Войти Регистрация

Docx

  • Рефераты
  • Дипломные работы
  • Прочее
    • Презентации
    • Рефераты
    • Курсовые работы
    • Дипломные работы
    • Диссертациии
    • Образовательные программы
    • Инфографика
    • Книги
    • Тесты

Информация о документе

Цена 9000UZS
Размер 645.5KB
Покупки 6
Дата загрузки 09 Август 2023
Расширение docx
Раздел Курсовые работы
Предмет Экономика

Продавец

Bohodir Jalolov

Tijorat banklari

Купить
Tijorat banklari
Reja:
Kirish
1.Tijorat banklarining resurslari, ularning tar kibi va tavsifi.
2.Tijorat banklarining jalb qilingan mablag’lari.
3. Tijorat banklarining jalb qilingan mablag’lari tarkibi va dinamikasi
Xulosa
Foydalanilgan adabiyotlar ro’yxati Kirish
Bozor   munosabatlarining   muhim   bo’g’inlaridan   biri   bo’lgan   bank   tizimini   isloh
qilish   va   erkinlashtirish   zamirida   iqtisodiyotni   rivojlantirish,   xalqaro   bank   tizimi
talablariga   mos   keluvchi   mahalliy   banklar   faoliyatini   tashkil   qilish   va   ular
faoliyatini yanada takomillashtirish shu kunning dolzarb vazifalaridan hisoblanadi.
O’zbekiston Respublikasi Prezidenti Sh.Mirziyoyev ta’kidlaganidek “Iqtisodiyotni
rivojlantirishda   puxta   va   barqaror   bank-moliya   tizimi   ulkan   ahamiyatga   ega.   Biz
aholi   va   tadbirkorlik   sub’ektlarining   bank   tizimiga   ishonchini   kuchaytirmasdan
turib, “yashirin iqtisodiyot”dan to’liq xalos bo’la olmaymiz.
Tijorat   banklari   faoliyatining   samaradorligi   va   uzluksizligi   birinchi   navbatda
banklarning   resurslari   bilan   qanchalik   yetarli   ta’minlanganligiga   bog’liq.   Tijorat
banklari moliyaviy resurslari ma’lum shartlar asosida jalb qilingan va bankning o’z
mablag’laridan   tashkil   topib,   bank   daromadini   shakllantirish   maqsadida   aktiv
operatsiyalarga   yo’naltirilgan   moliyaviy   manba   hisoblanadi.   Jalb   qilingan
mablag’lar   aktiv   operatsiyalarni,   avvalo   kredit   operatsiyalarini   amalga   oshirish
uchun pul resurslariga bo’lgan ehtiyojni qoplaydi.   Ularning roli juda katta bo’lib,
bank   resurslarining   70   foizidan   ortig’ini   tashkil   qiladi.   Yuridik   va   jismoniy
shaxslarning vaqtinchalik bo’sh mablag’laridan foydalanish orqali, tijorat banklari
ular yordamida xalq xo’jaligining va aholining qo’shimcha aylanma mablag’larga
bo’lgan ehtiyojini qondiradi, pullarni kapitalga aylanishiga yordam beradi. Banklar
mablag’larni jalb qilish imkoniyatlari chegaralangan bo’lib, barcha mamlakatlarda
bu   jarayon   Markaziy   bank   tomonidan   tartibga   solinib   turadi.   Jalb   qilingan
mablag’lar   tijorat   banklari   kredit   resurslarining  asosiy   qismini   tashkil   qiladi.   Ikki
pog’onali   bank   tizimiga   o’tilishi,   iqtisodiy   mustaqil   tijorat   banklarining   tashkil
topishi,   banklarning   o’z-o’zini   moliyalashtirish   tamoyiliga   o’tishi,   passivlar   va
aktivlar   muvofiqligiga   erishish   muammosi   bank   faoliyatida   dolzarb   masalalarga
aylandi.   Bozor   munosabatlarining   rivojlantirish   bank   resurslarining   ham   turli-
tumanlashuviga   olib   keldi.   Banklar   uchun   hozirgi   iqtisodiy   sharoitdan   kelib
chiqgan   holatda   bank   resurslarini   shakllantirishda   depozitlarni   jalb   qilish
masalasini   yanada   rivojlantirishlari   maqsadga   muvofiqdir,   chunki   ular   to’lov tizimida   yengilliklar   olib   keladi   hamda   Markaziy   bankdan   hisobga   olish
amaliyotini   oshirish   orqali   pul-kredit   siyosati   vositalaridan   foydalanish
osonlashtiradi. Shu jihatlari bilan talangan mavzu dolzarb hisoblanadi.
2021   yilda   respublika   bank   tizimidagi   islohotlar   O’zbekiston   Respublikasi
Prezidentining *;-2020 yil 26 noyabrdagi PQ-1438-sonli Qarori bilan tasdiqlangan
“2017-2021   yillarda   respublika   moliya-bank   tizimini   yanada   isloh   qilish   va
barqarorligini oshirish hamda yuqori xalqaro reyting ko’rsatkichlariga erishishning
ustuvor yo’nalishlari bo’yicha kompleks chora-tadbirlar” Dasturi hamda respublika
moliya-bank tizimini rivojlantirishga oid boshqa hujjatlarda belgilangan vazifalarni
bajarishga qaratildi, jumladan:
-   bank   nazorati   tizimini   yanada   takomillashtirish,   bank   nazorati   bo’yicha   Bazel
qo’mitasining   yangi   tavsiyalarini   tatbiq   etish   bilan   bog’lik   tadbirlarni   davom
ettirish;
-   mamlakat   bank   tizimi   va   tijorat   banklari   faoliyatini   etakchi   xalqaro   reyting
tashkilotlari   tomonidan   qo’llaniladigan   me’yor,   andoza   va   ko’rsatkichlar   asosida
baholash amaliyotini kengaytirish;
-   tijorat banklarining resurs bazasini ularning kapitallashuv darajasi hamda aholi va
xo’jalik  yurituvchi   sub’ektlarning  bo’sh   pul   mablag’larini   depozitlarga  jalb  qilish
orqali yanada oshirish;
-   tijorat   banklari   aktivlarini,   shu   jumladan,   ularning   investitsion   faolligini   hamda
ishlab   chiqarishni   texnik   va   texnologik   qayta   jihozlash   bo’yicha   loyihalarni
kreditlash hajmlarini oshirish;
-   tijorat  banklari balansiga olingan iqtisodiy nochor korxonalar  faoliyatini tiklash,
ular   bazasida   tashkil   etilgan   yangi   korxonalarni   strategik   investorlarga   sotish
ishlarini yanada faollashtirish;
-   kichik   biznes   va   xususiy   tadbirkorlikni   moliyaviy   qo’llab-quvvatlash,   birinchi
navbatda, investitsiya maqsadlari, boshlang’ich kapitalni shakllantirish uchun uzoq
muddatli kreditlar ajratish hajmini kengaytirish; -   xalqaro   andozalar   va   tamoyillar   hamda   mamlakatimizda   bozor   munosabatlari
rivojlanishining hozirgi real holatidan kelib chiqqan holda moliya-bank sohasining
qonunchilik bazasini yanada takomillashtirish ishlari amalga oshirildi. *O’zbekiston   Respublikasi   Prezidenti   Sh.   Mirziyoyevning   Oliy   Majlisga
Murojaatnomasi. https://uznet.press
*O’zbekiston Respublikasi Prezidentining Qarori, 26.11.2010 yildagi PQ-1438-son
     1.Tijorat banklarining resurslari, ularning tar kibi va tavsifi.
    Ma’lumki   bank   faoliyati   yetarli   bank   resurslarini   talab   qiladi.   Bank   resurslarini
mukammal tashkil etish va tejamkor foydalanish har qanday banklarning samarali
ishlashi   uchun   asos   bo'lib   xizmat   qiladi.   Bozor   iqtisodiyoti   sharoitida   yaratilgan
resurslar tijorat banklarning iqtisodiy faoliyatini oqilona amalga oshirishda muhim
ahamiyatga   ega.   Tijorat   banklarining   resurs   bazasini   shakllantirish   nafaqat   yangi
mijozlarni   jalb   etish,   balki   resurslar   manbalari   tuzilmasini   doimiy   ravishda
o’zgartirib   turishni   ham   o’z   ichiga   olgan   holda,   bank   aktivlari   va   passivlaridan
oqilona   foydalanishning   tarkibiy   qismi   hisoblanadi.   Bank   passivlaridan   samarali
foydalanish   depozit   siyosatining   oqilona   yuritilishidan   iborat   bo’ladi*   Resurs
bazasini   shakllantirishda   yangi   mijozlarni   jalb   qilish   resurs   bazasining   tarkibiy
qismini   tashkil   etadi.   Resurs   –   fransuzcha   "Resurs",   so’zidan   olingan   bo’lib,   pul
mablag’lari,   imkoniyat,   zahira,   daromad   manbai,   xom-ashyo   va   boshqalar
anglatadi.   Iqtisodiy   manbalarda   "resurs"   so'zi   ko'pincha   turli   xil   ma'nolarda
uchraydi.Masalan:   tabiiy   resurslar,   moliyaviy   resurslar,   iqtisodiyresurslar,   inson
resurslari   va   boshqalar.   Shunga   asoslanib,   iqtisodiy   resurslarniiqtisodiy
imkoniyatlarning   asosiy   elementlaridan   biri   sifatida   qarash   mumkin   .U   jamiyat
rivojlanishining   barcha   bosqichlarida   taqsimlanadi.   Resurs   iqtisodiy   va   ijtimoiy
rivojlanishning aniq maqsadlariga erishish uchun ishlatiladi. Iqtisodiy resurslarning
aksariyati-bu moliyaviy resurslar bo’lib, ularni pul va soliq resurslari tashkil etadi
va   iqtisodiy   rivojlanishni   qo'llab-quvvatlash   uchun   xizmat   qiladi.   Moliyaviy
resurslarning   asosiy   manbalari   bo’lib   vaqtinchalik   bo’sh   mablag'lar,   soliqlar ,
jismoniy shaxslarning mablag'lari,chek omonatlarini berish bilan bog'liq mablag'lar
va   boshqalar   hisoblanadi.Moliyaviy   resurslarning   ajralmas   qismi   bo’lgan   bank
resurslarini   ko’rib   chiqamiz.   Dastlab   banklarning   majburiyatlari   va   ularning
resurslari   bir   xil   tushunchalar   emasligiga   e’tibor   qaratish   lozim.   Bank   passivlari bank  resurslarining   manbai   hisoblanadi.   Demak  Bank   resurslari   bank   balansining
passiv   qismida   aks   ettiriladi. Tijorat   banklarining   resurslari   bankning   o’z
mablag’lari jalb qilingan va emitentlashgan mablag’lar hisobidan shakllanadi.  Quyidagi jadvalda resurslar shakllanishi keltirilgan
 1-jadval
Tijorat banklari resurslari
O’zlik resurslari: Jalb qilingan resurslar
Ustav kapital Depozitlar
Zahira kapital Banklararo kreditlar
Taqsimlanmagan foyda Boshqa kreditorlar
 
