qilishning   usullaridan   biri   -   Touchtime   Internationalning   direktori   doktor
Eleyn   Fogel   Shneyderning   so'zlariga   ko'ra:   "Bolalarga   umumiy   brendlar   va
belgilarga   og'zaki   yorliq   qo'yishdir."   U   rasmdan   so'zga   tarjima   qilish   tilni
rivojlantirishga yordam  berishini  tushuntiradi. Yani  bu bolalarni  yangi  tillarni  tez
va   oson   o'zlashtirishida   juda   katta   yordam   beradi.   Maktabgacha   ta'lim   -
yoshlarimiz ta'limi   va  tarbiyasining  ilk bosqichi  hisoblanadi.   To'g'ri   maktabgacha
tarbiya dasturi bizning bolalarimizga noyob aqlga mos keladigan tarzda o'sishi  va
o'rganishiga   yordam   berishi   kerak.   Ammo   bolalar   kattalarnikidan   farqli   ravishda
kelajakni,   ertani   oylab   organishmaydi.   Ingliz   tilidagi   dars   «shu   yerda   va   aynan
hozir» manosida otkazilishi, bolishi kerak. Bolalar chet tilni hikoyalarni tushunish
yoki   oyinlarda   galaba   qozonish   orqali   osonroq   organadilar.   Agarda   xohlasalar,
ozlari ishtirokidagi oyinlar orqali organgan malumotlarini mustahkamlab oladilar.
Bir tomondan, til  bilan ifodalangan kontent bolalar  hayoti, kundaligi  bilan bogliq
bolishi   kerak,   boshqa   tomondan,   bolalarni   muloqotga   chorlaydigan   faoliyat   yoki
vazifalar   qiziqarli   va   muhim   bolishi   kerak.   O'quvchilar   dars   davomida   ozlarini
darsning   bir   qismi   sifatida   tushunishadi   va   dars   jarayonida   xuddi   asar
qahramonidek   ozlarini   tutishadi,   harakat   qilishadi.   Boshlangich   sinflarda,   odatda,
chet tillarni organish hayotiy situatsiya va oyinlarga asoslangan harakat usullaridan
foydalangan tarzda organilganda juda samarali hamda muvaffaqiyatli boladi. Agar
oyinli-syujetli   situatsiyalar   orqali   chet   tili   orgatilsa,   barcha   bolalar   bajonu-dil
21 ishtirok etishadi, sababi ular shu tarzda osha situatsiyaning bir bolagi ekanligini his
etishadi.   O'quvchilar   chet   tili   bilan,   birinchi   navbatda,   oz   sinf   xonalarida   birga
"yashaydilar". Shuning uchun sinfda muloqot imkoni bolsa, osha chet tilida bolishi
kerak . Bolalar nafaqat yoriqnomalarni tushunish bilan cheklanib qolmasdan, balki
chet   tili   orqali   oz   ehtiyojlarini   ifodalashlari   ham   mumkin.   Shu   nuqtai   nazardan,
ingliz tilida gaplashadigan shaxs(ona ili ingliz tili bolgan)lar bilan muloqot qilishi,
sinfga taklif etish ham foydali hisoblanadi. Konstruktiv yondashuvga kora, bolalar
imkon qadar koproq tilda ozlari sozlar mazmunini, qoidalarni bilib olishlari kerak.
Bu shuningdek, ularning asosiy fikrlash qobiliyatini rivojlanishiga yordam beradi.
Barcha   o'quvchilar   singari,   bolalar   ham   turli   xil   talim   uslublariga   ega.   Bolalar
uchun   moljallangan   talim   barcha   talim   uslublarini   hisobga   oladi.   Taktik   va
kinestetik   organish   turlari   o'quvchidan   alohida   etibor   talab   qiladi.   Boshlangich
maktablarda   o'quvchilarning   iqtidorlari,   malakalari,   bilimlari   va   qiziqishlari
kengroq   boladi.   Chet   tilini   organish,   shuningdek,   organuvchining   yaxshi   tushuna
olish qobiliyatiga bogliqdir. Chet tilini orgatish mobaynida har bir bolani harakati
uchun ragbatlantirib borish talab etiladi. Ularda akustik, kinestetik, ritmik va vizual
farqlashni   rivojlantirish   kerak.   Bolalar   tez   organishadi,   lekin   tezda   unutishadi.
Shuning   uchun,   nutqni   bir   necha   bor   takrorlab,   shu   mavzuga   doir   oyin   yoki
tarqatmalar   orqali   bolalarning   esida   qolishiga   yordamlashish   mumkin.   Kurslar
spiral   bolib,   muntazam   takrorlashlar   ajralmas   qismdir.Xorijiy   tillarni
muvaffaqiyatli   orgatish   keng   qamrovli   usullarni   talab   qiladi.   Bolalar   3   yoshdan
boshlab   til   o`rganishsa,   ular   uchun   bu   ancha   qulay   vaqtdir:   bu   yoshdagi   bolalar
xotira va nutq jihatidan ajralib turadi. Bolaning yoshi qancha kichik bo`lsa, uning
so`z   boyligi   kam   hamda   talaffuzga   bo`lgan   ehtiyoj   katta   bo`ladi.   Bolalarga   til
22 o`rgatishning   har-xil   metodikalari   mavjud.   Misol   qilib   aytganda,   agarda   oddiy
kundalik   sharoitimizda   ko`chada,   o`qishda   yoki   uyda   chet   tilida   muloqot   qilsak,
bola   uchun   yaxshi   najita   beradi   deb   o`ylaymiz   ammo   bu   ko`proq   katta   yoshdagi
bolalar   uchun   ancha   samarali.   Chunki   ko`p   holatlarda   bola   bunday   vaziyatda   bu
tilni   o`rganishga   bo`lgan   qiziqishi   so`nishi   mumkin.Bilamizki   kichik   yoshdagi
bolalar   ko`proq   o`yin   mashg`ulotlariga   qiziqishadi   shuning   uchun   chet   tilini
o`qitishning   eng   yaxshi   usullaridan   biri   bu   o`yin.   O`rgatilayotgan   mavzu   o`yin
tarzida tushuntirilsa yoki takrorlantirilsa bu bola xotirasida qolishiga ancha yordam
beradi.   Shuni   xulosa   qilib   aytib   o'tish   kerakki,   farzandlarimiz   yetuk   kadr   bolib
yetishlarida   avvalambor,   maktabgacha   talimning   orni   ahamiyatlidir.   Biz   ularni
zamonaviy   texnalogiyalar   va   zamonaviy   talim   tizimi   bilan   taminlashimiz   talab
etiladi. Maktabgacha talim jamiyatdagi har bir inson ildizlarining rivojlanishi, yani
ularning   kelajakda   ona   yurtiga   munosib   farzand,   kuchli   shaxs   bolib   voyaga
yetishlarida ham  katta ahamiyatga  ega. Biz  farzandlarimiz talimiga koproq etibor
berishimiz,   zamonaviy   shart-sharoitlar   yaratishimiz,   yangi-yangi   usullar   orqali
ularning   organishlariga   komaklashishimiz   zarur.   Chet   tillarini   organish   bolalarga
kelajakda yangi imkoniyatlar eshigini ochishi, ular malakali  kadr bolib yetishishi,
butun   jamiyat   uchun   nafi   tegadigan   shaxs   bolib   kamol   topishlari   uchun   ham
ahamiyatlidir.   Shuning   uchun   ham   bolalarimizga   yoshligidan   talim   berib
borishimiz, oqishga qiziqtirishimiz, jamiyatimizdagi har bir bolani nazardan chetda
qoldirmasligimiz,   organishga   qiynalgan   bolalar   bilan   ham   alohida
shugullanishimiz,   turli   xil   qiziqarli   oyinlar   bilan   etiborlarini   tortishimiz,   chet
tillarini   orgatish   davomida   muntazam   ragbatlantirib  borishimiz   ularni   kelgusidagi
talimlari uchun dastlabki qadam boladi, desak adashmagan bolamiz.
23 2.3.Maktabgacha ta’lim jarayonida rus tilini o’rgatish va uning texnikasi.
Bugungi   kunda   xorijiy   tillarni   bilish   ko'nikmasi   proffessional   ta'limning
ajralmas qismlaridan biri bo'lib bormoqda. Bu maktabgacha ta’ lim jarayonini ham
chetda   qoldirgani   yo’q.   Bolalarga   e’tibor   bilan   ularni   qiziqishlarini   aniqlovchi
testlar,   rasmli   testlar   har   xil   savollar   bilan   aniqlab   olishimiz   zarur.   Har   bir   bola
bilan   gaplashib   qiziqishlarini   aniqlab   bo’   lgach   ularga   mos   qo’shiqlar,   o’yinlar,
diqqatni   jalb   qiluvchi   qiziqarli   va   rangli,   multik   qahramonlardan   iborat   tarqatma
materiallar bilan darsni boshlaymiz. Birinchi navbatda bolalar bilan salomlashamiz
va   mavzuyimizni   tuntirishimizdan   oldin   mavzuyimizga   oid   bolalar   bilan   kichik
suhbatlar  olib  boramiz,   ularni  fikrini  eshitamiz,   mavzuyimizga  oid  qo’   shiqlar   va
o’   yinlar   bilan   boshlaymiz.   Chunki   bolalarda   mavzuga   oid   tushuncha   paydo
qilisak,   darsni   tunishlari   oson   va   qiziqarli   bo’ladi.   Sekin   astalik   bilan   qiziqarli
tarqatmalarimizni   tarqatib   olamiz   uni   ham   o’yin   bilan   tarqatamiz   misol   uchun:
bolalarni   sevimli   rangi   yoki   yoqtrgan   multik   qahramonlarini   so’   rab   berishimiz
ham   mumkin.   Yoshlar   ta’   limi   davomida   xorijiy   tillarni   o’rgatishning   ahamiyati
sezilarli   darajada   oshdi.   Buni   dinshunos   olim,   tarix   fanlari   nomzodi,   katta
o’qituvchi   Natalya   Kireeva   “   Yoki   biz   hayotga,   yoki   imtihonlarga   tayyorgarlik
