Xorazm viloyatining iqtisodiy-geografik tavsifi - География - Курсовые работы

Информация о документе

Цена	40000UZS
Размер	1.1MB
Покупки	0
Дата загрузки	02 Май 2025
Расширение	docx
Раздел	Курсовые работы
Предмет	География

Продавец

Dilshodbek

Дата регистрации 29 Март 2025

2 Продаж

Xorazm viloyatining iqtisodiy-geografik tavsifi

Купить

O`ZBEKISTON RESPUBLIKASI
OLIY TA`LIM FAN VA INOVATSIYALAR VAZIRLIGI
___________ DAVLAT UNIVERSITETI
TABIIY FANLAR FAKULTETI
GEOGRAFIYA TA`LIM YO`NALISHI
____-BOSQICH ____-GURUH TALABASI
_________________________________NING
O`ZBEKISTON GEOGRAFIYASI FANIDAN “Xorazm
viloyatining iqtisodiy-geografik tavsifi ”
MAVZUSIDA YOZGAN
KURS ISHI
Topshirdi: ______________
Qabul qildi: ______________
1

REJA:
KIRISH
I.BOB.XORAZM VILOYATI TABIATINING ASOSIY XUSUSIYATLARI
1.1. Xorazm viloyatining geografik o`rni, maydoni va chegaralari
1.2.Tabiiy sharoiti va tabiiy resurslari.
II.BOB. XORAZM VILOYATI AHOLISINING HUDUDIY JOYLASHISHI
VA IQTISODIYOTI RIVOJLANISHINING IQTISODIY-GEOGRAFIK
JIHATLARI
2.1.Aholisi va mehnat resurslari.
2.2. Xorazm viloyati sanoat tarmoqlarining shakllanishi va rivojlanishi
2.3. Xorazm viloyati qishloq xo`jaligining rivojlanishi va ixtisoslashuvi
2.4. Xorazm viloyatining transporti va tashqi iqdisodiy aloqalari.
XULOSA
FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR
2

KIRISH
“Tarmoqlar va hududlarni modernizatsiya qilish, ularning raqobatdoshlik
darajasini oshirish, eksport salohiyatini rivojlantirish masalalari doimiy e'tiborimiz
markazida bo'lishi lozim. Buning uchun horijiy sarmoyalar va ilgor
tehnologiyalarni hamda axborot-kommunikatsiya tizimlarini barcha sohalarga
yanada faol jalb etishimiz zarur bo'ladi.”[1]
Xorazm Viloyat 1938-yilda O’zbekiston Respublikasi tarkibida tashkil
topgan. Hozirgi kunda u Bog’ot, Gurlan, Urganch, Xiva, Xonqa, Shovot,
Yangiarik, Yangibozor, Ko’shko’pir va Xazorasp qishloq tumanlarini o’z ichiga
oladi.[20]
Shu tartibda viloyat maydoni 6,05 ming km va bu jihatdan u respublikada
faqat Sirdaryo va Andijon viloyatlaridan kattaroq, xolos.
Aholisi, 2022-yil 1-yanvar holatiga kura, 1924,2 ming kishidan iborat.
Ma’muriy markazi - Urganch shahri. [20]
Viloyat ma’muriy-hududiy bo’linishi geografik jihatdan o’ziga xos. Bu
ko’pchilik qishloq tumanlari maydonining deyarli bir xilligida ko’rinadi. Faqat
Hazorasp tumanining hududi (asosan, Amudaryoning o’ng qirg’og’i hisobiga)
birmuncha katta bo’lib, u mintaqa jami maydonining 34,0 foizini tashkil qiladi.
Eng katta va eng kichik qishloq tumanlari orasidagi farq yoki geografiylik
koeffitsienti 6,1 ni tashkil qiladi.
Ko’rinib turibdiki, bu farq mamlakatimizning boshqa mintaqalariga
qqaraganda ancha kichik.
Biroq, Xorazm hududi jihatidan uncha katta bo’lmasada, uning iqtisodiy
salohiyati ancha yuqori. Respublika hududiy mehnat taqsimotida, u o’zining
intensiv qishloq xo’jaligi, yengil va oziq- ovqat sanoati bilan ajralib turadi .
Viloyat cho lʻ zonasida, Xorazm vohasining g arbiy qismida, o rtacha 100 m ʻ ʻ
balandliqda joylashgan. Relyefi pasttekislikdan iborat. Amudaryo qad. deltasining
bir qismi bo lib,
ʻ daryo yotqiziqlaridan tashkil topgan. Qoraqum cho liga tutashgan ʻ
g arbiy va jan. g arbiy qismi
ʻ ʻ qum bilan qoplangan.
3

Foydali qazilmalardan ohaktosh, qum, gil va b. qurilish materiallari bor.
Iqlimi keskin kontinental. Qishi mo tadil sovuq,ʻ qor kam yog adi, yanv. ning ʻ
o rtacha trasi —5°, eng past tra —32°. Yozi issiq, quruq, iyulning o rtacha trasi
ʻ ʻ
30°, eng yuqori tra 45°.
Vegetatsiya davri 200—210 kun . Yiliga 78—79 mm yog in tushadi, asosan,
ʻ
martaprel oylarida yog adi. Shim. va shim. sharqiy shamollar esadi. Yagona
ʻ
daryosi — Amudaryo viloyat hududida keng vodiy bo ylab oqadi, qirg oqlari past,
ʻ ʻ
shu sababli toshqin bo lib turadi. Toshqinga
ʻ qarshi dambalar qurilgan. Amudaryo
suvidan yirik kanallar yerdamida ekinlarni sug orishda foydalaniladi. Viloyat jan.
ʻ
da mayda sho r ko l,
ʻ ʻ botqoqlik va sho rxok ko p. Tuproqlari Amudaryoning ʻ ʻ
allyuvial yotqiziqlaridan tashkil topgan.
Daryo vodiysida o tloqi, o tloqibotqoq tuproqlar, g arbida qumliklar
ʻ ʻ ʻ
uchraydi. Sug oriladigan yerlarda, asosan,
ʻ bo z ʻ tuproq bo lib, kuchli sho rlangan. ʻ ʻ
Viloyat hududining asosiy qismi haydaladigan yerlar.
Amudaryo qayirlaridagi to qayzorlarda terak, tol, jiyda, yulg un, kandir,
ʻ ʻ
qumliklarda saksovul va b. o sadi. Yovvoyi hayvonlardan, asosan, kemiruvchilar,
ʻ
sudraluvchilar, to qayzorlarda
ʻ to qay ʻ mushugi, chiyabo ri ʻ ; qushlardan to rg ay, ʻ ʻ
o rdaklar, kulrang g oz, oqqush, birqozon, baliqchi, dehqonchumchuq, qizilishton,
ʻ ʻ
zarg addoq va b. bor.
ʻ Suv havzalarida ondatra va nutriya iqlimlashtirilgan. Bu kurs
ishida xorazm viloyatiga batafsil iqtisodiy - geografik tavsif beramiz .
4

