Войти Регистрация

Docx

  • Рефераты
  • Дипломные работы
  • Прочее
    • Презентации
    • Рефераты
    • Курсовые работы
    • Дипломные работы
    • Диссертациии
    • Образовательные программы
    • Инфографика
    • Книги
    • Тесты

Информация о документе

Цена 40000UZS
Размер 1.4MB
Покупки 0
Дата загрузки 02 Май 2025
Расширение docx
Раздел Курсовые работы
Предмет География

Продавец

Dilshodbek

Дата регистрации 29 Март 2025

2 Продаж

Toshkent viloyatining iqtisodiy geografik tavsifi

Купить
O`ZBEKISTON RESPUBLIKASI
OLIY TA`LIM  FAN VA INOVATSIYALAR VAZIRLIGI
________ DAVLAT UNIVERSITETI
TABIIY FANLAR FAKULTETI
GEOGRAFIYA TA`LIM YO`NALISHI
____BOSQICH _____-GURUH TALABASI
 ____________________- NING 
O`ZBEKISTON GEOGRAFIYASI FANIDAN “ Toshkent viloyatining
iqdisodiy geografik tavsifi ” MAVZUSIDA YOZGAN
KURS ISHI
Topshirdi:                                                 _________________
Qabul qildi:                                              _________________
REJA:
1 KIRISH
I.BOB.TOSHKENT VILOYATI TABIATINING ASOSIY 
XUSUSIYATLARI
1.Toshkent viloyatining  geografik o`rni, maydoni va chegaralari
2. Tabiiy sharoiti va tabiiy resurslari
II.BOB. TOSHKENT VILOYATI AHOLISINING HUDUDIY 
JOYLASHISHI  VA IQTISODIYOTI RIVOJLANISHINING IQTISODIY-
GEOGRAFIK JIHATLARI
2.1. Toshkent viloyatining aholisi va mehnat resurslari
2.2. Toshkent viloyati sanoat tarmoqlarining shakllanishi va rivojlanishi
2.3. Toshkent  viloyati qishloq xo`jaligining rivojlanishi va 
ixtisoslashuvi
2.4. Toshkent  viloyatining  transporti va tashqi iqdisodiy aloqalari
XULOSA
FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR
KIRISH
2 “Biz   avvalo   iqtisodiyotni   isloh   qilish   va   erkinlashtirish   borasidagi
ishlarimizni   yanada   chuqurlashtirish,uning   soha   va   tarmoqlarini   tarkibiy   jihatdan
o'zgartirish bo'yicha boshlangan ishlarni jadallashtirishimiz kerak.” [1]
Toshkent   viloyati   respublikamizda   o’zining   iqtisodiy   va   demografik
salohiyatiga ko’ra alohida ajralib turadi. 
U   ma’muriy   jihatdan   birinchilar   qatorida   1938-yil   15-   yanvarda   tashkil
topgan.   Viloyat   maydoni   15,26   ming   kv.   km   bo’lib,   u   mamlakatimiz   umumiy
hududining 3,4 foiziga tengdir. 
Bu yerda, 2941,6 ming kishi (2022y) yoki O’zbekiston aholisining 8,3 foizi
yashaydi.   Demak,   mintaqaning   aholisi,   nisbiy   ko’rsatkichlarda,   uning   egallagan
maydonidan ko’p. 
Toshkent viloyati iqtisodiy nuqtai nazardan rivojlangan mintaqa hisoblanadi
Uning hissasiga mamlakat YaIMning 11,2 foizi, sanoat ishlab chiqarish hajmining
18,4,   qishloq   xo’jaligi   mahsulotining   9,7   foizi,   investisiya   hajmining   11,4   foizi,
jami xizmatlarning 7,6 foizi to’g’ri keladi.(2021y) 
O’zining   eksport   salohiyati   bo’yicha   Toshkent   shahridan   keyingi   ikkinchi
o’rinda turadi (10,8 %), import esa 11,8 foizga barobar.
Viloyat ma’muriy jihatdan ancha murakkab tuzilmaga ega. Uning tarkibiga
16 shahar, 95 ta shaharcha, 15 ta qishloq tumanlari, 878 ta qishloq aholi punktlari
kiradi.(2019y 1-yanvar)
Toshkent   iqtisodiy   rayoni   o’z   tarkibiga   Toshkent   viloyati   va   respublika
poytaxti - Toshkent shahrini oladi. 
Maydoni   15,6   ming   kv.   km   bo’lib,   O’zbekiston   hududining   3,5   foizini
tashkil qiladi. Aholisi, 2022-yilning 1-yanvari ma’lumotlariga ko’ra, 5802,1 ming
kishidan iborat. Bu respublika jami aholisiga nisbatan 16,4 foiz demakdir.[2]
Mamlakat   mehnat   taqsimotida   ushbu   rayon,   eng   avvalo,   sanoat
tarmoqlarining   turli-tumanligi,   qishloq   xo’jaligining   intensiv   rivojlanganligi   bilan
ajralib   turadi.   Bu   yerda   elektr   energetika,   qora   va   rangli   metallurgiya,   kimyo,
mashinasozlik va metalni qayta ishlash, qurilish materiallari hamda yengil va oziq-
ovqatsanoat tarmoqlari yaxshi rivojlangan. 
3 Agroiqtisodiyot   tizimida   paxta,   bog’dorchilik   va   uzumchilik,   shahar   atrofi
qishloq   xo’jaligi,   parrandachilik   ixtisoslashgan   tarmoqlar   hisoblanadi.   Rayon
O’zbekiston   yalpi   ichki   mahsulotining   27,8   %,   sanoat   mahsulotining   37,5   %,
qishloq   xo’jalik   mahsulotining   9.7   foizini   beradi.   Uning   zimmasiga   respublika
investitsiya hajmining 34,9 %, jami xizmatlarning 44,3 foizi to’g’ri keladi (2021y).
Bu yerda, xususan elektr energiya, rangli metallar, sement, mineral o’g’itlar,
ko’mir   va   boshqa   mahsulotlarni   ishlab   chiqarish   rayonlararo   ahamiyatga   ega.
SWOT   –   taxlil   usuli   yordamida   Toshkent   iqtisodiy   rayonining   kuchli   tarmoqlari
sifatida   iqtisodiyotning   yuqori   darajada   diversifikatsiyalanganligi,   poytaxt   rayon
ekanligi,   tabiiy   va   rekreatsiya   resurslari,   intelektual   salohiyati,   infratuzilma
tizimining yaxshi rivojlanganligini ko’rsatish mumkin. Imkoniyatlari ham ayni shu
omillar bilan belgilanadi. 
Zaif   tomoni   esa   geosiyosiy   o’rnining   birmuncha   noqo’layligi,   ekologik
vaziyatning keskinligi kabilardan iborat. 
Iqtisodiy   rayon   xo’jaligining   ichki   takibi   ham   o’ziga   xos.   Rayonda   ishlab
chiqarishni   iqtisodiy   va   hududiy   tashkil   etishning   turli   shakllari   rivoj   topgan.
Bunday geografik xususiyatlar rayonning tarkibiy tuz ilishini taxlil qilishda yanada
yaqqolroq ko’zga tashlanadi.[2]
I.BOB.TOSHKENT VILOYATI TABIATINING ASOSIY
XUSUSIYATLARI
4 1.1.TOSHKENT VILOYATINING  GEOGRAFIK O`RNI, MAYDONI VA
CHEGARALARI
Toshkent   viloyati   —   O zbekiston   Respublikasiʻ   tarkibidagi   viloyat .
Respublikaning shimoli-sharqida. 1938-yil 15-yanvarda tashkil kilingan. Shimoliy
va   shimoli-g arbdan	
ʻ   Qozog iston   Respublikasi	ʻ ,   shimoli-sharqdan   Qirg iziston	ʻ
Respublikasi ,   sharqdan   Namangan   viloyati ,   janubidan   Tojikiston   Respublikasi ,
janubi-g arbdan	
ʻ   Sirdaryo   viloyati   bilan   chegaradosh.   Maydoni   ( Toshkent   shahri
maydonisiz)   15,3   ming   km².   Aholisi   (Toshkent   shahri   aholisisiz)   2.931   million
kishidan ziyod (2022). Viloyat tarkibida 15 ta tuman ( Bekobod ,  Bo ka	
ʻ ,  Bo stonliq	ʻ ,
Zangiota ,   Oqqo rg on	
ʻ ʻ ,   Ohangaron ,   Parkent ,   Piskent ,   Chinoz ,   Yuqori   Chirchiq ,
Yangiyo l	
ʻ ,   O rta   Chirchiq	ʻ ,   Qibray ,   Quyi   Chirchiq ),   17   shahar   ( Angren ,   Bekobod ,
Bo ka	