Qimmatli qog’ozlar emissiyasi
Sof foyda
Banklarning   o ’ z   mablag ’ lariga   —   bankning   ustav   kapitali ,   rezerv   kapitali ,   maxsus
fondlar ,   moddiy   rag ’ batlantirish   fondi ,   boshqa   har   xil   tashkil   qilingan   fonddar   va
taqsimlanmagan   foydasi   kiradi . Banklarning   o ’ z   mablag ’ lari   ichida   asosiy   o ’ rinni
bankning   o ’ z   kapitali   egallaydi . Bankning   ustav   kapitali   summasi   bank   ustavida
ko ’ rsatiladi   va   bank   ishini   boshlashning   boshlangich   nuqtasi   hisoblanadi .
Banklarning   tashkil   qilishning   shakllariga   qarab   bankning   ustav   kapitali   ham   xar
hil tashkil topadi.
Agar bank aksiyadorlik jamiyati tariqasida tashkil qilinadigan bo’lsa, ustav kapitali
yoki   fondi   aksiyalar   chiqarish   va   joylashtirish   yo’li   orqali   tashkil   topadi.
Banklarning   ustav   kapitali   summasi   qonun   yo’li   bilan   chegaralanmaydi.
Banklarning   barqaror   faoliyatini   taminlash   maqsadida   uning   minimal   miqdori
belgilab beriladi.
Bankning   ustav   kapitali   uning   balansining   passivida   ko’rsatiladi.   Ustav   fondi
summasining   oshirilishi   bank   aksiyadorlik   umumiy   majlisida   hal   qilindi.
Banklarning   ustav   kapitali   ularning   majburiyatlarini   bajarishning   asosi   bo’lib
xizmat   qiladi.  Bank  kreditlar   hisobidan  banklarning  ustav  kapitalini  tashkil   qilish
mumkin emas.
  Banklar tashkil qilinganda ustav kapitalining tarkibi moddiy mablag’lardan va pul
mablag’laridan   tashkil   topadi.   Bank   faoliyatining   boshlangich   boskichlarida
bankning o’z mablag’lari hisobidan birinchi navbatdagi bank xarajatlari (er, bino,
asbob-uskuna, ish haqi) qoplanadi. Banklarning o’z mablag’lari uzoq muddatli aktivlarga quyilmalar qilishning asosiy
manbasi hisoblanadi. Odatda Markaziy bank tijorat banklari uchun banklarning uz
mablag’lari   bilan   chetdan   jalb   kilingan   resurslar   o’rtasida   chegarani   belgilab
beradi. Banklarning aksiyador kapitali quyidagi tarkibiy qismlardan tashkil topishi
mumkin.
Bular:
a)   o’z   aksiyador   kapitali   –   bu   kapital   oddiy   va   imtiyozli   aksiyalar   chiqarish   va
sotish hisobidan, taqsimlanmagan fondi hisobidan yuzaga keladi;
b) xar xil ko’zda tutilmagan holatlar uchun tashkil kilingan rezervlar.
v) bankning uzoq muddatli majburiyatlari (uzok muddatli veksel va obligatsiyalar)
bo’lishi mumkin.
Banklarning   rezerv   kapitali   yoki   rezerv   fondi   foydadan   ajratmalar   hisobiga   hosil
bo’ladi   va   u   ko’zda   tutilmagan   zararlar   hamda   qimmatli   qog’ozlar   kursining
tushishi natijasidagi yo’qotishlarni qoplash uchun mo’ljallangan.
Taqsimlanmagan   foyda   —   rezerv   fondiga   ajratmalar   va   dividendlar   t ы langanidan
so’ng   qoladigan   foydaning   bir   qismidir.Banklarning   o’z   mablag’lari   tijorat
banklari   faoliyatida   muhim   ahamiyat   kasb   etadi.   Banklarning   o’z   kapitali
hissasining kamayishi ba’zi hollarda banklarning sinishiga olib keladi.
Bank   resurslari   tarkibida   aholining   omonat   qo’yilmalari   muhim   rol   tutadi.   Ular
to’liq   summaga   yoki   bo’lib-bo’lib   qo’yiladi   va   berilishi   mumkin.   Omonatchi   va
bank   o’rtasidagi   mablag’   ko’yishi   bilan   bog’lik   munosabat   omonat   daftarchasini
berish   bilan   tasdiqlanadi.   Banklar   to’lovchilik   asosida   turli   xil   maqsadli
qo’yilmalarni,   muddatli   yoki   talab   kilish   hamda   olish   mumkin   bo’lgan
jamg’armalar qabul qiladilar.
Tijorat banklarining resurslari bankning:  
1. o’z resurslari;
2. jalb qilingan mablag’lari;
3. emitentlashgan mablaglar hisobidan shakllanadi.
Bu   resurslar   banklar   tomonidan   quyidagi   passiv   operasiyalarni   amalga   oshirish
natijasida yuzaga keladi:  qimmatli qog’ozlarni muomalaga chiqarish yo’li bilan resurslar yig’ish;
 foyda   hisobidan   har   xil   fondlar   tashkil   qilish   yoki   fondlar   summasini
oshirish;
 boshqa kreditorlar mablag’larini jalb qilish;
 drpozit operasiyalarini amalga oshirish.
Bu   operasiyalar   bank   balansining   passiv   qismida   aks   ettiriladi.   Mamlakatdagi
tijorat banklarining resurslari quyidagilar bilan tavsiflanadi (2-jadval).
Tijorat banklarining resurslari  
2-jadval.
№ Ko’rsatkichlar %
1 2 3
1. Bankning o’z resurslari, shu jumladan:
1.1.    Bankning fondi, shundan:
• Ustav fondi 12,2
6,1
2,6
2. Foyda 6,1
3. Jalb qilingan resurslar
3.1      Talab qilib olgunga kadar qo’yiladigan depozitlar:
•        tijorat strukturalarning joriy schyotlardagi depozitlar
•        korrespondent schyotdagi depozitlar
•        hisob-kitobdagi resurslar
•        turli kreditorlar
3.2      Mudsatli depozitlar
•        tijorat strukturadagi depozitlar
•        aholi omonatlari
•        bank depozitlari
shu jumladan:
MB depozitlari
3.3      Chet el operasiyalar bo’yicha schyotlar 87,8
25,0
15,5
1,6
2,2
5,7
23,5
3,3
1,6
18,6
13,2
39,3 Ko’rinib   turibdiki,   tijorat   banklari   resurslarining   asosiy   manbasi   bu   jalb   qilingan
resurslar bo’lib, ular bank resurslari tarkibida salkam 88 foizni tashkil qiladi. O’z
resurslarining salmog’i 12 foiz bo’lib, jahon tijorat banklarining passivlari tarkibiy
qismiga bo’lgan talabga javob beradi. Bankning o’z resurslari tarkibida ustav fondi
2,6 foizni tashkil qiladi. Jamg’arilgan resurslari tarkibida tijorat strukturadagi hisob
va joriy schyotdagi depozitlar salmog’i 64 foizdan oshadi. Bankning o’z resurslari
jumlasiga:
 bankning’ nizom kapitali;
 zaxira kapitali;
 bankning oladigan foydasi hisobiga yuzag’a keladigan boshqa jamg’armalar;
 sug’urta zaxiralari;
 yil davomida taqsimlanmay qolgan foyda kiradi.
Bankning   nizom   kapitali   (sarmoya)   bank   ishini   tashkil   etishning   tayanch
nuqtasidir.   Bu   jamg’arma   bank   qatnashchilarining   o’z   mablag’lari   hisobigagina
yaratilishi mumkin, xolos, yani tasischilarning pay badallari yig’indisidir.
Tijorat   banklarining   zaxira   kapitali   aktiv   operasiyalarining   chiqimlarini   qoplash
uchun mo’ljallangan. Ular olingan foyda etmay qolgan vaqtda bank obligasiyalari
va imtiyozli aksiyalar dividendlari bo’yicha foizlarni to’lash manbai bo’lib xizmat
qiladi.   U   jamg’arma   qar   yili   foydadan   ajratiladigan   mablag’lar   qisobig’a
shakllantiriladi.
Bank   o’z   mablag’larining   alohida   tarkibiy   qismi   bu   aniq   operasiyalarni   amalga
oshirish   uchun  bank   tomonidan  yaratilgan   sug’urta   zaxiralaridir.   Bularga  birinchi
galda   qimmatli   qog’ozlar   mablag’larini   taminlovchi   zaxiralar,   shuningdek,
ssudalar   bo’yicha   yo’qotishlar   bo’lib   qolganda   ishlatiladigan   zaxiralar   kiradi.
Bunday zaxiralarni shakllantirish majburiy bo’lib, Markaziy bank tomonidan talab
qilinadi.
Bank   o’z   mablag’larining   eng   muhim   vazifasi   bankning   omonatchilar   oldidagi
majburiyatlarining   taminoti   bo’lib   maydonga   chiqishdir.   Tijorat   banklarining
o’ziga   xos   tomoni   shundaki,   ular   o’z   mablag’larining   miqdorini   mustaqil   suratda
o’zlari belgilaydi va resurslarining juda ko’p qismi o’z mablag’lari hisobiga emas, balki   zayom   mablaglari   hisobiga   shakllantiriladi.   Banklarning   mablaglarni   jalb
etish imkoniyati Markaziy bank tomonidan tartibg’a solib boriladi va bankning o’z
sarmoyasi ham tashkiliy-huquqiy tuzilishiga qarab belgilanadi.
Odatda,   Markaziy   bank   tijorat   banklari   uchun   banklarning   o’z   mablag’lari   bilan
chetdan jalb qilingan resurslar o’rtasidagi chegarani belgilab beradi.   Uzbekistonda
bu nisbat 1:20 miqdorida belgilangan.
 .   Bank   kapitali   deganda   bankning   barqaror   faoliyatini   gaminlash   va
favqulodda   sodir   bo’ladigan   zararlarni   qoplash   maqsadida   maxsus   tashkil
