Войти Регистрация

Docx

  • Рефераты
  • Дипломные работы
  • Прочее
    • Презентации
    • Рефераты
    • Курсовые работы
    • Дипломные работы
    • Диссертациии
    • Образовательные программы
    • Инфографика
    • Книги
    • Тесты

Информация о документе

Цена 13000UZS
Размер 321.0KB
Покупки 0
Дата загрузки 30 Апрель 2025
Расширение docx
Раздел Курсовые работы
Предмет Экономика

Продавец

Bohodir Jalolov

Xizmat sohasida yetakchi bo’lishning zamonaviy tamoyillari

Купить
1 MUNDARIJA
I BOB. XIZMAT KO’RSATISH SOHASINING NAZARIY ASOSLARI ........................................................ 7
1.1. Xizmat ko’rsatish sohasining mazmuni va uning iqtisodiyotdagi o’rni ...................................... 7
1.2. Xizmatlar sohasining turlari va ularning tasnifi ....................................................................... 10
1.3. Xizmatlar sohasida zamonaviy yetakchilik tushunchasi va uning mohiyati ............................ 12
II BOB. XIZMATLAR SOHASIDA YETAKCHILIKNI SHAKLLANTIRISHDA TA'LIM VA MALAKA 
OSHIRISHNING O’RNI ................................................................................................................................. 15
2.1. Xizmat ko’rsatish sohasida kasbiy tayyorgarlik va doimiy malaka oshirishning ahamiyati ..... 15
2.2. Xizmat sohasida innovatsion yondashuvlar va raqamli texnologiyalarni qo’llashning 
samaradorligi ............................................................................................................................................. 16
2.3. Xizmat sohasida brendni rivojlantirish va mijozlarga xizmat ko’rsatishning yangi tamoyillari 18
III BOB. XIZMAT KO’RSATISH JARAYONIDA MIJOZLARNING EHTIYOJLARINI QONDIRISH VA 
ULARNING SODIQLIGINI OSHIRISH TAMOYILLARI ...................................................................................... 22
3.1. Mijozlarning ehtiyojlarini aniqlash va ularga individual yondashish ....................................... 22
3.2. Xizmatni shaxsiylashtirish va mijozlarga individual yondashuv .............................................. 23
3.3. Mijozlarning sodiqligini oshirish va uzoq muddatli aloqalar o’rnatish .................................... 26
Ahmedov, M. (2020). Xizmatlar marketingi. Tashkent: O‘zbekistan davlat iqtisodiyot universiteti 
nashriyoti. .................................................................................................................................................. 29
XULOSA ......................................................................................................................................... 30
2 FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR RO’YXATI ................................................................................... 33
3 KIRISH
Xizmat   sohasida   yetakchi   bo’lish   zamonaviy   iqtisodiyotning   muhim
tamoyillaridan   biridir.   Bugungi   kunda   dunyo   bo’ylab   xizmatlar   sektori   iqtisodiy
o’sishning   asosiy   manbalaridan   biriga   aylangan.   Xizmatlar   sektori   nafaqat
rivojlangan davlatlar, balki rivojlanayotgan mamlakatlarda ham tez sur’atlar bilan
kengayib   bormoqda.   O’zbekistonda   ham   bu   soha   iqtisodiy   jarayonlarning   yirik
qismiga   aylangan,   mamlakatimizda   xizmatlar   sektori   o’sishi   iqtisodiyotni
diversifikatsiya   qilish   va   yangi   ish   o’rinlarini   yaratishda   muhim   ahamiyat   kasb
etmoqda.
Zamonaviy   xizmat   ko’rsatishning   o’ziga   xos   xususiyatlari   mijozlarga
individual yondashuvni, texnologiyalar va innovatsiyalarni qo’llashni, shuningdek,
kompaniyaning   ichki   va   tashqi   omillarni   inobatga   olgan   holda   bozorni   tahlil
qilishni   talab   etadi.   Bugungi   kunda   xizmat   ko’rsatish   sohasida   raqobat   kuchayib
bormoqda,   bu   esa   kompaniyalarga   yuqori   sifatli   xizmatni   taqdim   etish,   mijozlar
ehtiyojlarini   qondirish   va   ularning   sodiqligini   ta’minlash   uchun   yangi   usullar   va
tamoyillarni joriy etish zaruratini keltirib chiqarmoqda.
Xizmat   sohasida   yetakchi   bo’lish   uchun   nafaqat   yuqori   sifatli   xizmatlar
ko’rsatish,   balki   mijozlar   bilan   muvaffaqiyatli   aloqalar   o’rnatish,   marketing
strategiyalarini   to’g’ri   belgilash   va   shuningdek,   zamonaviy   texnologiyalardan
foydalanish   zarurdir.   Bugungi   kunda   xizmat   sohasidagi   muvaffaqiyat   ko’plab
faktorlarga   bog’liq   bo’lib,   ulardan   ba’zilari:   kompaniya   xodimlarining   malakasi,
kompaniyaning   innovatsiyalarga   ochiqligi,   xizmatlarning   shaxsiylashtirilishi,
mijozlar ehtiyojlarini o’rganish va ularning fikrini inobatga olishdir.
Xizmat   sohasida   yetakchi   bo’lishning   tamoyillari   har   bir   tashkilot   uchun
turlicha bo’lishi mumkin, ammo ularning asosiy mazmuni mijozlarga yuqori sifatli
4 xizmat   taqdim   etish,   ularga   qiziqarli   va   qulay   xizmat   sharoitlarini   yaratish,
shuningdek,   ularning   ehtiyojlarini   doimo   yangilab   borishdan   iborat.   Mijozlar
talabini   o’rganish,   bozorni   tahlil   qilish   va   xizmatlar   sifatini   doimiy   ravishda
yaxshilash   —   bularning   barchasi   muvaffaqiyatli   xizmat   ko’rsatish   uchun
zaruriyatdir.
Shu   bilan   birga,   bu   jarayonda   iqtisodiyotning   umumiy   rivojlanishiga,
raqobatning   kuchayishiga,   texnologiyalarni   joriy   etish   va   xizmatlarning   raqamli
transformatsiyasiga ta’sir etuvchi omillarni tahlil qilish muhimdir. O’zbekistonning
xizmat   sohasida   ham   raqamli   texnologiyalarni   joriy   etish   va   ularning   samarali
ishlatilishi   muhim   vazifa   sifatida   ko’rilmoqda.   Bu,   o’z   navbatida,   iqtisodiy
o’sishga,   yangi   ish   o’rinlarini   yaratishga   va   davlat   tomonidan   taqdim   etiladigan
xizmatlarning samaradorligini oshirishga olib keladi.
Xizmat   sohasidagi   yetakchilikka   erishish,   eng   avvalo,   raqobatbardosh
yondashuvni   talab   etadi.   Bu   raqobat   davomida   mijozlarga   yuqori   sifatli   xizmat
ko’rsatish,   ularning   ehtiyojlarini   qondirish   va   ilg’or   texnologiyalarni   qo’llash
orqali kompaniya o’z o’rnini mustahkamlaydi. Xizmatlar sohasining rivojlanishi va
o’sishi   bir   vaqtning   o’zida   raqobatning   kuchayishiga   olib   keladi,   shuningdek,
kompaniyalarga   yangi   imkoniyatlar   va   yondashuvlarni   joriy   etish   zaruratini
tug’diradi.
Kurs ishida xizmat  sohasida yetakchi bo’lishning zamonaviy tamoyillari va
ularning   iqtisodiy   samara   berish   imkoniyatlari   o’rganiladi.   Shu   asosda   xizmat
sohasidagi   muvaffaqiyatli   strategiyalarni   yaratish,   mavjud   bozor   sharoitlariga
moslashish, mijozlarga yuqori sifatli xizmat ko’rsatishni ta’minlashning eng yaxshi
amaliyotlari   ko’rib   chiqiladi.   Xizmat   ko’rsatishning   barcha   sohalarida
5 muvaffaqiyatga erishish, birinchi navbatda, xizmatlarning innovatsion yechimlarga
