Yillik ish rejasi va dars konspektini tuzish uslubiyati

O‘ZBEKISTON RESPUBLIKASI 
OLIY  TA’LIM, FAN  VA INNOVATSIYALAR
VAZIRLIGI
__UNIVERSITETI
Ro’yxatga olindi №__________                          Ro’yxatga olindi №__________
“_____” ____________20   y.                             “_____” ____________20   y.
“___________________________ “ KAFEDRASI
“_____________________________ “ FANIDAN
KURS ISHI 
Mavzu:________________ 
Bajardi:_________________________________
Tekshirdi:_______________________________
______________ - 20___ Mavzu:  Yillik ish rejasi va dars konspektini tuzish uslubiyati
Mundarija
Kirish 
I BOB.Yillik ish rejasi va uni tuzish uslubiyati
1.1. Jismoniy  tarbiya  darslarida   ishlarni  rejalashtirish guruhlari va shartlari
1.2. Maktab  dasturi   bo`limini  rejalashtirishning   usullari
II BOB. Dars konspektini tuzish uslubiyati 
2.1.Dars ishlanmasiga qo`yilgan talab va ijrosi o`quv jarayonida bajarilish tahlili
2.2.Dars konspektini tuzish uslubiyati 
Xulosa 
Foydalanilgan adabiyotlar Kirish
O‘zbekiston   Respublikasi   Prezidenti   SH.M.Mirziyoyev   2021   yilni   “Yoshlarni
qo‘llab-quvvatlash   va   aholi   salomatligini   mustahkamlash   yilli”   deb   nom   berdilar.
Barchamizga   ma’lumki   jamiyatda   sog‘lom   turmush   tarzini   shakllantirishda,   aholi
salomatligini   mustahkamlashda   jismoniy   tarbiya   va   sportni   o‘rni   beqiyosdir.
Mamlakatimizda   o‘sib   kelayotgan   yosh   avlodning   jismoniy   va   ma’naviy
salomatligini   shakllantirishni,   sog‘lom   turmush   tarziga   intilish   va   sportga   mehr-
muhabbatni   singdirishning   g‘oyat   muhim   sharti   hisoblanadi.   Aholini   ayniqsa
yoshlarni   jismoniy   tarbiya   va   ommaviy   sport   bilan   shug‘ullanishlari,   turli   sport
musobaqalarida   ishtirok   etishlari   orqali   yoshlarda   o‘z   irodasi,   kuchi   va
imkoniyatlariga   bo‘lgan   ishonchini   oshiradi.   O‘sib   kelayotgan   yosh   avlodni   har
tomonlama aqliy, axloqiy va jismoniy jihatdan rivojlantirishda jismoniy tarbiya va
sport   muhim   ahamiyat   kasb   etadi   va   ularda   mardlik,   vatanparvarlik,   sadoqat   va
halollik tuyg‘ularini  shakllantirishda   yordam  beradi. Davlatimiz rahbari  ijtimoiy,
ma’naviy-ma’rifiy sohalardagi ishlarni yangi tizim asosida yo‘lga qo‘yish bo‘yicha
5 ta muhim tashabbusni ilgari surdi. Bunda ikkinchi tashabbus yoshlarni jismoniy
chiniqtirish,   sport   sohasida   qobiliyatini   nomoyon   qilishlari   uchun   zarur   sharoitlar
yaratishga   yo‘naltirilgan.   Shunday   yaratib   berilgan   imkoniyatlardan   foydalanib,
o‘quvchi   yoshlarimizni   qiziqishiga   qarab   sportning   turli   xil   yo‘nalshlariga   jalb
qilib,   ulardan   yangi   chempionlarni   tayorlashimiz   zarur.   Shu   o‘rinda   Davlatimiz
Prezidenti   Shavkat   Mirziyoyev   quyidagi   fikrlarini   misol   qilib   keltirmoqchiman
“Dunyoda   qobilyatsiz   bola   bo‘lmaydi,   biz   ana   shu   qobiliyatni   ko‘ra   olishimiz,
taxlil   qilib   yuksaltirishimiz   va   shu   qatorda   o‘quvchilarning   qobiliyatidan   kelib
chiqqan   holda   biror   bir   kasbga   yoki   hunarga   yo‘naltira   olishimiz   bizning   eng
asosiy vazifamizdir”. Jismoniy tarbiya mashg’ulotlari orqali olinadigan foyda juda
ko’p,   bu   yoshlarda   sog’lom   turmush   tarzi   muhimligini   biladigan   mas’uliyatli
kattalar bo’lib yetishishiga yordam beradi. Jismoniy tarbiya va jismoniy madaniyat
jarayonini boshqaradigan, inson vujudiga, jismoniy o`sishga ta`sir qiladigan tabiat
qonunlari   jismoniy   tarbiya   nazariyasi   va   uslubiyotida   printsip-tamoyil   nomini
olgan. Organizm rivojlanishining umumiy tamoyillarini bilish va ularni amaliyotda qo`llash,   o`quvchilar   jismoniy   tarbiyasi   jarayonini   yanada   samarali   darajaga   olib
keladi.   Jismoniy   tarbiya   jarayoni-bu   ikki   tomonlama   jarayondir.   Bir   tomondan
o`rgatishga intilayotgan o`qituvchi, ikkinchi tomondan o`rganishga xohishi bo`lgan
o`quvchi qatnashadi. Tajribalar shuni ko`rsatadiki, agar o`quvchi oldiga qo`yilgan
vazifaning   mohiyatini   tushunib   etsa   va   uning   hal   etilishiga   qiziqsa,   o`rgatishning
muddati tezlashadi va sifati yaxshilanadi. Uslubiy adabiyotlarda onglilik va faollik
alohida   mustaqil   tamoyillar   hisoblanadi.   Amaliyotda   esa   onglilik   va   faollik
jarayoni o`zaro bog`liqdir, ularni bir- biridan ajratish mumkin emas. Sababi shuki
o`quvchining   faolligisiz   onglilikni   amalga   oshirish   mumkin   emas,   faoliyatning
maqsadi esa ongli ravishda tushunib etilgandagina inson faol bo`ladi. 
          Kurs ishining maqsad va vazifalari :   Yillik ish rejasi va uni tuzish uslubiyati
haqidagi   ma’lumotlarni   umumlashtirish   va   qisqacha   tavsiflash.   Jismoniy   tarbiya
fanidan   umumiy   o’rta   ta’limning   Davlat   ta’lim   standarti   mazmunini   o’rganish   va
tahlil qilish .  Umumiy o’rta ta’limning jismoniy tarbiya fanidan yillik  o’quv dasturi
mazmuni.   Dars   ishlanmasiga   qo`yilgan   talab   va   ijrosi   o`quv   jarayonida   bajarilish
tahlili.