ʻ , Do stobod	ʻ ,   Keles ,   Olmaliq ,   Oqqo ʻ rg ʻ on ,   Ohangaron ,   Parkent ,   Piskent ,   Tosh
kent ,   To ʻ ytepa ,   Chinoz ,   Chirchiq ,   Yangiyo ʻ l ,   Yangiobod ,   G ʻ azalkent ),   18
shaharcha
( Alimkent ,   Bo ʻ zsuv ,   Gulbahor ,   Zafar ,   Iskandar ,   Krasnogorsk ,   Nurobo d ,   Olmazor ,  
Salor ,   Tuyabo g iz	
ʻ ʻ ,   Chig iriq	ʻ ,   Chorvoq ,   Eshonguzar ,   Yangibozor ,   Yangi
chinoz ,   Yangihayot ,   O rtaovul	
ʻ ,   Qibray ),   146   qishloq   fuqarolari   yig ini   bor.	ʻ
Markazi   —   Nurafshon   shahri.
Toshkent   viloyati   o ’ ziga   xos   tabiiy ,   iqtisodiy   va   siyosiy   geografik   o ’ ringa
ega .   U   3   ta   xorijiy   mamlakat   bilan   chegaradosh:   shimolda   Qozog’iston,   sharkda
Qirg’iziston, janubi-sharqda Tojikiston respublikalari bilan tutashgan. 
Respublika   doirasida   esa   mintaqa   Namangan   va   Sirdaryo   viloyatlari   bilan
qo’shni.   Poytaxt   viloyatining   siyosiy   geografik   o’rni   qaysi   bir   ma’noda
Surxondaryo   o’rniga   uxshab   ketadi.   Tabiiy   geografik   nuqtai   nazardan   ham
Toshkent viloyati ancha murakkab tuzilishga ega. Uning shimoliy, shimoli-sharqiy
va janubi-sharqiy qismlari tog’ va tog’oldi hududlaridan iborat.[10] 
Bu   yerda   G’arbiy   Tyanshanga   qarashli   Ugom,   Piskom   va   Chotqol   tog’
tizmalari,   janubi-sharqda   Qurama   tizmasi   joylashgan.   Eng   baland   joylar
viloyatning   chekka   shimoli-sharqida   bo’lib,   ularning   balandligi   dengiz   sathidan
5 4395-4400   metrga   yetadi   (Talas   Olatovi   tizmasi).   Piskom   tizmasidagi   Beshtor
cho’qqisining balandligi 4299 metr. 
Umuman   olganda,   viloyat   yer   usti   tuzilishi   shimoli-sharqdan   janubi-g’arb
yunalishida pasayib boradi. Toshkent atrofida gipsometrik ko’rsatkich 600 metrlar
atrofida, janub va g’arbiy tumanlarda esa balandlik 300 metrdan ozroq. 
Viloyatning   bunday   murakkab   yer   usti   tuzilishi   orografik   xususiyati,   o’z
navbatida,   uning   mineral-xom   ashyo   va   agroiqlimiy   sharoitlarini   ham   belgilab
beradi. 
1-Rasm.Toshkent viloyatining ma`muriy-hududiy bo`linishi.
Manba:(Internet materiali)
6 2. TABIIY SHAROITI VA TABIIY RESURSLARI
Viloyatning shimoliy va shimoli-sharqiy qismlari G arbiy Tyanshan tog lariʻ ʻ
va   uning   tarmoqlari   (Qurama,   Piskom   va   Ugom   tog lari)   bilan   band.   Eng   baland	
ʻ
joyi Piskom tizmasidagi Manas tog i (4484 m). Chatqol va Qurama tog lari orasida	
ʻ ʻ
Ohangaron   daryosi   kesib   o tgan,   Ohangaron   platosi   joylashgan.   Viloyat	
ʻ
hududining   katta   qismi   Sirdaryo   tomon   qiyalanib   boradigan   tog   oldi   tekisligi	
ʻ
(Chirchiq-Ohangaron vodiysi)dan iborat. 
Ohangaron   daryo   vodiysi,   Qurama   tog i,   Angren-Olmaliq   atrofida   foydali	
ʻ
qazilmalardan mis, polimetall rudalari, oltin, kumush, qo rg oshin, alyuminiy xom	
ʻ ʻ
ashyosi,   qo ng ir   kumir,   molibden   konlari,   plavik   shpati   va   dala   shpati,   turli   xil	
ʻ ʻ
qurilish   materiallari   bor.   Termal   va   mineral   suv   zaxiralari   kup.   Viloyat   kuchli
seysmik   zonada   joylashgan.   Ayniqsa,   Chirchiq   va   Ohangaron   havzalarida   aniq
seziladigan zilzilalar  buning ifodasidir. Juda kuchli  zilzila 1868-yilda Toshkentda
bo lib   o tdi   va   1966-yilda   takrorlandi.   Turli   intensivlikdagi   yer   osti   silkinishlar	
ʻ ʻ
vaqtvaqti bilan hozirgi kunda ham davom etmoqda Iqlimi keskin kontinental. Qishi
nam, nisbatan iliq, yozi uzoq, issiq va quruq. 
Yanvarning o rtacha temperaturasi	
ʻ   — 1,3°, −1,8°, eng past temperatura −34°
(tekislikda), −38° (tog  etaklarida), iyulnint o rtacha tempaturasi 26,8°, eng yuqori	
ʻ ʻ
temperatura 43-47°. Tekislik qismida yiliga 250   mm, tog  oldilariga 350-400	
ʻ   mm,
tog larda 500	
ʻ   mm yog in yog adi. Yog inning ko p qismi bahor va qishda yog adi.	ʻ ʻ ʻ ʻ ʻ
Qor  tog lardagina uzoqroq saqlanadi. Vegetatsiya  davri  tekislik qismida 210 kun.	
ʻ
Daryolari   Sirdaryo   havzasiga   mansub   (Sirdaryo   —   o rta   oqimi,   uz.   125	
ʻ   km   va
uning   irmoklari   —   Chirchiq,   Piskom   va   Ohangaron).   Bular   Tyanshan   tog laridan	
ʻ
boshlanadi va suvidan elektr energiya olishda va sug orish ishlarida foydalaniladi.	
ʻ
Sug orish   kanallari:   Bo zsuv,   Qorasuv,   Dalvarzin,   Toshkent   va   boshqa	
ʻ ʻ
Tuyabo g iz   suv   ombori   („Toshkent   dengizi“),   Chorvoq   suv   ombori,   Ohangaron	
ʻ ʻ
suv omborlarn bor. Bu yerda turli xil foydali qazilma boyliklar bor. 
Ular   jumlasiga,   eng   avvalo,   ko’mir,   rangli   va   nodir   metallar   (oltin,   mis,
qo’rg’oshin   va   b.),   qurilish   materiallari   xom   ashyolari   kiradi.   Angren   qo’ng’ir
ko’mir havzasi respublikamizning asosiy ko’mir bazasi hisoblanadi Qalmoqqir mis
7 koni,   Quchbuloq,   Kouldi,   Kizilolmasoy   oltin   konlari,   Ko’rg’oshinkon,   Ispay,
Miskon polimetal konlarning sanoat ahamiyati ham katga. 
Mavjud   mineral   resurs   salohiyati   mintaqa   iqtisodiy   rivojlanishining   eng
muhim   omili   sifatida   xizmat   qiladi.   Bu   borada   Toshkent   viloyati   Navoiy,
Qashqadaryo va Surxondaryo viloyatlari qatorida turadi. Iqlimi keskin kontinental;
yanvar oyining o’rtacha harorati minus 1 0
 –  0 , iyulniki + 26 daraja. Yillik yog’in
miqdori   har   xil:   tog’   va   tog’oldi   hududlarda,   xususan,   Bo’stonliq   va   Parkent
tumanlarida u 600 mm va undan ko’proq. [2]
Tekislikda joylashgan hududlarda esa, namgarchilik - 400- 500 mm atrofida.
Toshkent   viloyati   asosan   Chirchiq   va   Ohangaron   vodiylarida   joylashgan.   Ular
Sirdaryoga quyiladi. 
Sirdaryoning   o’zi   esa   viloyatning   janubi-g’arbiy   qismidan   o’tadi;   u   bu
joylarda   Toshkent   va   Sirdaryo   viloyatlarining   ma’muriy   chegara   chizig’i   bo’lib
xizmat qiladi. 
Chirchiq   daryosi   respublikada   o’zining   katta   gidroenergetik   imkoniyatlari
bilan ajralib turadi.  Shu  boisdan  ham,  unda qator  SESlar   (kaskadi)  barpo etilgan.
Daryoning mintaqada sug’orma dehqonchilikni rivojlantirish, aholini ichimlik suvi
bilan   ta’minlashda,   rekreatsiya,   baliq   ovlash   va   boshqa   sohalarda   ham   ahamiyati
katta. 
Bu   yerda   eng   yirik   Chorbog’,   shuningdek,   G’azalkent,   Xo’jakent   suv
omborlari   barpo   etilgan,   Qibray,   Parkent   kanallari   qurilgan.   Toshkent   shahrining