qilinadigan   fondlar   va   zaxiralar   tushuniladi.   Bu   kapital   quyidagilarni   o’z   ichiga
oladi:
 ustav kapitali;
 zaxira kapitali;
 umumiy zaxiralar;
 maxsus zaxiralar;
 oldingi va joriy yillardagi taqsimlanmagan va bank ixtiyoriga qolgan foyda;
 risk (tavakkalchilik)ni qoplash uchun tashkil qilingan zaxira fondpar.
Bankning   ustav   kapitali   bank   muassislari   va   aksiyadorlari   to’lagan   pul
mablaglaridan   tashkil   topib,   uning   summasi   bank   ustavida   ko’rsatiladi   va   bank
ishini   boshlashning   boshlang’ich,   tayanch   nuqtasi   hisoblanadi.   Bankning   tashkil
qilinish   shakliga   qarab   uning   ustav   kapitali   qam   turlicha   bo’lishi   mumkin.   Agar
bank aksiyadorlik jamiyati tariqasida tashkil qilinadigan bo’lsa, u holda bank ustav
kapitali yoki fondi aksiyalar chikarish va joylashtirish yo’li bilan tashkil topadi.
Banklarning aksioner kapitali quyidagi tarkibiy qismlardan tashkil topishi mumkin:
1. o’z   aksioner   kapitali.   Bu   kapital   oddiy   va   imtiyozli   aksiyalar   chiqarish   va
sotish hamda taqsimlanmagan foyda hisobidan;
2. har   xil   ko’zda   tutilmagan   xarajatlarni   va   to’lanmagan   qarzlarni   qoplash
uchun tashkil qilingan zaxiralar hisobidan;
3. bankning   uzoq   muddatli   majburiyatlari   (uzoq   muddatli   veksel   va
obligasiyalar) hisobidan. Bankning   ustav   kapitali   uning   balans   passivida   ko’rsatilib,   summasi   qonun   bilan
chegaralanmaydi. Ammo uning uchun eng kam miqdori Markaziy bank tomonidan
belgilanadi.   Va   bu   eng   kam   ustav   kapitali   bank   muassislari   tomonidan   uni
ro’yxatga olish paytigacha to’lanishi kerak.
Kreditga   va   garovga   olingan   mablag’lardan   hamda   jalb   etilgan   boshkd
mablag’lardan   bankning   ustav   kapitalini   shakllantirish   uchun   foydalanishga   yo’l
ko’yilmaydi.
Alohida   hollarda   qonun   hujjatlariga   muvofiq   bankning   ustav   kapitalini
shakllantirish uchun byudjet mablag’laridan foydalanish mumkin.
Bankning zaxira kapitali soliqlar va boshqa majburiy to’lovlar to’langanidan so’ng
sof   foyda   hisobiga   shakllangan   zaxiralar,   ulardan   bank   faoliyatida   ko’zda
tutilmagan   turli   zararlar   hamda   qimmatli   qog’ozlar   kursining   tushishi   natijasida
yo’qotishlarni   ular   yuzaga   kelishi   bilanoq   hech   qanday   cheklashlarsiz   qoplash
uchun foydalaniladi.
2.Tijorat banklarining jalb qilingan mablag’lari.   Banklar   mablag’larni   jalb   qilish   imkoniyatlari   chegaralangan   bo’lib,   barcha
mamlakatlarda bu jarayon Markaziy bank tomonidan tartibga solinib turiladi. Jalb
qilingan   mablag’lar   tijorat   banklari   kredit   resurslarining   asosiy   qismini   tashkil
qiladi. O’zbekiston Respublikasi  Markaziy banki bank kapitali bilan jalb qilingan
mablag’lar orasidagi nisbatni bir qator zaruriy me’yorlar yordamida tartibga soladi.
  Bu quyidagi normativlar:
- kapital etarliligi,
-   bir kredit oluvchiga to’g’ri keladigan maksimal risk miqdori,
- aholidan jalb qilingan depozitlarning maksimal miqdori va boshqalar
O’zbekiston   Respublikasi   Markaziy   banki   yo’riqnomasiga   muvofiq,   aholidan   pul
omonatlarini jalb qilish miqdori bankning o’z kapitali miqdori bilan chegaralanadi.
Banklar jalb qiladigan mablag’lar tarkibi turlicha bo’ladi. Ularning asosiy turlariga
quyidagilar kiradi:
- bank mijozlar bilan ishlash jarayonida jalb qilgan mablag’lar (depozitlar),
-   o’z qarz majburiyatlarini chiqarish yo’li bilan mablag’larni to’plash (depozit
va jamg’arma sertifikatlarini, veksellar, obligatsiyalar)
-   banklararo   kredit   vositasida   boshqa   kredit   tashkilotlaridan   olinadigan   va
O’zbekiston   Respublikasi   Markaziy   bankidan   olinadigan   ssuda   mablag’lari   va
boshqalar kiradi.
Xalqaro   bank   amaliyotida   jalb   qilingan   resurslar   ularni   yig’ish   usuliga   qarab
quyidagi guruhlarga bo’linadi:
-   depozitlar;
- nodepozit resurslar.
  Keng   ma’noda   passivlarni   boshqarish   omonatchilar   va   boshqa   kreditorlarning
mablag’larini jalb va
mazkur bank uchun mablag’lar manbalari tegishli kombinatsiyasini belgilash bilan
bog’liq faoliyatdir.
          Tor   ma’noda   esa   passivlar   operatsiyalarini   boshqarish   deganda   zaruriyatga
ko’ra   qarz   mablag’larini   faol   ravishda   topish   yo’li   bilan   likvidlika   bo’lgan
ehtiyojni qondirishga qaratilgan harakatlar tushuniladi. Jalb qilingan mablag’larni asosiy qismini depozitlar tashkil qiladi.
Depozit va ularning turlari
Banklarda maqsadlarni amalga oshirish uchun pul mablag’larini qo’yilmalarga jalb
qilish operatsiyalari-   depozit operatsiyalari   deyiladi.
Depozitlar faqatgina omonatchiga emas, shu bilan birga bankka ham manfaatlidir.
Ko’pgina   depozitlar   orqali   bankning   ssuda   kapitali   shakllanadi,   keyinchalik   esa
bank turli xo’jalik sohalarini qulay shartlar asosida kreditlaydi.
Depozit va kredit foizlari orasidagi farq bo’sh pul mablag’larini jalb qilish va ssuda
kapitalini joylashtirish borasidagi   bank marjasi   (mukofoti) bo’lib hisoblanadi.
Depozit operatsiyalar   - banklarning depozitorlar bilan tuzgan shartnomalari asosida
depozit   maqsadlariga   ko’ra   yuridik   va   jismoniy   shaxslarning   pul   mablag’larini
muayyan muddatga jalb etish hamda saqlashga doir operatsiyalaridir.
Depozitor   bankka   kela   olmagan   yoki   u   depozit   operatsiyalariga   doir   zarur
hujjatlarni   mustaqil   ravishda   to’ldira   olmagan   hollarda   uning   depoziti   bo’yicha
operatsiyalar   ishonchli   shaxs   tomonidan   amalga   oshiriladi.   Uning   vakolati
amaldagi   qonunchilikka   muvofiq   asoslangan   bo’lishi   lozim.O’zbekiston
Respublikasida   yuridik   va   jismoniy   shaxslar   depozit   operatsiyalarning   sub’ektlari
bo’la oladi.
Depozitlar   naqd   pul   yoki   naqd   pulsiz   shaklda   qo’yilishi   mumkin.YUridik   yoki
jismoniy shaxs tomonidan qo’yiladigan depozitning eng kam miqdori har bir bank
tomonidan mustaqil ravishda belgilanadi. 1
Bank   qabul   qiladigan   depozitning   eng   ko’p   miqdori   chegaralanmaydi.   Barcha
depozitlar   joriy   mablag’lar   tarzida   qabul   qilinadi   va   shu   asosda   to’lanadi.
Depozitlar   tratta,   cheklar,   pul   topshiriqnomalari,   davlat   xazina   kafolatlari   va
boshqa shakllarda kelib tushsa, ular undirib olish sharti bilan qabul qilinadi, biroq,
summa   bankning   hisobvarag’iga   kelib   tushmaguncha   ushbu   depozitga   kiritilgan
hisoblanmaydi.
1
  O‘zbekiston   Respublikasining   “To‘lovlar   va   to‘lov tizimlari   to‘g‘risida”gi   Qonuni.   2019   yil   07   noyabr,  
№O‘RQ-578 Depozitlar   jismoniy   shaxslardan,   shu   bilan   birga   14   yoshga   to’lgan   yoshlardan
qabul   qilinishi   mumkin.   O’z   nomiga   omonat   qo’ygan,   14   yoshdan   18   yoshgacha
bo’lgan   balog’atga   etmagan   yoshlar   o’z   omonatlarini   mustaqil   ravishda   tasarruf
etadilar.
Layoqatli har qanday jismoniy shaxslar balog’atga etmagan shaxs nomiga omonat
qo’yishi mumkin.
Har   qanday   vasiy   va   ishonchli   shaxs   ham   uning   vasiyligiga   topshirilgan   shaxs
nomiga depozit hisobvarag’i ochishi mumkin.
Biror   shaxs   tomonidan   balog’atga   etmagan   shaxs   nomiga   qo’yilgan   omonatlarni
quyidagilar tasarruf etishlari mumkin:
a)   14   yoshga   to’lguniga   qadar   -   ota-onalar   yoki   balog’atga   etmagan   shaxsning
boshqa qonuniy vakillari;
b) vasiylik kengashining ruxsati bo’lgan vasiylar;
v)   14   yoshga   to’lganidan   so’ng   -   ota-onasi   yoki   boshqa   qonuniy   vakillarning
yozma ravishdagi roziligiga ko’ra balog’atga etmagan shaxslarning o’zi.
Depozitlar (omonatlar)ga doir foiz stavkalari banklar tomonidan depozitorlar bilan
kelishuvga   muvofiq   O’zbekiston   Respublikasi   Markaziy   banki   belgilagan   qayta