I.BOB.XORAZM VILOYATI TABIATINING ASOSIY XUSUSIYATLARI
1.1. XORAZM VILOYATINING GEOGRAFIK O`RNI, MAYDONI
CHEGARALARI
Xorazm Viloyat 1938-yilda O’zbekiston Respublikasi tarkibida tashkil
topgan. Hozirgi kunda u Bog’ot, Gurlan, Urganch, Xiva, Xonqa, Shovot,
Yangiarik, Yangibozor, Ko’shko’pir va Xazorasp qishloq tumanlarini o’z ichiga
oladi.[20]
Shu tartibda viloyat maydoni 6,05 ming km va bu jihatdan u respublikada
faqat Sirdaryo va Andijon viloyatlaridan kattaroq, xolos.
Aholisi, 2022-yil 1-yanvar holatiga kura, 1924,2 ming kishidan iborat.
Ma’muriy markazi - Urganch shahri. [20]
Viloyat ma’muriy-hududiy bo’linishi geografik jihatdan o’ziga xos. Bu
ko’pchilik qishloq tumanlari maydonining deyarli bir xilligida ko’rinadi. Faqat
Hazorasp tumanining hududi (asosan, Amudaryoning o’ng qirg’og’i hisobiga)
birmuncha katta bo’lib, u mintaqa jami maydonining 34,0 foizini tashkil qiladi.
Eng katta va eng kichik qishloq tumanlari orasidagi farq yoki geografiylik
koeffitsienti 6,1 ni tashkil qiladi.
Viloyat Amudaryoning quyi qismida, O’zbekiston Respublikasining
shimoli-g’arbida joylashgan, Qoraqalpog’iston Respublikasi va janubda Buxoro
viloyati bilan, g’arbda va janubi g’arbda Turkmaniston davlati bilan chegaradosh.
Hududining asosiy qismi Amudaryoning so’l sohilida joylashgan.
Amudaryo boy tarix va madaniyatga ega bo’lgan Xorazm taqdirida katta rol
uynagan.
Nil daryosi qadimgi Misr uchun qanchalik ahamiyatli bo’lgan bo’lsa,
Amudaryo (Oks) ham Xorazm o’lkasi uchun shunchalik muhim bo’lgan.
Binobarin, bu daryo Xorazm viloyati va qo’shni hududlar ijtimoiy-iqtisodiy
rivojlanishining asosiy tarixiy geografik omili hisoblanadi. Shu o’rinda aytish
5

joizki, bu hududning qadimgi madaniyati, tili va mentalitetinipg saqlanib qolishi
ko’p jihatdan uning geografik o’rniga ham bog’liq bo’lgan.
Xorazm mintaqasining chor atrofi cho’llar bilan o’ralganligi uning
ijtimoiyiqtisodiy va siyosiy rivojlanishiga o’z ta’sirini ko’rsatgan. Xorazm
hududini Turkmanobod - Toshhovo’z - Beynau temir yuli kesib o’tadi. Bu uning
Turkmaniston, Qozog’iston, Rossiya Federatsiyasi va boshqa davlatlar bilan aloqa
qilishida ancha qo’layliklar tug’diradi.
Ammo, viloyatning ekologik-geografik o’rni, ya’ni uning Orol dengiziga
yaqinligi, ushbu mintaqada vujudga kelgan ekologik vaziyat ijtimoiy- iqtisodiy
rivojlanishga noqulaylik tug’diradi. Viloyat yer usti tuzilishi murakkab emas,
uning hududi Turon pasttekisligiga kiradi.
Yer sathining nisbatan balandligi daryodan uzoqlashgan sari janubga tomon
biroz ko’tarilib boradi. Bunday geomorfologik holat va u bilan bog’liq yer osti
suvlarining joylanishi aholi manzilgohlari va xo’jalik tarmoqlarining hududiy
tashkil etish xususiyatlarini belgilab beradi.
Xorazm hududining tuzilishi, ayni vaqtda, uning qazilma resurslariga boy
emasligidan ham darak beradi. Darhaqiqat, bu yerda ko’zga ko’rinarli qazilma
boyliklar topilmagan (ehtimol, uning janubiy va o’ng qirg’oq qismida kelajakda
yoqilg’i resurslari, jumladan, tabiiy gaz konlari aniqlanishi mumkin).
6

1.2.TABIIY SHAROITI VA RESURSLARI
Iqlimi keskin kontinental , o rtamiyona sovuqʻ qish va quruq issiq
yoz bo ladi.
ʻ Viloyat cho l ʻ zonasida, Xorazm vohasi ning g arbiy qismida, o rtacha ʻ ʻ
100 m balandlikda joylashgan. Relyef i pasttekislik dan iborat. Amudaryo qadimgi
delta sining bir qismi bo lib,
ʻ daryo yotqiziqlaridan tashkil topgan.
Qoraqum cho l
ʻ iga tutashgan g arbiy va janubi-g arbiy qismi ʻ ʻ qum bilan qoplangan.
Foydali qazilmalar dan ohaktosh , qum , gil va boshqa qurilish materiallari bor. Qish i
mo tadil sovuq,
ʻ qor kam yog adi, ʻ yanvar ning o rtacha ʻ temperatura si −5°, eng past
temperatura −32°. Yoz i issiq, quruq, iyul ning o rtacha
ʻ temperatura si 30°, eng
yuqori temperatura 47°. Vegetatsiya davri 200-210 kun. Yil iga 78-79 mm yog in
ʻ
tushadi, asosan, mart - aprel oy larida yog adi. Shimoliy va shimoli-
ʻ
sharqiy shamol lar esadi. Yagona daryo si — Amudaryo viloyat hudud ida
keng vodiy bo ylab oqadi,
ʻ qirg oq ʻ lari past, shu sababli toshqin bo lib ʻ
turadi. Toshqin ga qarshi damba lar qurilgan.
Amudaryo suv idan yirik kanal lar yerdamida ekinlarni sug orish
ʻ da
foydalaniladi. Viloyat janubida mayda sho r
ʻ ko l ʻ , botqoqlik va sho rxok ʻ ko p. ʻ
Tuproq lari Amudaryo ning allyuvial yotqiziqlar idan tashkil topgan.
Daryo vodiy sida o tloqi
ʻ va o tloqi- ʻ botqoq tuproq lar, g arbida ʻ qumliklar uchraydi.
Sug oriladigan yerlarda, asosan,
ʻ bo z tuproq ʻ bo lib, kuchli sho rlangan. ʻ ʻ Viloyat
hudud ining asosiy qismi haydaladigan yerlar. Amudaryo qirg oq
ʻ laridagi
to qay
ʻ zorlarda terak , tol , jiyda , yulg un ʻ , kandir , qumliklar da saksovul va boshqa
o simliklar
ʻ o sadi. Yovvoyi ʻ hayvonlar dan, asosan, kemiruvchilar , sudraluvchilar ,
to qay
ʻ zorlarda to qay mushugi ʻ , chiyabo ri ʻ ; qushlar dan to rg ay ʻ ʻ , o rdaklar ʻ ,
kulrang g oz
ʻ , oqqush , birqozon , baliqchi , dehqonchumchuq , qizilishton , zarg aldoq ʻ
va boshqalar bor. Suv havzalari da ondatra va nutriya iqlim lashtirilgan.
7