asosiy   suv   arteriyasini   tashkil   etuvchi   Salar,  Anhor,   Bo’z  suv   va   boshqa   kanallar
ham Chirchiq daryosidan suv oladi. 
Ohangaron   daryosi   qo’shni   Qirg’iziston   hududidan   boshlanib,   u   ham
Sirdaryoga qo’shiladi. Bu daryoda Ohangaron, Tuyabo’g’iz (Toshkent dengizi) suv
ombori barpo etilgan. Biroq, bu daryoning gidro-energetika salohiyati ancha past,
unda birorta SES qurilmagan. 
Viloyat   rekreatsiya   resurslariga   ham   boy.   Ayniqsa,   Chirchiq  va   Ohangaron
vodiylarida   ushbu   sohani   rivojlantirish   sharoitlari   qo’laydir.   Mintaqada   Ugom   -
Chotqol   davlat   tabiat   milliy   bog’i,   Chotqol   davlat   biosfera   qo’riqxonasi   tashkil
8 etilgan.Shunday   qilib,   Toshkent   viloyatining   tabiiy   sharoiti   iqtisodiyotning   turli
tarmoqlarini rivojlantirish uchun qo’laydir.[8] 
Binobarin, bu yerda hududiy mehnat taqsimoti keng miqyosida shakllangan:
tog’-kon   sanoati,   dehqonchilik,   bog’dorchilik,   uzumchilik   va   ular   bilan   bog’liq
agrosanoat   majmualari,   shahar   atrofi   qishloq   xo’jaligi,   rekreatsiya,   sport,
baliqchilik, tog’ turizmi kabi sohalar yaxshi rivojlangan. 
Viloyatning ijtimoiy-iqtisodiy rivojlanishida transport va, umuman, iqtisodiy
geografik o’rni  ham  muhim  rol o`ynaydi. Xususan,  uning transport  infratuzilmasi
bilan   ta’minlanganligi,   respublika   bosh   shahri   -   Toshkentning   mintaqa   xududida
joylashganligi katta mazmun kasb etadi.
1-Rasm. Toshkent viloyatining tabiiy xaritasi.
9 Manba:(O`zbekiston tabiiy atlasi)
II.BOB. TOSHKENT VILOYATI AHOLISINING HUDUDIY
JOYLASHISHI  VA IQTISODIYOTI RIVOJLANISHINING IQTISODIY-
GEOGRAFIK JIHATLARI
2.1 TOSHKENT VILOYATINING AHOLISI VA MEHNAT RESURSLARI
                    Toshkent   viloyati   aholi   soni   bo’yicha   mamlakatimizda   Samarqand,
Farg’ona,  Qashqadaryo   va  Andijon  viloyatlaridan   keyingi   5-o’rinda  turadi.  1989-
2014-yillar   oralig’ida   uning   aholisi   yaqin   yarim   millionga   yoki   o’rtacha   har   yili
20-22 ming kishiga ko’payib borgan. 
                  Tabiiy   ko’payish   viloyat   bo’yicha   2013-yilda   14,6   %o   (1,46%),   amalda
aholining   o’sishi   esa   1,60   foiz   edi.   Bunday   farq,   o’z   navbatida,   tashqi
migratsiyaning viloyat uchun salbiy natijaga ega ekanligidan darak beradi. Demak,
agar tashqi migratsiya saldosi “O” - ga teng bo’lganda, shu yilda viloyat aholisi 2,7
mln emas, balki undan ancha ko’proqni tashkil etgan bo’lar edi. 
                 Ko’rinib turibdiki, migratsiya deyarli barcha shahar va qishloq tumanlarida
salbiy   natijaga   ega.   Chunonchi,   har   ming   kishiga   hisoblaganda,   2009-yilda
migratsiya qoldig’i minus 4,3, 2010-yilda minus 4,5 promille bo’lgan (2013-yilda
migratsiya   qoldig’i   minus   9,1   ming   kishi).Eng   katta   migratsion   yuqotish   quyi
Chirchiq   (minus   12,7   %o)   va   Yuqori   Chirchiq   (11,6   %o)   tumanlarida,   shaharlar
orasida esa Chirchiq shahrida kuzatiladi. 
                 Viloyatning asosiy shaharlaridan faqat Olmaliq ijobiy migratsiya natijasiga
ega.   Toshkent   viloyatiga   kelganlarning   nisbiy   ko’rsatkichi   Qibray   tumanida,
ketganlar ham ayni shu hamda QuyiChirchiq, YuqoriChirchiq, Piskent tumanlarida
ko’zga tashlanadi. Chirchiq va Yangiyo’l shaharlarida migratsiya aylanmasi ancha
katta.   Xuddi   shunday   migratsion   faollik   Olmaliq   aholisiga   tegishli,   biroq   bu
shaharda migratsiya qoldigi, avval ta’kidlaganimizdek, ijobiy.[10] 
         Umuman olganda, Toshkent viloyati va Toshkent shahri respublikamiz aholi
migratsiyasida   eng   faol   mintaqalar   sanaladi.   Faqat   1990-1995-   yillarda,   ya’ni
tashqi   migratsiyaning   eng   avj   olgan   yillarida   viloyatda   migratsiya   saldosi   minus
143,8 ming kishini tashkil etgan (respublikamizda 502,3 ming kishi, viloyat ulushi
10 28,6 %); Angren shahrining o’zi migratsiya tufayli shu yillarda 22,3 ming kishini
yuqotgan   (jami   1989-2006-yillarda   38,3   ming   kishi).     Eng   yuqori   ko’rsatkich
1994-yilda   minus   6896   kishi,   eng   oz   ko’rsatkich   2006   yilda   minus   231   kishi
bo’lgan.   2018yilda   viloyatda   tabiiy   o’sish   42993   kishi,   migratsiya   o’sishi   -5733
kishi,   aholining   umumiy   o’sishi   37260   nafar   kishini   tashkil   etgan.   Yil   oxirida
aholining   umumiy   soni   2898505   nafarni   tashkil   etgan.Yillik   umumiy   o’sish
101,3%ni tashkil qilgan. 
                    Toshkent   viloyati   respublikamizda   nisbatan   urbanizatsiyalashgan   xudud
sanaladi. Bu yerda shaharlar  turi  juda rivojlangan;  viloyatda jami  16 ta shahar  va
95   ta   shaharchalar   mavjud,   ularning   orasida   Chirchiq,   Angren,   Olmaliq
“yuzminglik”  shaharlar   hisoblanadi   Bunday   uchlik   faqat   Farg’ona   viloyatida  bor,
xolos.   Ayni   vaqtda   mintaqada   kichik   va   mayda   shaharchalar   ham   ko’p.   ularning
soni,   2009-yilda   amalga   oshirilgan   yangicha   urbanizatsiya   siyosat   tufayli   yanada
ko’paydi. 
                  Shu   yilda   viloyatda   jami   79   ta  qishloq   aholi   punktiga   shaharcha   maqomi
berildi.   Birgina   Bustonliq   tumanida   15   ta   qishloq   shaharcha   xuquqiga   ega   bo’ldi
Ular   orasida   eng   yirigi   Xumson   -   5,4   ming   kishi,   Qibray   tumanida   yangi
shaharchalar   14 ta,  ularning  aholisi   2000-3500  kishi   atrofida;  19  ta  agroshaharlar
hozirgi Zangiota tumanida paydo bo’ldi. 
                Zangiotada   eng   kattalari   Nazarbek   (8042   kishi),   Pastdarxon   (6036   kishi),
Shamsiobod   (9729   kishi)   va   h.k.   Toshkent   viloyatida   jami   878   ta   qishloq   aholi
manzilgoxlari bor. Ularning har biriga o’rtacha 1535 kishi to’g’ri keladi. 
                Kattaroq   qishloqlar   bevosita   Toshkent   shahriga   yaqin   joylarda   hamda
sug’orma   dehqonchilik   rivojlangan   Bo’ka,   Bekobod,   Oqqo’rg’on,   Piskent
tumanlarida joylashgan. 
              Viloyatning   qishloqlari   respublikamizning   boshqa   mintaqalari   qishloq
joylariga   qaraganda   ancha   urbanizatsiyalashgan.Poytaxt   viloyati   demografik
vaziyatining o’ziga xos xususiyatlaridan biri uning aholisini ko’p millatligidir. 
             Bu yerda tub millat - o’zbeklardan tashqari rus, tatar, koreys, tojik, qirg’iz,