moliyalash stavkasini, bankning narx siyosatini hisobga olgan holda belgilanadi. 2
Shartnomada   ko’zda   tutilgan   foizlar   miqdori   qonunchilik   asosida   kamaytirilgan
hollarda,   foizlarning   yangi   miqdori,   depozitorlarga   foizning   kamayishi   haqida
xabar   berilganidan   so’ng   qo’yilgan   depozitlarga   nisbatan   qo’llaniladi.   Ushbu
xabargacha   qo’yilgan   depozitlarga   nisbatan   kamaytirilgan   foizlar   miqdori   bank
omonat   shartnomasida   boshqa   muddat   ko’zda   tutilmagan   bo’lsa,   tegishli   xabar
berilgan vaqtdan boshlab bir oy o’tgach qo’llanadi.
Agar shartnomada boshqa holatlar ko’zda tutilmagan bo’lsa, depozitorning birinchi
talabiga   ko’ra   depozit   hisobvaraqlaridan   omonatning   butun   summasi   yoki   uning
bir qismini olishga doir hech qanday cheklashlar belgilanmaydi.
2
  Mirziyoev Sh.M. Qonun ustuvorligi va inson manfaatlarini   ta’minlash   –   yurt   taraqqiyoti   va   xalq   farovonligining  
garovi.   –   Toshkent:   “O‘zbekiston”   NMIU,   2017.   –   48 b. Depozitlarning   barcha   turlari   bo’yicha   jismoniy   shaxslar   vasiyatnoma   tuzish
huquqiga egadirlar.
Depozitlarning turlari:
-   talab qilib olinguncha depozitlar;
-   jamg’arma depozitlari;
-   muddatli depozitlar;
- jamg’arma (depozitli) sertifikati;
- boshqa depozitlar.
  Banklar   tomonidan   jalb   etiladigan   depozitlar   (omonatlar)   bo’yicha   foiz
stavkalarini shakllantirish siyosatiga qo’yiladigan talablar* Banklarning depozitlar
(omonatlar)ni jalb qilish sohasidagi faoliyati, shu jumladan jalb qilingan depozitlar
(omonatlar)ga   foiz   stavkalarini   belgilashi,   depozitlar   (omonatlar)ni   va   ularga
hisoblangan   foiz   to’lovlarini   bank   va   mijoz   o’rtasida   tuzilgan   depozit   (omonat)
shartnomalariga   muvofiq   o’z   vaqtida   qaytarishi   banklarning   depozit   va   foiz
siyosatlariga muvofiq amalga oshiriladi. 
     3. Tijorat banklarining jalb qilingan mablag’lari tarkibi va dinamikasi
Banklar tomonidan jalb qilingan depozitlar 1-aprel holatiga 206 trln so'mni tashkil
etdi.  2023-yil 1-aprel holatiga banklarning jami depozitlari qoldig’i 206 trln so’mni
tashkil   etib,   ularning   32   foizi   aholi   va   68   foizi   yuridik   shaxslar   mablag’lari
hisobidan shakllangan. Bunda, yil davomida milliy valyutadagi aholi depozitlari 72
foizga va xorijiy valyutadagi depozitlari 63 foizga o’sgan. Jami depozitlar qoldig’i
taqqoslanayotgan   davr   mobaynida   52   trln   so’m   yoki   34   foizga   o’sgan   holda,
ularning   jami   majburiyatlardagi   ulushi   ushbu   davrda   41   foizdan   43
foizgacha   oshgan .  
Depozitlarning dollarlashuv  darajasi  o’tgan yilning mos davriga nisbatan  3,5 foiz
bandga pasayib, hisobot sanasiga 35,9 foizni, shundan yuridik shaxslar depozitlari
bo’yicha 35,1 foizni hamda jismoniy shaxslar depozitlari bo’yicha esa 37,6 foizni
tashkil   etgan.   Yuqori   likvidli   aktivlarning   jami   aktivlardagi   ulushi   o’tgan   yilning
mos davriga nisbatan 0,9 foiz bandga oshib, hisobot sanasiga 15,6 foizga yoki 88
trln so’mga yetgan.  
Yuqori   likvidli   aktivlar   o’sishi   banklarda   asosan   mijozlarning   jami   depozit
mablag’lari 52,2 trln so’mga (34 foizga) o’sishi hisobiga yuz bergan. Banklarning
qisqa   muddatli   likvidlilik   ko’rsatkichi   –   likvidlikni   qoplash   me’yori   koeffisiyenti
(LSR)   o’tgan   yilning   mos   davriga   nisbatan   14   foiz   bandga   o’sib,   173   foizga
yetgan.   Bunda,   banklarning   30   kundagi   sof   chiqimlari   27   foizga   o’sgan   bo’lsa,
yuqori likvidli aktivlar summasi 38 foizga o’sgan.  
Shuningdek,   bankning   uzoq   muddatli   likvidlilik   ko’rsatkichi   –   sof   barqaror
moliyalashtirish me’yori koeffisiyenti o’tgan yilning mos davriga nisbatan 1,4 foiz
bandga   pasaygan   va   112   foizni   tashkil   qilgan.   Mazkur   holat   banklarda   barqaror
moliyalashtirishning mavjud summasi 18,6 foizga va barqaror moliyalashtirishning
zarur summasi esa 20,1 foizga oshganligi bilan izohlanadi.*
Markaziy   bank   bank   omonatchilari,   qarz   oluvchilari   va   kreditorlarining
manfaatlarini   himoya   qilish,   depozitlar   (omonatlar)   bo’yicha   foiz   stavkalarining
asossiz   o’sishini   oldini   olish   va   shu   bilan   bog’liq   xatarlarning   yuzaga   kelishiga yo’l qo’ymaslik hamda bank tizimi barqarorligini ta’minlash maqsadida muntazam
ravishda   banklarning   depozitlar   (omonatlar)   bo’yicha   foiz   stavkalari   darajasini
monitoring   qilib   boradi.   Bunda,   Markaziy   bank   depozitlar   (omonatlar)   bo’yicha
o’rtacha tortilgan foiz stavkasi qayta moliyalash stavkasidan oshgan banklarda foiz
siyosatining,   shu  jumladan  foiz  darajasining  asosli  ekanligini  aniqlash   maqsadida
mazkur banklarning foiz siyosatini va moliyaviy holatini alohida o’rganib chiqadi.
Markaziy   bank   muayyan   bir   bankning   jalb   qilingan   depozitlari   (omonatlari)
bo’yicha o’rtacha tortilgan foiz stavkasining asossiz ravishda yuqoriligini, mazkur
bankning:
aktivlari va kapitali rentabelligi darajasi;    
foizli daromadlarining yalpi daromaddagi ulushi va aktivlarga nisbati;
foizli daromadlarning foizli xarajatlarga nisbati;
foizli xarajatlarning umumiy majburiyatlarga nisbati;
jalb   qilinayotgan   mablag’larning   aylanish   muddatlari   va   bank   aktivlarining
rentabelligi o’rtasidagi o’zaro bog’liqligi;
omonatga jalb  qilinayotgan mablag’lardan  foydalanishning  samaradorligi   darajasi
kabi   ko’rsatkichlarga   ta’sirini   hamda   bank   tizimi   bo’yicha   o’rtacha
ko’rsatkichlardan pastligi yoki yuqoriligini tanqidiy ko’rib chiqadi va tahlil qiladi.
Banklarda depozitlar  (omonatlar)  bo’yicha  o’rtacha tortilgan foiz stavkasi  asossiz
oshgan   holatlar   aniqlanganda   Markaziy   bank   mazkur   banklardagi   o’rtacha   foiz
stavkalarining   darajasini   maqbullashtirish   (pasaytirish)   bo’yicha   banklarga
ko’rsatma   beradi.   Banklar   tomonidan   milliy   valyutada   jalb   qilingan   depozitlar
(omonatlar)   bo’yicha   o’rtacha   tortilgan   foiz   stavkasini   hisoblash   ushbu
Nizomning   ilovasiga        muvofiq   banklar   tomonidan   jalb   qilinadigan   depozitlar
(omonatlar)   bo’yicha   o’rtacha   tortilgan   foiz   stavkasini   hisoblash   metodikasi
asosida   amalga   oshiriladi.   Markaziy   bank   har   chorakda   banklar   tomonidan   jalb
qilingan depozitlar (omonatlar) bo’yicha o’rtacha tortilgan foiz stavkalari hisobini
ularning   ma’lumotlari   asosida   hisobot   davridan   keyingi   oyning   10-sanasigacha
amalga oshiradi. Tijorat   banklari   tomonidan   jalb   qilinadigan   depozitlar   (omonatlar)   bo’yicha
o’rtacha tortilgan foiz stavkasini hisoblash metodikasi esa quyidagilardan iborat.
Tijorat   banklari   tomonidan   milliy   valyutada   jismoniy   shaxslardan   (talab   qilib
olinguncha,   jamg’arma,   muddatli   va   bank   plastik   kartadagi   mablag’lar)   hamda
yuridik   shaxslardan   (jamg’arma   va   muddatli)   jalb   qilingan   depozitlar   bo’yicha
o’rtacha tortilgan foiz stavkasi hisoblab chiqiladi.
O’rtacha tortilgan foiz stavkasi jalb qilingan har bir depozit (omonat) turi bo’yicha
foiz   stavkasini   uning   summasiga   ko’paytirib,   jami   jalb   qilingan   depozitlar
(omonatlar) miqdoriga bo’lish orqali quyidagicha hisoblanadi:
3-jadval
Depozit (omonat) turlari Depozit
summasi Foiz stavkasi
Jami depozitlar, shu jumladan: V
jami P
AV
I. Jismoniy shaxslarning depozitlari: V
jis. jami P
jis. o’rt. tortilgan
talab   qilib   olguncha   omonatlar   va   bank
plastik kartadagi mablag’lar; V
1 P
1
jamg’arma omonatlari; V
2 P
2
muddatli omonatlar; V
3 P
3
II. Yuridik shaxslarning depozitlari: V
yur. jami P
yur. o’rt. tortilgan
jamg’arma depozitlari; V
4 P
4
muddatli depozitlar. V
5 P
5