Viloyatda mineral xomashyo yoqilg ’ i resurslarining o ’ ta tanqisligi og ’ ir
sanoat tarmoqlarini rivojlantirishga to ’ sqinlik qiladi .
Bu yerda g ’ ishtcherepitsa xom ashyosi ( Shovot , Pitnak b .), qum ( Xiva ,
Qorako ’ l ) bor , xolos . Iqlimi – kontinental , namgarchilik kam . Shu sababli
qadimdan bu hududda dehkonchilik asosan suv , sug ’ orish inshootlari bilan bog ’ liq
bo ’ lgan . Hatto hozirgi kunda ham iqlimning quruq kelishi , Amudaryoda suvning
kamayishi sug ’ orma dehqonchilikdan tashqari , elektr energiyasini ishlab
chiqarishga , daryo transporti faoliyatiga ham salbiy ta ’ sir qiladi .
Qadimdan tashkil topgan sug ’ orma dehqonchilik ( chig ’ iriq ) madaniyati ,
suvdan samarali foydalanish , irrigatsiya infratuzilmasi – kanal va ariqlar mintaqa
ijtimoiy - iqtisodiy geografiyasining asosi hisoblanadi .
Umuman olganda , Xorazm viloyati iqtisodiyotining rivojlanishi ko ’ p
jihatdan agroiqlimiy va mehnat resurslarga , suv zahiralari , Orolbo ` yi mintaqasi
ekologik muammolarini hal qilishga hamda qo ’ shni hududlar bilan iqtisodiy
integratsiya qilishiga bog ’ liq .[20]
1-Rasm.Xorazm viloyatining tabiiy resurs xaritasi.
Manba:(internet materiali)
8

II.BOB. XORAZM VILOYATI AHOLISINING HUDUDIY JOYLASHISHI
VA IQTISODIYOTI RIVOJLANISHINING IQTISODIY-GEOGRAFIK
JIHATLARI
2.1.AHOLISI VA MEHNAT RESURSLARI
Xorazm viloyatining eng katta boyligi uning mehnatsevar xalqidir. Viloyat
aholisi 1989-2014- yillarda o’rtacha 2,70 foizdanga ko’payib borgan.
So’nggi yillarda aholi soni yiliga 30-33 ming kishidan yoki 1,80- 2,00 foiz
atrofida ortib bormoqda. Uning joylashuvida qo’shni Qoraqalpog’istonga o’xshash
katta hududiy tafovutlar yo`q.[9]
Viloyatda 2019 yilning 1-yanvar holati bo’yicha 1835,7 nafar kishi istiqomat
qilgan.O’rtacha zichlik 1 km ga 303,4 kishini tashkil etgan. Xorazm hududining
asosiy qismi bir tekis o’zlashtirilgan, ijtimoiy-iqtisodiy va qishloq tumanlarining
demografik sig’imi ancha yuqori.
Viloyatda urbanizatsiya darajasi past - 33,2 foiz aholi mavjud 3 shahar
(Urganch, Xiva va Pitnak) hamda 58 shaharchada yashaydi. Urbanizatsiya
ko’rsatkichi hamda shaharlar soni bo’yicha u eng oxirgi o’rinda turadi. Ma’muriy
markazi - Urganchda 141,7 ming, “ikkinchi” shahar - Xivada 90,7 ming kishi
istiqomat qiladi.
“Qishloq taraqqiyoti va farovonligi yili” Davlat dasturi doirasida jami 51 ta
qishloq aholi punktlariga shaharcha maqomi berildi. Eng ko’p yangi shaharchalar
Gurlan va Xiva tumanlarida tashkil etildi.
Gurlan tumanida ular Yormish, Qarg’alar, Bo’zqala, Do’simbiy,
Taxtako’pir, Nukusyop, Markaziy Guliston, Chakkalar, Xiva tumanida -
Parchanxos, Suvitliyop, Yuqoriqum, Tozabog’, Usta Xo’jamad, Gullanbog,
Sho’rqaladan iborat.
9

Yangiariq, Shovot, Ko’shko’pir, Bog’ot tumanlarida ham bunday
shaharchalar soni ko’proq - har birida 5-6 tadan. Eng kam yangi shaharchalar
Yangibozor tumanida (Yangiyop va Mang’itlar).
Aholi soni bo’yicha nisbatan yiriklari Yangiariq va Bog’ot tumanlarining
ma’muriy markazlari bo’lib, ularda, mos ravishda, 11,8 va 10,4 ming kishidan
aholi yashaydi. So’nggi yillarda vujudga kelgan qishloq urbanizatsiyasi, umuman
olganda, ijobiy xususiyatga ega bo’lib, u, ayni vaqtda, ijtimoiy- iqtisodiy
muammolarni ham keltirib chiqardi. Bu borada asosiy masala yangi shaharchalarda
shaharga xos va mos iqtisodiyot va infratuzilmani rivojlantirishdir. Yangi
shaharchalarning paydo bulishi bilan viloyat qishloq aholi punktlarining tarkibida
ham o’zgarishlar yuz berdi: qishloqlar soni kamaydi, ularning o’rtacha aholi
ko’rsatkichi pasaydi, asosan mayda va o’rta kattalikdagi aholi punktlari qishloq
joylar geografiyasi va demografiyasini belgilab beruvchi omilga aylandi.
Aholi sonining o’sishida uning tabiiy harakatining roli katta. Tug’ilish har
ming kishi hisobiga 2018-yilda viloyat bo’yicha 22,0, o’lim 4,5 kishiga, tabiiy
ko’payish esa 17,5 promillega teng bo’lgan. Tug’ilish koeffitsienti geografiyasida
uncha katta farq sezilmaydi; Shovot tumanida 24,5 %o, Xivada 24,1 %o, nisbatan
past Yangiariq tumanida - 21,3 %
o.
Urganch shahrida u 19,6 promilleni tashkil qiladi. Shu bilan birga, viloyat
markazida o’limning umumiy darajasi kattaroq - 6,8 promille. Birmuncha past
ko’rsatkichlar Hazorasp, Shovot va Bog’ot tumanlarida kuzatiladi.
Viloyatda aholi migratsiyasi respublikaning boshqa hududlariga qaraganda
ancha sust. Masalan, 1997-yilda viloyat shahar joylariga atigi 360 kishi kelgan va
bu yerdan 1980 kishi ketgan (migratsiya qoldig’i minus 1621); 1998-yilda bu
ko’rsatkichlar yuqoridagilarga mos holda 1890; 3680 va minus 1790 kishini tashkil
qilgan.
2018-yilda viloyatda tabiiy o’sish 31900 nafar kishini, migratsion o’sish -
1144 kishi, aholining umumiy o’sishi 30756 nafar kishini tashkil etgan. Eng
so’nggi ma’lumotlar ham viloyat qishloq tumanlarida aholi migratsiyasi
mamlakatning boshqa hududlariga qaraganda ancha pastligini ko’rsatadi.[20]
10

