• Всего документов: 5844
  • Число пользователей: 15251

Информация о документе

Цена 9000UZS
Размер 2.1MB
Покупки 9
Дата загрузки 19 Декабрь 2023
Расширение pptx
Категория История

Продавец

Sardor Yo'ldoshev

Дата регистрации 19 Декабрь 2023

9 Продаж

Terrorizm tushunchasi va bosqichlari

 Terrorizm – siyosiy kurashning jamiyatda beqarorlik o’rnatishga hamda aholida vahima va dahshat o’yg’otishga qaratilgan usuldir. Bu konspirativ ruhdagi tashkilotlar davlatni beqarorlik holatiga keltirishda foydalanadilar.  Ekstremizm tushunchasi, odatda, siyosatdagi keskin choralar va g’oyalarga moyillikni bildiradi. Ekstremizmning asosiy xususiyati – jamiyatda qabul qilingan qadriyatlar va me’yorlarga zidligidir.  Xalqaro terrorizm – davlatlar, xalqaro tashkilotlar, siyosiy partiyalarni beqarorlashtirish va xalqaro ijtimoiy- siyosiy nufo’zga ega bo’lgan alohida siyosiy arboblarni qotil kilishga yo’naltirilgan bo’zg’unchi siyosiy harakatlardir.  Masalan, Misrda «Birodar musulmonlar» nomli diniy ekstremistik tashkilot faoliyat ko’rsata boshladi. Bu tashkilot faoliyati Misrdagi sodir bo’lgan revolyusiyadan keyin Jamoliddin Nosir tomonidan taqiqlangan. Ular bunga javoban J.Nosirga nisbatan suiqasd qilishgan. U erda 1972 yilga kelib «Al-jixod» tashkiloti to’ziladi va ular ham zo’ravonlikni targ’ib etuvchi tashkilotga aylanadi. Ularning fikricha jihodda o’z qarashi va dinini birdan bir to’g’ri yo’l deb hisoblab, jamiyatdagi mavjud tizimga qarshi, hokimiyatni qo’lga olish uchun kurashni maqsad qilib qo’yadi. Bunda fanatizm (mutaassiblik) yo’liga o’tib olganligi bilan harakterlidir.  Hozirgi vaqtda dunyoda 500 ga yaqin ekstremistik, terroristik tashkilotlar mavjud bo’lib, ulardan 100 ga yaqini qurollangan tashkilotlardir. Masalan: «Al-qoida», «Xizbullox», «Xamaz», «Abu Said», «Tolibon», «Jamoati islomiy», «O’zbekiston islom harakati», «Hizbut tahrir» qabilardir. Hozirgi vaqtda ekstremistik tashkilotlarning ixtiyorida 45 milliard dollarga ega bo’lgan mablag’i va 400 ga yaqin kompaniyalari mavjudligi adabiyotlarda qayd etiladi.  Hozirgi vaqtda jahonda ekstremistik, terroristik tashkilotlarning 3 ta geografik o’chog’i yoki markazi mavjud:  Milliy – diniy qadriyatlarimizni har qanday soxta yovo’z g’oyalardan saqlash va himoya qilishda, Qur’oni Karim va Xadislardan ma’rifiy jihatdan foydalanib, islom dini har qanday sharoitda ham terroristik harakatlarni qoralab, uning ta’limotiga ko’ra nohaq to’kilgan qon kimning qoni bo’lishdan qat’iy nazar eng og’ir gunoh hisoblaydi. Qur’onning «Moida» surasidagi 33-oyatda fikrning isboti o’z aksini topgan: «Biror jonni o’ldirmagan, bo’zg’unchilik, qaroqchilik kabi fasod ishlarni qilmagan insonni o’ldirgan odam huddi hamma odamlarni o’ldirgan kabidir. Unga hayot bahsh etgan odam esa barcha odamlarni tiriltirgan kabidir».  