                  Kurs   ishi   ob’yekti   va   predmeti:   Yillik   ish   rejasi   va   uni   tuzish   uslubiyati .
Umumiy   o’rt a   t a’limning   jismoniy   t arbiy a   fanidan   y illik     o’quv
dast uri  mazmuni.  Dars ishlanmasiga qo`yilgan talab va ijrosi o`quv jarayonida
bajarilish tahlili
                   Kurs ishning tadqiqot uslubi va uslubiyoti:   Ilmiy ommabop manbalardan
to’plangan ma’lumotlar tahlil qilib,xulosa va takliflar qilish.
                    Kurs   ishi   tuzilishi:   Bajarilgan   kurs     ishi   kirish   qismi,   ikkita   bobdan   va
qilingan   xulosalardan   iborat.   Ishda   o’rganilishi   e’tiborga   olingan   ma’lumotlar
tushunarli   ravishda   ifodalash   uchun     chizma   jadvallar   va   rasmlar   berildi.Ishga
qo’yilgan maqsadga erishishi  uchun to’plangan adabiyotlar manbalarning nomlari
va elektron manzillari keltirildi.  I BOB.   Yillik ish rejasi va uni tuzish uslubiyati
1.1.   Jismoniy  tarbiya  darslarida   ishlarni  rejalashtirish guruhlari va
shartlari
Olib     borilgan       pedagogik       tadqiqotlar,       o`rganilgan       nazariy     bilim
h amda       tajribalarning       ko`rsatishicha,     o`z     o`quv-tarbiya     jarayonini       to` g` ri
rejalashtirgan     pedagoglar     yuqori       natijalarga       erishadilar.     Ishlab     chiqilgan
rejalar       o`qituvchiga     uzoqqa     qarash     imkonini       beradi,     maqsad       va     aniq
vazifalarni       belgilab   olishi   uchun   zamin   yaratadi,   qo`yilgan     vazifalarni    h al
etish  yo`llarini   va ko`proq  samaradorlik  manbalrini   ko`zda  tutadi.
Rejalashtirishning         aniq     h ujjatlarini           tuzib     chiqishda       o`qituvchi-
pedagog    qator    talablarga    rioya  qilishi  shart.
1.   Rejalar       xalq     va     h unar-   texnika     ta`limi,     ra h bar       tashkilotining
qarorlari       va     me`yoriy       h ujjatlariga       muvofiq     bo`lishi     kerak.       Ular       davlat
rejasi     asosida     jismoniy     tarbiya       tizimining       bo` g` inlari           uchun     tuziladi.
Ha mma   o`quv  rejalar   jismoniy   tarbiyaning  umumiy   maqsadlariga   muvofiq
h amda       x alq     ta`limi     vazirligi     tomonidan     ishlab     chiqilgan     metodika
tavsiyanomalariga    muvofiq  bo`lishi  lozim.
2.   Rejalashtirish       jarayonida     jismoniy       tarbiyaning       umumiy       va
metodik     uslubiy     asoslaridan   kelib   chiqish   kerak.     Rejalashtirish     jarayonida
asosiy       tamoyillar-   printsiplarni    amalga       oshirish      uchun    qulay    imkoniyatlar
bo`ladi:   shaxsni    h ar  tomonlama  rivojlantirish,   jismoniy   tarbiyaning  me h nat
va   h arbiy   amaliyot      bilan   bo g` liqligi,     muntazamlik,   qulaylik,   musta h kamlik
va     yuksalish.     Shulardan       qaysi       biri     so g` lomlashtirish     samarasini     bersa     va
shu g` ullanuvchilarga     h ar  tomonlama   ijobiy  ta`sir  etsa,   shunisiga  keng   yo`l
ochib   beriladi.     O`rta   Osiyo   tabiiy   iqlim   sharoitida     yillik   dars   soatlarining
ko`proq  qismini   ochiq   h avodan   o`tkazishni  rejalashtirgan  ma`qul.
3.   Rejalashtirishga         qo`yilgan     asosiy       talab     uning     maqadga
muvofiqligi     va     kelajagi     birligidir.     Ma`lum     sikl     rejasi       dars     seriyalari,     yil,
chorak       oldingi         sikllarga     asoslanishi         va     bajariladigan     ishga       tayyorlashi
kerak. 4.   Reja   amalga     oshiriladigan     bo`lishi     kerak.       Rejalashtirishda
o`quvchilar     sonini,         ularni       jismoniy       tayyorgarligini,     maktabning     shart-
sharoitini,     moddiy         texnik       ta`minlanganligini,     faslni     va     boshqa   talablarni
h isobga  olish  zarur.  Shu  shart  va  talablardan qaysi  biri  mavjud    bo`lsa,   o`quv
dasturidan     biroz   chetlangan     bo`lsa    h am,       shularni   rejalashtirish zarur.   Bu
y erda       ma`lumki,           imkoni     bo`lmagan     materiallar     soati       imkoni     borlarga
beriladi.   Lekin    shuni   unutmaslik   kerakki,   h ar  bir  o`qituvchi  ish  jarayonida
asta-sekinlik  bilan   shu g` ullanuvchilarga   sharoit   va   imkoniyat  yaratib  berishi
kerak.     Bunday       h olatlar     ko`pincha       dastur       bo`limiga     yangi     talablar
kiritilganda   bo`ladi.
5.   Rejalashtirishning         aniqligi     o`rgatish     bosqichlarini,     ularning
vazifalariga mosligi  bilan   ifodalanadi.  
Ko`p    mashqlar     ichidan    eng    zaruriysini,   h ar     tomonlama     mukammal
yoki  pedagogik  samaradorlikni   ta`minlaydiganlari  tanlab  olinishi    zarur.  
Rejalarni     tuzishdan     oldin     o`qituvchi     zarur     axborotlarni       to`plab,
tayyorgarlik     ishlarini       bajarishi   kerak.       Bu     axborotlar       o`quv     materiallarini,
manbalarni       va     ish     shakllari,     o`tish     tartibini       belgilab   beradi.         H ar     bir
jismoniy     tarbiya       fani     o`qituvchisi       jismoniy     tarbiya       bo`yicha     o`quv
dasturlarini       yaxshilab         o`rganishi    kerak.      Bu   shuning     uchun    h ar     bir    sinf
uchun,   bu   mashqlarni       o`zlashtirib   olishda   vazifalarni   aniq   belgilash   zarur.
Bundan   tashqari,   dasturni  o`rganishda  o`quv  materiallarining    sinfdan-sinfga
o`tadigan     izchilligini       ta`minlash       imkonini       beradi.     O`quvchilar       tarkibini,
so g` ligi   darajasini,   texnik     va     jismoniy         tayyorgarligini   o`rganish,   bunday
ma`lumotlarni   h ujjatlarni  o`rganish  orqali  olish mumkin.  Ayniqsa,   o`quvchilar
bilan suhbatlar  boy  ma`lumot beradi.