1-Jadval
Doimiy aholi soni (2022- yil 1- aprel holatiga, ming kishi hisobida)
11

2-Rasm. Hududlar kesimida doimiy aholi sonining taqsimlanishi (2022- yil 1- aprel holatiga
jami aholiga nisbatan, foizda )
Manba:(stat.uz)
2022- yil 1-aprel holatiga viloyatda shaharda yashovchi doimiy aholi soni
638,3 ming kishini yoki viloyat doimiy aholi sonining 33,1 foizini, qishloq
joylarida yashovchi doimiy aholi soni esa 1 292,5 ming kishini yoki viloyat doimiy
aholi sonining 66,9 foizini tashkil qildi. Tug‘ilish. 2022- yilning yanvar-mart
oylarida tug‘ilganlar soni 9125 kishini tashkil qildi va 2021- yilning shu davriga
(8289 kishi) nisbatan 836 taga ko‘paydi. Tug‘ilish koeffitsienti mos ravishda 19,2
promilleni tashkil qildi.
Tug‘ilish koeffitsientining 2021- yilning mos davriga nisbatan ko‘payishi
Urganch shahri (18,6 promilledan 23,6 promillega), Urganch tumani (16,8
promilledan 19,7 promillega), Xonqa tumani (17,6 promilledan 19,9 promillega),
Hazorasp tumanida (18,3 promilledan 21,5 promillega) kuzatildi.
O‘lim koeffitsientining 2021- yilning mos davriga nisbatan sezilarli darajada
ko‘payishi Urganch shahrida (6,1 promilledan 7,4 promillega), Bog’ot tumanida
(4,5 promilledan 6,4 promillega), Gurlan tumanida (3,9 promilledan 4,4
promillega), Yangiariq tumanida (3,8 promilledan 5,5 promillega) kuzatildi. O‘lim
darajasi. 2022- yilning yanvar-mart oylarida o‘lganlar soni 2 354 kishini tashkil
qildi va 2021- yilning shu davriga (2 127 kishi) nisbatan 227 taga kamaydi. Mos
12

ravishda o‘lim koeffitsienti 5,0 promilleni (2021- yil yanvar-mart oylarida 4,5
promille) tashkil qildi.
O‘lganlarning umumiy sonidan 61,2 foizi qon aylanish tizimi
kasalliklaridan, 10,0 foizi – o‘sma kasalliklaridan, 5,4 foizi – baxtsiz hodisa,
zaharlanish va jarohatlardan, 4,1 foizi – ovqat 0,3 Urganch sh. Xiva sh. Bog‘ot
Gurlan Qo‘shko‘pir Urganch Hazorasp Tuproqqal'a Xonqa Xiva Shovot Yangiariq
Yangibozor 1000 aholiga nisbatan ,promille ming kishi Vafot etganlar soni O‘lim
koeffietsienti Viloyat bo‘yicha 2022- yil yanvar-mart oylarida eng ko‘p vafot
etganlar Urganch shahri va Bog’ot tumanida qayd etilganligi kuzatildi.
Xorazm viloyatining statistik axborotnomasi 7 hazm qilish organlari
kasalliklaridan, 3,9 foizi – nafas olish organlari kasallikliklaridan, 0,9 foizi –
infeksiya va parazitar kasalliklardan va 14,5 foizi boshqa kasalliklardan vafot
etgan. Dastlabki ma’lumotlarga ko‘ra, 2022- yilning yanvar-mart oylarida bir
yoshga to‘lmagan 147 ta bolalar o‘limi kuzatildi. Hazm qilish organlari
kasalliklaridan, 3,9 foizi – nafas olish organlari kasallikliklaridan, 0,9 foizi –
infeksiya va parazitar kasalliklardan va 14,5 foizi boshqa kasalliklardan vafot
etgan. Dastlabki ma’lumotlarga ko‘ra, 2022- yilning yanvar-mart oylarida bir
yoshga to‘lmagan 147 ta bolalar o‘limi kuzatildi.
3-Rasm. Aholining vafot etishi sabablari.
2-Jadval
Aholining tabiiy harakati (yanvar-mart,1000 aholi soniga nisbatan).
Manba:(stat.uz)
13

2.2. XORAZM VILOYATI SANOAT TARMOQLARINING
SHAKLLANISHI VA RIVOJLANISHI
Xorazm viloyati ikgisodiyoti agrar-industrial yunalishga ega. Viloyat
O’zbekiston yalpi ichki mahsulotining 3,7 foizini, sanoat mahsulotini 3,0 va
qishloq xo’jaligini 6,4 foizni beradi (2021y).
Bu yerda, eng avvalo, agrosanoat majmui yaxshi tashkil etilgan. Yalpi
hududiy mahsulotning 5,5 foizi sanoatga, 35,9 foizi qishloq xo’jaligi, 9,6 foizi
transport va aloqa, 7,0 % qurilishga, 7,2 foizi savdo va umumiy ovqatlanishga
to’g’ri keladi. Hududiy mehnat taqsimotida viloyat yengil va oziq-ovqat sanoatiga,
qishloq xo’jaligida esa paxta va sholi yetishtirishga ixtisoslashgan. [12]
Jumladan, kichik biznes va tadbirkorlikka katta ahamiyat berilgan. Yalpi
hududiy mahsulotning 73,8 foizi ayni ushbu sektor hissasiga tushadi. Bu sohada
jami band bo’lgan aholining 79,2 foizi ishlaydi. Kichik biznes sub’ektlari sanoat
mahsulotining 35,8 foizini ta’minlaydi; mintaqa iqtisodiyotiga kiritilgan
investitsiyalarning deyarli yarmi ham shu sektorga to’g’ri keladi.
Umuman olganda, qishloq xo’jalik mahsulotinish- 95,9 foizini, qurilishning
77,6 foizini, pullik xizmatning 49,8 va chakana savdoning 39,8 foizini kichik
biznes beradi. Sanoati. Xorazm viloyati sanoatining tarmoqlar tarkibi unchalik
14

murakkab emas (masalan, Toshkent va Farg’ona viloyatlariga taqqoslaganda).
Birgina yengil sanoat yalpi sanoat mahsulotining 40,8% ni, oziq-ovqat sanoati 24,0
fozini (ikki tarmoq hissasi 64,8 %), un-yorma va omixta yem sanoati 17,4 % ni
ta’minlaydi. Mustaqillik yillarida viloyatda sanoat ishlab chiqarish hajmi 3
barobarga o’sdi.
Bu borada u Andijon va Buxoro viloyatlari bilan bir qatorda O’zbekiston
Respublikasi milliy iqtisodiyotida ajralib turadi. Viloyatda 2018-yilda 22672,1
tonna ip kalava,17323,2 ming kv.m gazlamalar, 11277,0 ming kv.m tayyor ip
gazlama,13241,2 ming juft chulki paypoq, 1480,6 tonna trikotaj mato, 150,6 ming
juft poyabzal, 136,3 mln kVt.soat elektrenergiya, 709,1tonna qog’oz va karton,
160,3 mln dona qurilish g’ishtlari ishlab chiqarilgan.
Aholi sonining ortib borishi xalq iste’mol mollarini ko’proq ishlab
chiqarishni taqoza etadi. Halk iste’mol mollarining 2/3 qismini oziq- ovqat, 1/4
qismini nooziqovqat mahsulotlari tashkil qiladi.Keyingi yillarda viloyatda trikotaj,
non va non mahsulotlari, omixta yem, alkogolsiz ichimliklar ishlab chiqarish o’sib
bormoqda. Ayni vaqtda, sanoat majmuida og’ir sanoat, xususan yoqilg’i-
energetika, mashinasozlik va metallni qayta ishlash, qora va rangli metallurgiya
sust rivojlangan. Bu yerda faoliyat ko’rsatayotgan Tuyamuyin SESi yagona elektr
energiya ishlab chiqaruvchi manba sanaladi.
Demak, mintaqa sanoati tarmoqlar tarkibini modernizatsiya qilish va
boyitish, korxonalarni zamonaviy texnologiyalar bilan jihozlash, mavjud xom
ashyo va mehnat resurslaridan samarali foydalanish muhim muammolar sirasiga
kiradi.Ko’rinib turibdiki, viloyatda qishloq xo’jaligi va aholi extiyoji bilan bog’liq
sanoat tarmoqlari ko’proq rivojlangan.
Yengil sanoat, jumladan, to’qimachilik Urganch, Gurlan va Xonqada, gilam
ishlab chiqarish Xivada yulga quyilgan Xiva gilam kombinati O’zbekiston bu
turdagi sanoat korxonalarining yirigi hisoblanadi Aksariyat qishloq tuman
markazlarida paxta tozalash korxonalari mavjud.
Oziq-ovqat sanoati esa Urganch, Xazorasp, Xonqa va boshqa shaharlarda
nisbatan rivojlangan; Xonqada yirik don mahsulotlari kombinati bor. Shu bilan
15