asoslangan bo’lishi va mijoz ehtiyojlariga yuqori darajada javob berishi kerak.
Shu   bilan   birga,   bu   ishda   xizmat   ko’rsatishning   zamonaviy   yondashuvlari,
innovatsion   texnologiyalar   va   mijozlar   bilan   aloqalar   o’rnatishning   samarali
usullari haqidagi nazariy va amaliy ma’lumotlar, tahlil va tavsiyalar taqdim etiladi.
Xizmatlar   bozorining   global   tendensiyalari,   O’zbekistondagi   mavjud   holat   va
rivojlanish   istiqbollari   haqida   batafsil   ma’lumotlar   keltiriladi.   Bu   orqali   xizmat
sohasining rivojlanishining qanday tamoyillar asosida amalga oshirilishini, qanday
innovatsion   yondashuvlar   va   strategiyalar   bilan   yetakchilikka   erishish
mumkinligini aniqlashga yordam beradi.
6 I BOB. XIZMAT KO’RSATISH SOHASINING NAZARIY ASOSLARI
1.1. Xizmat ko’rsatish sohasining mazmuni va uning iqtisodiyotdagi
o’rni
Xizmat ko’rsatish sohasi  bugungi kunda dunyo iqtisodiyotining eng muhim
va   eng   jadal   rivojlanayotgan   tarmoqlaridan   biriga   aylangan.   U   moddiy   ne’matlar
ishlab   chiqarmasdan,   lekin   insonlar   hayoti   va   faoliyati   uchun   zarur   bo’lgan
xizmatlarni   ko’rsatish   orqali   iqtisodiy   va   ijtimoiy   taraqqiyotga   bevosita   ta’sir
qiladi.   Bu   soha   o’z   ichiga   turli   yo’nalishlarni   oladi   —   sog’liqni   saqlash,   ta’lim,
turizm,   transport,   aloqa,   moliya,   axborot   texnologiyalari,   maishiy   xizmatlar,
madaniyat, san’at, huquqiy xizmatlar  va boshqalar. Ushbu xizmatlarning barchasi
bevosita   inson   ehtiyojlarini   qondirishga   qaratilgan   bo’lib,   iqtisodiy   tizimda
samarali ishlash uchun zarur infratuzilmalarni shakllantiradi.
Xizmatlar   sohasi   bir   nechta   asosiy   xususiyatlarga   ega.   Avvalo,   bu   faoliyat
natijasi   ko’pincha   moddiy  shaklga   ega   emas,   ya’ni   ularning  mahsuloti   ko’z   bilan
ko’rib, qo’l bilan ushlab bo’lmaydi. Ikkinchidan, xizmat  ko’rsatish vaqtida ishlab
chiqarish va iste’mol bir vaqtda sodir bo’ladi. Masalan, tibbiy yordam olish, soch
turmagini   yasatish   yoki   yo’lovchi   tashish   xizmatlari   iste’molchiga   ayni   paytda
yetkaziladi.   Uchinchidan,   xizmatlar   inson   omiliga   bevosita   bog’liq   bo’lib,   unda
inson   mehnati   hal   qiluvchi   ahamiyat   kasb   etadi.   To’rtinchidan,   bu   sohada
mahsulotni   saqlash   yoki   zahiraga   yig’ish   imkoniyati   deyarli   yo’q,   shuning   uchun
xizmatlar ko’rsatish jarayoni iste’mol bilan chambarchas bog’liq bo’ladi.
Iqtisodiyotning   rivojlanish   bosqichlariga   nazar   tashlasak,   dastlab   sanoat
sohasining   ustunligi   kuzatilgan   bo’lsa,   hozirgi   postindustrial   jamiyatlarda
xizmatlar   sohasi   yetakchi   o’rinni   egallamoqda.   Xususan,   AQSh,   Germaniya,
Yaponiya,   Buyuk   Britaniya   kabi   mamlakatlarda   xizmatlar   sektori   yalpi   ichki
7 mahsulotning 70-80 foizini tashkil etmoqda. Jahon bankining 2023-yilgi hisobotiga
ko’ra,   global   YaIMda   xizmatlar   ulushi   65%   dan   ortiqni   tashkil   qilgan   bo’lib,   bu
soha bandlik yaratishda ham eng katta salohiyatga ega bo’lgan tarmoqqa aylangan.
O’zbekistonda   ham   so’nggi   yillarda   xizmatlar   sohasini   rivojlantirishga
alohida e’tibor  qaratilmoqda. Mamlakatda  xizmatlar  sektorining YaIMdagi  ulushi
2016-yilda 36,7% bo’lgan bo’lsa, 2023-yil yakunlariga ko’ra bu ko’rsatkich 42,1%
ga   yetgan.   Ayniqsa,   axborot   texnologiyalari,   moliya,   ta’lim,   turizm   va   savdo
xizmatlari   sohalari   sezilarli   o’sishga   erishmoqda.   Statistika   agentligi
ma’lumotlariga   ko’ra,   2023-yilda   xizmatlar   sektorida   faoliyat   yuritayotgan
subyektlar   soni   260   mingdan   oshgan   bo’lib,   bu   barcha   faoliyat   turlarining   60
foiziga yaqinini tashkil etadi.
Xizmatlar sohasi nafaqat iqtisodiy foyda keltiradi, balki ijtimoiy barqarorlik
va   bandlik   darajasini   oshiradi.   Ayniqsa,   kichik   va   o’rta   biznesni   rivojlantirishda
xizmatlar sektorining tutgan o’rni katta. U jismoniy mehnatni kamaytirish, ayollar
va yoshlarning bandligini oshirish, zamonaviy kasblarni joriy qilish orqali ijtimoiy
faollikni kuchaytiradi.
Shu nuqtai  nazardan qaraganda, xizmatlar sohasi  O’zbekistonning iqtisodiy
siyosatida   ustuvor   yo’nalishlardan   biri   sifatida   e’tirof   etilmoqda.   2022–2026-
yillarga mo’ljallangan Taraqqiyot strategiyasida ham ushbu sohani raqamlashtirish,
xizmatlar   eksportini   kengaytirish,   yangi   texnologiyalarni   joriy   etish,   turizm
salohiyatini oshirish bo’yicha keng ko’lamli chora-tadbirlar belgilangan. Ayniqsa,
elektron   xizmatlar,   mobil   platformalar,   elektron   tijorat   va   onlayn   servislar
ko’lamining   kengayishi   xizmatlar   sohasining   yangi   bosqichga   o’tishini
ta’minlamoqda.
8 1.1.1-rasm.2020-yil xizmat ko`rsatish sohasining rivojlanishi
Xulosa qilib aytganda, xizmatlar sohasi nafaqat iqtisodiy samaradorlik, balki
ijtimoiy   barqarorlikning   ham   muhim   asosi   hisoblanadi.   U   iqtisodiy   tizimdagi
boshqa   tarmoqlar   bilan   uzviy   bog’liq   bo’lib,   mamlakat   taraqqiyotida   asosiy
drayverlardan   biri   sifatida   xizmat   qilmoqda.   Shu   sababli   xizmat   ko’rsatish
sohasining   nazariy   asoslarini   chuqur   o’rganish   va   uning   iqtisodiyotdagi   o’rnini
to’g’ri baholash, kelajakdagi strategik rejalarning poydevorini tashkil etadi. 1
1
  Murodov, A. (2020). Raqobatbardoshlikni oshirishda zamonaviy texnologiyalar roli. Tashkent:
Bilim nashriyoti.
9 1.2. Xizmatlar sohasining turlari va ularning tasnifi
Xizmat   ko’rsatish   sohasi   juda   keng   va   rang-barang   faoliyat   yo’nalishlarini
o’z   ichiga   oladi.   Ular   inson   ehtiyojlarini   turli   shakllarda   qondiruvchi   xizmat
turlaridir.   Xizmatlarning   bunday   keng   qamrovi   ularni   iqtisodiy,   ijtimoiy   va
madaniy   hayotning   ajralmas   qismiga   aylantiradi.   Xizmatlar   turlari   ko’p   bo’lgani
bois ularni turli mezonlar asosida tasniflash zarur.
Birinchidan,   xizmatlar   iqtisodiy   xarakteriga   ko’ra   ikki   asosiy   guruhga
bo’linadi: iste'mol xizmatlari va ishlab chiqarish xizmatlari.
Iste’mol   xizmatlari   to’g’ridan-to’g’ri   aholiga   ko’rsatiladi.   Bular   jumlasiga
savdo,   transport,   aloqa,   sog’liqni   saqlash,   ta’lim,   madaniyat,   turizm,   sport   va
shaxsiy xizmatlar kiradi.
Ishlab   chiqarish   xizmatlari   esa   korxonalar   va   tashkilotlarga   ko’rsatiladi:
masalan,   texnik   xizmatlar,   logistika,   konsalting,   axborot-kommunikatsiya,
muhandislik xizmatlari.
Ikkinchidan, xizmatlar ko’rsatiladigan subyektlarga qarab individual (yakka)
xizmatlar   va   kollektiv   (jamoaviy)   xizmatlarga   bo’linadi.   Masalan,   shaxsiy
parvarish   xizmatlari   individual   xarakterga   ega   bo’lsa,   televideniye,   suv   ta’minoti
kabi xizmatlar jamoaviy xususiyatga ega.
Uchinchidan,   xizmatlar   moddiy   va   nomoddiy   bo’lishi   mumkin.   Moddiy