Tijorat   banklarida   likvidlik   miqdorining   pasayishi ,   o ’ z   navbatida   banklararo   pul
bozoridan   mablag ’ larni   jalb   qilish   bo ’ yicha   operatsiyalar   hajmining   ham   sezilarli
o ’ sishiga   olib   keldi .   Depozit   operatsiyalari   yordamida   tijorat   banklarining   70
foizdan ortiq passivlari tashkil qilinishi mumkin.  Tijorat banklarining iqtisodiy roli
uning   faoliyat   doirasining   keng   bo’lishiga   olib   keladi.   Bu   sababli   tijorat   banklari
quyidagi funksiyalarni bajaradi:
-vaqtincha bo’sh turgan pul mablag’larni yig’ish va ularni kapitalga aylantirish;
-korxona, tashkilotlar va aholini kreditlash; -iqtisodiyotda hisob-kitoblar va to’lovlarni amalga oshirish;
-moliya-valyuta bozorida faoliyat ko’rsatish;
-iqtisodiy-moliyaviy   axborotlar   berish   va   maslahat   xizmatlarini   ko’rsatish   va
boshqalar.
Banklar bo’sh pul mablag’larini yig’ish va ularni kapitalga aylantirish funksiyasini
bajara   turib   mavjud   bo’sh   pul   daromadlari   va   jamg’armalarini   yig’adi.
Jamg’aruvchi   (bo’sh   pul   mablag’   egasi)   o’z   mablag’larini   bankka   ishonib
topshirgani   uchun   va   bank   bu   mablag’lardan   foydalangani   uchun   ma’lum   foiz
hisobida   daromad   oladilar.   Bo’sh   pul   mablag’lari   hisobidan   ssuda   kapitali   fondi
vujudga keladi va bu fond iqtisodiyot tarmoqlarni kreditlash uchun ishlatiladi.
Tijorat  bankining  bo’sh  turgan  mablag’larni  jalb  etish  ularni   kapitalga  aylantirish
funksiyasi   asosiy   funksiyalardan   hisoblanib,   jalb   etilgan   mablag’lardan   daromad
qarz mablag’lariga bo’lgan talab va taklif asosida shakllanadi.
Bankning   vositachilik   operatsiyalari   bozor   iqtisodiyoti   tizimini   rivojlantirish
borasida bank o’z faoliyatida risk va noaniqlikning oldini olishga sharoit yaratadi.
Pul   mablag’lari   bank   vositachiligisiz   ham   kreditor   va   qarz   oluvchi   orasida
muomalada bo’lishi mumkin, ammo bu bilan mablag’larni yo’qotish bilan bog’liq
risk   darajasi   oshadi   va   mablag’larni   o’z   vaqtida   qaytarib   berish   muammolari
yuzaga   keladi.   Bu   muammolarning   yuzaga   kelishi   shundan   iboratki,   kreditor   va
qarz   oluvchi   bir-birovi   haqida   etarli   darajada   ma’lumotga   ega   emasligi,
mablag’larga   bo’lgan   talabning   taklif   bilan   doimo   miqdoran   va   bir   vaqtda   teng
emasligidadir.   Tijorat   banklari   mablag’larni   depozitga   jalb   etishi,   ssuda   berishi
mumkin.   Bank   o’z   aktivlari   bo’yicha   keng   diversifikatsiya   usulini   qo’llab
omonatlarni qaytara olmaslik riski darajasini kamaytirishi mumkin.
Iqtisodiy   tizimni   qayta   qurish   uchun   asosan   va   birinchi   galda   ichki   xo’jalik
jamg’armalariga   tayanish   lozim.   Tijorat   bank   moliya   bozoriga   kredit   resurslariga
talab bilan kirar ekan, nafaqat iqtisodiyotda mavjud bo’lgan barcha jamg’armalarni
maksimal darajada yig’ishga, balki joriy iste’molni chegaralash bilan jamg’armani
shakllantirishga   samarali   ta’sir   ko’rsatmog’i   lozim.   Jamg’arma   mablag’larni
shakllantirishda tijorat banklarni depozit siyosatining ta’siri katta. Omonatchilarga yuqori   foizlardan   tashqari,   bank  kreditlariga   yuqori   kafolat   va   ishonchlilik   kerak.
Omonatlarni   qo’yishda   xavfsizlik   bilan   bir   qatorda   mijoz   tijorat   bank   faoliyati
etarlicha   ma’lumotga   ega   bo’lishi   va   bu   bilan   u   bankni   moliyaviy   ahvoliga   baho
bera olishi mumkin.
Tijorat   banklar   faoliyatida   asosiy   o’rinni   korxona,   tashkilotlarni,   aholini   va   turli
sub’ektlarni   kreditlash   egallaydi.   Kreditlash   jarayonini   tashkil   qilishda   bank
moliyaviy vositachi rolini o’ynaydi. U bo’sh turgan mablag’larni jalb qiladi va o’z
nomidan   mijozlarga   vaqtincha   foylanishiga   beradi.   Bank   krediti   hisobidan
iqtisodiyotning   muhim   tarmoqlari-sanoat,   qishloq   xo’jaligi,   savdo   va   boshqalar
moliyalashtiriladi va ishlab chiqarishni kengaytirishga asos bo’ladi. 3
Tijorat   banklari   shartnoma   asosida   bir-birlarining   mablag’larini   depozit,   kredit
shaklida jalb etishlari, joylashtirishlari, o’z ustavlarida ko’rsatilgan boshqa o’zaro
operatsiyalarni amalga oshirishlari mumkin.
Mijozlarga   kredit   berish   va   o’z   zimmasiga   olgan   majburiyatlarni   bajarish   uchun
mablag’   etishmay   qolgan   taqdirda   tijorat   banklari   kredit   resurslari   olish   uchun
Markaziy bankka murojat qilishlari mumkin.
Tijorat  banklari  operatsiyalari  bo’yicha foiz stavkalari  ularning o’zlari  tomonidan
mustaqil   belgilanadi.   Ammo   bu   stavkalar   davlat   pul-kredit   siyosatining   bosh
yo’nalishlarida   belgilab   beriladigan   foiz   stavkalari   siyosatiga   asoslangan   bo’lishi
lozim.
Bozor iqtisodiyotiga o’tish davrida qimmatli qog’ozlar bozorining yaxshi taraqqiy
etmagan   bosqichlarida   iqtisodiyotda   mavjud   bo’lgan   asosiy   moliyaviy   resurslar
banklarga omonatlarni jalb qilish orqali amalga oshiriladi.
Banklarning   keyingi   funksiyasi   bu   mustaqil   sub’ektlararo   to’lov   operatsiyalarini
amalga oshirish funksiyasidir. Rejali iqitsodiyot davrida barcha to’lovlar bir davlat
banki   orqali   amalga   oshirilgan,   hisob-kitoblarni   bunday   tizimida   to’lovlarni
amalga   oshirishda   davlat   o’zi   kafil   bo’lardi.   Mustaqil   tijorat   bank   tizimini
shakllantirish   hisob-kitob   tizimini   ajralishiga   olib   keladi   va   banklar   o’z
3
 Mirziyoev   Sh.M.   Buyuk   kelajagimizni   mard   va   olijanob   xalqimiz   bilan   birga   quramiz.   –   Toshkent:   “O‘zbekiston”  
NMIU,   2017. zimmalariga   oladigan   risk   darajasini   ko’paytirdi.   MFO   hisob   varaqalaridan
foydalangan   holda   amalga   oshiriladigan   hisob-kitoblar   o’rniga   banklararo
hisobning   korrespondent   schetlarga   o’tishi   ham   risk   darajasini   ko’payishiga   olib
keldi. Bunday sharoitda tijorat banklar, mijozlar hisob-kitoblar bo’yicha to’lovlarni
o’z vaqtida amalga oshirishilishi bo’yicha mas’uldir.
Bank   mablag'lariga   maxsus   guruh   ajratilishi   kerak,   ularning   shakllanishi   turli
tashqi iqtisodiy omillar bilan bog'liq. Ularni umumiy qayta nomlash fondlari ostida
guruhlash   mumkin.   Inflyatsiya   tufayli   bankning   asosiy   vositalarining   balans
qiymati   bozor   qiymatidan   ortda   qolmoqda.   Vaqti   -vaqti   bilan   ularning   qiymatini
qayta baholashda bank asosiy vositalarni qayta baholash uchun fond tashkil qiladi.
Milliy   valyutaga   nisbatan   chet   el   valyutasining   kursi   o'zgarganda,   banklarda
amalga oshirilmagan kurs farqlari mavjud. Bankning o'z mablag'lari tarkibiga chet
el   valyutasini   bankning   ustav   va   boshqa   mablag'larini   qayta   baholashdan
realizatsiya qilinmagan kurs farqlari kiradi.
Bank mablag'laridagi alohida guruh asosiy vositalarning amortizatsiyasi natijasida
to'plangan mablag'lar bilan ifodalanadi.
Bankning o'z mablag'lari bir qator boshqa elementlarni o'z ichiga olishi mumkin:
bank foydasi hisobiga yaratilgan tavakkalchilik va to'lovlar zaxiralari;
dastlabki   joylashtirilgan   aksiyalarni   nominal   qiymatidan   yuqori   narxda   sotish
natijasida emissiya farqlari;
hisobot yili va o'tgan yillardagi taqsimlanmagan daromad.
Bankning o'z sarmoyasi va o'z sarmoyasi tushunchalarini farqlash zarur. Kapital -
bu   bankning   ichki   faoliyati   jarayonida   shakllangan   barcha   majburiyatlarini   o'z
ichiga olgan umumlashtirilgan tushuncha: ustav va zaxira fondlari, boshqa fondlar
va foyda hisobidan yaratilgan zaxiralar; emissiya farqlari; qayta baholash fondlari;
o'tgan yillardagi taqsimlanmagan daromad va joriy yilning foydasi. Bankning ustav
kapitali taxminiy qiymatdir. U, o'z mablag'larining ayrim moddalariga qo'shimcha