birga, xorijiy davlatlar firmalari ishtirokida qator sanoat korxonalari kurilib ishga
tushirilgan. Masalan, Xitoy texnologiyasi yordamida Urganchda “Xorazm ipagi”
to’qimachilik korxonasi, Buyuk Britaniya asbob- uskunalari bilan jihozlangan
Bog’otdagi tibbiy paxta (momiq) ishlab chiqaruvchi fabrika, Xonqada ip-kalava va
ip-gazlama ishlab chiqaruvchi korxona, “Gurlantekstil”,”Shovottekstil” AJ kabilar
shular jumlasidandir. Xiva gilam kombinatiga Germaniyadan asbobuskunalar
keltirilgan, Bog’otda shisha ishlab chiqarilmokda.
Hazoraspda respublikamizda yagona - “Xorazmshakar” korxonasi mavjud.
Yuqoridagilardan tashqari viloyatda g’isht zavodlari ham ko’p.Tahlillar
ko’rsatishicha, sanoatining hududiy tarkibi ham uncha rivojlanmagan.
Bu borada, eng avvalo, viloyat ma’muriy markazi - Urganch yetakchilik
qiladi. Mavjud ma’lumotlar bo’yicha, Urganch shahri viloyat jami sanoat
mahsulotining 27,7 foizini, iste’mol mollarini 46,8 foizini beradi. Sanoat ishlab
chiqarish hajmiga kura Xonqa, Xazorasp, Bog’ot va Shovot tumanlari ham
birmuncha ajralib turadi, eng past ko’rsatkich Yangibozor tumanida qayd etiladi.
Sanoatni hududiy tashkil etish bo’yicha Xorazm viloyatida faqat Urganch sanoat
tugunini belgilash mumkin.
Qolgan shahar va shaharchalar esa ko’proq sanoat punktlari, ayrimlarigina
sanoat markazi (Xiva, Gurlan va b.) hisoblanadi Sanoat ishlab chiqarilishini
texnologik jihatdan tashkil etishda, asosan, o’zaro bog’liq agroindustrial energiya
ishlab chiqarish sikl shakllangan, xolos.
Binobarin, viloyatda sanoatning tarmoqlar va hududiy tarkibi ham sust
rivojlangan. 2014-yilda Hazorasp tumanida “Damas” avtomobilini ishlab
chiqaruvchi korxona ishga tushirildi. Bu esa, viloyatda og’ir sanoat tarmoqlari
rivojlanishini ta’minladi.[20]
16

4-Rasm. Asosiy faoliyat turlari bo‘yicha sanoat ishlab chiqarish tarkibi, %
17

5-Rasm. 2021-2022- yil yanvar-mart oylarida iste’mol tovarlari ishlab chiqarish hajmi va
o‘sish surati, %
6-Rasm. Sanoat ishlab chiqarishda hududlarning ulushi, % da
Manba:(stat.uz)
Diagrammada ko‘rinib turibdiki, sanoat mahsulotlari ishlab chiqarish
hajmida ulushi yuqori bo‘lgan Tuproqqal’a tumani 54,2 foiz, Urganch shahri 14,2
18

foiz, Urganch tumani 5,6 foiz, Gurlan tumani 3,8 foiz, Xonqa tumani 3,8 foiz,
Qo‘shko‘pir tumani 3,5 foiz, Hazorasp tumani 2,9 foizni, Yangiariq tumani 2,5
foiz hamda eng past bo‘lgan Shovot tumani 2,4 foiz, Yangibozor tumani 2,4 foiz,
Bog‘ot tumani 2,0 foiz, Xiva tumani 1,8 foiz, va Xiva shahri 1,1 foizni tashkil
qildi.
7-Rasm. Xorazm viloyati iqtisodiy xarita.
Manba:(o`zbekiston geografiyasi)
19

2.3. XORAZM VILOYATI QISHLOQ XO`JALIGINING RIVOJLANISHI
VA IXTISOSLASHUVI
Xorazm viloyati 2018-yilda O’zbekiston Respublikasi qishloq xo’jaligi
mahsulotining 6,5 foizini (1999-yilda 8,7 foizini) bergan.
Agroiqtisodiyot tizimida yetishtirilgan jami mahsulotning 47,4 foizini
dehqonchilik tashkil qiladi. Qishloq xo’jaligi yalpi mahsulotining 30,9 foizini
fermerlar, 67,8 foizini dehqon xo’jaliklari ishlab chiqaradi.Viloyat bo’yicha
qishloq xo’jaligida foydalaniladigan yerlar 229,5 ming ga yoki umumiy
maydonning 55,4 foizini tashkil qiladi. Sug’oriladigan yerlar 220,6 ming ga bo’lib,
bu qishloq xo’jaligida foydalaniladigan yerlarning 2/3 qismidan ko’progi
demakdir.[12]
Alohida qayd etish joizki, bu borada, ya’ni yerlardan qishloq xo’jaligida
intensiv foydalanish nuqtai nazaridan, Xorazm viloyati respublikamizda oldinda
turadi. Bog’ot, Gurlan, Ko’shko’pir, Urganch, Xonka, Xiva va Yangibozor
tumanlarida qishloq xo’jaligida foydalaniladigan yerlarning 100 foizi
sug’oriladigan dalalardan iborat. Faqat Xazorasp tumanida bunday nisbat
o’zgacha, xolos.
Ushbu tumanning 137,8 ming ga qishloq xo’jaligi yerlaridan 28,8 ming
gektari sug’oriladigan yerlar hisoblanadi Pichanzor va yaylovlar bilan band
bo’lgan yer maydoni bu yerda ancha katta-79,1 %. Jami ekin maydoni, barcha
toifadagi xo’jaliklar bo’yicha, 210,1 ming ga, shu jumladan, fermer xo’jaliklarida
188,6 ming ga, dehqon xo’jaliklarida 39,7 ming ga ni tashkil etadi.
Donli ekinlar maydoni —122,0 ming ga) Dehqonchilikning yetakchi
yo’nalishi-paxtachilik 91,5 ming ga maydonni egallaydi. Kartoshka, sabzavot,
poliz ekinlari birgalikda 23,7 ming gektarni tashkil etadi. Yem-xashak maydoni
19,8 ming gektarga tengdir. (2018y).
Agroiqtisodiy tizimning 2018-yil yakunlari quyidagicha: jami donli ekinlar
hosili 385,4 ming t bo’lgan,, shundan bug’doy – 259,0 ming t, paxta-224,1ming
t,kartoshka -115,8 ming t, sabzavot – 568,8 ming t, poliz-123,3ming t, meva 148,2
20