xizmatlar   —   bu   fizik   jihatdan   seziladigan   natijaga   olib   keladigan   xizmatlar
(masalan,   avtomobil   yuvish,   ta’mirlash).   Nomoddiy   xizmatlar   esa   inson   bilim   va
salohiyatiga asoslanadi (masalan, yuridik, tibbiy maslahat, o’qitish).
Salimov,   N.   (2019).   Xizmat   sohasida   innovatsiyalar   va   ularni   qo‘llash.   Tashkent:   Iqtisodiy
yangiliklar.
10 To’rtinchidan, xizmatlar bozor yo’nalishiga qarab tijorat (pullik) va ijtimoiy
(davlat   byudjeti   hisobidan)   xizmatlarga   bo’linadi.   Tijorat   xizmatlari   daromad
olishga   qaratilgan   bo’lsa,   ijtimoiy   xizmatlar   (masalan,   bepul   maktab   ta’limi   yoki
davolanish) ko’pincha aholining ijtimoiy himoyasini ta’minlash uchun ko’rsatiladi.
Xizmatlar sohasi ichki tarkibiga qarab quyidagi yo’nalishlarga bo’linadi:
Savdo   va   umumiy   ovqatlanish   xizmatlari   (do’konlar,   supermarketlar,
restoranlar, kafe va boshqalar)
Transport   va   aloqa   xizmatlari   (yo’lovchi   va   yuk   tashish,   mobil   aloqa,
internet xizmatlari)
Moliyaviy xizmatlar (bank, sug’urta, kredit, investitsiya xizmatlari)
Turizm va mehmonxona xizmatlari
Sog’liqni saqlash, ta’lim va madaniyat xizmatlari
Maishiy   xizmatlar   (soch   salonlari,   kiyim   tozalash,   ta’mirlash,   texnika
xizmatlari)
Axborot texnologiyalari va raqamli xizmatlar (IT xizmatlari, elektron tijorat,
raqamli platformalar)
Statistik   ma’lumotlarga   ko’ra,   O’zbekistonda   xizmatlar   sohasining   asosiy
qismini   savdo   (30%),   transport   (22%),  moliya   (10%),   maishiy   xizmatlar   (9%)   va
turizm   (8%)   tashkil   qiladi.   So’nggi   yillarda   axborot   texnologiyalari   va   elektron
xizmatlar ulushi ham jadal o’smoqda.
Xizmatlar turining ko’pligi va xilma-xilligi ularni boshqarish, rivojlantirish,
malakali kadrlar tayyorlashda tizimli yondashuvni talab qiladi. Har bir xizmat turi
o’ziga xos infratuzilma, texnologiya, bilim va mehnat resurslarini talab qiladi. Shu
bois   xizmat   turlarining   to’g’ri   tasnifi   ular   bo’yicha   siyosat   yuritish,   strategik
rejalashtirish va samaradorlikni baholash uchun muhim vosita bo’lib xizmat qiladi.
11 1.3. Xizmatlar sohasida zamonaviy yetakchilik tushunchasi va uning
mohiyati
Bugungi   globallashuv   va   raqobat   kuchaygan   davrda   xizmatlar   sohasida
muvaffaqiyatga   erishish   uchun   nafaqat   sifatli   xizmat   ko’rsatish,   balki   zamonaviy
yetakchilikni   to’g’ri   anglab,   uni   samarali   tarzda   amalga   oshirish   zarurati   tug’ildi.
Xizmatlar   sohasida   yetakchilik   –   bu   boshqaruvchilarning   o’z   jamoasini,   xizmat
sifati   va   iste’molchi   ehtiyojini   mukammal   boshqarish   qobiliyatidir.   Bu   nafaqat
tashkilotni   rivojlantirish,   balki   iste’molchining   ishonchini   qozonish   va   uni   saqlab
qolish bilan ham bevosita bog’liq.
Zamonaviy yetakchilik an’anaviy boshqaruvdan tubdan farq qiladi. U faqat
buyruq   berish   yoki   nazorat   qilish   emas,   balki   ilhomlantirish,   strategik   qarorlar
qabul qilish, jamoa bilan yaqin ishlash, bozor o’zgarishlariga moslashish, raqamli
texnologiyalardan   foydalanish   va   eng   muhimi,   mijozlar   ehtiyojini   ilg’ab   borish
kabi ko’plab jihatlarni qamrab oladi.
Xizmatlar sohasidagi yetakchining asosiy vazifalari quyidagilarni o’z ichiga
oladi:
Jamoani   motivatsiyalash,   ularda   xizmat   ko’rsatishga   bo’lgan   mehr   va
mas'uliyatni shakllantirish;
Xizmatlarning sifati va standartlarini nazorat qilish;
Mijozlar   fikrini   o’rganish   va   takomillashtirish   uchun   strategiyalar   ishlab
chiqish;
Innovatsion texnologiyalarni joriy etish;
Raqobat   muhitida   o’z   o’rnini   mustahkamlash   uchun   marketing   va   brend
siyosatini yuritish.
12 Zamonaviy   yetakchilik   nazariyasiga   ko’ra,   xizmat   ko’rsatish   sohasidagi
liderlar   transformatsion   yetakchi   bo’lishi   kerak.   Bu   degani,   ular   nafaqat   mavjud
holatni   boshqarish,   balki   tashkilot   va   jamoani   ijobiy   tomonga   o’zgartira   oladigan
shaxslar bo’lishlari zarur.
Transformatsion yetakchilik 4 asosiy elementga asoslanadi:
1.   Ilhomlantiruvchi   ideal   –   lider   boshqalar   uchun   namunadir,   o’z   harakati
bilan o’zgalarni ruhlantira oladi.
2. Motivatsiya berish – umumiy maqsad sari jamoani birlashtiradi.
3.   Intellektual   rag’batlantirish   –   yangiliklarga   ochiqlik,   yangi   g’oyalarni
qo’llab-quvvatlash.
4. Shaxsiy e’tibor – har bir xodimga individual yondashish, ularning ehtiyoj
va imkoniyatlarini tushunish.
Shuningdek, xizmat ko’rsatishda mijoz bilan bevosita muloqotda bo’ladigan
xodimlar   yetakchining   xizmat   sifatiga   bevosita   ta’sir   qiluvchi   uzviy   bo’g’in
hisoblanadi.   Shu   bois,   xizmatlar   sohasidagi   rahbarlarda   kommunikativ
kompetensiyalar   (ya’ni,   fikrni   ravon   ifodalash,   faol   tinglash,   muammoli
vaziyatlarni hal qilish) muhim ahamiyat kasb etadi.
Raqamli   texnologiyalar   asrida   esa,   xizmat   sohasidagi   yetakchi   raqamli
savodxon bo’lishi, zamonaviy boshqaruv tizimlari (CRM, ERP va h.k.) bilan ishlay
olishi,   mijozlar   bilan   onlayn   muloqotni   rivojlantira   olishi,   ijtimoiy   tarmoqlarda
brend   imidjini   shakllantirishi   zarur.   Masalan,   restoran   yoki   mehmonxonalar
boshqaruvchilari   zamonaviy   ilovalar   orqali   buyurtmalarni   boshqarishi,   mijozlar
fikr-mulohazalarini   tahlil   qilishi,   tanqidlarni   o’rganib   xizmatlarni   takomillashtirib
borishi kerak.
13 1.3.1-rasm.O`zbekistonda 2017-2022-yillarda xizmat turlarining
rivojlanish dinamikasi.
Xulosa   qilib   aytganda,   xizmatlar   sohasida   zamonaviy   yetakchilik   –   bu
strategik   fikrlash,   insoniy   yondashuv,   raqamli   bilim   va   xizmatga   nisbatan
mas'uliyatning   uyg’unligidir.   Bunday   liderlar   orqali   tashkilotlar   iste’molchilar
qalbidan joy oladi va raqobatbardosh bo’lib qoladi. 2
2
  Mahmudov, Z. (2021). Xizmatlarni shaxsiylashtirish: teorya va amaliyot. Tashkent: O‘zbekiston
davlat universiteti nashriyoti.
14 II BOB. XIZMATLAR SOHASIDA YETAKCHILIKNI
SHAKLLANTIRISHDA TA'LIM VA MALAKA OSHIRISHNING O’RNI
2.1. Xizmat ko’rsatish sohasida kasbiy tayyorgarlik va doimiy malaka
oshirishning ahamiyati
Xizmatlar   sohasida   yuqori   natijalarga   erishish   uchun   faqatgina
iste’molchilarga yoqadigan xizmatni taklif qilish yetarli emas. Bu sohada faoliyat
yurituvchi   mutaxassislar   doimiy   tarzda   o’z   bilim   va   ko’nikmalarini   yangilab,
zamon   bilan   hamnafas   bo’lishlari   kerak.   Ayniqsa,   soha   yetakchilarining   kasbiy
salohiyati   va   malakasi   xizmat   sifati,   mijozlar   ehtiyojini   to’g’ri   anglash,
raqobatbardosh  strategiyalar   ishlab  chiqish  hamda  jamoani  samarali  boshqarishda
muhim ahamiyat kasb etadi.
Kasbiy tayyorgarlik deganda, xizmat ko’rsatish sohasida faoliyat yurituvchi
xodimlarning   o’z   mutaxassisliklariga   oid   bilimlarni   chuqur   egallashi,   mijozlarga