ravishda, nazariy jihatdan o'z mablag'lari bilan tenglashtirilishi mumkin bo'lgan va
bank kapitali vazifalarini bajarishga qodir bo'lgan qarzning ayrim turlarini ham o'z
ichiga olishi mumkin. Bank kapitali o'z mablag'lari elementlarini o'z ichiga oladi, ular barqarorlik, kreditorlarning huquqlariga bo'ysunish va belgilangan daromadlar
hisobining   yo'qligi   kabi   printsiplarga   javob   beradi.   Shunday   qilib,   bankning   o'z
sarmoyasi   -   bu   bankning   barqaror   ishlashini   ta'minlaydigan   va   potentsial
yo'qotishlarni   bartaraf   etish   qobiliyatini   ta'minlaydigan,   shuningdek   bank
tomonidan   butun   faoliyati   davomida   ishlatilgan   mablag'lar   va   zaxiralar   deb
tushunilishi   kerak.   .   Ustav   kapitaliga   quyidagilar   kiradi:   ustav   kapitali,   zaxira
kapitali,   turli   tavakkalchiliklarni   qoplash   uchun   zaxiralar,   ta'sischilar   foydasi
(emissiya   farqlari),   joriy   yil   va   o'tgan   yillardagi   taqsimlanmagan   foyda.   Bundan
tashqari, o'z sarmoyasi  jalb qilingan yoki subordinatsiyalangan kreditni o'z ichiga
olishi mumkin, bu uzoq muddatli jalb qilish muddati (kamida 5 yil), kreditorning
shartnomada ilgari nazarda tutilgan qaytarish shartlarini qaytarib bera olmasligi va
qarzning asosiy miqdori shartnoma muddati tugagandan keyingina.
Bankning   o'z   sarmoyasi   o'z   faoliyatida   bir   qator   muhim   funktsiyalarni   bajaradi.
Uchta asosiy funktsiya mavjud: himoya, operatsion va tartibga solish. Himoyachi
omonatchilarning   manfaatlarini   himoya   qilish   imkoniyatidan   iborat,   bu   erda   o'z
kapitali   bankning   likvidligi   yo'qolgan   taqdirda   va   u   tugatilgan   taqdirda
majburiyatlar   uchun   pul   to'lash   manbai   bo'lib   xizmat   qilishi   mumkin.   Kapital
o'ziga   xos   himoya   "yostig'i"   rolini   o'ynaydi   va   kutilmagan   zarar   yoki   xarajatlar
katta bo'lgan taqdirda bank o'z faoliyatini davom ettirishga imkon beradi.
Operatsion   funktsiya,   bank   o'z   kapitalini   tashkil   etuvchi   zaxiralar,   mablag'lar   va
foyda   hisobiga   bir   qator   xarajatlarni   (masalan,   asosiy   vositalar   va   nomoddiy
aktivlarni   sotib   olish   uchun)   sarflashi   mumkinligida   namoyon   bo'ladi.   boshqa
tashkilotlarning ustav fondlari va boshqalar. 4
Bankning   o'z   sarmoyasini   tartibga   soluvchi   vazifasi   shundaki,   markaziy   banklar
barcha   tijorat   banklari   uchun   majburiy   bo'lgan   iqtisodiy   standartlarni   belgilab,
ularning bir qismi ustav kapitalining hajmi bilan bog'liq bo'lib, banklar faoliyatini
tartibga solish uchun haqiqiy imkoniyatga ega bo'ladilar.
4
  O‘zbekiston   Respublikasi   Prezidentining   «Davlat   aktivlarini   boshqarish,   monopoliyaga qarshi kurashishni 
tartibga solish   tizimini   va   kapital   bozorini   tubdan   takomillashtirish   chora-tadbirlari   to‘g‘risida»gi   2019   yil   14 
yanvardagi   PF-5630-sonli   farmoni Bankning ustav kapitali uning tijorat faoliyatining asosi bo'lib, bankning moliyaviy
barqarorligini   va   to'lov   qobiliyatini   ta'minlaydi,   bankning   turli   tavakkalchiliklari
natijasida yuzaga keladigan kutilmagan xarajatlarni qoplash manbai  bo'lib xizmat
qiladi.
An'anaga   ko'ra,   resurslarning   asosiy   hajmini   tijorat   banklari   qarz   mablag'lari
hisobiga shakllantiradi. Ko'pincha, ularning bank resurslarining umumiy hajmidagi
ulushi taxminan 70%ni tashkil qiladi, ba'zi banklarda esa 85-90%ga etishi mumkin.
Hozirgi   vaqtda   tijorat   banklari   nafaqat   davlat   korxonalaridan,   balki   boshqa
mulkchilik shaklidagi xo'jalik sub'ektlaridan ham mablag 'jalb qiladilar.
Banklarning   jalb   qilingan   resurslari   -   bu   omonatlarga   joylashtirilgan   aholi
mablag'lari. Bundan tashqari, hozirda yakka tartibdagi tadbirkorlarning mablag'lari
jalb qilingan mablag'larning bir qismi bo'la boshladi.
Qabul   qilingan   resurslar   orasida   Belarus   Respublikasi   Milliy   bankidan   olingan
mablag'lar va boshqa tijorat banklaridan jalb qilingan mablag'lar kabi jalb qilingan
mablag   'turlari   mavjud.   Pul   mablag'larini   depozit   asosida   jalb   qilish   keng
qo'llaniladi va tijorat banklari uchun ma'lum muddatga mablag 'jalb qilish alohida
ahamiyatga ega.
Yig'ish uslubiga qarab, jalb qilingan barcha resurslar depozit va depozit bo'lmagan
fondlarga bo'linadi.
Jahon   bank   amaliyotida   depozit   bank   muassasasida   saqlanadigan   pul   yoki
qimmatli qog'ozlarni bildiradi.
Depozitlar   tijorat   banklarining   jalb   qilingan   resurslarining   asosiy   qismini   tashkil
etadi, ular bankka o'z mijozlari - yuridik va jismoniy shaxslar tomonidan qo'yilgan
pullarni   ifodalaydi.   Bank   hisoblarining   ko'p   turlari   mavjud,   ularning   mablag'lari
depozit   deb   tasniflanadi.   Bu   hisoblar   ochilish   maqsadi,   ish   tartibi   va   boshqa
xususiyatlari bilan farq qilishi mumkin.
Iqtisodiy tarkibiga ko'ra, depozitlarni bir necha guruhga bo'lish mumkin:
muddatli depozitlar;
muddatli omonatlar;
omonat depozitlari. Barcha   talab   qilinadigan   depozitlarning   asosiy   xususiyati   ularning   egalarining
oldindan   ogohlantirmasdan   bu   mablag'lardan   foydalanish   qobiliyatidir:   ularning
hisobidan   to'lovlar   va   o'tkazmalarni   amalga   oshirish;   ularning   bir   qismini   qonun
bilan   ruxsat   etilgan   maqsadlarda   foydalanish   uchun   naqd   pul   shaklida   olish;   o'z
depozitlarini   va   hatto   to'liq   olib   qo'yishni   amalga   oshiradilar.   Mijozlar   uchun   bu
hisoblar   yuqori   likvidliligi   tufayli   juda   qulaydir   va   kamchiliklarga,   qoida
tariqasida,   banklar   bunday   hisobvaraqlardan   past   depozit   foizlarini   to'lashi   yoki
umuman undirmasligi kiradi.
Depozit   resurslarining   eng   barqaror   qismi   muddatli   depozitlar   va   omonat
depozitlari   hisoblanadi.   Muddatli   omonatlar   -   bu   bankka   ma'lum   muddatga
qo'yilgan   mablag'lar.   Banklar   mijozlarga   muddatli   depozitlar   bo'yicha   foizlarni
to'laydilar,   qoida   tariqasida,   muddatli   depozitlarga   qaraganda   ancha   yuqori.   Pul
mablag'lari   muddatidan   oldin   olib   qo'yilgan   taqdirda,   mijozlar   past   foiz   to'lash
bilan ifodalangan daromadlarida sezilarli yo'qotishlarga duch keladilar.
Ba'zi   hollarda   tijorat   banklari   muddatli   depozitlar   va   depozit   sertifikatlari   va
jamg'arma   sertifikatlari   bilan   omonatlarni   ro'yxatdan   o'tkazishga   murojaat
qilishadi.
Mijozlarning   jamg'arma   hisobvaraqlari   asosan   pul   mablag'larini   saqlashning
belgilangan  muddatining  yo'qligi   bilan  tavsiflanadi  va  ularni   saqlash  shartlari   pul
mablag'larini olib qo'yish to'g'risida ogohlantirishni talab qilmaydi. Ularning tijorat
banklari   uchun   ahamiyati   shundaki,   ular   aholining   vaqtincha   bo'sh   mablag'larini
safarbar qilish uchun ishlatiladi.
Tijorat banklari tomonidan omonat va depozit hisoblari uchun eng jozibali shart -
sharoitlarni ishlab chiqish, aholidan banklarga pul oqimining ko'payishiga yordam
berishi kerak.
Depozitlarni   iqtisodiy   mazmuni   bo'yicha   tasniflashdan   tashqari,   ularni   boshqa
mezonlar   bo'yicha   tasniflash   mumkin:   jalb   qilish   shartlari   bo'yicha;   pul
mablag'larini   depozitga   qo'yish   va   olib   qo'yish   shartlari   to'g'risida;   valyuta   turi
bo'yicha;   to'langan   foizlar   bo'yicha;   omonatchilar   turiga   ko'ra.   Oxirgi   mezonga
muvofiq yuridik va jismoniy shaxslarning omonatlari ajratiladi. Tijorat banklari tashkil etilgan paytdan boshlab yuridik shaxslarning mablag'larini
jalb   qilish   huquqiga   ega,   chunki   bu   operatsiyalarni   amalga   oshirish   bank
operatsiyalarini   amalga   oshirish   uchun   umumiy   litsenziyada   ko'zda   tutilgan.