ko’ramiz.   Birinchisini   tanlaymiz.”   deb   takidlab   o’tdi.   Yaqinda   u   mahalliy   ta’lim
tizimi va printsiplari haqida gapirdi va nima uchun Finlyandiya ta’ limi dunyodagi
eng yaxshi bilimlardan biri deb qaralishi to’g’risida o’z fikrlari bilan o’rtoqlashdi.
Hozirgi kunda maktabgacha ta’limga etibor berish, davlantning ijtimoiy, iqtisodiy
va   ma’   naviy   jihatdan   rivojlantirish   demakdir   Filandiya   talim   tizimidagi   qiziqarli
malumotlar].   Shuni   ham   takidlab   o’   tishim   kerakki,   muvaffaqiyatga   erishishda
yordam   berish   uchun   maktabgacha   tarbiya   mutaxassislaridan   erta   bolalik   ta’limi
24 jarayonida eng sevimli o’qitish strategiyalari bilan o’rtoqlashishini sorab qolamiz.
Maktabgacha   yoshdagi   sinf   uchun   o’qitish   strategiyalarining   ushbu   ro’yxati
o’qituvchi   sifatida   taraqqiy   etish   va   o’rganish   uchun   juda   yaxshi   o’tish
imkoniyatlarini beradi. 
1.   Belgilar   va   rasmlar   bilan   ishlash   usuli.   Kundalik   so’z   boyligini   targ’ib
qilishning   usullaridan   biri   -   Touchtime   Internationalning   direktori   doktor   Eleyn
Fogel   Shneyderning   so’zlariga   ko’ra:   “   Bolalarga   umumiy   brendlar   va   belgilarga
og’ zaki yorliq qo’ yishdir.” U rasmdan so’ zga tarjima qilish tilni rivojlantirishga
yordam   berishini   tushuntiradi.Yani   bu   bolalarni   yangi   tillarni   tez   va   oson
o’zlashtirishida juda katta yordam beradi. 
2.   Ovozni   tanib   olish   va   moslashtirish   usuli.   Ushbu   tadbir   uchun   kartondan
kesilgan   bir   nechta   katta   harflar   va   shu   harflar   bilan   boshlanadigan   bir   nechta
kichik,   ammo   unchalik   katta   bo’   lmagan   narsalar   kerak   bo’ladi.   Masalan,   agar
sizning harflaringiz M  va K bo’  lib, sizda  mushuk  va fil  bo’  lsa. Bolaga  mushuk
chiqaradigan   ovozni   aytishdan   boshlang.   Keyin,   bolani   xuddi   shu   tovush   bilan
boshlanadigan  narsani  topishga undab,  uni  harfga yopishtiring. Bezatilgan  harflar
sinfda   saqlanishi   yoki   ota-onalar   bilan   bo’   lishish   uchun   uyga   olib   kelinishi
mumkin.   Shnayderning   ta’   kidlashicha,   bu   mashg’   ulot   talabalarning   sevimli
narsasidir, chunki bu ularga 
o’   z   bilimlarini   o’   rganishda   amaliy   yordam   beradi.   Bundan   tashqari,   bu   “   shoh
asar” ni keltirib chiqaradi. 3. Tabiat dunyosi bilan o’rganish usuli. Bolalar darslarni
tabiat   muhitida   o’zlashtirishga   juda   qiziqishadi.   Odatda,   ularni   hovli   bog’   orqali
tabiat dunyosi to’g’risida ma’ lumot berish ajoyib usuli bo’lishi mumkin. Bu usul 
25 o’simlikni  urug’  dan yetilguncha o’  stirish  bolalarga o’z  o’sishi  haqida ma’lumot
beribgina   qolmay,   ularni   chet   tilidagi   so’   larni   tez   va   oson   o’   zlashtishda   ham
muhim   ahamiyatga   egadir.   Bu   usul   stressni   yengillashtiradi   va   nozik   vosita
mahoratini   oshirishga   ham   yordam   beradi.Maktabgacha   ta’   lim   -   yoshlarimiz
ta’limi   va   tarbiyasining   ilk   bosqichi   hisoblanadi.   To’g’ri   maktabgacha   tarbiya
dasturi   bizning   bolalarimizga   noyob   aqlga   mos   keladigan   tarzda   o’sishi   va
o’rganishiga   yordam   berishi   kerak.   Ammo   bolalar   kattalarnikidan   farqli   ravishda
kelajakni,   ertani   o'ylab   o'rganishmaydi.   Ingliz   tilidagi   dars   «shu   yerda   va   aynan
hozir» manosida o'tkazilishi, bo'lishi kerak. Bolalar chet tilni hikoyalarni tushunish
yoki   o'yinlarda   g'alaba   qozonish   orqali   osonroq   o'rganadilar.   Agarda   xohlasalar,
o'zlari   ishtirokidagi   o'yinlar   orqali   o'rgangan   ma'lumotlarini   mustahkamlab
oladilar. Bir tomondan, til bilan ifodalangan kontent bolalar hayoti, kundaligi bilan
bog'liq bo'lishi kerak, boshqa tomondan, bolalarni muloqotga chorlaydigan faoliyat
yoki   vazifalar   qiziqarli   va   muhim   bòlishi   kerak.   O’quvchilar   dars   davomida
o'zlarini   darsning   bir   qismi   sifatida   tushunishadi   va   dars   jarayonida   xuddi   asar
qahramonidek o'zlarini tutishadi, harakat qilishadi. Boshlang'ich sinflarda, odatda,
chet   tillarni   o'rganish   hayotiy   situatsiya   va   o'yinlarga   asoslangan   harakat
usullaridan  foydalangan  tarzda  o'rganilganda  juda  samarali   hamda  muvaffaqiyatli
bo'ladi.   Agar   o'yinli-syujetli   situatsiyalar   orqali   chet   tili   o'rgatilsa,   barcha   bolalar
bajonu-dil  ishtirok  etishadi,   sababi  ular  shu   tarzda   o'sha   situatsiyaning  bir   bo'lagi
ekanligini   his   etishadi.   O’   quvchilar   chet   tili   bilan,   birinchi   navbatda,   o'z   sinf
xonalarida   birga   “   yashaydilar”   .   Shuning   uchun   sinfda   muloqot   imkoni   bo'lsa,
o'sha   chet   tilida   bo'lishi   kerak   .   Bolalar   nafaqat   yo'riqnomalarni   tushunish   bilan
cheklanib   qolmasdan,   balki   chet   tili   orqali   o'z   ehtiyojlarini   ifodalashlari   ham
26 mumkin. Shu nuqtai nazardan, ingliz tilida gaplashadigan shaxs(ona tili ingliz tili
bolgan)lar   bilan   muloqot   qilishi,   sinfga   taklif   etish   ham   foydali   hisoblanadi.
Konstruktiv   yondashuvga   kora,   bolalar   imkon   qadar   ko'proq   tilda   o'zlari   so'zlar
mazmunini,   qoidalarni   bilib   olishlari   kerak.   Bu   shuningdek,   ularning   asosiy
fikrlash   qobiliyatini   rivojlanishiga   yordam   beradi.   Barcha   o’   quvchilar   singari,
bolalar   ham   turli   xil   talim   uslublariga   ega.   Bolalar   uchun   mo'ljallangan   ta'lim
barcha   ta'lim   uslublarini   hisobga   oladi.   Taktik   va   kinestetik   o'rganish   turlari
o’quvchidan alohida e'tibor talab qiladi. Boshlang'ich maktablarda o’quvchilarning
iqtidorlari,   malakalari,   bilimlari   va   qiziqishlari   kengroq   bòladi.   Chet   tilini
o'rganish,   shuningdek,   o'rganuvchining   yaxshi   tushuna   olish   qobiliyatiga
bog'liqdir.   Chet   tilini   o'rgatish   mobaynida   har   bir   bolani   harakati   uchun
rag'batlantirib   borish   talab   etiladi.   Ularda   akustik,   kinestetik,   ritmik   va   vizual
farqlashni   rivojlantirish   kerak.   Bolalar   tez   o'rganishadi,   lekin   tezda   unutishadi.
Shuning   uchun,   nutqni   bir   necha   bor   takrorlab,   shu   mavzuga   doir   o'yin   yoki
tarqatmalar   orqali   bolalarning   esida   qolishiga   yordamlashish   mumkin.   Kurslar
spiral   bòlib,   muntazam   takrorlashlar   ajralmas   qismdir.   Xorijiy   tillarni
muvaffaqiyatli   o'rgatish   keng   qamrovli   usullarni   talab   qiladi.   Muloqotga
kirishishning   miqdori   va   sifati   tilni   tezroq   o'rganishning   asosiy   sabablari
hisoblanadi.   Dars   jarayonida   o’   quvchilarning   e'tibori   asosan   tilning   mazmuniga,
ahamiyatiga   qaratilishi   kerak.   O’   quvchilar   e'tiborini   birinchi   navbatda   tilning
kontent   mazmuniga  qaratishi  kerak.  Xorijiy  tillarni   muvaffaqiyatli  o'rganish   yana
orgatuvchidan   o'zida   mavjud   imkoniyatlardan   qay   darajada   mohirona
foydalanishiga   ham   bog'liqdir.O’   quvchilarga   shunday   vazifalar   berish   kerakki,
toki   ular   o'rgangan   bilimlarini   dars   jarayonida   amaga   oshirish,   qo'llashga   majbur
27 bo'lishsin.   O'zaro   muloqot   qilish   imkoniyatlari   til   ko'nikmalarining   rivojlanishida
muhim ahamiyatga ega. Ijtimoiy munosabat, ayniqsa o’ quvchilar tilning manosini
amalda   qo'llay   olishsa,   bu   ularga   tildan   samarali   foydalanishga   imkon   yaratadi.
O’qituvchi   tomonidan   ushbu   jarayon   uchun   mano   va   muzokaralar   o'tkazish
imkoniyati   muvaffaqiyatli   o’   qitishning   asosiy   shartlaridan   biri   hisoblanadi.   Chet
tili   ta'limi,   birinchi   navbatda,   chet   tilidagi   kundalik   uchraydigan,   real   bilim   va