yuqori   darajada   xizmat   ko’rsatish,   kommunikativ,   axborot   texnologiyalaridan
foydalanish   ko’nikmalariga   ega   bo’lishi   tushuniladi.   Bu   esa   xizmat   sifatini
oshirish,   mijozlar   roziligini   ta’minlash,   iste’molchi   talabiga   mos   xizmat   turlarini
yaratishga xizmat qiladi.
Hozirgi  vaqtda xizmat sohasining turli  yo’nalishlarida faoliyat yuritayotgan
kadrlar   uchun   malaka   oshirish   kurslari,   qisqa   muddatli   treninglar,   onlayn
vebinarlar   va   master-klasslar   orqali   bilim   va   ko’nikmalarini   doimiy   ravishda
rivojlantirish imkoniyatlari mavjud. Masalan, mehmonxona boshqaruvi, mijozlarga
xizmat   ko’rsatish   etikasi,   xizmat   sifati   menejmenti   kabi   yo’nalishlarda
o’tkaziladigan   kurslar   xodimlarning   kasbiy   saviyasini   oshirishda   muhim   rol
o’ynaydi.
15 Statistik   ma'lumotlarga   ko’ra,   xizmat   sohasida   doimiy   malaka   oshirib
boruvchi   tashkilotlar   mijozlar   qoniqish   darajasini   25–30   foizgacha   oshira   olgan.
Bundan   tashqari,   xodimlarning   xizmat   ko’rsatish   madaniyatiga   bo’lgan
munosabati,   o’zini   tutishi   va   professionalligiga   nisbatan   ijobiy   fikrlar   soni   ham
ortgan.
Boshqa   tomondan,   yetakchilarning   o’zlari   ham   liderlik   qobiliyatini   oshirib
borishlari   lozim.   Buning   uchun   yetakchilik   psixologiyasi,   strategik   boshqaruv,
kommunikatsiya   madaniyati,   zamonaviy   xizmat   texnologiyalari   bo’yicha   o’quv
dasturlarida   ishtirok   etishlari   zarur.   Zero,   xizmat   ko’rsatish   sohasida   yetakchilik
faqat   lavozim   emas,   balki   uzluksiz   o’zgarishga   tayyor   bo’lish   va   jamoani   o’sha
yo’lga boshlab borishdir.
Xulosa   qilib   aytganda,   xizmat   ko’rsatish   sohasida   raqobatbardosh   va
samarali faoliyat yuritish uchun xodimlar va rahbarlarning kasbiy tayyorgarligi va
doimiy o’qitilishi xizmat sifati va mijozlar ishonchini oshirishda hal qiluvchi omil
sanaladi.   Shu   boisdan   ta’lim   va   malaka   oshirishga   sarmoya   –   kelajakdagi
muvaffaqiyat kalitidir. 3
2.2. Xizmat sohasida innovatsion yondashuvlar va raqamli
texnologiyalarni qo’llashning samaradorligi
Zamonaviy   xizmatlar   bozori   tezkor   o’zgarishlarga   duch   kelmoqda.
Raqobatning   kuchayishi,   mijozlarning   talabchanligi   ortib   borayotgani,   yangi
texnologiyalarni   joriy   qilish   zaruriyati   –   bularning   barchasi   xizmat   ko’rsatish
sohasida innovatsion yondashuvlarni qo’llashni talab qiladi. Bugungi kunda xizmat
3
  G‘ofurov, X. (2017). Xizmat ko‘rsatish va raqobatbardoshlik. Tashkent: Markaziy nashriyot.
16 sifati,   tezligi,   qulayligi   va   mijoz   bilan   samarali   muloqot   —   aynan   raqamli
texnologiyalar yordamida yuqori darajaga olib chiqilmoqda.
Innovatsion   yondashuvlar   deganda   yangi   texnologiyalar,   ilg’or   boshqaruv
usullari,   mijoz   ehtiyojiga   moslashtirilgan   xizmatlar,   avtomatlashtirilgan   xizmat
ko’rsatish   tizimlari   tushuniladi.   Masalan,   sun’iy   intellekt   asosidagi   chatbotlar
orqali   24/7   xizmat   ko’rsatish,   mobil   ilovalar   yordamida   to’lov,   buyurtma   va   fikr
bildirish   imkoniyati,   QR-kodli   xizmatlar,   mijozning   xatti-harakatiga   asoslangan
tahliliy   tizimlar   —   bular   barchasi   xizmat   ko’rsatish   darajasini   sifatli   yangi
bosqichga olib chiqmoqda.
Xizmat   sohasida   raqamli   texnologiyalarni   joriy   qilishning   samarali
namunalari   ko’plab   tarmoqlarda   kuzatilmoqda.   Masalan,   bank   xizmatlarida
onlayn-banking,   elektron   to’lov   tizimlari   orqali   mijozlar   vaqt   va   resurs   tejaydi.
Restoranlar,   mehmonxonalar   va   chakana   savdo   tarmoqlarida   mijozlar   tajribasini
avtomatik   tahlil   qilish   va   individual   takliflar   yuborish   orqali   ularga   aniq,   mos   va
tez xizmat ko’rsatish mumkin bo’lib qoldi.
Statistik   ma'lumotlarga   qaraganda,   raqamli   texnologiyalarni   faol
qo’llayotgan   xizmat   ko’rsatuvchi   kompaniyalar   foydasi   o’rtacha   20–30   foizga
ortgan.   Mijozlar   sodiqligi   esa   40   foizgacha   ko’tarilgan.   Shu   bilan   birga,   inson
resurslariga bo’lgan ehtiyoj optimallashtirilib, kompaniya xarajatlari kamaygan.
Innovatsion yondashuvlar nafaqat texnologik, balki strategik qarorlar sifatida
ham   muhimdir.   Bu   orqali   tashkilotlar   o’z   xizmatlarini   bozor   talablariga   tez
moslashtira   oladi,   yangi   mijozlar   segmentlarini   jalb   etadi   va   raqobatchilar   oldida
ustunlikka   ega   bo’ladi.   Xususan,   ekologik   toza   xizmatlar,   yashil   texnologiyalar,
smart-platformalar   va   AR/VR   orqali   xizmat   ko’rsatish   kabi   yangi   innovatsiyalar
xizmat sohasining kelajagini belgilab bermoqda.
17 Shu   tariqa,   xizmatlar   sohasida   raqamli   texnologiyalarni   qo’llash   va
innovatsion   yondashuvlarni   tatbiq   etish   —   bu   faqat   texnik   yangilik   emas,   balki
strategik   rivojlanish,   samaradorlik   va   mijozlar   bilan   barqaror   aloqani   ta’minlash
vositasidir.   Har   qanday   xizmat   sohasi   bu   jarayonda   orqada   qolmasligi,   aksincha
ilg’or g’oyalarga tayangan holda yetakchi pozitsiyani egallashga intilishi lozim.
2.3. Xizmat sohasida brendni rivojlantirish va mijozlarga xizmat
ko’rsatishning yangi tamoyillari
Zamonaviy   xizmat   sohasida   brendni   rivojlantirish   va   mijozlarga   xizmat
ko’rsatish tamoyillari muhim o’rin tutadi. Yangi va ilg’or yondashuvlar, mijozlarga
nisbatan   yuqori   darajadagi   e’tibor   va   xizmatning   sifatini   doimiy   ravishda
takomillashtirish   —   bularning   barchasi   xizmat   ko’rsatuvchi   kompaniyalar   uchun
yangi   imkoniyatlar   yaratadi.   Xizmat   sohasida   brendning   muvaffaqiyatli
rivojlanishi   ko’plab   omillarga   bog’liq,   shu   jumladan,   kompaniyaning   marketing
strategiyasi,   mijozlar   bilan   aloqalarni   boshqarish   tizimi   va   yangi   texnologiyalarni
joriy etish orqali xizmatlar sifatini yaxshilash.
Brendning rivojlanishi va xizmat sifatining o’sishi
Brend   rivojlanishining   asosiy   tamoyili   —   bu   mijozlarga   bo’lgan   ishonchni
yaratishdir.   Brendni   yaratishda   mijozlarga   xizmat   ko’rsatishning   yuqori   sifati,
kompaniyaning   obro’si   va   mijozlarning   sodiqligini   oshirish   muhim   omil
hisoblanadi.   Buning   uchun   kompaniya   o’zining   xizmatlarini   mijozlar   ehtiyojiga
moslashtirishga   harakat   qilishi   lozim.   Agar   kompaniya   mijozlarning   talab   va
istaklarini aniq tushunmasa, brendni muvaffaqiyatli rivojlantirish qiyin bo’ladi.
Brendni   rivojlantirishda   samarali   marketing   strategiyasi,   shuningdek,   yangi
va   innovatsion   xizmatlarni   taqdim   etish   muhimdir.   Masalan,   mijozlarga   xizmat
18 ko’rsatishning onlayn platformalarini joriy etish, ularning tajribasini tahlil qilish va
mijozlarga   moslashtirilgan   xizmatlarni   taklif   etish.   Innovatsion   yondashuvlar