qozoq va boshqa millat vakillari ham yashaydi. 
11       O’zbeklar viloyat jami aholisining 67,3 foizini, ruslar 5,6 foizni, Qozoqlar 12,6
foizni, tojiklar 5,4 foizni tashkil qiladi. 
            Rus   va   tatarlar   asosan   shaharlarda,   qozoq   va   tojiklar   ko’proq   Bo’stonliq
tumanida,   qirg’izlar   Bo’kada,   koreyslar   Yuqori   va   O’rtaChirchiq   tumanlarida
istiqomat qilishadi. 
               Viloyatda mehnat resurslari 2018-yilda 1627,2 ming atrofida, iqtisodiyotda
band bo’lganlar 1227,7 ming kishi jumladan sanoatda 20,8 %, qishloq va o’rmon
xo’jaligida   26,3   %,   qurilishda   9,2   %,   savdo,   tashish   va   saqlash,   mexmonxona
xizmatlari, axborot va aloqa, moliyaviy va sug’urta, ta’lim va sog’liqni saqlash, va
boshqa turdagi sohalarda 43,7 % umumiy faoliyat ko’rsatishadi.
3-Rasm.  Toshkent viloyati aholisining milliy tarkibi
Manba:(Toshkent statistika qo`mitasi)
1-Jadval
Hududlar bo`yicha shahar va qishloq aholisi soni (yil boshiga; ming kishi)
12 67%6%13% 5% 9%Toshkent viloyati aholisining milliy tarkibi
o`zbeklar
Ruslar
Qozoqlar
To jiklar
boshqalar  2-Jadval
Tug`ilganlar soni (yilda; kishi)
13 3-Jadval
O`lganlar soni (yilda; kishi)
14 6%
20%
21%
12%29% 3% 9%2021-yilda viloyat shaharlarida o`lganlar 
ulushi
Nurafshon
Olmalik
Angren
Bekobod
Chirchiq
ohangaron
yangiyo`l
4-Rasm.   2021-yilda viloyat shaharlarida o`lganlar ulushi
Manba:(Toshkent viloyati statistika qo`mitasi ma`lumotlari asosida tuzildi)
2.2. TOSHKENT VILOYATI SANOAT TARMOQLARINING
SHAKLLANISHI VA RIVOJLANISHI
15  Viloyatda jami 4900 ta atrofida sanoat korxonalari, shu jumladan, 83 ta yirik
korxonalar   mavjud.   Ularning   barchasida   97,3   ming   ishchi   va   xizmatchilar   band.
Xalq   iste’mol   mollarini   ishlab   chiqarishda   oziq-ovqat   mahsulotlari   (32,9   %)
yetakchilik qiladi. 
Nooziq-ovqat   mahsulotlari   35,3   %,   vino-aroq   va   pivo   ichimliklari   30,7
foizni   tashkil   etadi.   Aholi   jon   boshiga   YIM   ishlab   chiqarish   Chirchiq   shahrida,
Qibray va Zangiota tumanlarida ancha yuqori.[10] 
Bekobod, Oqqo’rg’on, Bo’ka, Piskent tumanlarida esa u juda oz. 2018yilda
viloyat   korxonalarida   jami   42   631,7   tonna   ip   kalava,   27   183,5   ming
kv.m.gazlamalar,   24   590,8   ming   kv.m   tayyor   ip   gazlamalar   ,24   146,1   ming   juft
chulki paypoq, 24 146,1 ming juft paypoq, 7 804,7 tonna trikotaj mato, 484,8 ming
juft poyabzal, 18 991,1mln kVt.s.elektrenergiya , 999,9 ming tonna sulfat kislota,
169,9   ming   tonna   azot   ,11   869,3   tonna   qog’oz   va   karton,   4047,3   ming   tonna
portlantsement , 517,6 mln dona qurilish g’ishtlari ishlab chiqarilgan. 
Toshkent   viloyati   qudratli   elektr   energetika   bazasiga   ega.   Bu   yerda   19   ta
SESdan   iborat   Chirchiq-Bo’z   suv   kaskadi,   qator   IESlari   mavjud.   Suv   elektr
stantsiyalari   orasida   eng   kattasi   Chorbog’   (quvvati   660   ming   kVtdan   ortiq).
Toshkent   IESning  kuvvati   1920  ming  kVt   ga  yaqin,  Yangi   Angren  IESniki   2400
ming   kVt   (Nurobod   shaharchasi).   Shuningdek,   Angren   shahrida   Angren   -   1   IES
(600   ming   kVt)   ham   ishlab   turibdi.   Issiqlik   elektr   stantsiyalari   ko’mir,   mazut   va
gaz   asosida   ishlaydi.   Bir   yilda   viloyatda   18-20   mlrd.   kVt/soat   elektr   energiya
(2000-   yilda   21,6   mlrd.   kVt/soat,   2018yilda   18991,1mln   kVt   soat)   ishlab
chiqariladi. Bu respublikaga nisbatan 37,4 % demakdir.[8]
Toshkent   viloyati   O’zbekistonning   asosiy   ko’mir   ishlab   chiqaradigan
mintaqasi   hisoblanadi   So’nggi   yillarda   Angren   konidan   ko’mir   qazib   olish   biroz
rivojlanmokda (3,5 - 3,7mln tonna)". Bu yerdan olinadigan qo’ng’ir ko’mir issiqlik
elektr   stantsiyalarda   va   kommunal   xo’jaliklarda   ishlatiladi.   Angren   havzasi
respublika   ko’mirining   asosiy   qismini   beradi.   Ushbu   kondan   ko’mir   qatlamlari
orasida   joylashgan   kaolin   ham   olinadi.   U   keramika   va   alyuminiy   sanoati   uchun
xom   ashyo   sifatida   ishlatiladi.   Hozirda   “Kaolin”   qo’shma   korxonasi   ishlab
16 turibdi.Qora   metallurgiya   viloyat   sanoatining   asosiy   tarmoqlaridan   biridir.   Bu
yerda   o’tgan   asrning   40-yillarida   to’liq   siklga   ega   bo’lmagan   Bekobod
metallurgiya zavodi qurilgan. U temir-tersakdan foydalanadi. 
Kombinat O’rta Osiyoda yagona korxona hisoblanadi Korxonada 2013-yilda
761   ming   tonna   po’lat   va   718   ming   tonna   tayyor   prokat   ishlab
chiqarilgan.2015yilda 764ming tonna tayyor qora metalllar prokati 24,2ming tonna
egilgan po’lat profillari , 207, 2 ming tonna po’lat quvurlar ishlab chiqarilgan. Bu
O’zbekistonda ishlab chiqarilgan mazkur mahsulotning- 100 foizini tashkil qiladi.
Toshkent  viloyatining eng yetakchi  sanoat  tarmog’i - rangli  metallurgiya mintaqa
yalpi sanoat mahsulotining1/4 qismidan ko’prog’ini beradi. 
Bu   borada,   eng   avvalo,   Olmaliq   tog’-metallurgiya   kombinati   ajralib   turadi.
Kombinatda   mis,   kurg’oshin,   rux   va   boshqa   nodir   hamda   qimmatbaho   metallar
olinadi.   Bundan   tashqari,   Angrenda   oltin   boyitish   fabrikasi,   Chirchiqda   qiyin
eriydigan va o’tga chidamli qotishmalar kombinati bor. 
Kombinat   Ingichka   (Samarqand   viloyati)   va   Quytosh   (Jizzax   viloyati)
volfram   va  molibden  konlari   asosida   ishlaydi.Kimyo  va  neft  kimyosi  sanoatining
yetakchi   korxonalari   Chirchiq   va   Olmaliq   shaharlarida   joylashgan.   Bir   yilda
o’rtacha   500   ming   tonna   sun’iy   ammiak,   460   ming   tonna   mineral   o’g’itlar   (azot,
ammofos) va 225 ming tonna karbamid tayyorlanadi. 
Shuningdek,   bu   tarmoqka   “Maham   Chirchiq”   OAJ,   Olmaliq   shahridagi
“Ammofos”,   “Maksam”   hamda   “Maksam   O’zbekiston”   qo’shma   korxonalari
mansub. Toshkent viloyati respublikaning 39,7 % sun’iy ammiak, 42,8 % mineral
o’g’itlar   va   43,8   %   karbamidini   ta’minlaydi.Poytaxt   viloyati   iqtisodiyotida
mashinasozlik va metalni qayta ishlash sanoati ham salmoqli mavqega ega. 
Viloyatda   traktor   kultivatorlari,   kompressor,   transformator   va   boshqa
mashinasozlik   mahsulotlari   ishlab   chiqariladi.   Buning   asosiy   markazi   -   Chirchiq