ko'nikmalarini o'rganishga chorlashi kerak, lekin aniq bilimlarni ham rivojlanishiga
beparvo   qaramaslik   kerak.   Agar   biz   chet   tili   ta'limida   qo'llaniladigan   metodik-
didaktik   qarashlarga   to'xtaladigan   bo'lsak,   quyidagilarni   ta'kidlab   o'tishimiz   talab
etiladi:   Dars   jarayoni   bu   nafaqat   kommunikativ,   balki   kelajakda   o'rgangan
bilimlarni   qo'llay   olish   imkoniyatini   beradigan   kompetensiyalarni   qamrab   olishi
zarur.   Bolalarning   ko'pchiligi   chet   tillarni   o'rganishga   qishiqishadi.   Ularning
qishiqishlari,   albatta,   dars   jarayonini   tashkil   etilishi   va   bolalarning   bu   dars
jarayonida malum muvaffaqqiyatga erisha olishi bilan bog'liqdir. Bu qiziqish yillar
davomida   birdek   saqlanib   qolishiga   ishonish   -   bu   notog’ri,   shu   sababdan,
pedagoglar   bu   haqida   qaygurishlari,   yani   o'rganuvchilar   darsda   quvonchga   to'lib,
muvaffaqqiyatlarga   erishib   qatnashishlarini   taminlashi   zarur.   Chet   tili
o'rganuvchilari   chet   tili   ta'limida   o'zga   bir   til,   madaniyat   bilan   to'qnash
keladilar.   Shu   sababdan,   mashg'ulotlarda   aynan   o'sha   chet   tilga   xos   bo'lgan
ishonchli   materiallardan,   o'sha   madaniyatni   yetkazib   bera   oladigan   matn   va
abiyotlardan   foydalanish   tavsiya   etiladi.   Shuni   xulosa   qilib   aytib   o’   tish   kerakki,
farzandlarimiz   yetuk   kadr   bolib   yetishlarida   avvalambor,   maktabgacha   talimning
o'rni ahamiyatlidir. Biz ularni zamonaviy texnalogiyalar va zamonaviy ta'lim tizimi
bilan   taminlashimiz   talab   etiladi.   Maktabgacha   ta'lim   jamiyatdagi   har   bir   inson
28 ildizlarining   rivojlanishi,   yani   ularning   kelajakda   ona   yurtiga   munosib   farzand,
kuchli   shaxs   bolib   voyaga   yetishlarida 3
  ham   katta   ahamiyatga   ega.   Biz
farzandlarimiz   talimiga   ko'proq   e'tibor   berishimiz,   zamonaviy   shart-sharoitlar
yaratishimiz, yangiyangi usullar orqali ularning o'rganishlariga ko'maklashishimiz
zarur.   Chet   tillarini   o'rganish   bolalarga   kelajakda   yangi   imkoniyatlar   eshigini
ochishi,   ular   malakali   kadr   bòlib   yetishishi,   butun   jamiyat   uchun   nafi   tegadigan
shaxs bòlib kamol topishlari uchun ham ahamiyatlidir.
3
  Maktabgacha ta’lim tashkilotlarida bolalarga rus tilini o’rgatish usullari Majmua.
29 III.BOB. MAKTABGACHA TA’LIMDA MUASSALARIDA RUS TILI
FANINING O‘QITILISHIDAGI AYRIM MUAMMOLAR VA ULARNING
YECHIMLARI.
3.1.Maktabgacha ta’lim muassasalarida rus tili fanini o’qitish……………
Kelajakda   sifatli   kadrlarni   yetishtirib   chiqish   maqsadida,   farzandlarimizga
ayni   bugundan   chet   tili   yani   rus   tilini   o’rgatish   juda   ham   muhim.  Ayni   damda
dunyo adabiyotlarining kata qizmi rus tilida muloqot qilishini hisobga olsak rus tili
hozirgi   hayotda   nechog’lik   zarur   ekanligini   tushunib   yetamiz.   Dunyo   olimlarini
takidlashicha chet tilini o’rganish o’n   yoshgacha bo’lgan bolalarda oson kechishi
haqida yakdil fikirga kelishgan. Bu davrda bola tilni tushunib emas balki mexanik
tarzda   o’rganadi,   shuning   uchun   xorijiy   tilni   qo’llash   va   talafuz   qilish   oson
kechadi.   Bundan   tashqari   bog’cha   yoshidagi     uch   yoshgacha   bo’lgan   bolalarda
miyaning qabul qilish hajmi katalarga nisbatan 2 baravar tezroq amalga oshirilishi
isbotlangan.   Bazi   bir   olimlar   yana   shuni   ham   maslaxat   qilishadiki,   bolaga
tug’ilganidanoq   ikkinchi   tilni   o’rgatish   lozim,   shunda   bola   qo’shimcha   tilni
qiyinchliklarsiz   tez   va   oson   o’rganadi.   Hozirda   ko’plab   maktab   va   maktabgacha
ta’lim   muasassalarimiz   asosiy   o’quv   darsliklarni   chet   el   o’quv   qo’llanmalaridan
foyadalanilgan holda o’tishadi. Sobiq ta’lim vaziri Sh.Shermatovning takidlashicha
darsliklar   ayni   biz   uchun   qiyinlik   qiladi.   Sababi   chet   el   qo’llanmalari   ayni   o’z
bolalari uchun yani rus tilidagi darsliklar rus bolalari uchun yaratilgan va bu bizni
farzandlarimiz   uchun  bir   muncha   til   o’rganishdagi   qiyinchliklarni   tug’diradi.   Shu
boyis   2022-yilda   Xalq   ta’lim   vazirligi,   Maktabgacha   ta’lim   vazirligi   hamda
Angliyaning Cambrige university bilan hamkorlikda O’zbekistondagi maktabgacha
ta’limda   tarbiyalanuvchi   hamda   maktabning   boshlang’ich  sinfda   o’quvchi   bolalar
30 uchun   o’zbek   milliy   ertak   hikoyalariga   asoslangan   yangi   turdagi   kitoblarni   nashr
qilish   kelishib   olingan.   Ko’plab   pedagok   va   tarbiychilarnig   fikriga   ko’ra   yosh
bolalarda   ayni   ertak,   hikoya   hamda   o’yinlar   orqali   yangi   tilni   o’rganish   oson
kchadi.  Yani   bola   kun   davomida   qaysi   tilni   ko’proq   eshitsa   va   atrofidagilar   ayni
foydalangan   tilni   ayni   harakatlar   orqali   tez   anglaydi   va   o’rganadi.   Shu   boisdan
O’zbekiston   Respublikasi   Maktabgacha   ta’lim   vazirligining   2025-yilgacha
strategiyasida, bog’chalarda rus tilini mukammal hamda oson o’rgatish maqsadida,
yangicha   qulay   milliyligimizga   mos   ham   interfaol   o’yin   turlarni   ishga   tushurish
hamda  bog’chalarda  rus   tili   o’qituvchilarni   oshirish  ustvor  vazifa  qilib  qo’yilgan.
Albata bolalar tabiatga juda ham qiziquvcha bo’lishadi va atrof muhitni barcha xis
tuyg’ularni ishga soladi.
3.2.Tayyorlov guruh bolalarida rus tilini o’rgatishning asoslari.
Hozirgi   kunda   til   o`rganishga   bo`lgan   talab   yanada   oshmoqda.   Zamon
talabidan kelib chiqib til o`rganishda o`quvchining yoshi ahamiyatga ega emas.
“Dunyoga   kelgan   yangi   chaqaloq   bolaning   ruhini   «top-toza   paxtaga»
o’xshatadi.   Uning   fikricha,   bolaning   «top-toza   paxta»   tarzidagi   ruhiga   nimalarni
yozish   mutlaqo   katta   odamlar   ixtiyorlaridadir.   Shuning   uchun   bolaning   qanday
odam bo’lib yetishishi, ya’ni unda qanday shaxsiy fazilatlarning tarkib topishi bola
hayotdan   oladigan   tajribaga,   o’zgalar   bilan   muloqot   jarayonida   oladigan   hayotiy
tushuncha   va   tasavvurlariga   bog’liqdir’’,   deb ta’kidlaydi	 Angaliyalik	 olim	 Djon
Lokk.
Chet   tilini   o`qitish,   O`rta   maxsus   va   Oliy   ta`lim   dargohlarida,   balki
maktabgacha ta`lim muassasalarida ham ta`limning majburiy qismiga aylandi.  
31 Hammamiz   farzandimizni   bilimli   va   zamonaviy   inson   qilib   tarbiyalashni
xohlaymiz. Yanikim o`zimiz amalga oshirolmagan ishlarni bolalarimizda ko`rishni
istaymiz.   Bolalarning   xotirasi   katta   yoshdagi   insonlarnikidan   ancha   yaxshi   va
mustahkamroq.   Bolani   yoshlik   chog`idan   boshlab   chet   tiliga   bo`lgan   qiziqishini
oshirish, xato bo`lsada shu tilda gapirishga harakat qildirish kerak.
Bolalar 3 yoshdan boshlab til o`rganishsa, ular uchun bu ancha qulay vaqtdir:
bu yoshdagi bolalar xotira va nutq jihatidan ajralib turadi. Bolaning yoshi qancha
kichik   bo`lsa,   uning   so`z   boyligi   kam   hamda   talaffuzga   bo`lgan   ehtiyoj   katta
bo`ladi.
Bolalarga til o`rgatishning har-xil metodikalari mavjud. Misol qilib aytganda,
agarda   oddiy   kundalik   sharoitimizda   ko`chada,   o`qishda   yoki   uyda   chet   tilida
muloqot qilsak,  bola uchun yaxshi  najita beradi deb o`ylaymiz ammo bu ko`proq
katta yoshdagi bolalar uchun ancha samarali. Chunki ko`p holatlarda bola bunday
vaziyatda bu tilni o`rganishga bo`lgan qiziqishi so`nishi mumkin.
Bilamizki kichik yoshdagi bolalar ko`proq o`yin mashg`ulotlariga qiziqishadi
shuning   uchun   chet   tilini   o`qitishning   eng   yaxshi   usullaridan   biri   bu   o`yin.
O`rgatilayotgan   mavzu   o`yin   tarzida   tushuntirilsa   yoki   takrorlantirilsa   bu   bola
xotirasida qolishiga ancha yordam beradi.
Maktabgacha   yoshidagi   bolalar   til   ko’nikmalarini   rivojlantirish
bosqichlari:

Ta`limni boshlashdan oldin siz ham farzandingiz kabi bu tilga qiziqish

Til o`rgatish uchun yaxshi kitob topish

Farzandingiz   o`rganayotgan   tilga   aloqador   ertak   yoki   multfilm   tomosha
qildirish va manosini tushuntirib berish.
32 
Bolalar   tez   charchashadi   shuning   unchun   mashg`ulot   jarayoni   30-   40
minutdan oshmasligi

Dars jarayonida o`yin metodikasidan foydalanish

Mashg`ulot davomida bolani to`g`ri javobi uchun rag`batlantirib borish

Mavzuni   iloji   boricha   tik   turib   emas   gilamda   bolalar   bilan   birga   o`tirib
tushuntirish.
Ish   tajribamdan   kelib   chiqib   aytishim   mumkinki,   til   o`rgatish   jarayonida
bolalarga oddiy qilib “bu inglizchada (ruschada) bunaqa bo`ladi takrorlang yoki bu
inglizchada   (ruschada)   nima   degani   javob   berginchi”   kabilar   bolani   zeriktirib
qo`yadi.   Agarda   shu   metodika   o`yin   bilan   bog`lansa   bola   uchun   ancha   qiziqarli
bo`ladi.   Shu   bilan   birgalikda   ularning   faollik   darajasi   ham   o`sib   boradi.   Ko`p
kichik yoshdagi bolalar ustozidan qo`rqqani uchun o`qitilgan narsani o`rganishadi.
Bola   ustozidan   qo`rqishi   emas   uni   hurmat   qilishi   yaxshi   ko`rishi
kerak.Maktabgacha yoshdagi bolalar bilan faqatgina tajribali mutaxasisslar ishlashi
kerak. Hammamiz   farzandimizni   bilimli   va   zamonaviy   inson   qilib   tarbiyalashni
xohlaymiz.   Yanikim   ozimiz   amalga   oshirolmagan   ishlarni   bolalarimizda   korishni
istaymiz.   Bolalarning   xotirasi   katta   yoshdagi   insonlarnikidan   ancha   yaxshi   va
mustahkamroq.   Bolani   yoshlik   chogidan   boshlab   chet   tiliga   bolgan   qiziqishini
oshirish,   xato   bolsada   shu   tilda   gapirishga   harakat   qildirish   kerak.   Bolalar   3
yoshdan   boshlab   til   organishsa,   ular   uchun   bu   ancha   qulay   vaqtdir:   bu   yoshdagi
bolalar xotira va nutq jihatidan ajralib turadi. Bolaning yoshi qancha kichik bolsa,
uning soz boyligi kam hamda talaffuzga bolgan ehtiyoj katta boladi. Bolalarga til
orgatishning   har-xil   metodikalari   mavjud.   Misol   qilib   aytganda,   agarda   oddiy
kundalik sharoitimizda kochada, oqishda yoki uyda chet tilida muloqot qilsak, bola
33 uchun yaxshi  najita beradi  deb oylaymiz ammo bu koproq katta yoshdagi  bolalar
uchun   ancha   samarali.   Chunki   kop   holatlarda   bola   bunday   vaziyatda   bu   tilni
organishga   bolgan   qiziqishi   sonishi   mumkin.   Bilamizki   kichik   yoshdagi   bolalar
koproq oyin mashgulotlariga qiziqishadi shuning uchun chet tilini oqitishning eng
yaxshi   usullaridan   biri   bu   oyin.   Orgatilayotgan   mavzu   o`yin   tarzida   tushuntirilsa
yoki   takrorlantirilsa   bu   bola   xotirasida   qolishiga   ancha   yordam
beradi.Maktabgacha   yoshidagi   bolalar   til   ko’nikmalarini   rivojlantirish
bosqichlari:Talimni   boshlashdan   oldin   siz   ham   farzandingiz   kabi   bu   tilga
qiziqish:Til  orgatish  uchun yaxshi  kitob toppish:  Farzandingiz organayotgan tilga
aloqador   ertak   yoki   multfilm   tomosha   qildirish   va   manosini   tushuntirib
berish.Bolalar   tez   charchashadi   shuning   unchun   mashgulot   jarayoni   30-   40
minutdan   oshmasligiDars   jarayonida   oyin   metodikasidan   foydalanish,Mashg’ulot
davomida bolani togri javobi uchun rag’batlantirib borish,Mavzuni iloji boricha tik
turib   emas   gilamda   bolalar   bilan   birga   otirib   tushuntirish.   XXI   asr   taraqqiyoti
gullab   yashnayotgan   davrda   zamonaviy   ta’lim   makonida   ta’lim   va   tarbiyaning
o’rni   nihoyatli   ahamiyatlidir.   Hozirgi   zamon   yoshlari   jamiyat   taraqqiyotini
shakllanishida   asosiy   poydevor   bo’lib   xizmat   qiladi.   Har   tomonlama   rivojlangan
barkamol   shaxsni   shakllantirish   ta’lim   va   tarbiyaning   asosiy   maqsadi.   Bunday
shaxsni   shakllantirishga   maktabgacha   yoshdagi   bolalarga   chet   tilini   o’rgatish
o’ziga xos hissa qo’shadi. Chet tilini o’rgatish bolaning shaxsiy rivojlanishin ya’ni
zamonaviy dunyodagi ko’p tilli va ko’p ma’daniyatli vaziyatga moslashish  uchun
uni   yangi   til   dunyosi   bilan   tanishtirish   uchun   qulay   sharoit   yaratadi.Chet   tili
nafaqat maktablar va universitetlarda, balki ko'plab qo'shimcha maktabgacha ta'lim
muassasalarida  ham  ta'limning majburiy tarkibiy qismiga  aylandi. Jamiyatda  chet
34 tiliga   bo'lgan   talab,   bir   tomondan,   shuningdek,   ota-onalar   tomonidan   til   nafaqat
zamonaviy   insonni   tarbiyalashning   omili.Agar   ancha   yil   oldin   tilni   bilish   faqat
ba'zi sohalar ishlarida talab qilinadigan o'qitish metodikasi bolalarga qaratilgan edi
maktab   yoshi,   endi   otaonalar   chet   tilini   o'rganishni   iloji   boricha   erta   boshlashga
intilmoqda.   Maktabgacha   yoshdagi   bolalarni   chet   tiliga   o'rgatishning   asosiy
maqsadlari:   bolalarda   chet   tilida   boshlang‘ich   muloqot   qobiliyatlarini
shakllantirish;   o'z   maqsadlariga   erishish,   hayotiy   aloqa   sharoitida   fikr   va
hissiyotlarini   ifoda   etish   uchun   chet   tilidan   foydalanish   qobiliyati;   chet   tillarini
yanada   o'rganishga   ijobiy   munosabat   yaratish;   boshqa   mamlakatlar   hayoti   va
madaniyatiga   qiziqishni   uyg‘otish.   Chet   tilini   o’zlashtirish   uchun   maktabgacha
yoshdagi   bolalarning   psixologiyasini   hisobga   olgan   holda   aytishimiz   mumkinki,
ular   nutqining   fonetikasi   va   intonatsiyasiga   ayniqsa   sezgir,   shuning   uchun   ta’lim
boshlang’ich   bosqichning   asosiy   vazifasi   bolalarda   tog’ri   tallafuzni   shakllantirish
bo’lib,   unga   turli   mashqlar   va   maxsus   didaktik   mashqlar   yordamida   erishish
mumkin, fonetik eshitishni, shuningdek nutq nafasini rivojlantirish uchun xonadagi
o’yinlar   asosiy   vosita   hisoblanadi.   Chet   tilni   o'rganish   uchun   erta   yosh   afzalroq
bo'lishining   yana   bir   sababi   bor.   Bolalarni   o'qitish   -   bu   maktab   o'quvchilari   va
kattalarga   qaraganda   mutlaqo   boshqacha   uslubiy   yondashuvlar   asosida   yoshiga
mos   ijodkorlik   mashg’ulotlarni   talab   qiladi.   Maktabgacha   yoshda,   ingliz   tilini
o'qitishda,   bolalar   asta-sekin   kommunikativ   kompetentsiya   asoslarini
rivojlantiradilar   shakllantirish;   o'z   maqsadlariga   erishish,   hayotiy  aloqa   sharoitida
fikr   va   hissiyotlarini   ifoda   etish   uchun   chet   tilidan   foydalanish   qobiliyati;   chet
tillarini yanada o'rganishga ijobiy munosabat yaratish; boshqa mamlakatlar hayoti
va madaniyatiga qiziqishni uyg‘otish. Chet tilini o’zlashtirish uchun maktabgacha
35 yoshdagi   bolalarning   psixologiyasini   hisobga   olgan   holda   aytishimiz   mumkinki,
ular   nutqining   fonetikasi   va   intonatsiyasiga   ayniqsa   sezgir,   shuning   uchun   ta’lim
boshlang’ich   bosqichning   asosiy   vazifasi   bolalarda   tog’ri   tallafuzni   shakllantirish
bo’lib,   unga   turli   mashqlar   va   maxsus   didaktik   mashqlar   yordamida   erishish
mumkin, fonetik eshitishni, shuningdek nutq nafasini rivojlantirish uchun xonadagi
o’yinlar   asosiy   vosita   hisoblanadi.   Chet   tilni   o'rganish   uchun   erta   yosh   afzalroq
bo'lishining   yana   bir   sababi   bor.   Bolalarni   o'qitish   -   bu   maktab   o'quvchilari   va
kattalarga   qaraganda   mutlaqo   boshqacha   uslubiy   yondashuvlar   asosida   yoshiga
mos   ijodkorlik   mashg’ulotlarni   talab   qiladi.   Maktabgacha   yoshda,   ingliz   tilini
o'qitishda,   bolalar   asta-sekin   kommunikativ   kompetentsiya   asoslarini
rivojlantiradilar.
Bugungi   kunda   xorijiy   tillarni   bilish   konikmasi   proffessional   talimning
ajralmas  qismlaridan biri bolib bormoqda. Bu maktabgacha ta'lim  jarayonini ham
chetda   qoldirgani   yo'q.   Yoshlar   ta'limi   davomida   xorijiy   tillarni   o'rgatishning
ahamiyati   sezilarli   darajada   oshdi.   Buni   dinshunos   olim,   tarix   fanlari   nomzodi,
katta o'qituvchi Natalya Kireeva "Yoki biz hayotga, yoki imtihonlarga tayyorgarlik
ko'ramiz.   Birinchisini   tanlaymiz."   deb   takidlab   o'tdi.   Yaqinda   u   mahalliy   ta'lim
tizimi va printsiplari haqida gapirdi va nima uchun Finlyandiya ta'limi dunyodagi
eng   yaxshi   bilimlardan   biri   deb   qaralishi   to'g'risida   o'z   fikrlari   bilan   o'rtoqlashdi.
Hozirgi  kunda maktabgacha ta'limga etibor  berish, davlantning ijtimoiy, iqtisodiy
va ma'naviy jihatdan rivojlantirish demakdir Hozirgi kunda til o`rganishga bo`lgan