Jismoniy   tarbiya     bo`yicha   o`tgan   yillar     davomida     qilingan   ishlar
va     maktabning         moddiy       bazasini       h isobga     olish,     uni       rivojlantirish       va
takomillashtirish       yo`llarini       aniqlash     zarur.     Maktab       ra h bariyati         va
pedagoglar     jamoasining         tarbiyaga     bo`lgan       munosabatini       aniqlash     uchun
maktabning  umumiy   ish  rejasi  bilan  tanishish  zarur. Jismoniy   tarbiya     darslari   bo`yicha     o`quv   rejasini   tuzishda     viloyat
va   tumanning     ob- h avo   sharoitini     o`rganish   zarur.        Ko`pincha     bular   bir-
biridan  farq  qiladi.
Tuman   va  viloyatning  ommaviy   sport   tadbirlarini   kalendari  bilan
tanishish     zarur.     Bunday         axborotlar     o`qituvchiga       dastur       bo`limlarini
nabatma-navbat       o`tishini     aniqlash         uchun     zarur.         Ye takchi     jismoniy
mashqlar    turlarini       va    ish      shakllarini      aniqlash     uchun      o`qituvchi    maktab,
a h oli         yashayotgan       texnik     sport       va     jismoniy       tarbiyaga     oid     an`analarni
o`rganadi,       o`quv     tarbiya         ishlarining     samaradorligini       oshirish       yo`llarini
belgilaydi.  
O`z     o`rnida     shuni     ta`kidlab     o`tish     kerakki,       jismoniy     tarbiya
darslarida   ishlarni  rejalashtirish   ikki  guru h ga  bo`linadi:
1. Davlat   h ujjatlari.
2. Davlat    h ujjatlari  asosida   o`qituvchi   tuzgan   h ujjatlar.
Birinchi     galda       rejalashtirish       ishlarida     davlat     h ujjatlarini       ko`rib
chiqamiz:       O`zbekiston        Respublikasi       Xalq    ta`limi    standartlari     (DTS)       va
o`quv  dasturi.
O`quv     dasturi     Jismoniy       tarbiya     faniga       yillik     soatlarning       h ajmi
belgilab  berilgan.
Jismoniy    tarbiya   majmuasi   maktabda    Alpomish  va  Barchinoy
jismoniy  tarbiya  bo`yi cha  o`quv  dasturlariga   asoslanadi. 
DTSlari     o`quv     dasturi       Jismoniy     mashqlar,       jismoniy     h ujjatlarini
rivojlantirish     uchun       mashqlar,     jismoniy       ji h atlarni       rivojlantirish     uchun
mashqlar,   fanlararo   aloqa   uzviylik  talablari  belgilab  berilgan.  
Dastur       tayyorlashda       birinchi     navbatda         jamiyatning     sotsial
(ijtimoiy)     buyurtmasi,     ya`ni       jamiyat       talab     ehtiyojlari     h isobga     olinadi.
Maktab   bitiruvchilarining       jismoniy     tayyorgarligi     talablari     Alpomish     va
Barchinoy  majmuida   o`z     aksini  topgan,  shuni   yodda  tutish   kerakki,  dastur
alo h ida       sport     turlaridan   iborat     emas,     shuning     uchun     dastur     bo`limlaridagi vazifalarni   bir  marotabada,  sharoit,  imkoniyat    h amda   mavsumlarni     h isobga
olgan    h olda   h al  etib  borish   zarur. 33
 
Jismoniy     tarbiya       bo`yicha     o`quv       dasturlari     doimo     takomillashib,
vaqti     bilan     o`zgarib     boradi.       Maktab       dasturining     o`zgarish     sabablariga
quyidagilar  kiradi:
-o`quv   dasturida  o`zgarishlar  bo`lsa;
-o`quv   sport   bazasining     birmuncha   yaxshilanishi,   fan   yutuqlari   va
il g` or   tajribalarni  o`quv  jarayoniga  qo`llash;
-o`quvchilar  ma`lumotining   oshishi,  metodikaning  takomillashganligi,
o`quvchilarning   tayyorgarlik   darajasi;
-   jismoniy     tarbiyada     yangi     vazifalarning     qo`yilishi     izlanishga
chaqiradi   va  yangi  maqsadlarni    h amda  ish  usullarini  qo`llashni talab etadi. 
DTS     va o`quv   dasturining   uqtirish   xatini   sinchiklab     o`qish   zarur,
chunki   unda   o`qituvchi      uchun   eng     zarur   va   mu h im   ma`lumotlar   mavjud.
Biroq   dastur   qanday   takomillashgan   bo`lmasin,   bu    h ujjat     jismoniy     tarbiya
fanini      maqsadini,       o`quv    materialini    va      mazmunini    belgilovchi       h ujjatdir.
Eng     mu h imi,       uni   amalga       oshirishda       yuqori     natijalarga       erishish     zarur.
Jismoniy     tarbiyaning      h amma    shakl     va    turlari      shunga     qaratilgan.    Shuning
uchun     o`qituvchi       o`quvchilarning       jismoniy     tarbiya       darslarini     bilimdonlik
bilan   rejalashtirishi  kerak.
O`qituvchilarning   ko`p  yillik  tajribalari   shuni  ko`rsatadiki,  jismoniy
tarbiya  darslaridan  qo`yilgan   vazifalarning  samaradorligi  tizimini tashkil   etish
zarur.     Bu    tizim    qator     rejalarni      mantiqiy      bir-biriga       bo g` lab,      tugallangan
h isoblanadi.     Bularning    h ar   biri   o`z   funktsiyasiga   ega.     Bir   butun     olganda
jismoniy   tarbiya  jarayonini   maqsadga  muvofiq  qilib  tashkil  etish   imkonini
beradi.  Bu  tizim   quyidagi   h ujjatlarni    o`z  ichiga  oladi:
a) yillik  o`quv-tarbiya  ishlarining   reja-grafigi;
b) dastur   materiallarini   darslarga   taqsimlash  rejasi,  ish  reja  va  dars
konspekti. O`quv-tarbiya      ishlarining       reja     grafigi.    Bu     barcha     parallel     sinflar
uchun   bir  yilga  tuziladi.  Uning  asosiy  vazifasi  bir tekis,   o`quv   materialini
maqsadga  muvofiq  qilib   taqsimlash  va  yillik  ishni  tartibga  solishdir.  Grafikni
tuzib     chiqish     o`quv     meteriallarining       tahlilidan       boshlanadi.     Bu       asosiy
mashqlarni     aniqlash,     vaqtni       h isobga     olish,     ularni       o`zlashtirish     uchun
zarurdir.    H ozirgi   dastur   ta h lili  shuni   ko`rsatdiki,   mashqlar    h ar  bir    sinfda
aniq    qo`yilgan.   Vaqtni     taqsimlab   chiqishda         mashqlarni     murakkabligini    va
o`quvchilar     tomonidan       shu     mashqlarni       o`zlashtirishning     qiyinligi     bilan
bo g` liq   bo`lgan   tomonlarni   h isobga   olish  zarur.
