Документ

Всего документов: 5844
Число пользователей: 15251

Информация о документе

Цена	10000UZS
Размер	1.1MB
Покупки	0
Дата загрузки	28 Сентябрь 2024
Расширение	pptx
Категория	Физика

Tokning magnit maydoni

G‘altakning magnit maydoni
Ersted tomonidan tokli o‘tkazgichning
magnit maydoni kashf etilishi
elektromagnetizm sohasidagi
tadqiqotlarga turtki bo‘ldi. Shu yiliyoq,
ya’ni 1820- yilda fransuz fiziklari Andre
Mari Amper (1775− 1836) va Dominik
Fransua Arago (1786−1853) o‘tkazgich
simni yog‘och o‘zakka o‘rab g‘altak
yasadilar. Undan tok o‘tkazib, to‘g‘ri tok
maydonidan ancha kuchli bo‘lgan magnit
maydonni hosil qildilar.

G‘altakning magnit maydoni
Metall simdan spiral yasab, undan tok o‘tkazaylik.
Spiralning ikki tomoniga ikkita magnit strelkachani
yaqinlashtiraylik. Ikkala strelkacha spiral o‘qi tomon
buriladi. Bunda strelkalarning qutblari bir xil yo‘nalishda
bo‘lib qoladi.

G‘altakning magnit maydoni
Metall simni spiral shaklida qilib organik shisha orqali
o‘tkazaylik. Uning ustiga temir kukunlarini sochaylik va
magnit strelkachalarni qo‘yaylik. Simdan tok o‘tkazilsa,
spiral shaklidagi tokning magnit kuch chiziqlari yo‘nalishi
qanday bo‘lishini kuzatish mumkin
Spiral shaklidagi simlar
o‘raminini solenoid deb
yuritiladi.

To‘g‘ri tokning magnit maydoni
Tokli o‘tkazgich atrofida hosil bo‘ladigan magnit
maydon kuch chiziqlari doimiy magnitning
atrofidagi maydon kuch chiziqlariga o‘xshash
bo‘ladi.

Ersted tajribasi
Kalitni ulab o‘tkazgich simdan tok o‘tkazsak shu zahoti tok
o‘tayotgan sim ostidagi magnit strelkasi 90° burchakka burilib,
simga perpendikular bo‘lib qoladi. Demak tokli o‘tkazgich atrofida
magnit maydoni yuzaga keladi va magnit strelkasini buradi.

Mustahkamlash
Shimoliy magnit qutb (N) esa Yerning
janubiy geografik qutbi yaqinida bo‘lib,
66,5° janubiy kenglik va 140° sharqiy
uzunlikda joylashgan.Yerning shimoliy
magnit qutbi qayerda
joylashgan?3 Yerning janubiy
magnit qutbi qayerda
joylashgan?2 Yerning shimoliy va janubiy qutblari
yaqinida yer yuzidan 80-1000 km gacha
balandlikda ro‘y beradi.
Yerning janubiy magnit qutbi (S) 75°
shimoliy kenglik va 99° g‘arbiy uzunlik
yaqinida joylashgan. Qutb yog‘dusi
qayerda ro‘y beradi?1

Ersted tajribasi
Magnit maydonning elektr toki bilan bog‘liqligini tajribada birinchi
bo‘lib 1820-yilda daniyalik fizik Xans Kristian Ersted (1777−1851)
aniqladi. Tajribaga ko‘ra smexa yig‘ib olinadi. Simlardan biri
janubdan shimolga tomon tarang tortilari. Magnit strelkasi
o‘tkazgich sim ostiga unga parallel qilib qo‘yiladi.

To‘g‘ri tokning magnit maydoni
Sterjendagi tok yo‘nalishini
o‘zgartiraylik. Shu zahoti barcha
magnit strelkalari 180°ga buriladi.
Demak, tokning magnit kuch chiziqlari
yo‘nalishi o‘tkazgichdagi tokning
yo‘nalishiga bog‘liq. To‘g‘ri tok atrofida
hosil bo‘ladigan magnit maydon kuch
chiziqlari yo‘nalishini parma qoidasi
orqali topish mumkin:

G‘altakning magnit maydoni
Tok o‘tayotgan g‘altak
atrofida magnit maydon
mavjud bo‘lib, uning ichidagi
magnit kuch chiziqlari o‘zaro
parallel bo‘ladi . Tokli g‘altak
magnit strelkasi kabi ikkita
magnit qutbiga ega.

F I Z I K A
M AVZU: Tokning magnit
maydoni

Mustaqil bajarish uchun topshiriq:
Darslikda berilgan “Tokning magnit maydoni”
mavzusini o‘qib, o‘rganish.1
Mavzu oxiridagi savollarga javob yozish.
2

Ersted tajribasi
Ersted tajribasi tok o‘tayotgan o‘tkazgich atrofida
magnit maydon bor ekanligini ko‘rsatdi.

To‘g‘ri tokning magnit maydoni
Qalin karton qog‘ozi olib o‘rtasidan
teshamiz va ingichka metall sterjenni
o‘tkazamiz. Karton ustiga temir
kukunlarini sochib, sterjendan tok
o‘tkazaylik. Tokning magnit maydoni
ta’sirida temir kukunlari sterjen atrofida
aylanalar bo‘ylab joylashib qoladi. Bu
aylanalar magnit kuch chiziqlarini
tavsiflaydi

Parma qoidasi
Agar parmaning ilgarilanma
harakati yo‘nalishi o‘tkazgichdagi
tokning yo‘nalishida bo‘lsa, parma
dastasining aylanish yo‘nalishi shu
tok magnit kuch chiziqlarining
yo‘nalishini ko‘rsatadi

Tokning magnit maydoni

Купить