orqali   mijozlar   xizmatlardan   foydalanishda   o’z   vaqtlarini   tejaydi   va   yanada
samarali tajriba hosil qiladilar.
Bundan tashqari, brendning mustahkamlanishi uchun kompaniyaning obro’si
ham   muhim   ahamiyatga   ega.   Obro’ni   yaratish   uchun   kompaniya   mijozlarga
professional   va   do’stona   munosabatda   bo’lishi,   ular   bilan   yaxshi   aloqalar
o’rnatishi,   xizmat   sifatini   doimiy   ravishda   yaxshilashga   intilishi   zarur.   Mijozlar
kompaniya   haqida   ijobiy   fikrlar   bildirsalar,   bu   ularning   sodiqligini   oshiradi   va
kompaniyaning brendini rivojlantirishga yordam beradi.
Mijozlarga xizmat ko’rsatishning yangi tamoyillari
Bugungi   kunda   mijozlarga   xizmat   ko’rsatish   sohasida   yangi   tamoyillar
paydo   bo’lishi   bilan   kompaniyalar   yangi   yondashuvlarni   tatbiq   etishga   majbur
bo’lmoqda.   Yangi   tamoyillar   mijozlarni   qoniqtirishni   ta’minlash,   ularning
ehtiyojlarini   yaxshiroq   tushunish   va   xatoliklarni   kamaytirish   kabi   vazifalarni   o’z
ichiga   oladi.   Xizmat   ko’rsatishning   yangi   tamoyillarini   belgilashda   quyidagi
jihatlar muhim ahamiyatga ega:
Mijozning   individual   ehtiyojlarini   qondirish:   Mijozlar   endi   standart
xizmatlarni   emas,   balki   shaxsiylashtirilgan   va   ularga   moslashtirilgan   xizmatlarni
xohlaydilar. Kompaniya mijozning har bir ehtiyojini aniqlab, unga mos xizmatlarni
taqdim etishi kerak. Masalan, agar mijoz biror bir mahsulot yoki xizmatni tez-tez
sotib olsa, kompaniya unga individual chegirmalar yoki maxsus takliflar yuborishi
mumkin. Bu mijozning kompaniyaga sodiqligini oshiradi va ularni doimiy mijozga
aylantiradi
19 Onlayn   xizmat   ko’rsatish:   Raqamli   texnologiyalarning   rivojlanishi   bilan
mijozlarga   xizmat   ko’rsatishning   onlayn   formatiga   o’tish   ancha   dolzarb   bo’ldi.
Mijozlar   har   doim   mobil   ilovalar,   veb-saytlar,   ijtimoiy   tarmoqlar   orqali
xizmatlardan   foydalanishni   afzal   ko’rishmoqda.   Onlayn   xizmat   ko’rsatish
kompaniyaga   mijozlar   bilan   doimiy   aloqada   bo’lish,   ularning   fikrlarini   o’rganish
va   xizmatlarni   real   vaqtda   takomillashtirish   imkonini   beradi.   Shuningdek,   onlayn
xizmat   ko’rsatish   orqali   kompaniya   o’z   resurslarini   yanada   samarali   boshqaradi,
natijada   xarajatlar   kamayadi   va   mijozlarga   tezroq   xizmat   ko’rsatish   imkoniyati
yuzaga keladi.
Xizmat   ko’rsatishning   tezligi   va   samaradorligi:   Yangi   tamoyillardan   biri   –
bu mijozlarga xizmat  ko’rsatish tezligini oshirish. Bugungi kunda mijozlar vaqtni
tejashni   afzal   ko’rishadi,   shuning   uchun   kompaniyalar   tezkor   xizmat   ko’rsatishni
ta’minlashga   harakat   qiladilar.   Bu,   masalan,   xizmatlarni   onlayn   tarzda   taqdim
etish,   avtomatlashtirilgan   tizimlar   yordamida   buyurtmalarni   tezda   bajarish   yoki
mijozlarga   xizmat   ko’rsatishda   sun’iy   intellektni   joriy   etish   orqali   amalga
oshiriladi.
Mijoz   bilan   doimiy   muloqot   va   aloqalarni   saqlash:   Mijozlar   bilan   aloqada
bo’lish   va   ularning   fikrini   inobatga   olish   kompaniya   muvaffaqiyatining   kalitidir.
Yangi   tamoyil   mijozlar   bilan   muntazam   aloqada   bo’lishni   ta’minlashni   nazarda
tutadi. Kompaniya mijozlarga xizmat ko’rsatishning barcha bosqichlarida ularning
fikrlarini   o’rganish,   shikoyatlarni   tezda   hal   qilish   va   yangi   xizmatlar   haqida
ma'lumot berish orqali mijozlarni doimiy ravishda qo’llab-quvvatlashi kerak.
Xizmat ko’rsatish va brendni rivojlantirishga doir statistik ma'lumotlar
Tadqiqotlar shuni ko’rsatadiki, xizmat sohasida brendni rivojlantirishda eng
katta ahamiyatga ega bo’lgan omil – bu mijozlar bilan yaxshi aloqalar o’rnatish va
20 xizmat   sifatini   oshirishdir.   Xizmat   ko’rsatish   sohasida   mijozlar   tajribasini   tahlil
qilish   orqali   brendning   obro’si   va   sodiqligi   oshishi   mumkin.   Masalan,   2020-yilgi
tadqiqotga   ko’ra,   kompaniyaning   xizmatlarini   shaxsiylashtirish   mijozlarning   75
foizining   sodiqligini   oshirgan.   Bundan   tashqari,   mijozlarning   80   foizi   o’zlariga
yoqadigan brendga sodiq qolishni afzal ko’rishadi.
Xizmat   sohasida   brendni   rivojlantirishning   yana   bir   muhim   omili   –
kompaniya   tomonidan   joriy   etilgan   innovatsiyalar   va   yangi   texnologiyalardir.
2021-yilda   xizmat   ko’rsatuvchi   kompaniyalar   innovatsion   yondashuvlarni   tatbiq
etish   orqali   o’rtacha   25   foizga   ko’proq   mijozni   jalb   qilishgan,   shuningdek,
mijozlarning xizmatlardan rozi bo’lish darajasi 30 foizga oshgan.
Xulosa qilib aytganda, xizmat sohasida brendni rivojlantirish va mijozlarga
xizmat   ko’rsatishning   yangi   tamoyillari   muvaffaqiyatli   biznes   strategiyasining
asosini   tashkil   etadi.   Zamonaviy   yondashuvlar,   innovatsion   texnologiyalar   va
mijozlarga   yuqori   sifatli   xizmat   taqdim   etish   orqali   kompaniyalar   bozor   ulushini
oshirishi,   raqobatbardoshligini   mustahkamlashi   va   mijozlar   bilan   barqaror
munosabatlar o’rnatishi mumkin. 4
4
  Dastanov,   A.   (2019).   Mijozlar   ehtiyojlari   va   ularni   qondirish   strategiyalari.   Tashkent:
Iqtisodiyotni rivojlantirish markaz
21 III BOB. XIZMAT KO’RSATISH JARAYONIDA MIJOZLARNING
EHTIYOJLARINI QONDIRISH VA ULARNING SODIQLIGINI OSHIRISH
TAMOYILLARI
3.1. Mijozlarning ehtiyojlarini aniqlash va ularga individual yondashish
Xizmat   sohasida   muvaffaqiyatli   faoliyat   yuritish   uchun   kompaniya
mijozlarning   ehtiyojlarini   to’g’ri   aniqlashi   va   ularga   mos   ravishda   individual
yondashishi   kerak.   Har   bir   mijozning   o’ziga   xos   ehtiyojlari,   xohish-irodalari   va
preferensiyalarini   tushunish,   xizmatni   shaxsiylashtirish,   kompaniyaning
muvaffaqiyatini ta’minlashda muhim rol o’ynaydi.
Mijozlarning   ehtiyojlarini   aniqlash   va   ularga   individual   yondashish   uchun
turli usullarni qo’llash mumkin. Buning uchun kompaniya mijozlar bilan bevosita
aloqada   bo’lishi,   ularning   fikrlarini   so’rashi,   so’rovnomalar   o’tkazishi,
mijozlarning   xizmatga   bo’lgan   munosabatini   o’rganishi   kerak.   Bular   orqali
kompaniya   mijozlarining   ehtiyojlarini   aniqroq   tushunib,   ularga   mos   xizmatlarni
taqdim etishi mumkin.
Bundan   tashqari,   texnologiyalardan   foydalanish   ham   mijozlarning
ehtiyojlarini   aniqlashda   yordam   beradi.   Masalan,   onlayn   platformalar   orqali
mijozlarning   harakatlarini   kuzatish,   mobil   ilovalar   orqali   mijozlarning
qiziqishlarini   aniqlash   yoki   sun’iy   intellekt   yordamida   mijozlar   uchun
moslashtirilgan tavsiyalar yaratish mumkin.
Xizmat   ko’rsatish   jarayonida   mijozlarga   individual   yondashish,   ular   bilan
shaxsiy   aloqalarni   o’rnatish   va   xizmatlarni   moslashtirish   kompaniyaning