Payg’ambarimizning ko’plab hadislarida ham bu borada ogohlantirganligini o’qish mumkin: «YOv bilan harbiy to’qnashuvni orzu qilmangiz, balki Ollohdan xotirjamlik va osudalik tilangiz» (Imom Buxoriy) yoki boshqa bir hadisda «Qiyomat kuni odamlarlardan birinchi navbatda nohaq to’kilgan qonlar to’g’risida so’roq qilunur» (Imom Muslim). Bugungi kunda islom dinining qanchalik insonparvar, mehr- shafqatga chaqiradigan, taraqqiyparvar va ma’rifatparvar dinligini yoshlarimiz anglab etgandagina turli islom niqobidagi ekstremistik jaholat yo’liga kirgan g’oyaviy kuchlarga nafrat bilan qaraydi  YUrtboshimiz yana shu ma’ro’zasida alohida ta’kidladiki, halqaro terrorizmni ota-bobolarimizdan qolgan muqaddas islom dini bilan bog’lashdek havfli niyat va urinishlarni keskin qoralaymiz. Bular «Al-qoida», «Xizbut taxrir» kabi ashaddiy ekstremistik tashkilotlardir. Bugun bag’ri keng, ma’rifatli islomni niqob qilib olib, islom dini obro’yini tushurishga qarshi kurashmok har bir musulmon, niyati pok kishining burchi ekanligini belgilab berdi.  Diniy ekstremizm va terrorizmning jamiyat barqarorligiga solayotgan tahdidini va mafkuraviy tajovo’zini to’laroq tushunib olmoq uchun ularning shakllanish tarixiga, g’oyaviy asoslariga, O’zbekistonga kirib kelish jarayoniga, olib borgan vahshiylik faoliyatiga qisqagina e’tibor berish darkor. Buni qo’yidagi misollarda ko’rish mumkin.  1930 yillarda halqaro «millatlar birligi» tashkiloti mavjud bo’lgan. Uning nizomida terroristik harakatlar taqiqlangan edi. Keyinchalik bu unutilgan. 1972 yillardan boshlab terroristik harakatlarga jahon hamjamiyati e’tibori yana qaytadan qaratila boshlandi va bu borada ayrim huquqiy asoslar qabul qilindi.  Mana shu sabab natijasi o’larok, har bir firqa va har bir yo’nalish shu paytga qadar o’z tarafdorlariga ega bo’lib kelmoqda. Bu muxlislar qachondir qabul qilingan soxta ta’limotga sadoqatda qat’iylik namoyish etmoqdalar va yana o’zlarini haqiqatning yagona egalari hisoblamoqdalar», - degan fikrlari bugungi diniy-ekstremistik guruhlarga aytilgandek seziladi. Motrudiy bobomiz o’sha davrdagi islom ichidagi soxta oqim va firqalarning haqiqiy mohiyatini ochib bergan. Bunday oqimlar o’sha davrda ham ko’p bo’lgan. SHunga qaramasdan ezgulik bilan yovo’zlik jamiyatda hamisha yonma-yon kurashib, bu kurashda ezgulik g’alaba qilib kelgan. SHu ma’noda bugungi jaholat yo’liga kirgan dinni niqob qilib olgan halqaro terrorizmga qarshi kurashdagi ma’rifiy yo’llaridan biri o’zbek xalqining milliy va islom diniy qadriyatlari, ularga tayanib, yosh avlodni Vatanga muhabbat, ajdodlarga sadoqat, zo’ravonlikka nafrat ruhida tarbiyalovchi, ularni ezgulik va bunyodkorlikka da’vat etuvchi bitmas-tuganmas kuch-qudrat manbai sifatida qaralishi lozim. Ular nafaqat mafkuraviy bo’shliqning yo’zaga kelishiga, balki ming yillardan beri halol mehnati va olamshumul kashfiyotlari bilan jahon taraqqiyotiga salmoqli hissa qo’shib kelayotgan o’zbek xalqining harakterli