ming t.uzum 39,4ming tonna yetishtirilgan. Viloyat bo’yicha (01.01.2019 y.)
barcha toifadagi xo’jaliklarda 911,8 ming bosh yirik shoxli qoramollar, shundan
345,3 ming bosh sigirlar, 428,2 ming bosh qo’y va echkilar, 5557,5 ming bosh
parranda mavjud. Bir yilda tirik vaznda 157,9 ming t go’sht, 1012,3 ming t sut,
460,1 mln dona tuxum olingan. Taxlillar ko’rsatishicha, yirik shoxli mollar, qo’y
va echkilar So’nggi yilda ancha ko’paygan. Chunonchi, 2000 yilda viloyatda 447
ming bosh yirik shoxli mollar, 218 ming bosh qo’y va echkilar bo’lgan.
Mintaqaning barcha qishloq tumanlarida boshoqli don, asosan, bug’doy
yetishtiriladi. Bog’ot, Gurlan, Urganch, Xazorasp, Xonqa, Shovot va Yangibozor
tumanlarining har birida viloyat g’allasining 10 foizdan ko’prog’i olinadi.
Sabzavotchilik bo’yicha, eng avvalo, Xiva va Bog’ot, kartoshka yetishtirishda
Gurlan, Urganch, Xiva va Shovot oldingi o’rinlarda turadi. Bog’dorchilik
mahsulotining hajmi Shovot va Xivada, uzum yetishtirish Bog’ot tumanida
ko’proq.[20]
Chorvachilik mahsulotlarining geografiyasi o’ziga xos. Go’sht Xazorasp,
Urganch va Shovotda, sut yetishtirish Urganch, Xazorasp, Gurlan va Xiva,
parrandachilik Xiva, Urganch va Xonqa tumanlarida nisbatan rivojlangan. Urganch
tumani shahar atrofi qishloq xo’jaligiga ixtisoslashgan.
Qoramollar soni bo’yicha ham Urganch tumani yetakchi. Shuningdek,
chorvachilikning bu sohasi (sut-go’sht chorvachiligi) Xazorasp va Xonka
tumanlarida ham birmuncha yaxshi ko’rsatkichlarga ega. Qo’y va echkilar soni
boshqa tumanlarga qaraganda Ko’shko’pir, Bog’ot, Xazorasp va Urganch
tumanlarida, parrandachilik Urganch, Xonqa, Xiva va Bog’ot tumanlarida ko’proq.
21

8-Rasm. Qishloq, o‘rmon va baliqchilik xo‘jaligi mahsulotlari (xizmatlar) ning hajmi va
o‘sish sur’atlari.
3-Jadval
2022- yil 1- aprel holatiga chorva mollari va parrandalar bosh soni.
22

4-Jadval
2022 - yilning yanvar-mart oylarida hududlar kesimida asosiy turdagi qishloq xo‘jalik
mahsulotlarini ishlab chiqarish.
23

9-Rasm. Qishloq, o‘rmon va baliqchilik xo‘jaliklari mahsulot (xizmat) larining hududlar
kesimida taqsimlanishi (foiz hisobida)
Manba:(stat.uz)
2.4. XORAZM VILOYATINING TRANSPORTI VA TASHQI IQDISODIY
ALOQALARI
Transporti va tashqi iqtisodiy aloqalari.2012-yilda 41,9 mln. t yuk tashilgan,
viloyat doirasida tashilgan yuklar to’liq avtomobil transporti zimmasiga tushadi,
24

temir yul transporti esa asosan tashqi iqtisodiy aloqalarda ishtirok etadi.
Yulovchilar tashish (350 mln. kishi atrofida) va yulovchi aylanmasida ham xuddi
shunday holat kuzatiladi. 2018-yilda temir yo’llarning uzunligi 199,6 kmni tashkil
etgan.Mazkur yillarda temir yo’l transporti orqali 230,7 ming tonna yuk va 365,6
ming nafar yo’lovchi tashilgan.
Xorazm viloyatining demografik vaziyatiga bog’liq ravishda ijtimoiy sohalar
ham rivojlanib bormoqda.
2018yilda viloyatda jami tibbiyot muassasalari soni 32 ta, bemor
o’rinlarining soni 6,9 ming ta, ambulatoriyapoliklinikalar 303 ta, vrachlar 5000
kishi, Har 10 ming kishiga hisoblaganda, viloyatda 37,8 ta bemor o’rinlari, 27,6
nafar vrachlar, 87,3nafar o’rta tibbiyot xodimlari to’g’ri keldi.
Hududiy jihatdan olganda chakana savdo, Urganch shahrini hisobga
olmaganda, Xazorasp tumanida yaxshi rivojlangan (bu tuman qadimdan o’zining
bozorlari bilan mashhur bo’lgan). Pullik xizmat hajmining 40 foizi Urganch
shahriga to’g’ri kelgan zolda, Xiva, Xazorasp va Xonqa tumanlarida ham bu
hududiy mujassamlashuv darajasi kattaroq. [9]
Qattiq qoplamali avtomobil yo’llarining uzunligi 2165 km bo’lib,146,1 mln
tonna yuk, 1250,0 mln nafar yo’lovchi tashilgan. Yo’lovchilarni boshqa mintaqalar
va mamlakatlarga tashishda havo transportining ahamiyati katta. Urganch shahrida
qurilgan xalqaro toifadagi aeroport bunday aloqalarni amalga oshiradi.Xorazm
viloyati tashqi savdo aylanmasi 2018-yilda 272,0 mln AQSh dollarini tashkil
etgan, shu jumladan eksport 102,1 mln, import 170,0 mln dollarga teng.
Biroq, respublika ko’rsatkichlariga nisbatan eksport atigi 0,7, import 0,9
foizga teng, xolos. Eksport tarkibida paxta tolasi (82,1 %) ustunlik qilsa, importda
esa mashina va uskunalar (42,3 %), kimyo va undan tayyorlangan mahsulotlar
(32,0%) yetakchilik qiladi.Tashqi savdo aylanmasining 61,2 foizi, eksportning
62,8 va importning 58,1 foizi «uzoq xorij» va Boltiqbuyi davlatlariga to’g’ri
keladi. Tashqi savdo aloqalarida Eron, Xitoy, Ukraina hamda Turkiya davlatlari
oldinda turadi. Bunday aloqalarning shakllanishida barcha tuman va shaharlar
qatnashishadi.
25