talab yanada oshmoqda. Zamon talabidan kelib chiqib til o`rganishda o`quvchining
yoshi ahamiyatga ega emas.“Dunyoga kelgan yangi chaqaloq bolaning ruhini «top-
toza   paxtaga»   o’xshatadi.   Uning   fikricha,   bolaning   «top-toza   paxta»   tarzidagi
36 ruhiga   nimalarni   yozish   mutlaqo   katta   odamlar   ixtiyorlaridadir.   Shuning   uchun
bolaning qanday odam  bo’lib yetishishi, ya’ni  unda qanday shaxsiy fazilatlarning
tarkib topishi bola hayotdan oladigan tajribaga, o’zgalar bilan muloqot jarayonida
oladigan   hayotiy   tushuncha   va   tasavvurlariga   bog’liqdir’’,   deb   ta’kidlaydi
Angaliyalik   olim   Djon   Lokk.Chet   tilini   o`qitish,   O`rta   maxsus   va   Oliy   ta`lim
dargohlarida,   balki   maktabgacha   ta`lim   muassasalarida   ham   ta`limning   majburiy
qismiga   aylandi.   Hammamiz   farzandimizni   bilimli   va   zamonaviy   inson   qilib
tarbiyalashni   xohlaymiz.   Yanikim   o`zimiz   amalga   oshirolmagan   ishlarni
bolalarimizda   ko`rishni   istaymiz.   Bolalarning   xotirasi   katta   yoshdagi
insonlarnikidan ancha yaxshi va mustahkamroq. Bolani yoshlik chog`idan boshlab
chet   tiliga   bo`lgan   qiziqishini   oshirish,   xato  bo`lsada   shu   tilda   gapirishga   harakat
qildirish   kerak.   Belgilar   va   rasmlar   bilan   ishlash   usuli.Kundalik   so'z   boyligini
targ'ib   qilishning   usullaridan   biri   -   Touchtime   Internationalning   direktori   doktor
Eleyn   Fogel   Shneyderning   so'zlariga   ko'ra:   "Bolalarga   umumiy   brendlar   va
belgilarga   og'zaki   yorliq   qo'yishdir."   U   rasmdan   so'zga   tarjima   qilish   tilni
rivojlantirishga yordam  berishini  tushuntiradi. Yani  bu bolalarni  yangi  tillarni  tez
va   oson   o'zlashtirishida   juda   katta   yordam   beradi.   Maktabgacha   ta'lim   -
yoshlarimiz ta'limi   va  tarbiyasining  ilk bosqichi  hisoblanadi.   To'g'ri   maktabgacha
tarbiya dasturi bizning bolalarimizga noyob aqlga mos keladigan tarzda o'sishi  va
o'rganishiga   yordam   berishi   kerak.   Ammo   bolalar   kattalarnikidan   farqli   ravishda
kelajakni,   ertani   oylab   organishmaydi.   Ingliz   tilidagi   dars   «shu   yerda   va   aynan
hozir» manosida otkazilishi, bolishi kerak. Bolalar chet tilni hikoyalarni tushunish
yoki   oyinlarda   galaba   qozonish   orqali   osonroq   organadilar.   Agarda   xohlasalar,
ozlari ishtirokidagi oyinlar orqali organgan malumotlarini mustahkamlab oladilar.
37 Bir tomondan, til  bilan ifodalangan kontent bolalar  hayoti, kundaligi  bilan bogliq
bolishi   kerak,   boshqa   tomondan,   bolalarni   muloqotga   chorlaydigan   faoliyat   yoki
vazifalar   qiziqarli   va   muhim   bolishi   kerak.   O'quvchilar   dars   davomida   ozlarini
darsning   bir   qismi   sifatida   tushunishadi   va   dars   jarayonida   xuddi   asar
qahramonidek   ozlarini   tutishadi,   harakat   qilishadi.   Boshlangich   sinflarda,   odatda,
chet tillarni organish hayotiy situatsiya va oyinlarga asoslangan harakat usullaridan
foydalangan tarzda organilganda juda samarali hamda muvaffaqiyatli boladi. Agar
oyinli-syujetli   situatsiyalar   orqali   chet   tili   orgatilsa,   barcha   bolalar   bajonu-dil
ishtirok etishadi, sababi ular shu tarzda osha situatsiyaning bir bolagi ekanligini his
etishadi.   O'quvchilar   chet   tili   bilan,   birinchi   navbatda,   oz   sinf   xonalarida   birga
"yashaydilar". Shuning uchun sinfda muloqot imkoni bolsa, osha chet tilida bolishi
kerak . Bolalar nafaqat yoriqnomalarni tushunish bilan cheklanib qolmasdan, balki
chet   tili   orqali   oz   ehtiyojlarini   ifodalashlari   ham   mumkin.   Shu   nuqtai   nazardan,
ingliz tilida gaplashadigan shaxs(ona ili ingliz tili bolgan)lar bilan muloqot qilishi,
sinfga taklif etish ham foydali hisoblanadi. Konstruktiv yondashuvga kora, bolalar
imkon qadar koproq tilda ozlari sozlar mazmunini, qoidalarni bilib olishlari kerak.
Bu shuningdek, ularning asosiy fikrlash qobiliyatini rivojlanishiga yordam beradi.
Barcha   o'quvchilar   singari,   bolalar   ham   turli   xil   talim   uslublariga   ega.   Bolalar
uchun   moljallangan   talim   barcha   talim   uslublarini   hisobga   oladi.   Taktik   va
kinestetik   organish   turlari   o'quvchidan   alohida   etibor   talab   qiladi.   Boshlangich
maktablarda   o'quvchilarning   iqtidorlari,   malakalari,   bilimlari   va   qiziqishlari
kengroq   boladi.   Chet   tilini   organish,   shuningdek,   organuvchining   yaxshi   tushuna
olish qobiliyatiga bogliqdir. Chet tilini orgatish mobaynida har bir bolani harakati
uchun ragbatlantirib borish talab etiladi. Ularda akustik, kinestetik, ritmik va vizual
38 farqlashni   rivojlantirish   kerak.   Bolalar   tez   organishadi,   lekin   tezda   unutishadi.
Shuning   uchun,   nutqni   bir   necha   bor   takrorlab,   shu   mavzuga   doir   oyin   yoki
tarqatmalar   orqali   bolalarning   esida   qolishiga   yordamlashish   mumkin.   Kurslar
spiral   bolib,   muntazam   takrorlashlar   ajralmas   qismdir.Xorijiy   tillarni
muvaffaqiyatli   orgatish   keng   qamrovli   usullarni   talab   qiladi.   Bolalar   3   yoshdan
boshlab   til   o`rganishsa,   ular   uchun   bu   ancha   qulay   vaqtdir:   bu   yoshdagi   bolalar
xotira va nutq jihatidan ajralib turadi. Bolaning yoshi qancha kichik bo`lsa, uning
so`z   boyligi   kam   hamda   talaffuzga   bo`lgan   ehtiyoj   katta   bo`ladi.   Bolalarga   til
o`rgatishning   har-xil   metodikalari   mavjud.   Misol   qilib   aytganda,   agarda   oddiy
kundalik   sharoitimizda   ko`chada,   o`qishda   yoki   uyda   chet   tilida   muloqot   qilsak,
bola   uchun   yaxshi   najita   beradi   deb   o`ylaymiz   ammo   bu   ko`proq   katta   yoshdagi
bolalar   uchun   ancha   samarali.   Chunki   ko`p   holatlarda   bola   bunday   vaziyatda   bu
tilni   o`rganishga   bo`lgan   qiziqishi   so`nishi   mumkin.Bilamizki   kichik   yoshdagi
bolalar   ko`proq   o`yin   mashg`ulotlariga   qiziqishadi   shuning   uchun   chet   tilini
o`qitishning   eng   yaxshi   usullaridan   biri   bu   o`yin.   O`rgatilayotgan   mavzu   o`yin
tarzida tushuntirilsa yoki takrorlantirilsa bu bola xotirasida qolishiga ancha yordam
beradi.   Shuni   xulosa   qilib   aytib   o'tish   kerakki,   farzandlarimiz   yetuk   kadr   bolib
yetishlarida   avvalambor,   maktabgacha   talimning   orni   ahamiyatlidir.   Biz   ularni
zamonaviy   texnalogiyalar   va   zamonaviy   talim   tizimi   bilan   taminlashimiz   talab
etiladi. Maktabgacha talim jamiyatdagi har bir inson ildizlarining rivojlanishi, yani
ularning   kelajakda   ona   yurtiga   munosib   farzand,   kuchli   shaxs   bolib   voyaga
yetishlarida ham  katta ahamiyatga  ega. Biz  farzandlarimiz talimiga koproq etibor
berishimiz,   zamonaviy   shart-sharoitlar   yaratishimiz,   yangi-yangi   usullar   orqali
ularning   organishlariga   komaklashishimiz   zarur.   Chet   tillarini   organish   bolalarga
39 kelajakda yangi imkoniyatlar eshigini ochishi, ular malakali  kadr bolib yetishishi,
butun   jamiyat   uchun   nafi   tegadigan   shaxs   bolib   kamol   topishlari   uchun   ham
ahamiyatlidir.  4
3.3.Maktabgacha ta’limda tayyorlov guruh bolalarida rus tilini
rivojlantirish metodikasi.
Suhbat   —   bu   rus   tilini   o’qitishning   dastlabki   bosqichida   eng   qulay   va   keng
tarqalgan   ish   turidir.   Suhbat   jarayonida   bolalar   yangi   so’zlarni   zarur   grammatik
shaklda   o’rganib   oladilar,   o’tgan   mashg’ulot   materiallarinitakrorlaydilar,   ularda
o’rganilayotgan tilda muloqot qilish ko’nikmalari shakllanadi. Milliy maktabgacha
ta’lim   muassasalarida   rus   tili   mashg’ulotlarida   asosan   hosil   qiluvchi   (o’rgatilgan
material asosida) va umumlashtiruvchi suhbatlardan foydalanish lozim. Suhbatdan
bolalar   bilimlarini   bir   tizimga   solish   uchun   foydalaniladi.   Suhbat   jonli   tusga   ega
bo’lishi   va   eng   yuqori   samara   berishi   uchun   bolalarning   mustaqil   fikrlarini
eshitish,   ularning   suhbat   mavzusiga   nisbatan   shaxsiy   munosabatlarini   aniqlashga
intilish   lozim.   Suhbat   tabiiy   holda   va   erkin   borishi   zarur.   Agar   mantiqiy   va
grammatik   jihatdan   to’gri   bo’lsa,   qisqa   javob   keng   yoyilgan   javobdan   ko’ra
ishonchliroq   chiqadi.   To’gri   javob   olish   uchun   savolni   to’gri   tuzish   muhim
ahamiyatga ega. Savollar oddiy, aniq, va tushunarli bo’lishi kerak.Boshqa kishilar
bilan   suhbatlashish,   o’ztaassurotlarini,   fikrlarini,   hislarini,   kechinmalarini