xususiyati (mentaliteti) ga tamomila zid bo’lgan terrorchilik g’oyalarining kirib kelishi va yoshlar ongini zaharlashga qarshi qaratilgan mustahkam qalqon bo’lib hizmat qilishi mumkin  Agar jamiyatda hukmron millatning manfaatlarigina hisobga olinib, qolgan barcha kichik millat va etnik guruhlarni milliy ehtiyojlarini inobatga olinmasdan o’tkaziladigan tazyiq siyosati milliy terrorizmni keltirib chiqaradi. YOki ayrim sinflar manfaati hisobga olinib, boshqa sinflar manfaati inkor etilgan (masalan, burjua yoki proletariat diktaturasidagi) siyosat yuritilsa, u sinfiy terror ko’rinishi sifatida namoyon bo’ladi. (Bunday terroristik siyosatga 1930 yillardagi sovetlar qatagoni misol bo’la oladi).  XX asr oxiri XXI asr boshlariga kelib terrorchilik alohida olingan davlat yoki mintaqa doirasidan chetga chiqib, halqaro miqyosda uyushgan tashkilot darajasigacha ko’tarildi. Ular ezgulik g’oyalariga qarshi, muxolif g’oya sifatida uyushib insoniyat taraqqiyotiga havf solayotgan halqaro tashkilotga aylanib ulgurdi.  Hozirgi kunda jahonda 500 dan ortiq halqaro terroristik tashkilotlar, markazlar mavjud, eng dahshatlilaridan bo’lgan «Al-qoida» halqaro terroristik tashkiloti tomonidan AQSH, Evropa, YAqin SHarq, Iroq, Rossiya, Ispaniya, Turkiya va O’zbekiston kabi davlatlarda sodir etilgan dahshatli terroristik hurujlar shuni ko’rsatadiki, terrorizm qanday bayroq ko’tarib chiqmasin (diniymi, siyosiymi, iqtisodiymi, milliymi) qanday niqoblar bilan bo’yalmasin, uning reaksion jangari jinoyatkorona mohiyatini tushunib olib, ularning yovo’z niyatini ochib tashlash har bir ongli, vatanparvar insonning burchidir  irinchidan, barcha musulmon mamlakatlarida diniy ekstremizm va terrorizmga qarshi kurash usuli butun xalq va boshqa mamlakatlar bilan birga Prezidentimiz Oliy Majlis Qonunchilik palatasi va Senatning qo’shma majlisida qayd qilganidek, birinchi navbatda yoshlar ongini zaharlayotgan, ulardan terrorchilar tayyorlayotgan, musulmon olamida xalifalik davlati to’zishdek xomhayollarni amalga oshirishga urinayotgan qabih kuchlarning ildizini qirqib tashlash kerak. Buning uchun ekstremizmni muqaddas, ma’rifatli, bag’ri keng islom dini bilan bog’lashdek havfli urinishlariga, islomni obro’yini tushurishga qarshi keng ko’lamda kurash olib bormoq kerak.  Ikkinchidan, ularga qarshi ichki va tashqi jabhalarda keng ko’lamli kurash olib borish zarur. Ichki jabhada eng avvalo, yangi ish joylarini yaratib, yoshlarni ish bilan ta’minlash va ularni davlat va jamoatchilik tomonidan iqtisodiy jihatdan qo’llab-quvvatlash, siyosiy sohada mamlakatimizda amalga oshirilayotgan ko’ppartiyalikka keng yo’l ochib berish orqali ekstremizm va terrorizmni qabih niyatlarini fosh qilib borish zarur. Tashqi jihatdan halqaro seminar, konferensiyalar tashkil qilish, halqaro bitimlar asosida kuchlarni birlashtirish lozim bo’ladi.  