5-Jadval
Viloyatning tashqi savdo aylanmasi (2022- yilning yanvar–mart oylarida).
Viloyatning tashqi savdo aylanmasi 2022- yilning yanvar–mart oylarida 110
892,0 ming AQSh dollarini tashkil etib, o‘tgan yilning shu davriga nisbatan 22,8 %
ga kamaydi. Shu jumladan eksport hajmi 53 585,3 ming AQSh dollariga (8,8 % ga
ko‘paygan) va import hajmi 57 306,7 ming AQSh dollariga (o‘zgarish su’rati -
26

39,3 %) ga kamaydi. Tashqi savdo saldosi minus 3 721,4 ming AQSh dollarini
tashkil qildi.
6-Jadval
Viloyat tashqi savdo aylanmasida yuqori ulushga ega davlatlar (ming AQSh dollari)
Viloyatda tashqi savdoni qo‘llab-quvvatlash hamda MDH davlatlari bilan
ushbu sohadagi hamkorlikni yanada mustahkamlash bo‘yicha olib borilayotgan
chora-tadbirlar natijasida 2022-yil yanvar-mart oylarida tashqi savdo aylanmasida
MDH davlatlarining ulushi 44,9 % ni tashkil etdi hamda o‘tgan yilning shu davriga
nisbatan 121,1 % ni tashkil qildi.
Boshqa xorijiy davlatlarning viloyat tashqi savdo aylanmasidagi ulushi 2022
yilning yanvarmart oylarida 55,1 % ni tashkil qilgan bo‘lsa, o‘tgan yilning shu
davriga nisbatan 40,4 % ga kamaygan. Tovar va xizmatlar eksport-import
hajmlarining tahliliga asosan, 2022- yilning yanvar-mart oylarida eksport hajmi
53,6 mln. AQSh dollarni, import hajmi 57,3 mln. AQSh dollarini tashkil qildi.
Shuningdek, tovar va xizmatlar eksporti o‘zgarish sur’atlarining tahliliga
asosan, 2022- yilning yanvar-mart oylarida eksport qilingan tovar va xizmatlar
o‘tgan yilning shu davriga nisbatan 8,8 % ga ko‘paygan. MDH mamlakatlari va
boshqa mamlakatlarga eksportning yo‘nalishi bo‘yicha farqlanishlar mavjudligi
27

kuzatilmoqda. Xususan, MDH mamlakatlariga eksportning asosiy qismi а sosan
material turiga qarab klassifikatsiyalangan sanoat tovarlari hissasiga to‘g‘ri
kelmoqda.
Eksport tarkibida tovar va xizmatlar xajmi 53 585,3 ming AQSh dollarni
tashkil etib, eng yuqori hajm, asosan material turiga qarab klassifikatsiyalangan
sanoat tovarlari (25 963,4 ming AQSh dollari) hamda oziq-ovqat mahsulotlari va
tirik hayvonlar (14 468,9 ming AQSh dollari) hissasiga to‘g‘ri kelmoqda. Import
tarkibida tovarlar hajmi 57 306,7 ming AQSh dollarni tashkil etib, eng yuqori hajm
mashinalar va transport asbob-uskunalari (31 957,9 ming AQSh dollari), а sosan
material turiga qarab klassifikatsiyalangan sanoat tovarlari (6 928,0 ming AQSh
dollari) hissasiga to‘g‘ri kelmoqda.
Shuningdek, tovarlar importi o‘zgarish sur’atlarining tahliliga asosan, 2022-
yilning yanvar-mart oylarida import qilingan tovarlar o‘tgan yilning shu davriga
nisbatan 39,3 % ga kamaydi. 2022- yilning yanvar-mart oylarida viloyatga 37 ta
xorijiy davlatlardan tovar importi amalga oshirilgan. Shulardan 6 ta eng yirik
bo‘lgan Turkiya, Xitoy Xalq Respublikasi, Rossiya Federatsiyasi, Turkmaniston,
Koreya Respublikasi hamda Polsha hamkor davlatlaridan jami import hajmi 49
979,0 ming AQSh dollariga teng. Bu esa umumiy import hajmining 87,2 % ini
tashkil qiladi.
Viloyatimizda tashqi iqtisodiy faoliyatni rivojlantirish borasida amalga
oshirilayotgan keng qamrovli islohotlar va dunyo mamlakatlari bilan olib
borilayotgan mustahkam aloqalar natijasida viloyatimizning eksport salohiyati
oshib bormoqda. Shuningdek, hukumatimiz tomonidan bir qator soliq, bojxona
imtiyozlarining yaratilishi, ishlab chiqarishni modernizatsiya qilish va
raqobatbardosh mahsulotlarni ishlab chiqarilishi milliy mahsulotlarimizni tashqi
bozorlarda mustahkam o‘rin egallashlari uchun zamin yaratmoqda.
XULOSA
Xulosa qilib aytadigan bo`lsak keyingi yillarda viloyatda yangi korxonalar,
kichik biznes subyektlari, ko p tarmoqli fermer xo jaliklari tashkil etildi. Turizm,ʻ ʻ
to qimachilik sanoati, baliqchilik, parrandachilik, irrigatsiya va boshqa sohalarda
ʻ
28

istiqbolli loyihalar amalga oshirildi. Uy-joylar, shifoxonalar, maktablar va bolalar
bog chalari qurildi. Ko plab loyihalarni amalga oshirish davom etmoqda.ʻ ʻ
2017-2020-yillar davomida viloyat yalpi hududiy mahsuloti (YHM) 17% ga
oshib, 21,6 trillion so mni, sanoat mahsulotlari ishlab chiqarish 2,8 trillion
ʻ
so mdan 9,6 trillion so mgacha (o sish 46%) oshdi.
ʻ ʻ ʻ
To qimachilik, avtomobilsozlik, elektrotexnika va oziq-ovqat sanoati,
ʻ
sayyohlik, xizmat ko rsatish va issiqxonalar Xorazm viloyatining asosiy “o sish
ʻ ʻ
nuqtalari” sifatida belgilangan.
Qishloq xo jaligi mahsulotlari ishlab chiqarish 6,7% ga, 2016-yildagi 7,7
ʻ
trln. so mdan 2020-yilda 17 trln. so mgacha o sdi.
ʻ ʻ ʻ
Viloyatda faoliyat ko rsatayotgan korxonalar soni 2016-yildagi 19,4
ʻ
mingdan 2020-yilda 24,1 minggacha 25% ga o sdi.
ʻ
Infratuzilmani rivojlantirish sohasida 2016-2020-yillarda 50 km gaz
quvurlari va 3 304 km suv ta minoti tarmoqlari yotqizildi.
ʼ
O tgan besh yil mobaynida Xorazm viloyatida 109 mingga yaqin ish o rni
ʻ ʻ
yaratildi. Shu davr mobaynida viloyatda 3 930 ming kvadrat metr uy-joy
foydalanishga topshirildi, maktabgacha ta lim muassasalarida 12,3 ming,
ʼ
maktablarda 45,9 ming, shifoxonalarda 2,2 ming o ringa mo ljallangan koyekalar
ʻ ʻ
tashkil etildi. Xorazm viloyatida umumiy qiymati 9,3 trln. so mlik 685 investitsiya
ʻ
loyihasi amalga oshirilib, 14 909 yangi ish o rni yaratiladi.
ʻ
Xorazm — qadimgi Buyuk Ipak yo‘lining markazida joylashgan bo‘lib,
O‘zbekistonning eng yuqori sayyohlik salohiyatiga ega mintaqalaridan biri
hisoblanadi. Xivaning xalqaro miqyosda “Ochiq osmon ostidagi muzey shahar”
deya e’tirof etilishi va YUN Е SKOning Butunjahon madaniy merosi ro‘yxatiga
kiritilishi nafaqat Xorazm viloyati, balki mamlakatimizning jahon turizm
bozoridan munosib o‘rin egallashida mustahkam zamin yaratadi.
Prezidentimiz Shavkat Mirziyoyev o‘tgan yilning 27-28 yanvar hamda 14-
15 oktyabr kunlari Xorazm viloyatiga tashrifi chog‘ida Xivadagi Ichan qal’a
hamda Nurillaboy saroyi majmualarida, “Farovon” mehmonxonasining qurilish
uchastkasida amalga oshirilayotgan bunyodkorlik ishlari, tarixiy obidalarni
29