Dastur       o`z     ichiga     yoshlarda       jismoniy         sifatlarni     tarbiyalash
vazifasini,       dars    h ajmini,   yillik     vazifalarni    h al     etish   uchun     o`rgatishning
aniq     vazifalarini,       tarbiya       va     so g` lomlashtirish     ishlarini       oladi.     Bu     dastur
o`rgatishning   eng  qulay  varianti,   nazorat- sinov  vaqtini   ko`rsatishi,  mustaqil
mash g` ulotlar  vazifalari   va  manbalari   h isobiga   kengayib  boradi.
O`quv     o`rgatish       dasturi       o`quv     faoliyatini     samaradorlik       bilan
boshqarish     imkonini     beradi.     O`quv     materialini     o`rgatish     jarayonida
o`quvchilar      mustaqilligini    va    faolligini     oshiradi,      o`rgatish    vaqtidan       ongli
foydalanish   imkonini   beradi.   Ana   endi,   o`quv   dasturini     tuzish   bosqichlarini
ko`rib   chiqamiz.
Birinchi     bosqich       jismoniy       sifatlarni         rivojlantirish         ishi     uchun
mashqlarni  tanlashni  o`z  ichiga  oladi.
Ikkinchi    bosqich  o`rgatishning  ko`p  yillik   vazifalarini  aniqlashdan
iborat.       Ko`p       yillik     vazifalarni     aniqlab     borish,     o`quv     materiallarining
izchilligini     va     o`zaro     aloqasini         aniqlamog`i     zarur.     Mashqlarni       o`rganish
jarayoni   spiral  bo`yicha  tashkil  etiladi:   h ar  bir  yangi  aylanishda,    navbatdagi
o`quv  yilida  yangi  materialni   o`rganish  uchun   asos  bo`lib   xizmat  qiladigan
h arakat  tajribalarini   muntazam  ravishda  qo`llash  maqsadga  muvofiqdir.
Uchinchi     bosqich,       yillik     o`rgatish     vazifalarini     shakllantirishdan
iborat.   O`qituvchi       ma`lum     sinfda     o`rganiladigan       mashqlarning         darajasini
aniqlash     lozim,       agar       u     bir       necha       sinflar       uchun   dasturda       ko`rsatilgan bo`lsa,     bunday       mashqlarga       yugurish,       sakrash,     akrobatik       va     boshqa
mashqlar  qiladi.
To`rtinchi     bosqichda       yillik     vazifalarni         h al     etish   uchun     zarur
bo`lgan   darslar   h ajmi   h isoblab   chiqiladi.
Beshinchi     bosqich       ko`p       me h nat       talab       qiladi,     dars     vazifalariga
aniqlik     kiritishdan,   ularni      h al   etish   uchun   manba     tanlash,     o`rganiladigan
h arakat-faoliyat     qismlariga       yordamchi         mashqlarning       qaytalanish       sonini
belgilash   va   ularni   bir   butun  qilib  o`rganishdan   iborat.
1.2.   Maktab  dasturi   bo`limini  rejalashtirishning   usullari
Maktab     dasturi       bo`limini     rejalashtirishning       uch     usuli     ma`lum:
parallel,     ketma-ket       va     aralash.     Dastur       materiallarini     parallel       o`tishda
dasrlarda     h ar     xil     bo`limlardan     materiallar     kiritiladi.         Bo`limni     ketma-ket
o`tish  yuqori    sinflarda   amalga   oshiriladi  va   y engil  atletika,  sport  o`yinlari,
gimnastika     va     boshqa       mashqlar     navbatma-navbat       h al     etiladi.       O`quv
materialini     aralash   rejalashtirish   deganda     birinchi   va   ikkinchi   usulni     birga
qo`shib  olib  borish tushuniladi,  ya`ni   ba`zi   bir   bo`limlar   parallel;   ba`zilari
alo h ida   o`rganiladi.
Yuqorida   sanab     o`tilgan     usullarning      h ar   biri     o`zining     ijobiy   va
salbiy     tomonlariga     ega. O`rta    sinflarda     parallel      usulini    qo`llash        yaxshi
natija     beradi.       O`quv     materialini       parallel     usulda     o`tish     birmuncha
yuksaklikka     olib       keladi.    U     h arakat       faoliyatlarini         shakllantirish     imkonini
beruvchi       manbalarni         uzoq         qo`llash     orqali       o`rgatishning       samaradorlik
xususiyatini     oshiradi.       Bulardan     tashqari,       bunaqa     rejalashtirish     darslarni
xilma-xil     tashkil       etish     imkonini     berib,    qiziqarli       qiladi.    Ammo      bu     h olat
sinchkovlik  bilan  tayyorgarlik   ko`rishni  talab  etadi.  
O`quv-tarbiya   ishlarining   grafigi   kelajak  reja   ishlariga  kiradi.    U
o`qituvchiga   bir  vaqtning   o`zida   yil  davomida   o`rgatish   jarayonini   ko`rish
uslubiy    tamoyillarini   amalga   oshirish  imkonini  beradi. O`qituvchi     O`quv     materialining         mazmuni       grafigiga       dastur
mashqlarini       jismoniy       sifatlarini     kiritadi.     Bu       grafaga     h amma     mashqlarni
yozish  kerak.
Nazariy  ma`lumotlar  grafasiga   faqat  umumiy    savollar   emas,  balki
o`quv     ko`nikma     va     malakalarni       shakllantirish     uchun,     o`quvchi       nazariy
bilimlarini    boyitadigan,  aqlni  charxlaydigan  savollar   kiritiladi.
Mustaqil       mash g` ulotlar       metodikasi       va       texnika       h aqidagi
axborotlarni       o`qituvchilar     h amma       asosiy,       tayyorlov       va       yordamchi
mashqlarni   o`rganishda  muntazam  ravishda  o`rganib  oladilar.
Tarbiya   vazifalari ayrim  mashqlar  guru h i     h am,   ulardan     h ar  birini
rejalashtirishga     h am     aloqador     bo`ladi.       Misol     uchun,       y engil     atletikadan
olingan       mashqlar         mash g` ulotlarga     ijobiy     munosabatni     uy g` otadi.     Keyingi
grafalar   esa  yillik  soatlar,  chorak soatlari    h amda   darslarning   tartib   sonlarini
ko`rsatadi.  Ma`lumki,  o`quv rejasiga  asosan    h ar  bir   sinfda  68  soatdan   dars
o`tishi   kerak.   Rejalashtirishda  dars  asosiga   yangiliklar,  mazmunli  mashqlar,
innovatsion   usullar   va   h arakatlarni   barcha   choralariga   singdirishi   zarur.