O’zbekistonda ham 1970 yillarni ohirlarida arab mamlakatarlaridan (Iordaniya) kelib o’qiyotgan talabalar yashirincha faoliyat olib borgan. 1980 yillarga kelib Rahmatullo Alloma degan shaxs Andijonda ekstremistik tashkilot to’zadi. Umuman mustaqillik qo’lga kiritilgandan keyin turli diniy ekstremistik tashkilotlari to’zilgan bo’lsada, ular hech qachon ommaviy tus ololmadi, xalqimiz ularga ergashmadi. Natijada ular Toxir Yo’ldoshev, Juma Namongoniylar rahbarligida Tojikiston va Afg’onistonga chiqib ketib, «O’zbekiston islomiy harakati» nomi bilan faoliyat ko’rsatgan. Hozir ular o’zlarini «Turkiston islom harakati» deb nomladi. Aynan shu tashkilot O’zbekistonda bir necha marta qo’poruvchilik ishlarini amalga oshirdi.  Ekstremistik harakat bo’lgan «Hizbut tahrir» - ancha ustalik va firibgarlik bilan faqat g’oyaviy kurash olib boramiz deb, yoshlar ongini zaharlaydi. Ularning ish faoliyati 3 bosqichdan iboratdir.  1-bosqich - islomiy madaniyatni shakllantirish;  2-bosqich - butun xalqni islomlashtirish;  3-bosqich – inqilob qilib davlat to’ntirishini amalga oshirish  1-markaz, SHimoliy Afrika: Misr, Jazoir, Sudanda «Musulmon birodarlari» tashkiloti 1928 yildan bo’yon faoliyat ko’rsatmoqda.  2- markaz YAqin SHarq: Falastin, Iroq, Livan bo’lib, u erda asosan «Hizbulloq» faoliyat olib boradi. Bu tashkilot hozirgacha 800 ga yaqin terroristik jinoyatlarni amalga oshirgan. Falastinda «Hamaz» tashkiloti faoliyat ko’rsatadi. Ular asosan, «Kamikadze» (o’z-o’zini qurbon qilish) usulida kurash olib boradi.  3-geografik markazni Janubiy SHarqiy o’choq deb atasa bo’ladi. Pokiston janubida «Al-qoida», «Turkiston islom harakati», «Tolibon kuchlari» bor. Xindistondagi Kashmir viloyatida «Tablo» jamiyati bo’lib, ular Indoneziya, Filippinda ham faoliyat olib boradi.  Ma’lumki, O’zbekiston Respublikasi Prezidentining amaliy ishlarida halqaro diniy-ekstremizm va terrorizmga qarshi kurashda «Jaholatga qarshi ma’rifat» bilan kurash g’oyasini olg’a surib kelmoqda. «G’oyaga qarshi faqat g’oya, fikrga qarshi faqat fikr, jaholatga qarshi faqat ma’rifat bilan bahsga kirishish mumkin» degan shiorga asoslanib, bugun ommaviy axborot vositalarida respublikadagi din arboblari ham foydalanib Qur’oni Karim va Payg’ambarimiz hadislaridan fikrlar bilan isbotlab, shuningdek, asl milliy va diniy qadriyatlarimiz bo’lgan islom dini taraqqiyotiga buyuk hissa qo’shgan mutafakkirlar asarlaridagi fikrlardan keltirib, dinimiz musaffoligini, Vatanimiz barqarorligiga rahna solayotgan g’oyalarga qarshi ma’rifat bilan kurashishda juda ko’p ma’naviy - ma’rifiy ishlar amalga oshirilmoqda. Terorrizm tushunchasi va uning bosqichlari Reja 1.Terrorizm haqida malumot 2.Terrorizmning bosqichlar 3.O`zbekistonda terrorizmga qarshi kurashish uchun amalga oshirilayotgan ishlar.  