boshqalar   bilan   o’rtoqlashishga   ehtiyojmandlik   insonga   xos   xususiyatlardandir.
Bolaga esa, ayniqsa, ko’proq xosdir. Bu ehtiyojdan boshqa millat bolalarida ruscha
suhbatlashish   nutqini   rivojlantirish   yo’lida   foydalanish   lozim.   Kuzatishlar   shuni
4
  S. M. Gafforova , G. Z. Garafiyev , D.S. Garipova, G. M. Bilalova , R. F. Nigmatullina , Z.F. Badrutdinova : Biz
rus tilini o’rganamiz. Maktabgacha yoshdagi bolalarga rus tilini o’rgatish bo’yicha uslubiy qo’llanma.
40 ko’rsatadiki,   bola   tovush   dunyosi   bilan   qiziqishni   va   unga   munosabat   bildirishni
erta   boshlaydi,   ritmni   qabul   qilish   borasida   yorqin   ifodalangan   sezgini   namoyon
qiladi.   Bolalar   she’r   eshitish   va   uni   gapirib   berishni   yaxshi   ko’radilar.   "Yaxshi
she’r   —   musiqa.   Eng   kichik   bolalar   ham   uning   sur’atini   osonlik   bilan   ilgab
oladilar,   ular   qofiyalarning   bir-biriga   mos   kelishidan   va   she’rning   chiroyli
yozilganidan   zavqlanadilar.   Ruscha   so’zlashish   nutqini   o’rgatishda   atrofni   o’rab
turgan muhit katta imkoniyatlar yaratadi. Izchillik bilan amaliy tajriba to’plash va
o’z   taassurotlari,   hissiyotlarini   nutqda   aks   ettirish   uchun   bolalarda   kuzatish
qobiliyatini   rivojlantirish   zarur.   Taassurot   esa   hamma   vaqt   so’zdan   oldinturishi,
so’z   esa   taassurotning   ortidan   borishi   kerak.   Maktabgacha   yoshdagi   bolalar
mashg’ulotda   tez   toliqib   qoladilar,   shuning   uchun   mashg’ulotni   o’tkazish
jarayonida   pedagogga   bolalarning   ish   qobiliyatini   oshiruvchi   yengil   jismoniy
mashqlarni o’tkazish tavsiya etiladi. Jismoniy mashqlarni o’tkazish paytida bolalar
ruscha   so’zlarni   qo’llagan   holda   harakat   qiladilar,   turli   harakatlarni   bajaradilar,
tanish   so’zlarni,   so’z   birikmalarini,   gaplarni   va   she’rlarni   takrorlaydilar   hamda
mustahkamlaydilar.   Maktabgacha   yoshdagi   bolalar   hayotida   o’yinchoqlar   muhim
o’rin tutadi. O’yinchoqlarda atrofdagi hayotiy narsalar kichraytirilgan hajmda aks
etgan va bu bolaga ulardan o’yin davomida hayotiy vaziyatlarga qarab foydalanish
imkonini beradi.
Hozirgi   kunda   O‘zbekisto   Respublikasi   Prezidenti   Shavkat   Mirziyayev
Ta’lim   sohasiga   oid   qaror,   farmonva   farmoishlar   kiritilmoqda.   Va
Konsitutsiyamizga oliy ta’lim tizimini 2030-yilgacha rivojlantirish chora tadbirlari
to’g’isida qonun kiritildi. Shu bilan bir qatorda professional ta’lim tizimini yanada
takomillashtirishga doir qonun qabul qilindi. Va til sohasida ko’plab o’zgartirishlar
41 kiritildi   [1,25].   Bugungi   kunda   ko’plab   metodiklar   mavjud.   Ya’ni   bundan
ko’zlangan   maqsad   bolalarni   aqlan   yetuk   va   barkamol   qilib   ulg’aytirish.Avvalo
psixologiyga nazar solaylik: Inson o’zini bilish va yaqinlarini yaxshiroq tushunish
uchun psixologiyaga murojaat qiladi. Ushbu bilim ularning harakatlarining haqiqiy
motivlarini ko’rish va anglashga yordam beradi. Psixologiya ruh haqidagi fan deb
ham   ataladi,   inson   hayotning   ma’lum   bir   lahzalarida   o’ziga   savollar   berishni
boshlaydi   — «men  kimman?», «Men   qayerdaman?», «Nega  men  bu yerdaman?»
Nima   uchun   odamga   bu   bilim   va   ong   kerak?   Psixologiya   hayot   yo’lida   qolib
ketmaslik,   bir   ariqqa   keyinchalik   qayta   tushmaslik   va   yiqilgadan   so’ng
ko’tarilishga kuch topish va davom etishga yordam beradi [3,67]. Hozirgi kunda til
organishga   bolgan   talab   yanada   oshmoqda.   Zamon   talabidan   kelib   chiqib   til
organishda   oquvchining   yoshi   ahamiyatga   ega   emas.   “Dunyoga   kelgan   yangi
chaqaloq bolaning ruhini «top-toza paxtaga» o’xshatadi.  Uning fikricha, bolaning
«top-toza   paxta»   tarzidagi   ruhiga   nimalarni   yozish   mutlaqo   katta   odamlar
ixtiyorlaridadir.   Shuning   uchun   bolaning   qanday   odam   bo’lib   yetishishi,   ya’ni
unda qanday shaxsiy fazilatlarning tarkib topishi bola hayotdan oladigan tajribaga,
o’zgalar   bilan   muloqot   jarayonida   oladigan   hayotiy   tushuncha   va   tasavvurlariga
bog’liqdir’’,  deb   ta’kidlaydi   Angaliyalik   olim   Djon  Lokk.Chet   tilini   oqitish,   Orta
maxsus   va  Oliy  talim   dargohlarida,  balki  maktabgacha   talim   muassasalarida  ham
talimning majburiy qismiga aylandi.
Hammamiz   farzandimizni   bilimli   va   zamonaviy   inson   qilib   tarbiyalashni
xohlaymiz.   Yanikim   ozimiz   amalga   oshirolmagan   ishlarni   bolalarimizda   korishni
istaymiz.   Bolalarning   xotirasi   katta   yoshdagi   insonlarnikidan   ancha   yaxshi   va
mustahkamroq.   Bolani   yoshlik   chogidan   boshlab   chet   tiliga   bolgan   qiziqishini
42 oshirish,   xato   bolsada   shu   tilda   gapirishga   harakat   qildirish   kerak.   Bolalar   3
yoshdan   boshlab   til   organishsa,   ular   uchun   bu   ancha   qulay   vaqtdir:   bu   yoshdagi
bolalar xotira va nutq jihatidan ajralib turadi. Bolaning yoshi qancha kichik bolsa,
uning soz boyligi kam hamda talaffuzga bolgan ehtiyoj katta boladi. Bolalarga til
orgatishning   har-xil   metodikalari   mavjud.   Misol   qilib   aytganda,   agarda   oddiy
kundalik sharoitimizda kochada, oqishda yoki uyda chet tilida muloqot qilsak, bola
uchun yaxshi  najita beradi  deb oylaymiz ammo bu koproq katta yoshdagi  bolalar
uchun   ancha   samarali.   Chunki   kop   holatlarda   bola   bunday   vaziyatda   bu   tilni
organishga   bolgan   qiziqishi   sonishi   mumkin.   Bilamizki   kichik   yoshdagi   bolalar
koproq oyin mashgulotlariga qiziqishadi shuning uchun chet tilini oqitishning eng
yaxshi   usullaridan   biri   bu   oyin.   Orgatilayotgan   mavzu   o`yin   tarzida   tushuntirilsa
yoki   takrorlantirilsa   bu   bola   xotirasida   qolishiga   ancha   yordam   beradi.
Maktabgacha   yoshidagi   bolalar   til   ko’nikmalarini   rivojlantirish   bosqichlari:
Talimni boshlashdan oldin siz ham farzandingiz kabi bu tilga qiziqish: Til orgatish
uchun   yaxshi   kitob   toppish:   Farzandingiz   organayotgan   tilga   aloqador   ertak   yoki
multfilm tomosha qildirish va manosini tushuntirib berish.Bolalar tez charchashadi
shuning   unchun   mashgulot   jarayoni   30-   40   minutdan   oshmasligiDars   jarayonida
oyin   metodikasidan   foydalanish,Mashg’ulot   davomida   bolani   togri   javobi   uchun
rag’batlantirib   borish,Mavzuni   iloji   boricha   tik   turib   emas   gilamda   bolalar   bilan
birga   otirib   tushuntirish.   XXI   asr   taraqqiyoti   gullab   yashnayotgan   davrda
zamonaviy   ta’lim   makonida   ta’lim   va   tarbiyaning   o’rni   nihoyatli   ahamiyatlidir.
Hozirgi   zamon   yoshlari   jamiyat   taraqqiyotini   shakllanishida   asosiy   poydevor
bo’lib   xizmat   qiladi.   Har   tomonlama   rivojlangan   barkamol   shaxsni   shakllantirish
ta’lim   va   tarbiyaning   asosiy   maqsadi.   Bunday   shaxsni   shakllantirishga
43 maktabgacha   yoshdagi   bolalarga   chet   tilini   o’rgatish   o’ziga   xos   hissa   qo’shadi.
Chet   tilini   o’rgatish   bolaning   shaxsiy   rivojlanishin   ya’ni   zamonaviy   dunyodagi
ko’p   tilli   va   ko’p   ma’daniyatli   vaziyatga   moslashish   uchun   uni   yangi   til   dunyosi
bilan   tanishtirish   uchun   qulay   sharoit   yaratadi.Chet   tili   nafaqat   maktablar   va
universitetlarda, balki ko'plab qo'shimcha maktabgacha ta'lim muassasalarida ham
ta'limning   majburiy   tarkibiy   qismiga   aylandi.   Jamiyatda   chet   tiliga   bo'lgan   talab,
bir   tomondan,   shuningdek,   ota-onalar   tomonidan   til   nafaqat   zamonaviy   insonni
tarbiyalashning  omili.Agar ancha yil oldin tilni  bilish faqat  ba'zi  sohalar  ishlarida
talab   qilinadigan   o'qitish   metodikasi   bolalarga   qaratilgan   edi   maktab   yoshi,   endi
otaonalar   chet   tilini   o'rganishni   iloji   boricha   erta   boshlashga   intilmoqda.
Maktabgacha   yoshdagi   bolalarni   chet   tiliga   o'rgatishning   asosiy   maqsadlari:
bolalarda   chet   tilida   boshlang‘ich   muloqot   qobiliyatlarini   shakllantirish;   o'z
maqsadlariga   erishish,   hayotiy   aloqa   sharoitida   fikr   va   hissiyotlarini   ifoda   etish
uchun   chet   tilidan   foydalanish   qobiliyati;   chet   tillarini   yanada   o'rganishga   ijobiy
munosabat   yaratish;   boshqa   mamlakatlar   hayoti   va   madaniyatiga   qiziqishni
uyg‘otish.   Chet   tilini   o’zlashtirish   uchun   maktabgacha   yoshdagi   bolalarning
psixologiyasini   hisobga   olgan   holda   aytishimiz   mumkinki,   ular   nutqining