Bu     maqsadlarni       bajarib     bo`lgandan     so`ng       o`quv       materiallarini
darslarga   taqsimlash   boshlanadi.
Programmaning       umumiy     materiallarini         chorak       soatlari       asosida
chorakma-chorak     vertikaliga   taqsimlab   chiqiladi.   Shunda     bir   soatli     darsga
nechta     vazifa   olinganligi   va    h ar   bir     vazifani     qanday    h al     etish   zarurligi
aniq       ko`zga     tashlanadi.       Vertikaliga       olingan       vazifalarning     gorizantaliga
qaralsa,       h ar     bir       vazifaning         necha     marta       takrorlanayotganligini       ko`rish
mumkin.
Vazifalarni     (materiallarni)       darslarga     taqsimlashda       didaktik
printsiplarga     rioya     qilishi     zarur.       Buning     uchun       pedagogikaga     murojaat
etishga  to` g` ri  keladi.
O`qituvchi   faoliyatining   mu h im  bosqichi- bu  didaktik   jarayon  (yoki
o`quv-bilish  tuzilmasi)ni  loyi h alash    h isoblanadi.  Aynan  shu   didaktik   jarayon
pedagogik     texnologiyaning     asosini   tashkil   qiladi   yo h ud u   belgilangan     vaqt ichida   ta`lim  (tarbiya)  maqsadiga  erishish  uchun   o`quv  elementi   mazmunini
o`quvchi       (talaba)larga       uzatish       yo`llarini     aniqlab     beradi.       Shu     bilan
birgalikda   didaktik     jarayonning   nazariy   asoslarini      yaxshi    bilmasdan     turib
samarali  pedagogik  texnologiyani   yaratish  mumkin  emas. 1
    
Dasturdagi     umumiy   materiallar     bir   yilga     mo`ljallangan,     shuning
uchun       alo h ida     bir     tur     materialni       bitta       chorakda       h al     etish     va     uni
tugallashni           biz     tavsiya     etmaymiz.     Bir     xil       vazifa       bir     necha         darsda
muntazam       ravishda       takrorlansa,       u     h olda       o`quvchilar     faolligi     yo`qoladi,
oldinga       qo`yilgan     maqsadga       erisholmaydi,   eng     yomon   tomoni       alo h ida
bir   darsning     zichligi   pasaydi. Shu       sababdan   biz   quyida     misol     tariqasida
alohida   bir  chorakka  mo`ljallangan darslar  reja   grafigini   keltiramiz
1 Dastur 
bo`liml
ari Yil
lik I I
I I
I
I I
V Ja
mi 1 2 3 4 5 6 7 8 9 1
0 1
1 1
2 1
3 1
4 1
5 1
6 1
7 В
а
ҳ
.
к
So
at ch
or
ak 6
8
1 Bilim 
asoslari Yil davomida              Choraklar davomida
2 Gimna
stika 14 - 4 1
0 1 14
3 Ye ngil 
atletika 20 10 - - 1
0 20 Х Х Х Х Х Х Х Х Х Х
4 Sport 
o`yinla
ri 12 4 6 - 2 12 Х Х Х Х
5 H araktl
i  10 4 2 4 - 10 Х Х Х Х o`yinla
r
6 Kurash 12 - 2 6 4 12
Jami 68 18 1
4 2
0 1
6 68
 
Eslatma:  a)  kurash  darslarida,   qiz  bolalarga  gimnastika  materiallari olinadi.
b) yillik     soatlarni   taqsimlashdan     oldin   yil     kalendar     asosida     choraklardagi
ish     haftasi     aniqlanib     olinadi,     chiqqan     hafta       ikkiga     ko`paytiriladi,     natijada
chorak  soati  chiqadi.
          Har  bir  sinfda  haftasiga  ikkita   dars  o`tiladi. 
                 s) yillik   soatlarni   choraklarga     taqsimlashda   albatta,   maktabning   shart-
sharoitlarini       o`quvchilarning       jismoniy       tayyorgarligini,     mavsum,     iqlim     va
boshqa   ob`ektiv    hamda  sub`ektiv  omillarni   hisobga  olish  zarur. 
  Ish  rejasi.   Bu  hujjat  chorakka  yoki  yarim  yilga  tuziladi. Amalda  bu  hujjatni
ko`pincha   kalendar   va     darslar    bo`yicha   reja   deb     ataydilar.     Rejalashtirish
tizimida  u  metodik  ta`minlash  vazifasini bajaradi.  Ish  rejasining  ob`ekti  dastur
va     grafikda       ko`rsatilgan       asosiy     mashqlar       bo`libgina       qolmasdan,     ya`ni
shunga  taalluqli   bo`lgan  tayyorlov,  yordamchi  va  nazorat  mashqlari   hamda
uyga     vazifa     kiradi.     Asosiy       e`tibor         har     tomonlama     mashg`larga     beriladi.
Masalan,  arg`amchi bilan  sakrash   umumiy   va    maxsus  chidamlilikni,  to`g`ri
harakatni,       sakrovchanlikni       rivojlantiradi,       u     tos,     tizza,     oshiq       bo`ginlarini
mustahkamlaydi  va  butun  tana  muskullarini  takomillashtiradi.
                  Ish     rejasida     o`qituvchi       har     bir     mashg`ulotning     vazifasini       belgilab
oladi.  Bu  jarayonda    u oldingi  o`rgatish  dasturidan  foydalanadi. 
               Asosiy   qism   mazmuni     belgilanib,     so`ngra   tayyorlov   qismiga     manba
tanlanadi.     Ular     asosiy,       maxsus     va     yordamchi   ,     umumiy     rivojlantiruvchi
mashg`larga  bo`linadi.  Shu  o`rinda   quyidagini eslatib  o`tamiz:  tayyorlov  qism
mashqlari  asosiy  qism  vazifalariga  taalluqli  bo`lishi  kerak.  Yangi asosiy  qism
vazifalarini       bajarish     uchun   bolalarning     qaysi         muskul     va     bug`inlari harakatchanligi     talab      etsa,      shu   bug`in    va    muskullarga   ko`proq      xilma-xil
mashqlarni  berish  maqsadga   muvofiqdir.  
        Darsning  yakunlov  qismini   rejalashtirishda   o`tilgan   dars  bilan   kelgusi
dars     aloqasini     ta`minlashni     unutmaslik     kerak.     Bunda       o`quvchilarga       uyga
vazifa       berish,       o`tilgan       materiallarni       takrorlash       hamda       mustaqil     ishlar
orqali     erishiladi.   Shu     yerning       o`zidayoq     ko`nikma     va       malakalarni
shakllantirish  uchun   mashqlar   rejalashtiriladi.