shahri.   Bu   yerda   Chirchiq   metal   qurilmalari,   “Chirchiqqishmash”,
“Transfarmator”,   “O’zbekkimyomash”   kabi   yirik   sanoat   korxonalari   faoliyat
ko’rsatmokda.   Shu   bilan   birga,   Zangiota   tumanida   “Xay   tek   kabel”   qo’shma
17 korxonasi,   Tuytepada   metal   qurilmalari   zavodi   ham   bor.Qurilish   materiallari
sanoati viloyat ijtimoiy-iqtisodiy rivojlanishida katta ahamiyatga ega. 
Ushbu   sanoat   tarmog’ining   yetakchi   korxonalari   Bekobod   va   Ohangaron
shahrida   joylashgan.   Bir   yilda   2600-   2700   ming   tonna   sement,   280   mln.   shartli
plitka-shifer,   130-135   ming   kub   metrga   yaqin   yig’ma   temir-beton   kurilmalari
ishlab chiqariladi. 
Mahsulot qiymatiga ko’ra, “Ohangarontsement” va “Bekobodtsement” OAJ
oldinda   turadi.   Bekobod   va   Ohangaron   shifer   ishlab   chiqaruvchi   zavodlar,
Bustonliq   tumanidagi   energiya   qurilish   industriyasi   korxonasi,   Qibray   tumani
temir-beton   hamda   g’isht   zavodlari   ham   mazkur   tarmoq   rivojlanishida   salmoqli
o’rinlarga   ega.   Bo’stonliq   tumanida   (Iskandar   shaharchasi)   ”G’azalkent   oyna”,
G’azalkent   shahrida   marmarni   qayta   ishlash   (qirqish)   korxonalari   ishlab
turibdi.Yengil   sanoat   mahalliy xom   ashyo  va  ko’p  sonli   mehnat  resurslari   hamda
aholi extiyoji - iste’mol omillari ta’sirida shakllangan. 
Bu  yerda  10  ga yaqin  paxta  tozalash  zavodlari  bor. Eng yiriklari   Bekobod,
Bo’ka, quyiChirchiq, O’rtaChirchiq tumanlarida joylashgan. Bir yilda 80-85 ming
tonna   paxta   tolasi   tayyorlanadi.   Angren,   Chirchiq   shaharlarida,   O’rtaChirchiq,
Bo’stonliq,   Ohangaron,   Chinoz,   Zangiota   tumanlarida   to’qimachilik   qo’shma
korxonalari mavjud, Olmaliq shahrida gilam fabrikasi bor. 
Tahlillarga   ko’ra,   trikotaj   mahsulotlarini   tayyorlash   biroz   rivojlanib
borayotgan   bo’lsa-da,   gazlama,   gilam   va   gilam   mahsulotlari,   paypoq   ishlab
chiqarish ko’rsatkichlari so’nggi yillarda keskin pasaygan. 
To’qimachilik korxonalari Chinoz, Yangiyo’l va boshqa shaharlarda, asosan
xorijiy investitsiyalar ko’magida faoliyat ko’rsatmokda. 
Chirchiq   va   Yangiyo’l   shaharlarida   poyafzal   sanoati   korxonalari   ham
joylashgan.Aholining   kundalik   extiyojini   qondirishda   oziqovqat   sanoatining
ahamiyati katta. 
Ushbu   tarmoq   viloyat   jami   sanoat   mahsulotining   15,3   foizini   beradi   va   bu
borada   u   metallurgiyadan   keyingi   2-o’rinda   turadi.   Bir   yilda   2   ming   tonna   baliq
ovlanadi, ko’plab non va non mahsulotlari, sut, o’simlik yog’i, ma’danli suvlar va
18 vino, aroq, pivo ishlab chiqariladi. Tayyorlanadigan un har yili 75-80 ming tonna,
o’simlik yog’i 10-12 ming tonna, omixta yem 32-45 ming tonna oralig’ida tebranib
turadi.   Ushbu   sanoat   tarmog’ining   asosiy   korxonalari:   Yangiyo’l   yog’-moy   va
konditer   korxonalari,   Olmaliq   pivo,   Qibray   pivo   va   Parkent   shampan   zavodlari,
Qibray   va   Zangiota   tumanlarining   meva-sharbat   korxonalari,   “Ohangarondon”
OAJ   va   boshqalar.   Bo’stonlik,   quyiChirchiq,   Zangiota   tumanlarida   ham   oziq-
ovqatsanoatining turli xil korxonalari bor. 
O’rta   ovulda   yirik   go’sht   kombinati   joylashgan.   Sut   va   sut   mahsulotlari
ishlab   chiqaruvchi   korxonalar   Angren,   G’azalkent,   Chirchiq   va   Bekobod
shaharlarida tashkil etilgan. 
Ta’kidlash   lozimki,   viloyatda   oziq-ovqat   sanoatining   rivojlanishi   bu   yerda
yirik   megapolis   -   Toshkent   shahri   joylashganligi,   katta   iste’mol   omilining
mavjudligi   bilan   ham   tavsiflanadi.Sanoat   geografiyasida,   eng   avvalo,   Olmaliq,
Bekobod va Chirchiq shaharlari, shuningdek, O’rta Chirchiq va Qibray tumanlari
ajralib turadi. Birgina Olmaliq shahri poytaxt viloyati sanoat mahsulotining deyarli
1/4 qismini beradi. 
Bekobod   shahrining   ulushi   13,0   %,   Chirchiq   shahriniki   -   9,0   %.   Shu   bilan
birga,   Angren   va   Yangiyo’l   shaharlarining   sanoat   salohiyati   pastroq   Bo’ka,
Parkent, Piskent tumanlarida ham sanoat - sust darajada. 
Bu   borada   Zangiota   tumani   keskin   ajralib   turadi.Viloyat   sanoatini   hududiy
tashkil etishda Angren - Olmaliq tog’-kon rayoni yaqqol ko’zga tashlanadi. Sanoat
markazlari   sifatida   Chirchiq,   Bekobod,   Angren,   Olmaliq,   Ohangaron,   Yangiyo’l
kabilarni ko’rsatish mumkin.[2]
4-Jadval
19 Aholi jon boshiga ishlab chiqarilgan iste`mol mollarining o`sish sur`atlari (o`tgan yilga nisbatan
foizda)
5-Jadval
Viloyat sanoatining asosiy ko`rsatkichlari.
20 5-Rasm. Toshkent viloyatining iqdisodiy xaritasi.
Manba:(O`zbekiston geografiyasi)
21 2.3. TOSHKENT  VILOYATI QISHLOQ XO`JALIGINING
RIVOJLANISHI VA IXTISOSLASHUVI
Mintaqa mamlakat qishloq xo’jalik mahsulotining 12,8 foizini beradi, uning
hududiy mahsuloti tarkibida esa bu makroiqtisodiy tarmoq 22,7 foizga teng. 
Qishloq   xo’jaligining   intensiv   rivojlanishiga   agroiqlimiy   sharoit,   mehnat
resurslari,   birmuncha   suv   resurslari   bilan   yaxshi   ta’minlanganligi,   irrigatsiya
infratuzilmasining   barpo   etilganligi   hamda   yirik   shaharlar   va   shahar
aglomeratsiyasi ta’sirida katta iste’mol omilining mavjudligi sabab bo’lgan.Viloyat
yalpi qishloq xo’jalik mahsulotida chorvachilik ustunlik qiladi.
Agroiqtisodiyot   mahsulotining   35,2   foizini   fermer   xo’jaliklari   beradi.
Fermer   xo’jaliklari   asosan   dehqonchilikda,   xususan,   paxta,   bug’doy   va   boshqa
ekinlarni yetishtirishda katta mavkega ega. 
Poytaxt  viloyatida  qishloq xo’jaligida  foydalanadigan  yerlar  813,9 ming ga
yoki   umumiy   yer   maydonining   53,3   foiziga   teng.   Albatta,   bu   raqam,   mintaqa
qisman tog’li hududlardan iborat ekanligi sababli, uncha katta emas. 
Sug’oriladigan   yerlar   339,0   ming   ga   bo’lib,   ular   qishloq   xo’jaligida
foydalaniladigan jami yerlarning 41,6 foizini tashkil qiladi.[2] 
Bunday   maydonlar   nisbati   Zangiota,   quyiChirchiq,   Toshkent,   Yangiyo’l
tumanlarida   katta,   Bo’stonliq,   Parkent,   Ohangaron   tumanlarida   esa   eng   kichik.
Qishloq;   xo’jaligida   foydalaniladigan   yerlarning   41,9   foiziga   turli   xil   ekinlar
ekiladi.   Ekin   maydonlari   ko’p   yoki   intensiv   qishloq   xo’jaligi   (dehqonchilik)