raqobatbardoshligini  oshiradi. Mijozlarga xizmat  ko’rsatishning  individualizatsiya
qilingan   yondashuvi,   ularga   o’z   ehtiyojlariga   mos   xizmatlar   taklif   qilish   orqali,
kompaniya o’zining sodiq mijozlar bazasini yaratishi mumkin.
22 3.2. Xizmatni shaxsiylashtirish va mijozlarga individual yondashuv
Xizmat   ko’rsatish   sohasida   mijozlarning   ehtiyojlarini   maksimal   darajada
qondirish   va   ularning   sodiqligini   oshirish   uchun   xizmatni   shaxsiylashtirishning
ahamiyati  katta.  Shaxsiylashtirish  nafaqat   mijozlarga yuqori  sifatli   xizmat  taqdim
etishni,   balki   ular   bilan   uzoq   muddatli   va   mustahkam   aloqalar   o’rnatishni   ham
anglatadi.   Mijozlar   o’zlarini   individual   tarzda   qadrlanishini   xohlaydi   va
shaxsiylashtirilgan xizmatlar ularga buni ta’minlashda yordam beradi.
Shaxsiylashtirish va mijozning ehtiyojlari
Shaxsiylashtirish,   mijozlar   bilan   har   bir   aloqada   ularning   o’ziga   xos
xohishlari,   talab   va   istaklarini   inobatga   olishni   anglatadi.   Bu   esa   xizmatlar   yoki
mahsulotlarni individual tarzda taqdim etish, ya’ni har bir mijozning xohishlariga,
tarixiy   xaridlariga   va   xatti-harakatlariga   mos   ravishda   xizmat   ko’rsatishni   o’z
ichiga   oladi.   Mijozlar   o’z   ehtiyojlarini   maksimal   darajada   qondiradigan   xizmat
ko’rsatuvchi   kompaniyalarga   ko’proq   sodiq   bo’lishadi.   Buning   uchun
kompaniyalar   mijozlar   haqidagi   ma’lumotlarni   yig’ish,   tahlil   qilish   va   o’rganish
imkoniyatiga ega bo’lishi kerak.
Ko’pgina   kompaniyalar,   jumladan,   restoranlar,   do’konlar,   mehmonxonalar
va   boshqa   xizmat   ko’rsatish   tashkilotlari   o’z   mijozlarining   oldingi   xaridlarini,
xizmatlardan foydalanish  tarixini   va  boshqa  tegishli   ma’lumotlarni  yig’ish  orqali,
ularning   xohishlariga   moslashtirilgan   xizmatlar   taqdim   etishadi.   Misol   uchun,
restoranlar   o’z   mijozlarining   ilgari   tanlagan   taomlarini   hisobga   olib,
shaxsiylashtirilgan   menyular   yaratishi   mumkin.   Bunday   yondashuv,   mijozlar
o’zlarini qadrlangan va alohida e’tibor qaratilgan deb his qilishadi.
23 Shaxsiylashtirilgan xizmatlarning texnologik asoslari
Bugungi   kunda   xizmat   ko’rsatuvchi   kompaniyalar   shaxsiylashtirishni
amalga   oshirishda   texnologiyalardan   keng   foydalanmoqda.   Yangi   texnologiyalar,
jumladan,   sun’iy   intellekt,   ma’lumotlarni   tahlil   qilish   tizimlari   va   mijozlarni
boshqarish   tizimlari   (CRM)   shaxsiylashtirish   jarayonini   tezlashtirishga   yordam
beradi.   Masalan,   onlayn   do’konlar   va   elektron   tijorat   platformalari   mijozlarning
xarid   tarixini   kuzatib   borib,   ular   uchun   maxsus   takliflar   va   chegirmalar   taqdim
etadi.   Mijozlar   o’zlarini   individual   tarzda   qadrlanishini   his   qiladi   va   bu   ularning
kompaniyaga bo’lgan sodiqligini oshiradi.
Shuningdek,   mobil   ilovalar   va   veb-saytlar   mijozlarga   shaxsiylashtirilgan
xizmatlar   taqdim   etishda   muhim   rol   o’ynaydi.   Masalan,   mehmonxonalar   o’z
mijozlariga   ilgari   amalga   oshirgan   ziyoratlari   asosida   maxsus   takliflar   yuborishi
mumkin.   Buning   uchun   mijozlarning   sayohat   va   turistik   istaklarini   tahlil   qilish
zarur. Mobil  ilovalar  orqali, mijozlar  o’z ehtiyojlariga mos xizmatlar, oziq-ovqat,
turar   joy   va   boshqa   xizmatlarni   topishlari   osonlashadi.   Ushbu   shaxsiylashtirilgan
tajribalar   mijozlarga   yanada   qulaylik   yaratadi   va   kompaniyaning
raqobatbardoshligini oshiradi.
Mijozlarga individual yondashuv
Mijozlarga   individual   yondashuvni   amalga   oshirishda   kompaniyaning
xodimlari   bilan   mijozlar   o’rtasidagi   muloqot   katta   rol   o’ynaydi.   Xizmat
ko’rsatuvchi   tashkilotlar   mijozlarning   ehtiyojlarini   tushunish   va   ularga   mos
xizmatlar   taqdim   etish   uchun   o’z   xodimlariga   maxsus   treninglar   tashkil   etishlari
kerak. Xodimlar, mijozlarning xohishlarini tinglab, ularga individual maslahatlarga
asoslangan   xizmatlar   ko’rsatishlari   zarur.   Bunday   yondashuv   mijozlarning
24 kompaniyaga   bo’lgan   ishonchini   oshiradi   va   ular   o’zlarini   shaxsiy   e’tibor   bilan
qamrab olingan deb his qilishadi.
Misol  sifatida, turizm  sohasidagi  kompaniyalar, mijozlarga sayohat  oldidan
yoki   sayohat   davomida   individual   maslahatlar   va   tavsiyalar   berishadi.   Bu
xizmatlar,   mijozlar   uchun   o’ziga   xos   va   yoqimli   tajriba   yaratadi,   shuningdek,
kompaniyaga   nisbatan   sodiqlikni   oshiradi.   Sayohat   yoki   xizmatdan   keyin
mijozlarning fikrini olish va ularni shaxsiylashtirilgan tarzda qayta aloqada bo’lish
kompaniyaning qadr-qimmatini yanada oshiradi.
Shaxsiylashtirishning iqtisodiy samarasi
Shaxsiylashtirilgan   xizmatlar   nafaqat   mijozlar   uchun   foydali,   balki
kompaniyalar   uchun   ham   samarali.   Shaxsiylashtirilgan   xizmat   ko’rsatish   orqali
kompaniyalar   o’z   mijozlari   bilan   aloqalarini   mustahkamlashlari,   ularning
ehtiyojlarini   aniqroq   qondirishlari   va   raqobatbardoshligini   oshirishlari   mumkin.
Bunday   xizmatlar   mijozlar   tomonidan   yuqori   baholanadi,   natijada   ular   ko’proq
xaridlar   qilishadi,   xizmatlardan   ko’proq   foydalanishadi   va   kompaniyaga   sodiq
bo’lishadi.
Shaxsiylashtirilgan   xizmatlar   mijozlar   bilan   uzoq   muddatli   munosabatlar
o’rnatishga   yordam   beradi,   bu   esa   kompaniyalar   uchun   doimiy   daromad   manbai
yaratadi.   Masalan,   xizmatlarni   shaxsiylashtirish   orqali   kompaniyalar   qaytgan
mijozlar sonini oshirishi va yangi mijozlarni jalb qilishni osonlashtirishi mumkin.
Bu   jarayonda   mijozlarning   individual   ehtiyojlari   va   afzalliklari   asosida   xizmatlar
taqdim etish, kompaniyani uzoq muddatda raqobatdosh qiladi.
25 3.3. Mijozlarning sodiqligini oshirish va uzoq muddatli aloqalar
o’rnatish
Mijozlarning   sodiqligini   oshirish   va   ular   bilan   uzoq   muddatli,   samarali
aloqalar   o’rnatish,   xizmat   ko’rsatish   sohasida   muvaffaqiyatli   faoliyat   yuritish
uchun   zarurdir.   Mijoz   sodiqligi,   nafaqat   mijozlarning   yana   xizmatlar   yoki
mahsulotlar   sotib   olishini   ta’minlaydi,   balki   kompaniyaning   raqobatbardoshligini
oshiradi,  brendni   mustahkamlaydi  va  xizmat  sifatini  yaxshilashga   yordam  beradi.
Ushbu   tamoyil   xizmat   ko’rsatuvchi   kompaniyaning   uzoq   muddatli   o’sish
strategiyasining ajralmas qismi hisoblanadi.
Mijoz sodiqligini oshirishning asosiy omillari
Mijoz sodiqligini oshirishda birinchi o’rinda mijozlar bilan yuqori sifatli va
samarali   muloqot   turadi.   Mijozlar   o’zlarini   qadrlanishini,   ularning   fikr-
mulohazalariga   e’tibor   berilishini   va   ehtiyojlariga   mos   ravishda   xizmat
ko’rsatilishini   xohlaydi.   Kompaniya   tomonidan   mijozlarga   taqdim   etilayotgan