Jismoniy   shaxslarning   mablag'lari   bilan   ishlash   uchun   tijorat   banki   tegishli
litsenziyaga   ega   bo'lishi   kerak,   uni   faqat   moliyaviy   barqaror   bank   kamida   ikki
yillik ish tajribasiga ega bo'lishi mumkin. Bundan tashqari, Belarus Respublikasida
tijorat   banklari   tomonidan   jismoniy   shaxslardan   jalb   etiladigan   mablag'larning
mumkin bo'lgan miqdori  bo'yicha ma'lum cheklovlar  mavjud. Ularning maksimal
hajmi   bankning   ustav   kapitalining   100%   bilan   cheklangan.   Jismoniy   shaxslar
mablag'lari bilan ishlashda bunday cheklovlarning qonuniy joriy etilishi davlatning
ushbu   toifadagi   omonatchilarga   bo'lgan   alohida   g'amxo'rligi   va   ularning
manfaatlarini himoya qilish bilan bog'liq.
Yuqorida   muhokama   qilingan   cheklovlarga   qo'shimcha   ravishda,   omonatchilarni
bankrotlikning   salbiy   oqibatlaridan   himoya   qilish   uchun   Belarus   Respublikasi
tijorat   banklari   jismoniy   shaxslarning   depozitlari   va   omonatlarini   himoya   qilish
kafolat jamg'armasini shakllantirishda ishtirok etishlari shart. Belarus Respublikasi
Milliy   banki   huzurida.   Bu   jamg'arma   respublikaning   barcha   banklari   tomonidan
tuziladi,   ular   jismoniy   shaxslardan   mablag   'jalb   qilish   huquqiga   ega,   bundan
tashqari,   davlat   ularga   ishonib   topshirilgan   jismoniy   shaxslarning   pul
mablag'larining   to'liq   saqlanishini   qonuniy   kafolatlaydigan   banklar   bundan
mustasno.
Kafolat jamg'armasini tuzishdan maqsad, bank to'lovga layoqatsiz bo'lgan taqdirda,
omonatchilar   oldidagi   majburiyatlarini   to'lash   uchun   jismoniy   shaxslarning
mumkin   bo'lgan   zararlarini   qoplashdir.   Jamg'arma   har   oylik   badallar   hisobidan
shakllanadi   va   Milliy   bankda   to'planadi.   Tijorat   banklarining   badallari   ularning
faoliyatining   moliyaviy   natijalariga   kiritiladi.   Hisobot   miqdori   Milliy   bank
tomonidan   belgilanadi.   Kafolat   jamg'armasini   shakllantirish   Belarus
Respublikasining   milliy   valyutasida   yoki   erkin   konvertatsiya   qilinadigan   xorijiy
valyutada,   jismoniy   shaxslarning   mablag'lari   depozit   va   depozitlar   uchun   jalb
qilinganiga qarab amalga oshiriladi. Kafolat   jamg'armasi   mablag'lari   bankning   to'lovga   layoqatsizligi   sabab   bo'lgan
hollarda   quyidagi   sabablarga   ko'ra   to'lanadi:   bankning   bankrotligi;   Belarus
Respublikasi   Milliy   banki   tomonidan   jismoniy   shaxslarning   depozitlari   va
omonatlarini jalb qilish litsenziyasini bekor qilish; bankni majburiy tugatish.
Jismoniy   shaxslarning   depozitlari   va   omonatlarini   himoya   qilish   kafolat
jamg'armasi mablag'lari maxsus tuzilgan komissiya qarori bilan ajratiladi.
Depozit   bo'lmagan   mablag'lar   tijorat   banklari   tomonidan   pul   bozorida   o'z   qarz
majburiyatlarini sotish yoki boshqa kredit tashkilotlaridan, shu jumladan markaziy
bankdan   kredit   olish   yo'li   bilan   shakllantirilgan   resurslar   hisoblanadi.   Bank
mablag'larining depozit bo'lmagan manbalari, depozitlardan farqli o'laroq, shaxsiy
xarakterga   ega   emas   va   ma'lum   bank   mijozlari   bilan   bog'liq  emas.   Ular   bozorda,
ko'pincha raqobatni o'z ichiga olgan auktsion asosida sotib olinadi.
Bank   tizimida   etarlicha   mustahkam   mavqega   ega   bo'lgan   va   moliyaviy   barqaror
institutlar obro'siga ega bo'lgan yirik banklar odatda depozit bo'lmagan resurslarni
jalb qilishga murojaat qilishadi.
Shuningdek, tijorat banklari o'z kredit resurslarini qarz mablag'lari hisobidan, ya'ni
banklararo kredit hisobidan to'ldirishlari mumkin. Erkin kredit resurslari ko'pincha
barqaror   resurslarga   ega   bo'lgan   moliyaviy   barqaror   tijorat   banklari   tomonidan
sotiladi. Bu manbalar daromad keltirishi uchun banklar ularni boshqa qarz oluvchi
banklarga joylashtirishga intiladi. Pul mablag'larini joylashtirishdan tashqari, kredit
banklari   biznes   sheriklik   va   boshqa   bank   masalalarini   tuzish   imkoniyatiga   ega
bo'ladilar.
Banklararo  kreditlar  bozorining  ahamiyati   shundaki,  ba'zi   banklar   uchun  ortiqcha
resurslarni   qayta   taqsimlash   orqali   bu   bozor   umuman   bank   tizimining   kredit
resurslaridan foydalanish samaradorligini oshiradi.
Banklar   bir   -biriga   shartnoma   asosida   kredit   beradi.   Kredit   Belarus   rublida   ham,
chet el valyutasida ham beriladi.
Ko'pgina   tijorat   banklari   banklararo   kredit   sifatida   ma'lum   bir   muddatdagi
hisobvaraqlardagi   mablag'larni   blokirovka   qilib,   kredit   berish   uchun
korrespondentlik   hisoblaridan   foydalanadilar.   Bunday   holda,   biz   banklar   bir   -biri bilan   to'g'ridan   -to'g'ri   ochadigan   korrespondentlik   hisoblari   haqida   gapiramiz.
Bunday   munosabatlar   maxsus   bitim   bilan   rasmiylashtiriladi.   Kreditga   bo'lgan
ehtiyoj   asosan   pul   oqimlari   hajmi   va   korrespondentlik   hisobida   o'tkazilgan
operatsiyalar soni, shuningdek qarz oluvchining moliyaviy holati bilan belgilanadi.
Kredit   muddati   qarz   beruvchining   qobiliyatiga,   qarz   oluvchi   bankning   yaqin
kelajakdagi korrespondentlik hisobining holatiga bog'liq.
Ko'pgina   tijorat   banklari   banklararo   muddatli   depozitlar   kabi   kreditlarni   tashkil
qiladi, bu ularning mohiyatini o'zgartirmaydi.
Tijorat   banklariga   bo’lgan   ishonch   yil   sayin   oshib   bormoqda.   Buni   xorijiy
valyutadagi   depozitlarning   jami   depozitlardagi   ulushi   ortib   borayotganligida
ko’rishimiz mumkin. Xususan, 2017 yilda jami depozitlarning 26,9 foizini xorijiy
valyutadagi   depozitlar   tashkil   etgan   bo’lsa,   2021   yilga   kelib   bu   ko’rsatkich   43,1
foizga   yetgan.   2017   yilda   jami   depozitlar   37,2   trln.   so’mni   tashkil   etgan   bo’lsa,
shundan   xorijiy   valyutadagi   depozitlar   10,0   trln.   so’mdan   ortiqni   tashkil   etgan.
2021   yilga   kelib   esa   jami   depozitlar   summasi   114,7   trnl.   so’m   bo’lgani   holda
xorijiy   valyutadagi   depozitlar   summasi   49,4   trln.   so’mga  yetgan.   Tijorat   banklari
foiz stavkalaridan har doim  iqtisodiyotni  makro va mikro darajada tartibga solish
uchun   foydalaniladi.   Agar   iqtisodiyotni   mikrodarajada   o’rganadigan   bo’lsak,
tijorat   banklari   tomonidan   foiz   siyosatini   qay   darajada   samarali   ishlab
chiqganligiga,   ya’ni   kredit   va   depozitlar   bo’yicha   o’rnatilgan   foiz   stavkalariga
bog’liq bo’ladi.
1-diagramma 1-rasm.   O’zbekiston   Respublikasi   bank   tizimi   jami   depozitlari   va   xorijiy
valyutadagi depozitlar (1 yanvar holatiga, mlrd so’mda
Mazkur   holat   valyuta   bilan   bog’liq   bo’lganligi   uchun   bank   amaliyotida   valyuta
riskini keltirib chiqaradi va bu banklarning oqilona siyosat yuritishga undaydi.  Xulosa
Tijorat banklar transformasiya jaroyonida depozit siyosatini samarali tashkil qilish
orqali   resurlarni   jalb   qilishni   o`rganish   asosida   O’zbekiston   Respublikasi   tijorat
banklarining   jamg’arma   depozitlari   miqdorini   oshirish   yo’li   bilan   ularning   resurs
bazasini   mustahkamlash   bu  maqsadga   erishish   uchun  quydagilarni   taklif   qilamiz:
-   birinchidan,   yuridik   shaxslarning   jamg’arma   depozitlariga   to’lanadigan   foiz
stavkalarining ijobiy darajasini ta’minlash lozim;
-   ikkinchidan,   aholining   jamg’arma   depozitlarini   tijorat   banklari   tomonidan   naqd
pulda to’liq va o’z vaqtida qaytarib berilishini ta’minlash lozim.
Respublikamiz  tijorat  banklarida  depozitlar  barqarorligini  ta’minlashga  qaratilgan
strategiyani hlab chiqish zarur. Buning uchun esa, birinchidan, mijozlarga depozit
hisobraqamlarining   jozibadorligini   oshirish   imkoniyatini   beradigan   marketingni