Bunda ham kuch ishlatish, zo’ravonlik qilib, portlatishni amalga oshirishni ko’zda tutadi va bu jarayonni nihoyatda yashirincha saqlaydi. Ular Rossiyada, Germaniyada ham terroristik tashkilot deb tan olingan. Buni shunda ko’rish mumkinki, Rossiyada ayol kishi «Hizbut tahrir» ga a’zo bo’lib, uni chuqur o’rganib, «200 dney jixada» nomli maqolasini matbuotda e’lon qilgan. Unda «Hizbut tahrir»ning makkorona mohiyatini ochib bergan va uning terrorizmga tayyorlaydigan ekstremistik tashkilotlar ekanligini isbotlagan.  Ekstremistik tashkilot bo’lgan «Hizbut tahrir» ni boshqaruv markazi Britaniyaning poytaxti Londonda joylashgan. Ekstremistik va terroristik tashkilotlarni ayrim davlatlar moliyalashtiradi. Ekstremizmdan o’sib, terrorizm shakllanadi. Ularga qo’yidagicha ta’rif berish mumkin:  Hozirgi davrdagi shakllangan halqaro terrorizm tushunchasida esa davlatlar, halqaro tashkilotlar, siyosiy partiyalarni beqarorlashtirish va halqaro ijtimoiy – siyosiy nufo’zga ega bo’lgan alohida siyosiy arboblarni qotil qilishga yo’naltirilgan bo’zg’unchi siyosiy xususiyati bilan xarakterlanadi.  Terrorizm iqtisodiy, siyosiy, diniy, g’oyaviy, milliy, guruhiy va individual shakllarda namoyon bo’lishi mumkin. Ta’qib qilish, zo’ravonlik, qo’poruvchilik va qotillik terrorizmning har qanday ko’rinishi uchun umumiy xususiyat bo’lib, u gumanizm, demokratiya, adolat tamoyilillariga ziddir. SHuning uchun terrorizm qanday «bayroq» ostida amalga oshirilmasin, mohiyati insoniyatga, jamiyat taraqqiyotiga, ezgulikka qarshi jinoyatdir.  Terrorning iqtisodiy manfaatlarini ko’zlovchi, moddiy boyliklarni o’zlashtirishni maqsad qilib olgan ko’rinishlarda, raqib shaxslarni jismoniy yo’q qilish, o’g’irlab ketish, garovga olish, tajovo’z bilan qo’rqitib o’z hukmini o’tkazish yoki raqiblar boyliklarini o’zlashtirishda foydalanadi.  Siyosiy maqsadlarni ko’zlagan terrorizm qadimdan mavjuddir. Masalan, O’rta asrlar davrida siyosiy terrorchilik diniy mazmundagi terrorchilik bilan qo’shilib ketgan edi. CHunki, o’sha davrlarda hukmdorlar ham diniy hamda dunyoviy hokimiyatni o’yg’unlashtirib boshqarganlar. Islomda Muhammad s.a.v vafotidan keyinga to’rtta halifadan faqatgina Abu Bakr Siddiq o’z ajali bilan vafot etgan. Qolgan halifalar Umar Ibn Xattob, Usmon Ibn Affon va Ali Ibn Abu Toliblar ham siyosiy muholiflari tomonidan terroristik yo’l bilan o’ldirilganligini ko’rish mumkin.  O’rta asrlarda harbiy Evropada ham muqaddas «Injil» g’oyalariga shak keltirganlar «Rim Papasi» tomonidan terror qilingan. YOki XVIII asrlarga kelib diniy ma’rifat o’rniga dunyoviy bilimlarning jamiyatdagi o’rni ko’chayishi, dunyoviylikka asoslangan siyosat qaror topishi bilan siyosiy terror kuchaydi. Masalan, Galileo Galiley jazolanishi, Jardano Brunoning o’tda kuydirilishi kabi voqealar juda ko’p marta amalga oshirilgan.  