         Ish  rejasi  vaqtli   rejaga  kiradi.  Quyida  muayyan   soatga   mo`ljallangan
ish  rejasini   keltiramiz.
              Dars     konspekti.     O`qituvchining       bu     rejasi       eng     aniq     va     operativ
rejalashtirishga       kiradi.     U     darslarni       rejalashtirish     tizimini     tugallaydi     va
tashkiliy       ishni     bajaradi.     Konspekt     o`qituvchining     darsga     tayyorgarligining
bevosita  natijasidan  iborat.   Konspekt  ish  rejasi  asosida  parallel  sinflar  uchun
ham  ishlab  chiqiladi.
         Dars  konspekti   aniq   vazifaga   ega   bo`lib,   o`qituvchi  shu  vazifalarni
darsda       hal     etishi     kerak.         Hamma     guruh       o`quvchilarining     tayyorgarlik
darajasi       hisobga     olinishi     kerak.     Bu     esa     pedagogik     jarayonni     tezlatadi.
Vazifalar   qoidaga       binoan   titul   varaqning   o`ziga,     ya`ni   konspekt   so`zidan
so`ng  yoziladi.  So`ng  o`quvchilarning   erishgan   harakat  faoliyatlari   darajasini
hisobga  olgan   holda  vazifalar  mazmuni  aniqlashtiriladi.  
        Konspektga  darsda  o`tilishi   kerak  bo`lgan  mashqlar  ketma-ket  yoziladi:
mashqlar,     nazariy     ma`lumot     va     uyga     vazifa,     fanlararo     aloqa       imkoniyati
ko`rsatiladi.       Birinchi     navbatda       ma`lum     darsga       mashqlar       tanlanishi
maqsadga     muvofiqligini     asoslash     zarur,       ya`ni     ularning     aniq     nimaga
mo`ljallanganligini       ko`rsatish     shart.       Dars     vazifalari       belgilab     olingandan
so`ng   darsning     qayerda     o`tilishi,     moddiy-texnik   ta`minlash,   jihozlar,   sport
snaryadlari,   asbob-anjomlar  ko`rsatilishi  lozim.   
               Dars   mazmuniga   aniqlik   kiritilib,   yozib   bo`lgandan   so`ng,   mashqlarni
takrorlash     soni    va    vaqti      deb      ko`rsatilgan    grafaga   -    mashqlarni     takrorlash
soni,     mashq     uchun     berilgan     vaqt,     masofaning     uzunligi     qanchaligi aniqlashtiriladi.    Mashqlar   me`yori   va   vaqti     bolalar   va   qizlar   uchun   alohida
ko`rsatiladi.
                Metodik     ko`rsatma       grafasiga       metodik(uslubiy)     ishlar,     pedagog       va
sog`lomlashtirishning       o`zaro     didaktik         munosabati     tarbiyalash       va
sog`lomlashtirish   ta`sirining   yo`llari,    qo`shimcha  vazifalar,   faollarini  darsga
tayyorlash     usuli       nazoratning     shakl     va       usullari,     mustaqil     ishlar     bo`yicha
ko`rsatmalar  yoziladi.    Metodik   ko`rsatma  grafasi  bilan    Tashkiliy  ko`rsatma
grafasini    bir-biriga  qo`shib  yu borish  ham mumkin. Agar  tashkiliy  ko`rsatma
alohida   yoziladigan     bo`lsa,   u   holda   bu   grafaga   sinf   va   guruhni   boshqarish
usuli,     asbob-anjom       va     sport     snaryadlarini     taqsimlash       va     yig`ishtirish,
ularning       o`rni     o`yinlarni     tashkil     etish     ishlar     turi,   texnik     xavfsizlikni
ta`minlash  yo`llari  yoziladi. 
II BOB. Dars konspektini tuzish uslubiyati
2.1.Dars ishlanmasiga qo`yilgan talab va ijrosi o`quv jarayonida bajarilish
tahlili
O`qituvchining   darsga   puxta   tayyorgarligi   ta'lim   muvaffaqiyati   va   samarasi
garovidir.   Dars   bu,   sinfda   taqvim-mavzu   reja   asosida   belgilangan   vaqt   davomida
o`qituvchi   tomonidan   o`quvchilar   uchun   o`quv-tarbiya   jarayonining   maqsadli
tashkil etilishidir.  
          Shunday   ekan,   har   bir   o`qituvchi   darsga   sifatli   va   puxta   tayyorlanmasdan
kirishni  insoniylikka, pok vijdonga xiyonat ekanligini va ish haqini halollab olish
lozimligini his qilishi kerak. Chunki, har bir fan o`qituvchisi faoliyati asosini sifatli
dars o`tish, o`quvchilarga yaxshi ta'lim-tarbiya berish tashkil etadi.
O`qituvchining   darsga   tayyorgarligi   shartli   ravishda   quyidagi   ikki
bosqichdan iborat: 1. O`qituvchining o`z fani yuzasidan umumiy tayyorgarligi.
2. O`qituvchining har bir darsga kundalik tayyorgarligi.
O`qituvchining   umumiy   tayyorgarligi   muntazam   amalga   oshirib   boriladigan
jarayon bo`lib, o`quv yili boshlanishi oldidan quyidagilarni qamrab oladi:
 Davlat   ta'lim   standarti   (DTS),   o`quv   dasturi,   o`quv   reja   hamda   ularga
berilgan tushuntirish xatlarini o`rganib chiqish;
 O`zi   dars   beradigan   o`quv   faniga   oid   yangi   ilmiy   va   metodik
adabiyotlarning    mazmuni bilan tanishish;
 tegishli     ko`rgazma materiallarni, o`quv-jihozlarini o`rganish, ularni qo`llay
bilish;
 ilg`or   o`qituvchilarning   ish   tajribalarini   o`rganish,   tahlil   qilish   orqali   o`z
bilimini kengaytirish;  
 kompyuter texnikasidan foydalanish ko`nikmasini shakllantirib, bu boradagi
mahoratini   oshirish,   elektron   darsliklar,   matn   muharrirlari,   "ZiyoNet"
axborot   ta'lim   portaliga   joylangan   ma'lumotlardan   samarali   foydalanish
kabilardir.
O`qituvchining darsga kundalik tayyorgarligi eng asosiy vazifalardandir.  
Darsga tayyorgarlik ko`rish quyidagi bosqichlarda amalga oshirilishi lozim:
1-bosqich:   Taqvim-mavzu   rejadagi   yangi   mavzu   va   unga   ajratilgan   vaqt   (soat)
aniqlashtirib olinadi.  