rivojlantirish lozim; ikkinchidan, depozitlarning barqarorlik darajasini tavsiflovchi
ko’rsatkichlar   tizimi   ishlab   chiqilishi   lozim;   uchinchidan,   bankuchun   depozit
bazasining   asosini   tashkil   qiluvchi   mijozlar   guruhini   aniqlab   olish   va   ularga
kompleks   depozit-ssuda   xizmatini   taklif   qilish   lozim.   Depozitni   tahlil   qilishning
kompleks   metodologiyasi   Tijorat   banki   portfeli   quyidagi   bosqichlarni   o'z   ichiga
olgan doimiy siklik jarayondir:
Birinchi bosqich. Depozit bozori monitoringi.
Ikkinchi   bosqich.   Hisobot   davrlari   uchun   depozit   resurslarining   holati   bo’yicha
erishilgan haqiqiy ko’rsatkichlarni tahlil qilish.
Uchinchi  bosqich. Depozit resurslarini jalb qilish hajmini omonatchilar guruhlari,
muddatlari,valyuta turlari va joriy va uzoq muddatli istiqbol uchun boshqa tahliliy
bo’limlar bo’yicha rejalashtirish.
To’rtinchi   bosqich.   Depozit   resurslarini   jalb   qilish   barqarorligini   baholash.
Valyutada   jalb   qilingan   omonatlarni   majburiy   zaxiralash   normasini   pasaytirish.
Xulosa qilib biz quyidagilarni aytishimiz
mumkin:   agar   sizda   pul   bo’lsa,   lekin   uni   qayerga   qo’yishni   bilmasangiz,   uni
bankda saqlang – pulingiz to’liq va daromad bilan qaytariladi; agar siz pulni qaysi
valyutada   saqlashni   bilmasangiz,   istiqbolga   qarab   -   uzoq   muddatga   xorijiy valyutada,   ko’pincha   dollarda,   qisqa   muddatga   -   so’mda   jamg’aring.   Va   eng
muhimi, "pulni qayerga investitsiya qilish kerak?" degan savol har doim siz uchun
dolzarb bo’lsin. Chunki bu masalaning dolzarbligi, hech bo'lmaganda, siz hali ham
pulingiz borligini anglatadi. Foydalanilgan adabiyotlar ro’yxati:
1. O’zbekiston   Respublikasi   Konctitutsiyasi.   T.:   O’zbekistan,   2018   y.
2. O’zbekiston   Respublikasining   «Markaziy   bank   to’g’risida»gi   qonuni.
15.11.2019,   №O’RQ-582.
3. O’zbekiston Respublikasining “Valyutani tartibga solish   to’g’risida”gi
(yangi   tahriri)   qonuni.   22.10.2019,   №O’RQ-573.
4. O’zbekiston Respublikasining “Banklar va bank faoliyati
to’g’risida”gi   qonuni.   2019   yil   07   noyabr,   №O’RQ-580.
5. O’zbekiston   Respublikasining   “To’lovlar   va   to’lov tizimlari
to’g’risida”gi   Qonuni.   2019   yil   07   noyabr,   №O’RQ-578
6. O’zbekiston Respublikasi Prezidentining 2020 yil 24
yanvardagi   Oliy   Majlisga   yo’llagan   Murojaatnomasi.
7. O’zbekiston   Respublikasi   Prezidentining   «Davlat   aktivlarini   boshqarish,
monopoliyaga   qarshi   kurashishni   tartibga   solish   tizimini   va   kapital   bozorini
tubdan   takomillashtirish   chora-tadbirlari   to’g’risida»gi   2019   yil   14 yanvardagi   PF-
5630-sonli   farmoni
8. O’zbekiston   Respublikasi   Prezidentining   2019   yil   17   yanvardagi   PF-5635-
son,   “2017-2021   yillarda   O’zbekiston   Respublikasini   rivojlantirishning   beshta
ustuvor   yo’nalishi   bo’yicha   Harakatlar   strategiyasini   “Faol   investisiyalar   va
ijtimoiy   rivojlanish   yili”da   amalga   oshirishga   oid   davlat   dasturi   to’g’risida”
farmoni.
9. O’zbekiston   Respublikasi   Prezidentining   “Bank   xizmatlari   ommabopligini
oshirish   bo’yicha   qo’shimcha   chora-tadbirlar   to’g’risida”gi   PF-3620   sonli   farmoni.
2018   yil   23   mart.
10. O ’ zbekiston   Respublikasi   Prezidentining   « Bank   tizimining   moliyaviy
barqarorligini   yanada   oshirish   va   investisiyaviy   faolligini   kuchaytirish   chora –
tadbirlari   to ’ g ’ risida » gi   PQ –1317– sonli   qarori .   2010   yil   6   aprel.
11. O ’ zbekiston   Respublikasi   Prezidentining   « Tijorat   banklarining   moliyaviy
barqarorligini   yanada   oshirish   va   ularning   resurs   bazasini   rivojlantirish   chora -
tadbirlari   to ’ g ’ risida » gi   PQ  2344-   sonli   qarori .   2015 yil   6   may. 12. O ’ zbekiston   Respublikasi   Prezidentining   “ Kichik   tadbirkorlikni
rivojlantirish   kafolat   jamg ’ armasini   tashkil   etish   to ’ g ’ risida ” gi   PQ -2768- sonli
qarori .   2017   yil   10   fevral.
13. O’zbekiston   Respublikasi   Prezidentining   “Pul   muomilasini   yanada
takomillashtirish   va   bank   plastik   kartochkalaridan   foydalangan   holda   hisob-
kitoblarni rivojlantirish chora-tadbirlari to’g’risida”gi PQ-   2777-sonli   qarori.   2017
yil   15   fevral.
14. Mirziyoev   Sh.M.   Buyuk   kelajagimizni   mard   va   olijanob   xalqimiz   bilan   birga
quramiz.   –   Toshkent:   “O’zbekiston”   NMIU,   2017.
–   488   b.
15. Mirziyoev   Sh.M.   Tanqidiy   tahlil,   qat’iy   tartib-intizom   va   shaxsiy
javobgarlik   –   har   bir   rahbar   faoliyatining   kundalik   qoidasi   bo’lishi   kerak.   –
Toshkent:   “O’zbekiston”   NMIU,   2017.   –   104   b.
16. Mirziyoev   Sh.M.   Erkin   va   farovon,   demokratik   O’zbekiston   davlatini
birgalikda barpo etamiz. – Toshkent: “O’zbekiston” NMIU,   2017.   – 56 b.
17. Mirziyoev Sh.M. Qonun ustuvorligi va inson manfaatlarini   ta’minlash   –   yurt
taraqqiyoti   va   xalq   farovonligining   garovi.   –   Toshkent:   “O’zbekiston”   NMIU,
2017.   –   48 b.
18. O’zbekiston Respublikasi Markaziy bankining “O’zbekiston   Respublikasida
valyuta   operatsiyalarini   amalga   oshirish   qoidalarini   tasdiqlash to’g’risida”gi qarori,
31.08.2020,   №3281.
19. O’zbekiston   Respublikasi   Markaziy   banki   boshqaruvining   2020   yil   15
fevraldagi   3/12-son   qaroriga   ilova   “O’zbekiston   Respublikasida   naqd   pulsiz   hisob-
kitoblar   to’g’risida”gi   nizomi
20. O’zbekiston   Respublikasi   Markaziy   bankining   “Tijorat   banklarida
korporativ   boshqaruv   to’g’risidagi   nizomga   o’zgartirishlar   kiritish   haqida”gi
qarori,   26.02.2019,   №943-5.
21. O’zbekiston   Respublikasi   Markaziy   bankining   “O’zbekiston   Respublikasi
banklarida   depozit   operatsiyalarini   amalga   oshirish   tartibi   to’g’risidagi
yo’riqnomaga   o’zgartirishlar   kiritish   haqida”gi   qarori,   19.03.2019,   №2711-4. 22. O’zbekiston   Respublikasi   Markaziy   bankining   “Tijorat   banklari kapitalining
monandligiga   qo’yiladigan   talablar   to’g’risidagi   nizomga   o’zgartirish   va
qo’shimchalar   kiritish   haqida”gi   qarori,   06.03.2019,   №2693-5.
23. Abdullayeva   Sh.Z.   Bank   ishi.   T.: Moliya.   2017   yil.   148-bet.
24. Azizov   U.O’.,   Qoraliyev   T.M.   va   b.   Bank   ishi.   Darslik.   T.:   “IQTISOD-
MOLIYA”,   2016 yil,   760   b.
25. Банковское   дело.   Учебник.   Под   ред.   Проф   О.И.   Лаврушина   –   М.:
КНОРУС, 2015. – 768   с.
26. Деньги,   кредит,   банки.   Под   ред.   Проф.   О.И.   Лаврушина.   –   М.:
КНОРУС,   2015.   – 560 с.
27. Коsерина Т.М. Банковское дело: учебник для   бакалавров.   М.:
Юрайт-Издат,   2012.   345 c.
Internet   saytlari
28. www.ahbor-reyting.uz   –   (“Ahbor-Reyting”   reyting   agentligi   sayti)
29. www.cbu.uz (O’zbekiston Respublikasi Markaziy banki   rasmiy
vev   sayti).
30. www.lex.uz (O’zbekiston Respublikasi Qonun hujjatlari
ma’lumotlari   milliy   bazasi   rasmiy vev   sayti).
31. www.stat.uz   (O’zbekiston   Respublikasi   Statistika   qo’mitasi   rasmiy   vev
sayti).
32. http s://www.u zse. uz   -   “Toshkent”   Respublika   fond   birjasi   rasmiy   sayti
ma’lumotlari.

Tijorat banklari

Купить
  • Похожие документы

  • Iqtisodiy o‘sish omillari va tiplari
  • Qayta ishlash korxonalarida mahsulot ishlab chiqarish va sotish
  • Tayvan soliq tizimi (Referat)
  • O‘zbekistonda eksport salohiyatini oshirish yo‘llari
  • O‘zbekistonda eksport salohiyatini oshirish yo‘llari

Подтвердить покупку

Да Нет

© Copyright 2019-2025. Created by Foreach.Soft

  • Инструкция по снятию с баланса
  • Контакты
  • Инструкция использования сайта
  • Инструкция загрузки документов
  • O'zbekcha