xizmat   sifatining   yuqori   darajada   bo’lishi,   ularning   sodiqligini   oshiradi.   Bu   esa
mijozlarning   kompaniyaga   qaytishiga,   uzoq   muddatli   aloqalar   o’rnatishga   va
xizmatlaridan muntazam foydalanishga olib keladi.
Mijoz   sodiqligini   oshirishda   shaxsiy   yondashuv   va   mijozlarga   individual
xizmatlar taqdim etish muhim ahamiyatga ega. Mijozlarning xohishlari, talablarini
va istaklarini  doimiy ravishda o’rganish va ularni hisobga olish xizmat  ko’rsatish
jarayonida   asosiy   omil   bo’lishi  kerak.  Mijozlarga   ko’rsatilayotgan  xizmatlar,  ular
bilan o’rnatilgan aloqalar va mijozlarning shaxsiy xohishlariga mos kelishi kerak.
Bu   yondashuv   mijozlarga   individual   xizmatlar   taqdim   etish   orqali   ularning
sodiqligini oshiradi.
Mijozlar bilan aloqalarni mustahkamlash
26 Mijozlar   bilan   uzoq   muddatli   aloqalar   o’rnatish   uchun,   kompaniyalar
muntazam   ravishda   mijozlarning   fikrlarini   o’rganishlari,   ularga   xizmatlardan
keyingi   qo’llab-quvvatlashni   ta’minlashlari   zarur.   Mijozlarga   doimiy   ravishda
yangiliklar,   maxsus   takliflar   va   chegirmalar   haqida   xabar   berish   orqali   ularning
kompaniyaga   nisbatan   sodiqligini   oshirish   mumkin.   Bundan   tashqari,
kompaniyalar   mijozlarga   doimiy   xizmat   ko’rsatish   va   ularning   ehtiyojlarini
o’rganish   orqali   xizmatlarni   doimiy   ravishda   takomillashtirishlari   kerak.   Misol
uchun,   restoranlar   va   mehmonxonalar   o’z   mijozlarining   avvalgi   tashriflarini
kuzatib borib, ularga maxsus takliflar yuborishlari mumkin.
Mijozlar   bilan   aloqalar   mustahkam   bo’lishi   uchun,   kompaniyalar
mijozlarning   fikrlariga   va   takliflariga   e’tibor   berishlari   kerak.   Shuningdek,
mijozlar   bilan   muloqotda   ochiq   va   samimiy   bo’lish,   ularning   fikrlarini   hurmat
qilish,   mijozlarga   yuqori   darajada   xizmat   ko’rsatish   zarur.   Mijozlar   o’zlarini
alohida   qadrlangan   va   o’z   ehtiyojlari   hisobga   olingan   deb   his   qilishlari   kerak.
Bunday   aloqalar   mijozlarning   kompaniyaga   bo’lgan   ishonchini   mustahkamlashga
yordam beradi va ular kompaniya bilan uzoq muddatli aloqada bo’lishadi.
Mijozlarning sodiqligini oshirishda texnologiyalarning roli
Bugungi   kunda   texnologiyalar   mijoz   sodiqligini   oshirishda   muhim   rol
o’ynamoqda.   Mijozlar   bilan   aloqalarni   boshqarish,   ularning   istaklarini   va
ehtiyojlarini   o’rganish,   shuningdek,   xizmatlarni   shaxsiylashtirish   uchun
kompaniyalar   yangi   texnologiyalardan   faol   foydalanmoqda.   Kompaniyalar
mijozlarning   tarixiy   xaridlarini,   sayohatlarni   yoki   xizmatlardan   foydalanish
tajribalarini   tahlil   qilish   orqali   ularning   xohishlariga   moslashtirilgan   xizmatlar   va
takliflar   taqdim   etadi.   Bu   yondashuv   mijozlarga   yuqori   sifatli   va
27 shaxsiylashtirilgan   xizmatlar   taqdim   etishga   imkon   beradi,   bu   esa   mijozlar
tomonidan ko’proq baholanadi va sodiqlikni oshiradi.
Mijozlar   uchun   onlayn   platformalar   va   mobil   ilovalar   orqali   oson   va   qulay
xizmatlar   ko’rsatish,   shuningdek,   ularning   ehtiyojlariga   mos   takliflar   va
xizmatlarni   taqdim   etish   kompaniyaning   sodiq   mijozlar   bazasini   kengaytiradi.
Shuningdek,   avtomatlashtirilgan   tizimlar   va   sun’iy   intellekt   yordamida   mijozlar
bilan individual yondashuvni amalga oshirish mumkin. Masalan, onlayn do’konlar
mijozlar   tomonidan   ilgari   sotib   olingan   mahsulotlar   yoki   xizmatlar   asosida
shaxsiylashtirilgan tavsiyalar taqdim etishi mumkin.
Mijoz sodiqligini oshirish uchun mukofot tizimlari
Mijozlarni   kompaniyaga  sodiq   qilishning   samarali  usullaridan  biri   mukofot
tizimlarini joriy etishdir. Mijozlarga maxsus bonuslar, chegirmalar, sovrinlar yoki
boshqa   mukofotlar   taqdim   etish   orqali   ularning   sodiqligini   oshirish   mumkin.
Kompaniyalar   o’z   mijozlariga   ko’p   xarid   qilishlari   yoki   xizmatlardan   ko’p
foydalanishlari uchun mukofotlar taqdim etishadi. Bunday tizimlar mijozlar uchun
jozibador bo’lib, ularning kompaniyaga bo’lgan sodiqligini oshiradi. Misol uchun,
do’konlarda   yoki   onlayn   savdo   platformalarida   mijozlarga   doimiy   ravishda
chegirmalar   yoki   bonus   ballar   taqdim   etish   orqali   ular   o’zlarini   rag’batlantirilgan
va qadrli his qilishadi.
Shuningdek,   mijozlar   o’zlarining   xarid   qilish   yoki   xizmatdan   foydalanish
tarixini   kuzatib   borishlari   mumkin,   bu   esa   ularning   ko’proq   xarid   qilishga   va
kompaniyaga ko’proq sodiq bo’lishga rag’batlantiradi. Bu yondashuv mijozlarning
kompaniyaga   nisbatan   bo’lgan   ishonchini   mustahkamlashga   va   uzoq   muddatli
munosabatlar o’rnatishga yordam beradi.
28 Mijoz   sodiqligini   oshirish   va   uzoq   muddatli   aloqalar   o’rnatish   —   xizmat
ko’rsatish sohasidagi muvaffaqiyatli kompaniyaning o’sish va raqobatbardoshligini
ta’minlashning muhim faktorlaridan biridir. 5
5
Ahmedov, M. (2020). Xizmatlar marketingi. Tashkent: O‘zbekistan davlat iqtisodiyot 
universiteti nashriyoti.
A’zamov,  F.  (2018).   Mijozlarga   xizmat   ko‘rsatishda  samaradorlikni   oshirish   usullari.   Tashkent:
Innovatsiya nashriyoti.
29 XULOSA
Xizmat   sohasida   yetakchi   bo’lishning   zamonaviy   tamoyillari   va
mijozlarning   ehtiyojlarini   qondirish   tamoyillari   kompaniyaning   muvaffaqiyatli
faoliyati uchun muhim omillardan biridir. Mijozlarga sifatli va samarali xizmatlar
ko’rsatish,   ularning   ehtiyojlarini   tushunish   va   eng   yaxshi   tajriba   yaratish   orqali
kompaniyalar   o’z   raqobatbardoshligini   oshiradilar.   Zamonaviy   iqtisodiyotda
kompaniyalar   faqat   mahsulot   yoki   xizmatlarning   yuqori   sifatini   ta’minlash   orqali
muvaffaqiyatga erishish bilan cheklanib qolmay, balki mijozlar bilan mustahkam,
uzoq muddatli aloqalar o’rnatish orqali ham o’z o’sishini davom ettiradilar.
Mijozlar   bilan   o’zaro   aloqalar   o’rnatishda   individual   yondashuv,   shaxsiy
xizmatlar   va   o’z   mijozlarining   istaklarini   hisobga   olish   juda   muhimdir.
Mijozlarning ehtiyojlariga  moslashtirilgan  xizmatlar   ularning  sodiqligini  oshiradi,
bu   esa   kompaniyaning   uzoq   muddatli   rivojlanishining   poydevorini   tashkil   etadi.
Kompaniya mijozlarining sodiqligini oshirish, ularni xizmatlaridan mamnun qilish
va   qaytib   kelishga   rag’batlantirish   uchun   mijozlar   bilan   doimiy   va   samimiy
muloqotda bo’lishlari zarur. Mijozlarga ko’rsatilgan xizmatlar yuqori sifatli, tez va
samarali bo’lishi kerak.
Xizmat   ko’rsatish   jarayonida   kompaniyalar   mijozlarning   individual
ehtiyojlarini   hisobga   olishlari   va   ularni   shaxsiylashtirilgan   yondashuv   bilan
ta’minlashlari lozim. Bu yondashuv mijozlarning sodiqligini oshiradi, shuningdek,