rivojlangan tumanlar O’rtaChirchiq, QuyiChirchiq, Chinoz, Oqqo’rg’on, Bekobod
kabilardir. Ayni paytda, bunday yerlar ulushi Bo’stonliq (6,4 %), Ohangaron (17,3
%) va Parkent (20,7 %) tumanlarida sezilarli darajada past. 
Biroq,   bu   hududlarda   pichanzor   va   yaylovlar   katta   maydonlarni   egallaydi.
Jami   ekin   maydoni   –   304,7   ming   gektar,   uning   85,2   foizi   fermer   xo’jaliklari
tasarrufida.   Donli   ekinlar   jami   ekin   maydonining   44,8   foizini   egallaydi   Bir   yilda
517,8 ming tonna turli xil don (asosan bug’doy) yalpi hosili  olinadi, hosildorlik -
42,4   s/ga.(2018y)   Donli   ekinlar   tarkibida   16   ming   gektarga   yaqin   maydonda
makkajo’xori ekilib, undan 755 ming tonnadan ko’proq hosil yetishtiriladi.Asosiy
22 qishloq   xo’jalik   ekinlaridan   paxta   83,6   ming   gektar   yerni   egallaydi;   yalpi   hosil
127,1 ming tonna atrofida, hosildorlik – 16,1 s/ga.(2018y) 
Paxta ko’proq Bo’ka,Oqqo’rg’on, Piskent, Chinoz va Bekobod tumanlarida
ekiladi. Sholi 6,1 - 6,2 ming gektarda yetishtiriladi (Bekobod tumani), yalpi hosil -
27,0   -   30,0   ming   tonna.   Boshqa   texnika   va   moyli   ekinlardan   keyingi   yillarda
mashar va kungabokarning ham maydonlari kengayib bormoqda. 
Ko’p millionli Toshkent  shahri  va Toshkent  viloyati uchun katga miqdorda
kartoshka   va sabzavot   yetishtirish  talab etiladi.  Shu maqsadda  viloyatda  bir  yilda
310-320 ming tonna kartoshka olinadi. 
Barcha   turdagi   sabzavotlarga   esa   33,6   ming   ga   maydon   ajratilgan   bo’lib,
1500-1600   ming   tonna   hosil   yetishtiriladi.   Sabzavot   va   kartoshkaga   asosan
Toshkent   shahri   atrofi   xo’jaliklari,   shuningdek,   Bekobod,   Piskent   va   Chinoz
tumanlari ixtisoslashgan. 
Polizchilik ham tekislik hududlarda joylashgan qishloq tumanlarida ko’proq
rivojlangan. Toshkent viloyatida, xususan, tog’li hududlarda o’rnashgan Bo’stonliq
va Parkent tumanlarida bog’dorchilik yaxshi rivojlangan. 
Oldingi   yillarda   bu   qishloq   xo’jaligitarmog’i   Yangiyo’l   tumanida   ham
rivojlangan edi. Hozirgi vaqtda 33,2 ming gektardan 160 ming tonna atrofida turli
xil   mevalar   olinadi.   uzumchilik   ham   bog’dorchilik   bilan   birga   hududiy   asosda
rivojlanmokda.   uzum   yetishtirishda   Parkent   tumaniga   nafaqat   viloyatda,   balki
respublikada   ham   raqobat   yo’q.   2012-   yilda   u   18   ming   gektardan   ko’proq
maydonni egallagan va 136 ming tonnadan ziyodroq hosil tayyorlangan.Viloyatda
chorvachilikning,   asosan,   sut-go’sht   yo’nalishi   ko’proq   rivojlangan.2018yilda
viloyatda 109,7 ming tonna uzum hosili yetishtirilgan. 
Jami   902,2   ming   bosh   yirik   shoxli   qoramol,   1024,4   ming   bosh   qo’y   va
echkilar boqiladi. Parrandalar soni – 18229,5 ming bosh.(2019y1-yanvar) Bir yilda
tirik   vaznda   264,4   ming   tonna   go’sht,   898,3   ming   tonna   sut,   1347,6   mln.   dona
tuxum yetishtirilgan.(2018y) 
Parrandachilik   Qibray,   Zangiota   tumanlarida   rivojlangan.   Qishloq   xo’jaligi
geografiyasida Zangiota (12,6, Bekobod (8,2 %), Qibray (8,1 %), Bo’stonliq (8,1
23 %)   tumanlari   oldinda.   Aholi   jon   boshiga   hisoblaganda   Oqqo’rg’on,   Bekobod,
Yuqori   Chirchiq,   quyi   Chirchiq,   Chinoz   va   Piskent   tumanlari   yuqori
ko’rsatkichlarga ega.
6-Jadval
Toshkent viloyatida qishloq xo`jaligining asosiy ko`rsatkichlari
1
).2010-2022 yillar uchun ma'lumotlar aniqlik kiritilgan (qayta baholab chiqilgan) ma'lumotlarni hisobga 
olgan holda keltirilgan.
2
) Dastlabki ma'lumotlar
7-Jadval
Ovlangan   baliqlar
24 2.4. TOSHKENT  VILOYATINING TRANSPORTI VA TASHQI
IQDISODIY ALOQALARI
Aholi   turmush   sharoitini   yaxshilash   va   darajasini   oshirish,   tarbiyalash,
barkamol   va   sog’lom   avlodni   tarbiyalash   ko’p   jihatdan   ijtimoiy   sohalar,   ijtimoiy
infratuz ilma tizimining rivojlanishiga bog’liq. 
Bu   esa,   o’z   navbatida,   mustaxkam   iqtisodiy   zaminga   asoslanadi.Toshkent
viloyatida   ijtimoiy   sohalarning   barcha   tarmoqlari   rivojlangan.   Bunga   uning
geografik joylashgan o’rni, poytaxt mintaqasi  ekanligi, malakali ishchi  kadrlar va
fan-texnika salohiyatining mavjudligi ijobiy ta’sir ko’rsatadi. 
Viloyatda nomoddiy  sohalarda  jami  iqtisodiyotda  band  aholining 30  foizga
yaqini   xizmat   qiladi.   Aholi   jon   boshiga   hisoblaganda,   chakana   savdo
aylanmasining eng katga darajasi Zangiota tumaniga to’g’ri keladi. 
Hududiy   tarkibda   Qibray   tumanining   ulushi   16,9   %,   Zangiotada   -   12,2   %,
Yangiyo’lda - 8,4 %. Shaharlar miqyosida esa Angren va Olmaliq oldinda turadi.
Ayni   vaqtda,   quyiChirchiq,Oqqo’rg’on,   Bo’ka   tumanlarida   bu   ko’rsatkich   juda
past.   Viloyatda   tibbiyot   muassasalari   soni   602   ta,   har   10   ming   kishiga   36,7   ta
bemor   o’rinlari,   21,5   nafar   vrachlar   va   116   kishi   o’rta   tibbiyot   xodimlari   to’g’ri
keladi. Qishloq vrachlik punktlari jami 263 ta, har bir qishloq tumaniga - 17,4, har
3,4 ta qishloq aholi punktiga 1 tadan QVP xizmat ko’rsatadi. 
Har 100 ming aholiga nisbatan kasallanganlar soni - viloyat bo’yicha 38,0 -
40,0 ming kishi. Bu ko’rsatkich Bekobod shahri, Chinoz va Yangiyo’l tumanlarida
yuqoriroq,   YuqoriChirchiq,   O’rta   Chirchiq,   Parkent   va   Oqqo’rg’onda   esa   –
pastroq.   Kasalxonadagi   o’rinlar   bilan   ta’minlanishida   ham   hududiy   tafovutlar
25 mavjud. Chunonchi, har 10 ming kishiga viloyatda 37,8 ta bemor o’rinlari to’g’ri
kelgan holda, u Yangiyo’l, Bekobod, Angren shaharlarida 50-70 tani tashkil qiladi.
                  Ammo,   qishloq   joylarda   bu   borada   xozircha   to’liq   hal   kilinmagan
muammolar bor (masalan, Ohangaron va Oqqo’rg’on tumanlarida).
        Aholi sogligini saqlash va uning kundalik hayotida tabiiy gaz va ichimlik suvi
bilan   ta’minlanganlik   muhim   o’rin   to’tadi.   [10]   Viloyatda   tabiiy   gaz   bilan
aholining   o’rtacha   88,5   foizi   ta’minlangan.   Qizig’i   shundaki,   ko’pgina   o’rta   va
katta   shaharlarda   mazkur   daraja   100   foizga   teng   bo’lgan   sharoitda,   u   Angrendek
shaharda qoniqarli emas. 
Zangiota, YuqoriChirchiq, Yangiyo’l, Parkent, quyi Chirchiq, Qibray aholisi
tabiiy   gazdan   to’liq   foydalanadi,   faqat   Bo’ka,   Chinoz,   Bekobod,   Oqqo’rg’on   va