fonetikasi   va   intonatsiyasiga   ayniqsa   sezgir,   shuning   uchun   ta’lim   boshlang’ich
bosqichning   asosiy   vazifasi   bolalarda   tog’ri   tallafuzni   shakllantirish   bo’lib,   unga
turli   mashqlar   va   maxsus   didaktik   mashqlar   yordamida   erishish   mumkin,   fonetik
eshitishni,  shuningdek  nutq  nafasini  rivojlantirish  uchun  xonadagi   o’yinlar  asosiy
vosita hisoblanadi. Chet tilni o'rganish uchun erta yosh afzalroq bo'lishining yana
bir sababi bor. Bolalarni o'qitish - bu maktab o'quvchilari va kattalarga qaraganda
mutlaqo   boshqacha   uslubiy   yondashuvlar   asosida   yoshiga   mos   ijodkorlik
44 mashg’ulotlarni   talab   qiladi.   Maktabgacha   yoshda,   ingliz   tilini   o'qitishda,   bolalar
asta-sekin   kommunikativ   kompetentsiya   asoslarini   rivojlantiradilar   shakllantirish;
o'z maqsadlariga erishish, hayotiy aloqa sharoitida fikr va hissiyotlarini ifoda etish
uchun   chet   tilidan   foydalanish   qobiliyati;   chet   tillarini   yanada   o'rganishga   ijobiy
munosabat   yaratish;   boshqa   mamlakatlar   hayoti   va   madaniyatiga   qiziqishni
uyg‘otish.   Chet   tilini   o’zlashtirish   uchun   maktabgacha   yoshdagi   bolalarning
psixologiyasini   hisobga   olgan   holda   aytishimiz   mumkinki,   ular   nutqining
fonetikasi   va   intonatsiyasiga   ayniqsa   sezgir,   shuning   uchun   ta’lim   boshlang’ich
bosqichning   asosiy   vazifasi   bolalarda   tog’ri   tallafuzni   shakllantirish   bo’lib,   unga
turli   mashqlar   va   maxsus   didaktik   mashqlar   yordamida   erishish   mumkin,   fonetik
eshitishni,  shuningdek  nutq  nafasini  rivojlantirish  uchun  xonadagi   o’yinlar  asosiy
vosita hisoblanadi. Chet tilni o'rganish uchun erta yosh afzalroq bo'lishining yana
bir sababi bor.  5
Bolalarni o'qitish - bu maktab o'quvchilari va kattalarga qaraganda
mutlaqo   boshqacha   uslubiy   yondashuvlar   asosida   yoshiga   mos   ijodkorlik
mashg’ulotlarni   talab   qiladi.   Maktabgacha   yoshda,   ingliz   tilini   o'qitishda,   bolalar
asta-sekin  kommunikativ kompetentsiya   asoslarini   rivojlantiradilar   [3,85].  Xulosa
shundaki   bu   metodlar   orqali   ta’lim   samaradorligini   oshiramiz   ,   o’qituvchi   va
o’quvchi   o’rtasida   uzviy   bog’liqlik   o’rnatamiz   va   bolalarda   erkin   ijodiy   fikrlash
ko’nikmalari rivojlanadi va shu bilan birga maktabning nufuzi oshadi shu qatorda
bolada   shijoat   uyg’onadi.   Bundan   ko’zlangan   maqsad   shu   bolalarni   erkin
fikrlashga yordam bera olishlik.
5
 Maktabgacha ta’lim tashkilotlarida bolalarga rus tilini o’rgatish usullari Majmua.
45 XULOSA
Xulosa   o`rnida   aytish   mumkinki,   maktabgacha   yoshdagi   bolalarni   rus   tiliga
o`rgatish qiziqarli o`yinlar orqali samarali amalga oshadi. Bunda bola o`yin zavqi
bilan   bo`lib,   rus   tilini   o`rganayotganida   qiyinchilikka   uchramaydi.   Bunda
qo`llaniladigan   metodlarni   maktabgacha   ta`lim   muassasalarida   keng
ommalashtirish bugungi kunning dolzarb masalasidir.Bugungi kunga qadar barcha
bog’chalar zarur jihozlar bilan ta’minlangan. O’qituvchi bolalar bilan ishlashda o’z
metodikasiga amal qilishi , ularni rus va boshqa chet tillarini o’rganishga qiziqtira
olishi  kerak. Bolalar  qo’shiqlari, she’rlari  va boshqa bir qator  o’yinlar yordamida
o’qituvchi bolalarni yangi xorijiy tillarni o’rganishga jalb qila olishi kerak. Bundan
tashqari, chet tilini o’rganish yangi ko’nikma va bilimlarga ega bo’lishga, boshqa
mamlakatlar tarixi va madaniyati haqida ko’proq ma’lumot olishga yordam beradi.
Har   bir   ota-ona   o’z   farzandining   chet   tilini   bilishini   va   o’zlashtirishini   xohlaydi,
shuning   uchun   chet   tilini   o’rganishni   maktabgacha   yoshdan   boshlab   4-5   yoshdan
boshlagan   maqsadga   muvofiq   Rus   tilini   maktablar,   kollej   va   litseylar,
universitetlarda,   shuningdek,   maktabgacha   ta’lim   dargohlarida   o’qitish   yo’lga
qo’yilgan.  Rus  tili  ham  ingliz tili   kabi  ikkinchi   tilimizga  aylanib  bormoqda.  Til   -
ta’limning eng muhim vositasidir, faqat ona tilini yaxshi bilishgina boshqa tillarni
jumladan,   rus   tilini   o’rganishga   va   o’qitishga   yordam   beradi.   Bugungi   kunda
ko’plab ota-onalar nafaqat farzandlarining ona tilini saqlab qolishga, balki rus tili
va   boshqa   xorijiy   tillarni   ham   o’zlashtirishga   intilmoqda.   Jamiyatda   rus   tiliga
bo’lgan   talab,   shuningdek,   ota-onalarning   iltimos   va   takliflari   kun   sayin   ortib
bormoqda. Agar ota-onalar farzandlarining rus yoki chet tilini chuqur o’rgatadigan
yaxshi   maktabda   o’qishini   xohlasalar   bola   maktab   yoshigacha   bu   tilni   ma’lum
46 darajada   bilishi   kerak.   Shuni   ta’kidlash   kerakki,   bolalar   uchun   til   o’rganish
qanchalik erta boshlansa, til ko’nikmalarini o’zlashtirish darajasi shunchalik yuqori
bo’ladi.   Rus   tilini   o’qitishning   asosiy   shakli   darsdir.   Sababi   yurtimizda   ushbu   til
birinchi tili bo’lgan aholi soni u qadar ko’p emas va hammada ham jonli muloqot
or   qali   ushbu   tilni   o’rganish   imkoniyati   mavjud   emas.   Mashg’ulotlarning   asosiy
maqsadi bolalarning nutq faolligini uyg’otish va rus tilidagi nutqning to’g’riligiga
erishishdir.   Bolalarga   rus   tilini   o’rgatish   bo’yicha   ishlarni   rejalashtirishda
o’qituvchi   guruhdagi,   oilalardagi   nutq   holatini,   bolalarning   rus   tilini   tushunish
darajasini hisobga olishi kerak. Har bir darsda nutq muammolarini har tomonlama
yechish   ko’zda   tutilgan   bo’lib,   bunda   mavzu   va   aniq   vazifalardan   qat’i   nazar,
tilning fonetik, leksik, grammatik jihatlari ustida ish bir vaqtda olib boriladi, izchil
nutq   malakalari   shakllantiriladi.   Rus   tilini   o’qitishning   asosiy   muammosi   -   bu
bolaning yoshi. Ma’lumki, bolalarga rus tilini o’rgatishda ularning yoshi asos qilib
olinadi,   chunki   bola   chet   tilini   so’zlar,   qo’shiqlar,   musiqa   va   o’yinlar   orqali
o’rganadi.
Mamlakatimiz   mustaqillikka   erishgach,   rus   tiliga   e’tibor   biroz   pasaygan
davrlar ham bo’ldi. Sababi, uning o’rniga boshqa xorijiy tillar, xususan, ingliz va
fransuz   tillari   kirib   kela   boshladi.   Ammo   aholining   hanuzgacha   salmoqli   qismini
tashkil   qiladigan   o’rta   yoki   katta   avlod   vakillari   orasida   rus   tilining   qadri,
ahamiyati   balandligicha   saqlanib   qolgandi.   Har   qanday   til   insonni   yuksaltiradi
deganlaridek, rus tilini o’rganish ham  insonga katta imkoniyatlar  eshigini  ochadi.
Zero   hanuzgacha   yer   yuzi   aholisining   ancha   qismi   rus   tilida   muloqot   qilishadi.
Rossiya   federatsiyasi   va   Sharqiy   Yevropa   davlatlarining   aksariyat   qismi   aynan
ushbu   tilda   muloqot   qiladilar.   Yurtimiz   misolida   olib   qaraydigan   bo’lsak   ham
47 aholining   ma’lum   qismi   bo’lmish   ruslar,   tatarlar   va   shu   kabi   xalqlar   ushbu   tilda
so’zlashadilar. Shunday ekan ushbu tilni o’rganish, o’rgatish dolzarb masaladir.
Foydalanilgan adabiyotlar
1.O’zbekiston   Respublikasi   Prezidentining   2018   yili   30   –   sentabrdagi   “
Maktabgacha   ta’lim   tizimini   boshqarishni   takomillashtirish   chora   tadbirlari
to’g’risida”gi PQ – 3955- sonly qarori. 
2.   O’zbekiston   Respublikasi   Prezidentining   2019   yil   8   –   maydagi   “
O’zbekiston Respublikasi maktabgacha ta’lim tizimini 2030 yilgacha rivojlantirish
konsepsiyasi tasdiqlash to’g’risida”gi qarori PQ- 4312- sonly qarori. 
3.Maktabgacha   ta’lim   tashkilotlarida   bolalarga   rus   tilini   o’rgatish   usullari
Majmua. 
48 4.M.   Berdiyeva,   S.   Bo’ronova   Maktabgacha   va   boshlang’ich   talimda   ingiliz
tili   mashg’ulotlari   orqali   bolalarning   mustaqil   fikirlash   qobiliyatini
shakillantirishning samarali usullari.
5. Devid   A.   J.,   Eggen,   P.   Kauchak.   Ta’lim   usullari;   Talabalarning   o’qishini
rag’batlantirish  2018.
6. Feng   Vang,   Erta   yoshdagi   bolalar   ta’limida   tadqiqotga   asoslangan   ta’lim
texnologiyasini qo’llash. 
7. E. Yu. Protasova, N.M. Vatan: Maktabgacha yoshdagi bolalarga chet tilini
o’rgatish usullari. 
8. Bolalarni ruscha kidskey.org saytiga qiziqtirish uchun 12 ta maslahat 
9. S. M. Gafforova , G. Z. Garafiyev , D.S. Garipova, G. M. Bilalova , R. F.
Nigmatullina   ,   Z.F.   Badrutdinova   :   Biz   rus   tilini   o’rganamiz.   Maktabgacha
yoshdagi bolalarga rus tilini o’rgatish bo’yicha uslubiy qo’llanma.
Internet saytlar
1.fanfikr.uz
2.www.edu.uz
3.www.ziyonet.uz
4.www.arxiv.uz
49