2-bosqich:   DTS   va   o`quv   dasturidan   o`tilayotgan   mavzu   yuzasidan   o`quvchida
qanday   tushunchalar   (bilim,   ko`nikma   va   malakalar)   shakllantirilishi   lozimligi
aniqlashtirilib, shu asosida dars maqsadlari belgilab olinadi.
3-bosqich:   Mavzu   asosida   darsda   foydalaniladigan   texnik   vositalar,   elektron
manbalar,   slaydlar,   ko`rgazmali   va   didaktik   materiallar,   adabiyotlar   o`rganib
chiqiladi hamda dars ishlanmasi (konspekti) yoziladi.  
Dars ishlanmasi (konspekt)ning tarkibiy qismlari quyidagilardan iborat: Sana,   sinf   (parallel   sinflar   uchun   bitta   mavzu   bo`yicha   alohida-alohida   dars
ishlanmasi   (konspekt)ni   yozish   shart   emas,   bitta   mavzuga   bitta   dars   ishlanmasi
yozilsa kifoya. 5-"A", "B" sinflar deb ko`rsatiladi), fan nomi yoziladi.
Darsning mavzusi (taqvim-mavzu reja asosida).
Dars   maqsadi   (darsga   qo`yilgan   maqsad   45   daqiqa   davomida   bajariladigan
(erishiladigan),   aniq,   hayotiy   (real)   va   dars   yakunida   baholanadigan(o`lchamli)
bo`lishi maqsadga muvofiq):
a)   ta'limiy   maqsad   -   dars   jarayonida   o`quvchilarda   shakllantiriladigan   bilim,
ko`nikma va malakalar asosida belgilanadi;
b)   tarbiyaviy   maqsad   -   dars   jarayonida   o`quvchilarda   qaysi   axloqiy   sifatlar
shakllantirilishi asosida belgilanadi;
s) rivojlantiruvchi maqsad - dars natijasida o`quvchilarda qaysi bilimlar va axloqiy
fazilatlar rivojlantirilishi asosida belgilanadi.
Dars   turi:   yangi   tushuncha,   bilimlarni   shakllantiruvchi;   o`quvchilarning   bilim,
ko`nikma   va   malakalarini   rivojlantiruvchi;   umumlashtiruvchi;   o`quvchilar
egallagan bilim, ko`nikma va malakalarni tahlil, nazorat qiluvchi     kabi dars turlari
bo`lishi mumkin.
Darsda   foydalaniladigan   metodlar:   bunda   an'anaviy,   zamonaviy,   interfaol
metodlardan   o`tilayotgan   mavzuning   o`quvchilar   tomonidan   samarali
o`zlashtirilishiga xizmat qiladiganini oqilona tanlash lozim.
Darsda   foydalaniladigan   jihozlar:   texnik   vositalar,   slaydlar,   ko`rgazmali   va
didaktik materiallar.
Darsni tarkiban quyidagi qismlarga ajratish mumkin:
 tashkiliy qism;
 o`tilgan mavzuni takrorlash (mustahkamlash);
 yangi mavzuni tushuntirish;
 yangi mavzuni mustahkamlash;
 o`quvchilarni baholash;
 uyga vazifa berish.   Dars ishlanmasini tayyorlashda o`qituvchi darsning har bir qismini e'tiborga olishi
maqsadga muvofiq.
Dars   ishlanmasi   (konspekt)   hamma   o`qituvchida   bo`lishi   shart.   Lekin   dars
ishlanmasi   qanday   mazmunda,   hajmda   va   necha   varaqdan   iborat   bo`lishi
o`qituvchining   dars   o`tishdagi   o`ziga   xos   yondashuvidan     kelib   chiqqani   ma'qul.
Bunda hamma o`qituvchi uchun bir xil chegara, cheklov o`rnatib bo`lmaydi.  
Agarda   o`qituvchi   dars   berayotgan   o`quvchilarning   o`zlashtirish   samaradorligi
yuqori   bo`lsa,   ular   turli   ko`rik-tanlovlarda   yuqori   natijalarga   erishgan   bo`lsa,
o`qituvchining   dars   jarayoniga   maktab   ma'muriyati   va   hududiy   xalq   ta'limi
boshqaruvi idoralari xodimlari tomonidan halaqit berishlariga yo`l qo`yilmaydi.
Dars   ishlanmasi   (konspekti)   qo`lyozma   shaklida   yoki   kompyuterda   yozilishi
mumkin. Dars ishlanmasini kompyuterda yozish uchun esa o`qituvchi, albatta, o`zi
kompyuterda ishlashni bilishi lozim.  
Direktorning   o`quv-tarbiyaviy   ishlar   bo`yicha   o`rinbosari   har   bir   o`qituvchining
dars ishlanmasini ko`rib, tasdiqlash jarayonida ularda darsga kirish uchun quyidagi
eng muhim(minimum) hujjatlar bo`lishini nazorat qiladi:
 dars ishlanmasi (konspekti);
 taqvim-mavzu reja;
 o`quv dasturi;
 darslik.
O`qituvchilarning   darslarini   tahlil   qilish   -   samaradorlikka   xizmat
qiladi.   O`qituvchilarni   o`z   ustida   mustaqil   ishlashlari,   ijodiy   izlanishlari   orqali
ta'lim   samaradorligini   oshirishga   yordam   beradigan   omillardan   biri   -   muntazam
ravishda o`qituvchilarning darslarini tahlil qilishdir.
O`qituvchi   darsini   kuzatish   va   tahlil   qilish,   ularning   pedagogik   mahorati,   ish
tizimi,   o`quvchilarining   o`zlashtirishi,   bilim   darajasi   kabi   sohaviy   va   kasbiy
layoqati   yuzasidan   xulosa   chiqarish   hamda   o`qituvchilarning   o`zaro   tajriba
almashish imkonini beradi. Dars tahlili kuzatish va o`rganish shaklida olib boriladi.   Xalq ta'limi muassasalari
faoliyatini   metodik   ta'minlash   va   tashkil   etish   tuman   (shahar)   bo`limi   mudirlari,
o`rinbosarlari, metodistlari tomonidan haftasiga kamida 2 soat, ta'lim muassasalari
direktorlari, ularning o`rinbosarlari tomonidan 4 soat, fan metodbirlashma rahbari
tomonidan 2 soat, o`qituvchilar tomonidan 1 soat o`qituvchilar darslari kuzatilishi
va tahlil qilinishi belgilangan.