Piskent tumanlarida biroz muammolar mavjud.Ichimlik suvi bilan ta’minlanganlik
-   o’rtacha   81,4   %;   shaharlarning   ko’pchiligida   u   -   100   foiz.   Qishloq   tumanlari
miqyosida esa O’rtaChirchiq, Yuqori Chirchiq, Bo’stonliq, Bo’ka tumanlari ancha
orkada. Yuqori ko’rsatkichlar Yangiyo’l, Parkent tumanlarida qayd etilgan.
Poytaxt   viloyatida   ta’lim   tizimi   ham   boshqa   mintaqalarga   qaraganda   ancha
rivojlangan.   Bu   yerda   jami   883   ta   umumta’lim   maktablari   bor.   Ularda   371   ming
nafar yoki har bir maktabda 420 tadan o’quvchi ta’lim oladi. 
Akademik litseylar 6 ta, talabalar soni 3716 kishi. Kasb-hunar kollejlari 121
ta bo’lib, ularning har birida 1010 tadan talaba bor. Transporti va tashqi iqtisodiy
aloqalari. Viloyatda transport tizimining barcha turlari bor. 
Poytaxt   -   Toshkentni   respublikamizning   janubi-g’arbiy   va   o’z   ok   shimoliy
hududlarini   boglovchi   temir   va   avtomobil   yullar   viloyat   xududidan   o’tadi.   2010-
yilda   114   km   masofada   Toshkent   (To’qimachi)   -   Angren   oralig’ida
elektrlashtirilgan yulovchi tashuvchi yunalish ham ishga tushirilgan. 
Toshkent   -   Bekobod,   Toshkent   -   Angren   avtomobil   yullari   O’zbekiston
Milliy avtomagistrali davlat dasturi doirasida ta’mirlanmokda. 
Xususan,   Farg’ona   vodiysini   bog’lovchi   Angren   -   Pop   avtomobil   yulining
bu   boradagi   ahamiyati   katta.   O’z   navbatida,   yul   buyi   infratuzilmasi   va   servis
xizmati iqtisodiy rivojlanishda muhim o’rin to’tadi. 
26            2016-yilda ushbu yo`nalishda temir yul ham qurilib, ishga tushirildi.Bir yil
davomida viloyatda 180 - 200 mln. tonnaga yaqin yuk tashiladi. Yuk aylanmasida
xususiy yuk tashuvchilarning hissasi katta - 85,4 %.
                 O’rtacha bir yilda 1200-1250 mln. atrofida yulovchi tashiladi. Yuk tashish
singari   transport   xizmatining   bu   turi   ham   viloyat   doirasida   to’liq   avtomobil
transporti   tomonidan   amalga   oshiriladi.Viloyatda   qator   transport   tugun   va
markazlari  shakllangan.  Ularga Chirchiq, Bekobod,  Angren  kabi  shaharlar  kiradi.
Shuningdek, viloyatning siyosiy geografik o’rnidan kelib chiqqan holda, bu yerda
qo’shni davlatlarni boglovchi xalqaro tranzit avto va temir yullar ham bor. 
                Ularning   barchasi   Toshkentdan   turli   tomonlarga   tarqalgan   yullar   va
kattakichik   shaharlar   poytaxt   mintaqasi   iqtisodiyotining   “qon   tomiri”   va   asosiy
tayanch nuqtalari sifatida xizmat qiladi.
                  Toshkent   viloyati   respublikamizning   tashqi   iqtisodiy   aloqalarida   faol
katnashadi.   viloyatining   ijtimoiy-iqtisodiy   rivojlanishida,   shuningdek,   mavjud
mineral   xom   ashyo,   agroiqlimiy   va   mehnat   resurslaridan   samarali   foydalanish,
yirik   sanoat   markazlarida  modernizatsiya   va   diversifikatsiya   jarayonlarini   amalga
oshirish,   ishlab   chiqarishning   hududiy   tashkil   etilishini   takomillashtirish   kabi
masalalar muhim hisoblanadi.
8-Jadval
Toshkent viloyatida faoliyat yuritayotgan shifoxona muassasalari soni*) (birlik)
27                           
6-Rasm. O‘zbekiston Respublikasida Toshkent viloyatining salmog‘I (foiz, 2017-yil).
9-Jadval
Toshkent viloyatining tashqi savdosi.
28 XULOSA
Toshkent   viloyati   hududlarini   ijtimoiy-iqtisodiy   rivojlanishini   reyting
baholash   ko'rsatkichlari   soliq   to'lovlari,   eksport,   murojaatlar,   tadbirkorlik,   kichik
biznes,   sanoat,   xizmat,   chakana   savdo,   investitsiya,   xotin-qizlar   va   yoshlar
yo'nalishlariga bog'liq holda belgilanadi.
Prezidentimizning   2020-yil   1-maydagi   “Hududlarni   ijtimoiy-iqtisodiy
rivojlantirishni   reyting   baholash   tizimini   joriy   etish   to'g'risida”gi   qarori   bu
boradagi o'rganishlarni olib borishda muhim dasturilamal bo'lmoqda.
Xususan,   ushbu   yo'nalishlar   bo'yicha   tuman   va   shahar   hokimliklari
tomonidan   amaliy   chora-tadbirlar   dasturi   tasdiqlangan   bo'lib,   joylarda   xalq
deputatlari   tuman   shahar   kengashlarining   sessiyalari   o'tkazilgan   holda   hal   etilishi
lozim bo'lgan masalalar ko'rib chiqilyapti.
29 Bu   yo'nalishda   olib   borilgan   tahlillarga   ko'ra,   kichik   biznes   sohasida
viloyatda   joriy   yilning   1   aprel   holatiga   2   ming   350   ta   yangi   tadbirkorlik   sub'ekti
tashkil   etilib,   bugungi   kunda   ro'yxatdan   o'tgan   kichik   biznes   sub'ektlari   soni   47
ming   541   tani   tashkil   etmoqda.   Bu   borada   faoliyat   ko'rsatkichlari   bo'yicha   eng
yuqori natija qayd etgan Bo'ka tumani 104,0 foizga, Bekobod tumani 103,5 foizga,
Quyi Chirchiq tumani 102,3 foizga, Bo'stonliq tumani 102,1 foizga va Oqqo'rg'on
tumani esa 101,8 foizga etgan.
Shuningdek,   soliq   to'lovlarining   yig'ilish   darajasi   shu   davr   mobaynida   933
milliard 786,2 million so'mni tashkil  etib, belgilangan rejaga nisbatan 99,1 foizga
bajarilgan.   Amalga   oshirilgan   soliq   to'lovlar   hajmi   hududlar   kesimida
o'rganilganda,   viloyatdagi   soliq   tushumlarining   asosiy   ulushi   Zangiota,   Qibray,
Toshkent  tumanlari, Chirchiq va Angren shaharlariga to'g'ri kelyapti. Bu bo'yicha
juda past foizni tashkil etgan hududlar Oqqo'rg'on tumani va Bekobod shahridir.
Bundan   tashqari,   viloyat   hududiy   eksport   rejasi   ko'rsatkichlari   bajarilishini
ta'minlash   bo'yicha   ko'rilgan   choralar   va   amalga   oshirilgan   ishlar   natijasida   joriy
yilning   yanvar-mart   oylarida   156,4   million   AQSh   dollarlik   mahsulotlar   va
xizmatlar   eksporti   amalga   oshirilib,   belgilangan   prognoz   123,3   foizga   bajarilgan.
Hisobot   davrida   viloyat   eksportidagi   yuqori   ulushni   Chirchiq   shahri   36,6   million
AQSh  dollar,  Yangiyo'l   tumani   18,1  million  AQSh  dollarini   tashkil  etmoqda.  Bu
rejani   bajarmagan   hududlar   Qibray   va   Zangiota   tumanlaridir.   Aholi   jon   boshiga
to'g'ri   keladigan   eksport   hajmlari   bo'yicha   Chirchiq   shahar   224,0   AQSh   dollarga
to'g'ri kelsa, Pskent tumanida esa bor yo'g'i 7,7 AQSh dollarni tashkil etmoqda.
Mutaxassislarning qayd etishicha, O'zbekiston Respublikasi Bosh vazirining
tadbirkorlar   murojaatlarini   ko'rib   chiqish   qabulxonasi   tomonidan   murojaatlarning