XX asrga kelib esa siyosiy terrorchilik ko’rinishlaridan bo’lgan bolshevizm (Sobiq SSSR da), fashizm (Gitler Germaniyasi va Italiyada) davlat siyosatida namoyon bo’ldi va bu siyosat tufayli millionlab insonlar qurbon bo’lgan yoki XX asrdagi Janubiy Afrika Respublikasida olib borilgan aparteid (kamsitish) siyosati va AQSH dagi qoratanli fuqarolarga nisbatan olib borilgan, kamsitilgan munosabat davlat siyosatidagi milliy tazyiq ko’rinishidagi terrorlar edi.  Terrorizmning mohiyati to’g’risida fikr yuritilsa, terrorizm tushunchasi (lotincha – «terror» - qurquv, dahshat ma’nolarini anglatadi) ma’lum yovo’z maqsadlar yo’lida siyosiy kurashning jamiyatda beqarorlik o’rnatishga hamda aholida vahima va dahshat uyg’otishga qaratilgan jinoiy usuldir. Bu konsperativ ruhdagi tashkilotlar davlatni beqarorlik holatiga keltirishda shu usuldan foydalanadilar. Terrorizmning asosiy xususiyatlaridan biri shuki, u bo’zg’unchilik, qo’poruvchilik, qo’rqitish yo’li bilan o’z hukmini o’tkazib, davlatni qulatuvchi, hokimiyatga erishishda parokandalikka olib keluvchi g’oyasidan foydalanish bilan xarakterlanad  Markaziy Osiyoda, shu jumladan O’zbekistonda faoliyat ko’rsatishga o’rinayotgan ekstremizm 1970 yillarda boshlanib, hozirgacha 5 ta bosqichni bosib o’tgan.  1-bosqich – 1970-85 yillar bo’lib, 1956 yilda Sobiq SHo’rolar xukumati ayrim arab davlatlari bilan aloqa qiladi va shu doirada Livan davlati muftisi Moskvaga keladi va I. Buxoriy qabrini ziyorat qilishni so’raydi va shu yo’l bilan sovet davrida islom diniga munosabatni aniqlab ketadi.  1985-89 yillarda 2-bosqichda O’zbekistonga tashqaridan diniy mavzudagi adabiyotlar kirib kela boshladi. Uni chetdan o’qish uchun kelgan talabalar yoki o’qituvchilar orqali amalga oshirilib, shu sababli islomga e’tiqod qiluvchilar orasida ayrim ixtiloflar, har xil oqimlar kelib chiqadi va ular machitlarda ham turli mazmundagi g’oyalarni targ’ib qila boshlaydi.  3-bosqich 1989-93 yillarda mustaqillik munosabati bilan O’zbekistonda dinga katta erkinlik berib yuboriladi. O’zbekistondagi machitlar 5000 tadan oshib ketadi va bundan foydalanib Farg’ona vodiysida «Adolat», «Islom o’yg’onish partiyasi», «Nurchilar» kabi guruhlar kelib chiqib, davlatga qarshi ochiqchasiga siyosiy talablar qo’ya boshladi.  4-bosqich 1993-99 yillarda diniy ekstremistlar mahfiy faoliyatga o’tdi va ular ko’prok yoshlarni jalb qila boshlashdi. Asosan dunyoviy va diniy bilimga ega bo’lmagan yoshlarni ko’proq qamrab oldi. 1996 yilda Juma Namongoniy rahbarligida «O’zbekiston islomiy harakat» ni tashkil qiladi. Ular oldin Tojikiston va Afg’onistonga o’tib, Usama Bin Laden bilan birlashdi.  5-bosqich 1999 yildan keyingi bosqichdagi ekstremizm bir muncha ayollar faoliyatiga e’tiborni kuchaytirib, shu yo’l orqali ayollar o’zlarini o’zlari portlatish darajasigacha olib keldi. «Hizbut tahrir»ning «Ong» degan jurnalida shu jamoa a’zolarini shaxid darajasigacha chiqaradi, ya’ni o’zini o’zi o’ldrishgacha olib boradi. Islom olimlari esa «Hizbut tahrir» ni islomga zid bo’lgan g’oyadir deb tan olishgan.  