Tayyorlov guruh bolalarini rus tili o'rgatish metodikasi

MUNDARIJA

KIRISH…………………………………………………………………………….3

I.BOB. MAKTAB YOSHGACHA BOLALARGA RUS TILINI O’QITISH METODIKASI VA DOLZARBLIGI.

1.1.Maktabgacha yoshdagi bolalarda rus tili haqida tushunchalar berish.................5

1.2.Maktabgacha yoshdagi bolalarni rus tiliga bo’lgan qiziqishlarini oshirish....................................................................................................................17

1.3.Maktabgacha yoshdagi bolalarda rus tiliga metodlar yordamida o’rgatish…………………………………………………………………………...10

II.BOB.MAKTABGACHA YOSHDAGI BOLALARNI RUS TILIGA O`RGATISHNING ZAMONAVIY METODLARI

2.1.Maktabgacha ta'limda rus tilini o'rgatishning zamonaviy usullari….....……….13

2.2.Maktabgacha ta'lim jarayonida xorijiy tillarni o'qitish bosqichlari…………….16

2.3.Maktabgacha ta’lim jarayonida rus tilini o’rgatish va uning texnikasi..……….19

III.BOB.MAKTABGACHA TA’LIMDA MUASSALARIDA RUS TILI FANINING O‘QITILISHIDAGI AYRIM MUAMMOLAR VA ULARNING YECHIMLARI.

3.1.Maktabgacha ta’lim muassasalarida rus tili fanini o’qitish………………24

3.2.Tayyorlov guruh bolalarida rus tilini o’rgatishning asoslari………….…..27

3.3.Maktabgacha ta’limda tayyorlov guruh bolalarida rus tilini rivojlantirish metodikasi…………………………………………………………………………32

XULOSA……………………………………………………………...………….37

FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR…………….…………………………..39


 


 

KIRISH

Mavzuning dolzarbligi:O’zbekiston ta’lim islohatlarini amalga oshirish bo’yicha butunlay yangicha g’oyalar yondashuvlar, tamoyillar va yo’nalishlarga asoslangan bosqichga qadam qo’ydi. Shuni unutmasligimiz kerakki, kelajagimiz poydevori ilm dargohlaridan yaratiladi. Aynan shu dargohlarda mamlakat ertangi kuniga zamin yaratiladi. Boshqacha qilib aytganda, xalqimizning ertangi kuni qanday bo’lishi, yosh avlodning bugun qanday ta’lim va tarbiya olishga bog’liq. Shunday ekan, kelajagimiz yoshlariga beriladigan ta’lim sifatli, mazmunli va qiziqarli bo’lishi kerak. Shu o’rinda aytib o’tish joizki, har bir ta’lim dargohining o’z o’rni, ahamiyati mavjud, lekin boshlang’ich bosqich hisoblanmish maktabgacha ta’lim dargohlarining ahamiyati kun sayin ortib bormoqda.[1]Mamlakatimiz mustaqillikka erishgach, rus tiliga e’tibor biroz pasaygan davrlar ham bo’ldi. Sababi, uning o’rniga boshqa xorijiy tillar, xususan, ingliz va fransuz tillari kirib kela boshladi. Ammo aholining hanuzgacha salmoqli qismini tashkil qiladigan o’rta yoki katta avlod vakillari orasida rus tilining qadri, ahamiyati balandligicha saqlanib qolgandi. Har qanday til insonni yuksaltiradi deganlaridek, rus tilini o’rganish ham insonga katta imkoniyatlar eshigini ochadi. Zero hanuzgacha yer yuzi aholisining ancha qismi rus tilida muloqot qilishadi. Rossiya federatsiyasi va Sharqiy Yevropa davlatlarining aksariyat qismi aynan ushbu tilda muloqot qiladilar. Yurtimiz misolida olib qaraydigan bo’lsak ham aholining ma’lum qismi bo’lmish ruslar, tatarlar va shu kabi xalqlar ushbu tilda so’zlashadilar. Shunday ekan ushbu tilni o’rganish, o’rgatish dolzarb masaladir.

Rus tilini maktablar, kollej va litseylar, universitetlarda, shuningdek, maktabgacha ta’lim dargohlarida o’qitish yo’lga qo’yilgan. Rus tili ham ingliz tili kabi ikkinchi tilimizga aylanib bormoqda. Til - ta’limning eng muhim vositasidir, faqat ona tilini yaxshi bilishgina boshqa tillarni jumladan, rus tilini o’rganishga va o’qitishga yordam beradi. Bugungi kunda ko’plab ota-onalar nafaqat farzandlarining ona tilini saqlab qolishga, balki rus tili va boshqa xorijiy tillarni ham o’zlashtirishga intilmoqda. Jamiyatda rus tiliga bo’lgan talab, shuningdek, ota-onalarning iltimos va takliflari kun sayin ortib bormoqda. Agar ota-onalar farzandlarining rus yoki chet tilini chuqur o’rgatadigan yaxshi maktabda o’qishini xohlasalar bola maktab yoshigacha bu tilni ma’lum darajada bilishi kerak. Shuni ta’kidlash kerakki, bolalar uchun til o’rganish qanchalik erta boshlansa, til ko’nikmalarini o’zlashtirish darajasi shunchalik yuqori bo’ladi. Rus tilini o’qitishning asosiy shakli darsdir. Sababi yurtimizda ushbu til birinchi tili bo’lgan aholi soni u qadar ko’p emas va hammada ham jonli muloqot or qali ushbu tilni o’rganish imkoniyati mavjud emas. Mashg’ulotlarning asosiy maqsadi bolalarning nutq faolligini uyg’otish va rus tilidagi nutqning to’g’riligiga erishishdir.[2]Bolalarga rus tilini o’rgatish bo’yicha ishlarni rejalashtirishda o’qituvchi guruhdagi, oilalardagi nutq holatini, bolalarning rus tilini tushunish darajasini hisobga olishi kerak. Har bir darsda nutq muammolarini har tomonlama yechish ko’zda tutilgan bo’lib, bunda mavzu va aniq vazifalardan qat’i nazar, tilning fonetik, leksik, grammatik jihatlari ustida ish bir vaqtda olib boriladi, izchil nutq malakalari shakllantiriladi. Rus tilini o’qitishning asosiy muammosi - bu bolaning yoshi. Ma’lumki, bolalarga rus tilini o’rgatishda ularning yoshi asos qilib olinadi, chunki bola chet tilini so’zlar, qo’shiqlar, musiqa va o’yinlar orqali o’rganadi.

Kurs ishining maqsadi: Tayyorlov guruh bolalarini rus tili o'rgatish metodikasining ahamiyati.

Kurs ishining vazifasi: Tayyorlov guruh bolalarini rus tili o'rgatishning nazariy hamda amaliy jihatlari.

Kurs ishining tashkiliy tuzilmasi:Ushbu kurs ishi 3 ta bob,9 ta paragrf, xulosa hamda foydalanilgan adabiyotlar.


 

 

I.BOB. MAKTAB YOSHGACHA BOLALARGA RUS TILINI O’QITISH METODIKASI VA DOLZARBLIGI.

1.1.Maktabgacha yoshdagi bolalarda rus tili haqida tushunchalar berish.


 

[1] O’zbekiston Respublikasi Prezidentining 2018 yili 30 – sentabrdagi “ Maktabgacha ta’lim tizimini boshqarishni takomillashtirish chora tadbirlari to’g’risida”gi PQ – 3955- sonly qarori.

[2] O’zbekiston Respublikasi Prezidentining 2019 yil 8 – maydagi “ O’zbekiston Respublikasi maktabgacha ta’lim tizimini 2030 yilgacha rivojlantirish konsepsiyasi tasdiqlash to’g’risida”gi qarori PQ- 4312- sonly qarori.