rekonstruksiya qilish loyihalari bilan tanishib, qadimiy Xivaning sayyohlik
jozibadorligini yanada oshirish maqsadida sayilgoh ko‘chalar tashkil etish,
zamonaviy infratuzilmani shakllantirish bo‘yicha topshiriqlar bergan edi.
Davlatimiz rahbarining 2017 yil 4 maydagi “2017 — 2021 yillarda Xorazm
viloyati va Xiva shahrining turizm salohiyatini kompleks rivojlantirish, dasturi
to‘g‘risida”gi qarori bu boradagi ishlar samaradorligini oshirishda muhim omil
bo‘ldi. Ushbu Dastur ijrosi doirasida bugungi kunda hududda keng ko‘lamli ishlar
olib borilmoqda.
FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR
1.Mirziyoev Sh.M. Erkin va farovon, demokratik O’zbekiston davlatini birgalikda
barpo etamiz. Toshkent. O’zbekiston, 2016.
30

2.Mirziyoev Sh.M.Milliy taraqqiyot yo’limizni qatiyat bilan davom ettirib, yangi
bosqichga ko’taramiz. 1-tom Toshkent. O’zbekiston ,2017
3.Karimov I.A. O’zbekiston iqtisodiy siyosatining ustuvor yo’nalishlari. -T.:
“O’zbekiston”, 1993.
4.Karimov I.A. O’zbekiston XXI asr bo’sag’asida: xavfsizlikka tahdid, barqarorlik
shartlari va kafolatlari. -T.: O’zbekiston, 1997. -110 b.
5. Baratov P. O’zbekiston tabiiy geografiyasi. –T., O’qituvchi, 1996.
6.Hasanov I. O’zbekiston tabiiy geografiyasi (ma’ruzalar matni).-T., O’zMU,
2000.
7.Hasanov I., G’ulomov P.N. O’zbekiston tabiiy geografiyasi (1-qism). O’quv
qo’llanma.-T.: O’qituvchi, 2007.
8.Hasanov I., G’ulomov P.N., Qayumov A. O’zbekiston tabiiy geografiyasi (2-
qism). O’quv qo’llanma.-T.: Universitet, 2010.
9.Asanov G.R., Nabixonov M., Safarov I. O’zbekistonning iqtisodiy va ijtimoiy
jo’g’rofiyasi. -T.: “O’qituvchi”, 1994.
10. Soliev A. O’zbekiston geografiyasi.-T.:Universitet, 2014.
11. Soliev A va boshqalar Mintaqaviy iqtisodiyot. –T., 2003.
12.Soliev A.,Nazarov M., Qurbonov Sh. O’zbekiston hududlari ijtimoiy -iqtisodiy
rivojlanishi . –T.: “Mumtoz so’z ”, 2010
13. N.S. Mironenko, I.T. Tverdoxlebov. Rekreatsionnaya geografiya. Izd.
Moskovskogo Universiteta 1981.
14. Qayumov A., Rasulov M., Umarov S., Yakubov O`. Tabiatdan foydalanish
iqtisodiyoti. T., 2005, 74-75 b.
15. H.Vahobov., O’.Yakubov O`tkir. Rekreatsion geografiya asoslari. T., 2008.
16. O`zbekiston Respublikasi. Entsiklopediya. – T.: Qomuslar bosh tahririyati,
1997.
17. Nuritdinov E. Mejdunarodnoe sotrudnichestvo Respubliki Uzbekistan so
stranami Yevropi. – T., 2002.
31

18. Respublika Uzbekistan: Entsiklopedicheskiy spravochnik. – T.: «O`zbekiston
milliy entsiklopediyasi», 1994
19. O‘zbekiston Respublikasi Qonunlari, Prezident Farmonlari va qarorlari,
Vazirlar Mahkamasining qarorlari hamda boshqa huquqiy-me’yoriy
20.A.Soliyev “O`zbekiston geografiyasi” T-2014
21. O‘zbekiston Respublikasi Konstitusiyasi. - T.: O‘zbekiston, 2015.
22. ”Tashqi iqtisodiy faoliyat to’g’risida(yangi tahriri)”gi qonuni
23.”Standartlashtirish to'g'risida”gi qonuni
24.O’zbekiston Respublikasida tashqi iqtisodiy faoliyat asosalari I.A.Hamedov,
A.M.Alimov.
25.Aleksandrova A.Yu. Mejdunarodnыy turizm M., Aspekt press 2002
26.Usmonov M.R.,Jumaboyev T.J.,Sherxolov O. Turizm geografiyasi 1-2
qism.-Samarqand,2013
27. http://www.ziyonet.uz.
28. WWW. nature. uz.
29. E-mail: knigi@szko.ru
30. http://www.stat.uz
31. http://www.lex.uz
MUNDARIJA:
32

KIRISH………………………………………………………………...3
I.BOB.XORAZM VILOYATI TABIATINING ASOSIY XUSUSIYATLARI
1.1. Xorazm viloyatining geografik o`rni, maydoni va chegaralari…...5
1.2.Tabiiy sharoiti va tabiiy resurslari…………………………………7
II.BOB. XORAZM VILOYATI AHOLISINING HUDUDIY JOYLASHISHI
VA IQTISODIYOTI RIVOJLANISHINING IQTISODIY-GEOGRAFIK
JIHATLARI
2.1.Aholisi va mehnat resurslari……………………………………….9
2.2. Xorazm viloyati sanoat tarmoqlarining shakllanishi va
rivojlanishi……………………………….…………………………...14
2.3. Xorazm viloyati qishloq xo`jaligining rivojlanishi va
ixtisoslashuvi………………………………………………………....19
2.4. Xorazm viloyatining transporti va tashqi iqdisodiy
aloqalari……………………………………………………………….23
XULOSA………………………………………………………….….27
FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR…………………………....29
33

Xorazm viloyatining iqtisodiy-geografik tavsifi

Купить

Похожие документы
Ekonomikaliq o’siw modelleri
Turizm va rekratsiya geografiyasi
O’zbekiston shaharlarining shakllanishi
Orol tabiiy geografik okrugi
Gastronomik turizm rivojlanishining geografik jihatlari