Diniy ekstremizm va terrorizm nopok va g’arazli maqsadlarni ko’zda tutib jamiyat barqarorligiga tahdid solayotgan ekan, unga qarshi kurashda qanday vazifalar va usullardan foydalanish lozim bo’ladi?  Hozirgi davrda islomda nafaqat diniy – ilohiy yoki ishonch va e’tiqod mavjud. SHu bilan birga ayrim islomiy guruhlarda diniy- siyosiylashuvi sodir bo’layotganligi sababli islom dinida ham islohot qilishga harakatlar qilinmoqda. Buning mazmunini tushunmoq uchun hozirgi davrda islomda 3 asosiy oqim mavjudligini bilish lozim bo’ladi. Birinchi oqim tarafdorlari (sekulyarizm) islomning siyosiylashuviga qarshi bo’lgan va davlatdan ajratilganligini qo’llab- quvvatlab, din uchun ahloq-odob masalalari bilan birga Olloh tomonidan buyurilgan amallarni bajarish har bir musulmonning burchi deb hisoblaydi.  Islomdagi ikkinchi an’anaviy oqim tarafdorlari har qanday yangiliklarga qarshi bo’lib, o’rta asrlarda qaror topgan diniy tartib – qoidalarni saqlagan holda sabr-toqat qilishga chorlaydilar.  Islomni isloh qilishni maqsad qilib qo’ygan uchinchi oqim esa «islom fundamentalizmi» hisoblanadi. Ular jamiyatdagi mavjud shart-sharoitlarga norozi bo’lib, ushbu tizimni o’zgartirishni maqsad qilib, butun musulmon jamiyatini ilk islom davri va Qur’on va SHariat «axkom» lariga amal qilishga qaytishni maqsad qilib qo’yadi.  Buning uchun jamiyatda faqatgina Olloh tomonidan o’rnatilgan shariat qonunlarigina amal qilishi lozim deb hisoblaydilar. Jamiyatdagi faoliyat ko’rsatayotgan real qonunlar inkor qilinadi.  Islom fundamentalizmining siyosiylashgan ko’rinishi bo’lgan «Vahhobiylik» islom diniy ahloq-odob qoidalaridan siyosiy g’oyalarga o’tishni targ’ib qiluvchi xususiyatga ega bo’lganligi bilan harakterlanadi. Ularning qarashicha, din har bir insonning shaxsiy ishigina emas, balki jamiyat qurilishining ham asosi bo’lishi lozim. Aynan shu nuqtai nazardan kelib chiqib hokimiyatga «haqiqiy» musulmonlarni ko’tarish uchun zo’ravonlik hatti-harakatlarini olib borish kurashiga da’vat etadilar.  O’zbekistonga nisbatan islom fundamentalizmi va ekstremizmining tahdidi aqidaparastlikni yoyish, shu yo’l bilan islohotchi dunyoviy davlatga ishonchini yo’qotish, vujudga kelgan umumhalq birdamligi va hamjihatlik, millatlar va fuqarolararo totuvlikka rahna solishga harakat qilmoqda. Ular va boshqa diniy aqidaparastlik guruhlariga oid ba’zi g’arazli shaxslar chet eldan bizga yot-begona bo’lgan g’oyalar va ekstremistik oqimlarning adabiyotlari, mablag’larini olib kelib, islom dini niqobi ostida harakat qilmoqdalar.  Islom ekstremizmi va terrorizmining maqsadi, mohiyati hamda bugungi mustaqil O’zbekiston uchun mavjud tahdidini O’zbekiston Respublikasi Prezidenti SH.Mirziyoev BMTning 72 sessiyasida so’zlagan nutqida alohida ta’kidlab aytdiki, «islom dinini siyosatga aylantirayotgan, yovo’zlik mafkurasini yaratayotgan ekstremistik markazlarning, birinchi navbatda yoshlar ongini zaharlab, ulardan terrorchilar tayyorlab musulmon olamida halifalik davlati to’zishdek xomhayollarni amalga oshirishga urinayotgan qabih kuchlarning ildizini qirqib tashlash kerak» deb vazifa qo’ydi.  