kompaniyaning   mijozlarga   bo’lgan   ishonchini   mustahkamlashga   yordam   beradi.
Mijozlar   o’z   ehtiyojlariga   mos   keladigan   xizmatlar   ko’rsatilishini   xohlaydilar   va
kompaniyalar ularni rozi qilish orqali o’z xizmatlarining rivojlanishiga erishadilar.
Bundan   tashqari,   texnologiyalar   mijoz   sodiqligini   oshirishda   katta   rol
o’ynaydi.   Mijozlar   bilan   aloqalarni   samarali   boshqarish,   ularning   istaklarini
30 o’rganish   va   xizmatlarni   shaxsiylashtirish   uchun   yangi   texnologiyalardan
foydalanish   zarur.   Kompaniyalar   mijozlarning   xohishlarini   tahlil   qilish   va   ularni
doimiy   ravishda   yangilab   borish   orqali,   yanada   moslashtirilgan   xizmatlar
yaratishlari   mumkin.   Mijozlar   bilan   onlayn   platformalar   va   mobil   ilovalar   orqali
muloqot   qilish,   shuningdek,   xizmatlarni   shaxsiylashtirish   orqali   ularning
sodiqligini oshirish mumkin.
Shuningdek,   mijozlar   uchun   mukofot   tizimlari   joriy   etish,   ularni
rag’batlantirish   va   ular   bilan   uzoq   muddatli   aloqalarni   o’rnatishning   samarali
usulidir.   Bonuslar,   chegirmalar   va   sovrinlar   taqdim   etish   orqali   mijozlar
kompaniyaga   qaytib   kelishadi   va   ular   bilan   sodiq   aloqalar   o’rnatiladi.   Mijozlar
o’zlarining   xarid   qilish   yoki   xizmatlardan   foydalanish   tarixini   kuzatib   borishlari
mumkin, bu esa ularning kompaniyaga bo’lgan ishonchini mustahkamlaydi.
Xizmat sohasida mijozlarning ehtiyojlarini qondirish va ularning sodiqligini
oshirish   masalalari   faqat   kompaniya   manfaatlari   uchun   emas,   balki   umumiy
iqtisodiyotni   rivojlantirish   uchun   ham   muhim   ahamiyatga   ega.   Mijozlar   bilan
samarali aloqalar o’rnatish orqali kompaniyalar o’z faoliyatini kengaytirishi, yangi
bozorlarni egallashi va o’z raqobatbardoshligini oshirishi mumkin. Shuning uchun
xizmat   sohasidagi  kompaniyalar   mijozlar  ehtiyojlarini   doimiy  ravishda   o’rganish,
shaxsiylashtirilgan xizmatlar taqdim etish va zamonaviy texnologiyalarni samarali
qo’llashga intilishlari zarur.
Mijozlarga   yuqori   sifatli   xizmatlarni   taqdim   etish   va   ularning   ehtiyojlarini
to’liq qondirish — bu kompaniyalar  uchun raqobatdagi  ustunlikni  ta’minlashning
eng   muhim   yo’llaridan   biridir.   Shu   bilan   birga,   mijozlar   bilan   mustahkam,   uzun
muddatli   aloqalar   o’rnatish   va   ularga   individual   yondashuvni   taqdim   etish
kompaniyaning   uzoq   muddatli   rivojlanishini   ta’minlaydi.   Natijada,   mijozlarning
31 sodiqligi   va   kompaniyaga   bo’lgan   ishonchni   oshirish,   o’zaro   manfaatli   aloqalar
o’rnatish   kompaniyaning   muvaffaqiyatli   faoliyatini   ta’minlaydi   va   uni
raqobatbardosh qilishda muhim omil hisoblanadi.
Shu   sababli,   xizmat   ko’rsatish   jarayonida   mijozlarning   ehtiyojlarini   to’liq
qondirish,   ular   bilan   samarali   aloqalar   o’rnatish,   shaxsiylashtirilgan   xizmatlar
taqdim   etish   va   zamonaviy   texnologiyalarni   qo’llash   orqali   kompaniyalar   o’z
muvaffaqiyatlarini oshirishi va uzoq muddatli rivojlanishga erishishlari mumkin.
32 FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR RO’YXATI
1. Ahmedov, M. (2020). Xizmatlar marketingi. Tashkent: O’zbekistan davlat
iqtisodiyot universiteti nashriyoti.
2.   A’zamov,   F.   (2018).   Mijozlarga   xizmat   ko’rsatishda   samaradorlikni
oshirish usullari. Tashkent: Innovatsiya nashriyoti.
3.   Dastanov,   A.   (2019).   Mijozlar   ehtiyojlari   va   ularni   qondirish
strategiyalari. Tashkent: Iqtisodiyotni rivojlantirish markaz
4.   G’ofurov,   X.   (2017).   Xizmat   ko’rsatish   va   raqobatbardoshlik.   Tashkent:
Markaziy nashriyot.
5.   Karimov,   U.   (2020).   Xizmat   sohasida   yetakchi   bo’lishning   asosiy
tamoyillari. Tashkent: O’zbekiston yangiliklari.
6.   Khamidov,   Sh.   (2018).   Marketing   va   mijozlar   ehtiyojlarini   o’rganish.
Tashkent: Iqtisodiy bilimlar nashriyoti.
7. Mahmudov, Z. (2021). Xizmatlarni shaxsiylashtirish: teorya va amaliyot.
Tashkent: O’zbekiston davlat universiteti nashriyoti.
8.   Murodov,   A.   (2020).   Raqobatbardoshlikni   oshirishda   zamonaviy
texnologiyalar roli. Tashkent: Bilim nashriyoti.
9.   Salimov,   N.   (2019).   Xizmat   sohasida   innovatsiyalar   va   ularni   qo’llash.
Tashkent: Iqtisodiy yangiliklar.
10.   Tohirov,   R.   (2018).   Mijozlar   bilan   aloqalar   va   xizmatlarning   sifatini
oshirish. Tashkent: O’zbekiston iqtisodiyoti.
11.   Yuldashev,   M.   (2020).   Xizmat   sohasida   sodiqlikni   oshirish   usullari.
Tashkent: O’zbekiston ta’lim nashriyoti.
12.   Zohidov,   A.   (2019).   Shaxsiylashtirilgan   xizmatlar   va   uning
samaradorligi. Tashkent: Innovatsion nashriyot.
33 13. Ubaydullayev, S. (2020). Xizmatlar marketingining yangi yondashuvlari.
Tashkent: Toshkent iqtisodiyot universiteti nashriyoti.
14.   Xudoyberganov,   B.   (2017).   Mijozlar   ehtiyojlarini   o’rganish   metodlari.
Tashkent: O’zbekiston iqtisodiyot universiteti nashriyoti.
15.  Choriyev,  K.  (2021).  Xizmat  ko’rsatish  sohasidagi   yangi   tendensiyalar.
Tashkent: Zamonaviy bilimlar nashriyoti.
Qo’shimcha adabiyotlar ro’yxati
1.   Bennett,   R.   (2018).   Customer   loyalty   in   service   sectors.   Journal   of
Marketing Science, 35(4), 234-245.
2.   Brown,   M.   (2017).   Service   management:   Concepts,   strategies,   and
practices. Pearson Education.
3.   Parasuraman,   A.,   Zeithaml,   V.   A.,   &   Berry,   L.   L.   (1985).   A   conceptual
model   of   service   quality   and   its   implications   for   future   research.   Journal   of
Marketing, 49(4), 41-50.
4.   Kotler,   P.,   &   Keller,   K.   L.   (2016).   Marketing   Management.   Pearson
Education.
5. Ladhari, R. (2019). Service quality, satisfaction and loyalty in the service
industry. Journal of Services Marketing, 33(1), 80-91.
Internet manbalar:
1. https://www.researchgate.net     
2. https://www.businessnewsdaily.com/15656-customer-loyalty-
importance.html  
34 3.   https://www.mckinsey.com/industries/consumer-packaged-goods/our-
insights/the-future-of-customer-loyalty   
4.   https://www.forbes.com/sites/forbesbusinesscouncil/2021/03/18/five-tips-
for-building-long-term-customer-loyalty/  
5.  https://hbr.org/2016/12/why-customer-loyalty-is-so-important  
35

Xizmat sohasida yetakchi bo’lishning zamonaviy tamoyillari

Купить
  • Похожие документы

  • Iqtisodiy o‘sish omillari va tiplari
  • Qayta ishlash korxonalarida mahsulot ishlab chiqarish va sotish
  • Tayvan soliq tizimi (Referat)
  • O‘zbekistonda eksport salohiyatini oshirish yo‘llari
  • O‘zbekistonda eksport salohiyatini oshirish yo‘llari

Подтвердить покупку

Да Нет

© Copyright 2019-2025. Created by Foreach.Soft

  • Инструкция по снятию с баланса
  • Контакты
  • Инструкция использования сайта
  • Инструкция загрузки документов
  • O'zbekcha