ko'rib   chiqilishi   bo'yicha   2021   yil   1   aprel   holatigacha   Toshkent   viloyati   bo'yicha
jami   1   ming  195   ta  murojaat   kelib   tushgan.   Tadbirkorlar   tomonidan  qilinayotgan
murojaatlar   mas'ul   xodimlar   tomonidan   byurokratik   to'siqlarga   uchrayotgani   va
sansolarlikka   yo'l   qo'yilayotgani   sababli   takroriy   murojaatlar   ko'payishiga   olib
kelmoqda.
30 Viloyatda sanoat tarmoqlarini jadal rivojlantirish barcha tuman va shaharlar
uchun ustuvor yo'nalish etib belgilangan bo'lib, 2021 yilning yanvar-mart oylarida
faoliyat   yuritayotgan   8   ming   800   ta   sanoat   korxonasi   tomonidan   mahsulot   ishlab
chiqarish hajmi 16,3 trillion so'mni yoki o'tgan yilning mos davriga nisbatan o'sish
sur'ati 103,0 foizni tashkil etmoqda.
Jami   sanoat   mahsulotlari   tarkibida   yuqori   ulush   Olmaliq,   Bekobod   va
Angren shaharlari va Qibray tumanlariga to'g'ri keldi. Shuningdek, Parkent, Chinoz
va   Pskent   tumanlarida   bu   holat   viloyatning   jami   sanoat   mahsulotlari   ishlar
chiqarish   hajmlaridagi   ulushi   bir   foizga   ham   etmaydi.   Bu   esa   o'z   navbatida,
tumanlarning   ijtimoiy-iqtisodiy   salohiyatidan   kelib   chiqib,   “qoniqarsiz”   hududlar
tarkibiga kirib qolishi ehtimoli mavjud.
Hozir Toshkent viloyati aholisi 2 million 986,2 ming nafar bo'lib, shundan 1
million 336,5 ming nafari iqtisodiy faol aholi hisoblanadi. Shuni alohida e'tiborga
olib,   yoshlar   va   xotin-qizlarni   mehnat   bozorida   talabga   ega   bo'lgan
mutaxassisliklar bo'yicha kasbga qayta tayyorlash va malakasini oshirish, ishsizlar
bandligini ta'minlash choralari ko'rilyapti.
Umuman   olganda,   mutaxassislar   tomonidan   har   bir   hududni   ijtimoiy-
iqtisodiy   rivojlanish   holati   asosiy   ko'rsatkichlari   chuqur   tahlil   qilinib,   ulardagi
muammo va kamchiliklarni bartaraf etish choralari ko'rilmoqda.
FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR
1.Mirziyoyev   Sh.M.   “Milliy   taraqqiyot   yo`limizni   qat`iyat   bilan   davom   ettirib,
yangi bosqichga ko`taramiz” - T.: O`zbekiston, 2017
1.Asanov   G.,   Nabixonov   M.,   Safarov   I.   O’zbekistonning   iqtisodiy   va   ijtimoiy
jo’g’rofiyasi. – T.: O’qituvchi, 1994.
3.Ahmedov   E.,   Saydaminova   Z.   O’zbekiston   Respublikasi.   Qisqacha
ma’lumotnoma. – T.: O’zbekiston, 2006.
4.Baratov P. O’zbekiston tabiiy geografiyasi.- T.:O’qituvchi, 1996.
5.Janubiy O’zbekistonda geografiya maktabining shakllanishi va
rivojlanishi. – Termiz, 2006.
31 6.Jumaev   T.J.   O’zbekiston   tog’   zonasining   tabiiy   resurs   salohiyati   va   ulardan
oqilona   foydalanish   muammolari   //   Respublika   ilmiy-amaliy   konferentsiyasi
materiallari. - Termiz, 2006.
7.Ziyomuhammedov B. Ta’lim texnologiyalari. – T.,2012.
8.Nabiev E., Qayumov A. O’zbekistonning iqtisodiy salohiyati. – T.:  Universitet,
2000.
8.Musaev   P,   Musaev   J.   O’zbekiston   iqtisodiy   ijtimoiy   geografiyasi.   –   T:
O’qituvchi, 2010.
9.Soliev   A.S.,   Ahmedov   E.,   Maxamadaliev   R.Y.   va   b.   Mintaqaviy   iqtisodiyot.
O’quv qo’llanma. – T.: Universitet, 2003.
10.Soliev A., Nazarov M., Qurbonov SH. O’zbekiston hududlari ijtimoiy- iqtisodiy
rivojlanishi. – T.: «MUMTOZ SO’Z», 2010.
11.To’xliev   N.   O’zbekiston   Respublikasi   iqtisodiyoti.   –   T.:   O’zbekiston   Milliy
entsiklopediyasi, 2008.
12.Fayzullaev M. Qashqadaryo viloyati agroresurs salohiyatidan foydalanish
masalalari. // O’z GJ axboroti, 34-jild. –T., 2009.-B. 72-75.
13.Xolmo’minov B. Qashqadaryo viloyatida tabiatdan foydalanishning
hozirgi holati va istiqbollari // Respublika ilmiy-amaliy konferentsiyasi
materiallari. – T., 2009.B. 96-98.
14. Soliev А.S, Axmedov E. Maxamadaliev R.I. va b. Mintaqaviy iqtisodiyot. 
O`quv qo`llanma. - T.: «Universitet», 2003.
15. Soliev A., Nazarov M. O`zbekiston qishloqlari (qishlok joylar geografiyasi). —
T.: “ Фан   ва   технология ”, 2009.
16. Soliev А. Nazarov M. Kurbonov Sh. O`zbekiston xududlari ijtimoiy-iqtisodiy 
rivojlanishi. - T.: «МУМТОЗ СОъЗ», 2010.
17 Soliev A. Iqtisodiy geografiya: nazariya, metodika va amaliyot.- T.:«Kamalak»,
2013.
18. Sosialno-ekonomicheskaya geografiya: ponyatiya i termin. Slovar-
spravochnik. - Smolensk: «Oykumena», 2013.
32 19. Tojieva Z.N. O`zbekiston axolisi: o`sishi va joylanishi (1989-2009 yy.). 
Monografiya. - T.: « Фан   ва   технология », 2010.
20. To`xliyev N. O`zbekiston Respublikasi iqtisodiyoti. - T.: O`zbekiston Milliy 
ensiklopediyasi, 2008.
21. O`zbekiston Respublikasi iqtisodiy-ijtimoiy taraqqiyotining mustaqillik 
yillaridagi (1990-2010-yillar) asosiy tendensiya va ko`rsatkichlari xamda         
2011-2015-yillarga mo`ljallangan prognozlari. - T.: «O`zbekiston», 2011.
22. Qurbonov Sh. B. Kichik xududlar ijtimoiy-iqtisodiy geografiyasi.-T .: 
“МУМТОЗ СОъЗ”, 2013. 
23. Xasanov I.A., Gulomov P.N. O`zbekiston tabiiy geografiyasi. - 
T.:«O`qituvchi», 2007.
24.Toshstat.uz
25.arxiv.uz
MUNDARIJA:
KIRISH………………………………………………………………3
I.BOB.TOSHKENT VILOYATI TABIATINING ASOSIY 
XUSUSIYATLARI
1.Toshkent viloyatining  geografik o`rni, maydoni va chegaralari……5
2. Tabiiy sharoiti va tabiiy resurslari…………………………………..7
II.BOB. TOSHKENT VILOYATI AHOLISINING HUDUDIY 
JOYLASHISHI  VA IQTISODIYOTI RIVOJLANISHINING IQTISODIY-
GEOGRAFIK JIHATLARI
2.1. Toshkent viloyatining aholisi va mehnat resurslari……………….10
33 2.2. Toshkent viloyati sanoat tarmoqlarining shakllanishi va 
rivojlanishi……………………………………………………………..15
2.3. Toshkent  viloyati qishloq xo`jaligining rivojlanishi va 
ixtisoslashuvi…………………………………………………………..21
2.4. Toshkent  viloyatining  transporti va tashqi iqdisodiy 
aloqalari…………………………………..…………………………..24
XULOSA……………………………………………………………...28
FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR……………………………30
34

Toshkent viloyatining iqtisodiy geografik tavsifi

Купить
  • Похожие документы

  • Ekonomikaliq o’siw modelleri
  • Turizm va rekratsiya geografiyasi
  • O’zbekiston shaharlarining shakllanishi
  • Orol tabiiy geografik okrugi
  • Gastronomik turizm rivojlanishining geografik jihatlari

Подтвердить покупку

Да Нет

© Copyright 2019-2025. Created by Foreach.Soft

  • Инструкция по снятию с баланса
  • Контакты
  • Инструкция использования сайта
  • Инструкция загрузки документов
  • O'zbekcha