Hozirgi davrdagi jaholat urug’ini solayotgan soxta ekstremistik g’oyalarga ma’rifiy jihatdan kurashda islom dinimiz tarixiy taraqqiyotida ham shaklan boshqacharoq ko’rinishda bo’lsa-da, lekin mazmunan aynan shunday ekstremistik g’oyalar oldin ham bo’lganiga guvoh bo’lamiz. Dinimiz tarixiga nazar solar ekanmiz yana shunga amin bo’lamizki, sog’lom idrok, sog’lom haqiqat va g’oyalar soxta g’oyalar ustidan hamisha g’alaba qozonib kelgan. Ulug’ islom dinimiz rivojiga buyuk hissa qo’shgan bobokalonimiz Abu Mansur Motrudiyning ilmiy merosida soxta g’oyalarga qarshi ish olib borgan kurashida ko’rish mumkin. U kishining «Kitob at-tavhid» asarida soxta ta’limotlarga ergashishni oldini olishda ishonchli dalillardan keltirib, bu yo’ldagi barcha xatoliklar sababini aniq ko’rsatib berganiga guvoh bo’lamiz: «Bu ko’r – ko’rona taqlid bo’lib, u juda keng tarqalgan illatdir, ya’ni bunda juda ko’pchilik biron-bir ma’naviy yoki diniy yo’lboshchiga, uning fikrlari mazmun- mohiyatini tushunmagan holda qo’shilishga engib bo’lmas moyillik bildiradi.  Uchinchidan, sog’lom qadriyatlar va adolat bo’lmagan joyda g’oyaviy bo’shliq sodir bo’ladi. SHu bo’shliqni to’ldirish uchun nosog’lom bizga yot va zararli begona g’oyalar kirib keladi va ular «mafkuraviy to’zoq» qo’yishga harakat qiladi. Bu borada Prezidentimiz SH.Mirziyoev alohida qayd etganlaridek, «Biz halqaro munosabatlarni mafkuralashtirishga bo’lgan har qanday o’rinishga qat’iyan qarshimiz». SHuni hisobga olib, bizning bugungi kundagi vazifamiz o’zbek xalqining tarixiy va milliy qadriyatlari asosida shakllangan milliy istiqlol g’oyasi va mafkurasini yoshlarimiz ongi va qalbiga ta’lim va tarbiyaviy usullar bilan singdirib borish mamlakatimizdagi o’zoqni ko’zlagan muhim strategik vazifadir.  Shunday qilib, diniy ekstremistik va terrroristik faoliyatlar amalda 3 ta usulda olib borilishi ko’zatiladi:  1-usul: Diniy tashkilot bo’lgan machitlarga yordam ko’rinishida bo’lsa;  2- yo’nalish diniy struktura (tashkilot) lar to’zilishi orqali amalga oshiriladi. Masalan: 1990 yillarda O’zbekistonda «Tavba», «Adolat», «Islom lashkarlari», «Turkiston islom tashkiloti» «Akromiylar» «Nurchilar» kabi tashkilotlarni to’zishgan.  3- ish uslubida davlat tomonidan kam e’tibor beradigan joylarda o’zlarini nazoratini o’rnatish yoki kuchaytirish orqali faoliyat olib boradi. Masalan: Filippinda, Tojikistonda, CHechenistonda, Afg’oniston kabi joylarda o’zlarining ta’siriga olishgan edi.  O’zbekistonimiz misolida aytadigan bo’lsak, bu oqimlar 1970 yillarning boshlarida mamlakatimizga kirib kelib hozirgacha ular amalga oshirgan terrorizm qurbonlari 250 dan ortiq kishini tashkil qiladi.

 Terrorizm tushunchasi va bosqichlari

Купить