Dars   kuzatish   va   tahlil   qilish   orqali   o`quvchilarning   umumiy   tayyorgarligi,   bilim
olishdagi faolliklari, fanga bo`lgan qiziqishlari, o`quv materiallari va jihozlar bilan
mustaqil   ishlay   bilishlari,   o`qituvchiga   bo`lgan   munosabatlari   aniqlanib,   tahlilga
tortiladi.   Bunda   asosiy   mezonlar   sifatida   o`qituvchi   tomonidan   dars   maqsadining
to`g`ri   qo`yilganligi,   o`quv   dasturi   asosida   dars   jarayonini   to`g`ri   rejalashtirishi,
materiallarini bilish darajasi, yangi mavzuni tushuntirish jarayonida asosiy g`oyani
ajratib   olishi,   ilmiylik,   ko`rgazmalilik   tamoyillariga   rioya   qilishi,   darsda
hamkorlikka   erisha   olishi,   bilim   va   ko`nikmalarni   o`zlashtirishni   nazorat   etishi,
dars mobaynida vaqtdan unumli foydalanishi va pedagogik muomala madaniyatini
egallaganlik darajasi kabi jihatlar inobatga olinadi.
Unutmangki, sifatli dars - bu, o`quvchilar tomonidan samarali o`zlashtirilgan dars.
Dars   boshlangandan   keyin   hech   kimning   ushbu   jarayonga   halaqit   berishiga   yo`l
qo`yilmaydi.
Darsning tahlili quyidagi turlarga bo`linadi:
 1.Ilmiy tahlil. 
 2.Psixologik tahlil. 
 3.Metodik    tahlil. 
 4.Didaktik    tahlil. 
 5.Umumpedagogik   tahlil   va   boshqa   tahlillar   (yoki   bularning   hammasini
qamrab oladigan kompleks tahlil).
O`qituvchilarning   darslarini   tizimli   tahlil   qilish   o`qituvchilarga   amaliy-metodik
tavsiyalar berishga va natijada dars samaradorligining oshishiga xizmat qiladi.   Ta'lim  muassasalaridagi  fan metodbirlashmalarining asosiy  vazifasi  o`zaro tajriba
almashish   asosida   ta'lim   va   tarbiya   jarayonining   ilg`or   pedagogik   texnologiyalar
asosida samarali tashkil etilishini ta'minlashdan iborat.  
Fan   metodbirlashmalari   ta'lim   muassasalarida   fan   oyliklari,   ochiq   darslar
festivallari   jarayonida   o`tkaziladigan   barcha   turdagi   mashg`ulotlarning   asosan
o`rganilishi   qiyin   yoki   murakkab   bo`lgan   mavzular   asosida   tashkil   etilishini
ta'minlaydi.  
Har bir fan yo`nalishidagi metodbirlashmalarda "Men o`zlashtirilishi qiyin bo`lgan
mavzular   bo`yicha   darslarni   qanday   tashkil   etaman?"   mavzusidagi   ochiq
muhokamalar tashkil etiladi.
Fan   o`qituvchilari   astoydil,   vijdonan   yondashgan   holda   "Bilimlar   bellashuvi"da
o`quvchilarining   faol   ishtirokini   ta'minlaydi.   "Ustoz-shogird"   tizimida,   "O`rgan-
o`rgat" tadbirlarida chin yurakdan, faol ishtirok etadilar.  
2.2.Dars konspektini tuzish uslubiyati
J ismoniy  t arbiy a darsini t uzilishi
Jismoniy  tarbiya   darslari  bilan   bog’liq  masalalarning eng asosiylaridan
biri bu  darsning tuzilishidir.  Darsning to’zilishi,   dars strukturasi  degan
atamalar 1940 yillarda pedagogikaga kirib kelgan.
Darsning   tuzilishi   –   bu   dars   qismlari   soni,   ularni   ketma   ketligi   va
mazmuni, davomiyligidir – deb ta’rif berish mumkin.
Darsni   tuzilishiga   oid   maxsus-ilmiy   adabiyotlarda   mutaxasislar
tamonidan   turiga   fikrlar   bildirilgan.   Masalan   ba’zi   mutaxasislar   darsni
kirish   –   tayyorlov   –   asosiy   –   yakuniy   qismlardan   iborat   deb   biladilar. Yana bir qator mutaxassislar jismoniy tarbiya darslari tashkiliy – asosiy
– yakuniy qismlardan iborat deb hisoblanadi.
Ammo   bunday   baxs   –   munozara   va   fiqrlarga   chek   qo’yilgan.   Bugungi
kunda   jismoniy   tarbiya   darslarituzilishiga   ko’ra   uch   qismdan   iborat   va
ular darsning tayyorlov qismi, darsni asosiy qismi, darsni yakuniy qismi
deb nomlanadi.
Darsning tayyorlov qismida o’quvchilarni har tomonlama darsni asosiy
qismida   bajarilishi   lozim   bulgan   asosiy   vazifalarga   tayyorlab   olishdan
iborat bo’lib bu qismga 8 – 12 minut ba’zan ko’prok vakt rejalashtiriladi.
Darsning   asosiy   qismida   o’qituvchi   tomonidan   to’zilgan   dars
ishlanmasiga   ko’ra   sinfda   jismoniy   tarbiyadan   o’quv   dasturida
belgilangan   yangi   mashqlar   o’qtiriladi,   yoqi   avval   o’qitilgan   mashqlar
takrorlanadi,  takomillashtiriladi.  Jismoni  tarbiya  darslarini asosiy  qismi
uchun   25-30   daqiqa   vaqt   ajratilishi   maqsadga   muvofiq   hisoblanadi.
Darsni   asosiy   qismini   tashkil   etish   turli   xil   bo’lishi   mumkin.   Ya’ni
jismoniy   tarbiya   bo’yicha   DTS   va   o’quv   dasturi   bo’limlari   (gimnastika,
yengil   atletika,   suzish,   kurash   sport   o’yinlari,   harakatli   o’yinlar)   ni   o’quv
materialini o’qitish darsni asosiy qismini turli usullarda tashkil etishni talab etadi.
Darsni   yakuniy   qismi   uchun   3-5   daqiqa   sarflanadi.   Unda   darsni   asosiy   qismida
o’quvchilar   olgan   jismoniy   nagruzka   holati   pasaytiriladi,   yengil   mashqlar   bilan
yakunlanadi.   O’quvchilar   rag’batlantiriladi,   lozim   bo’lsa   topbeh   beriladi,
baholanadi   va   uyga   vazifa   beriladi.   Uyushgan   holda   dars   utilgan   joydan   chikib
ketiladi.   Dars   qismlarini   to’g’ri   tashkil   etilishi   darsni   uzliksizligini   va
samaradorligini ta’minlashga katta imkoniyatlar yaratib beradi.
Jismoniy tarbiya darslariga qo’yiladigan talablar.
 Jismoniy   tarbiya   darsiga   vazifalar   aniq   qo’yilgan   bo’lishi   kerak;   -Dars
uslubiy va tarbiyaviy tomondan to’g’ri tashkil etilishi;  Oldingi o’qitilgan materiallarni izchil davom ettirish va ayni paytda ma’lum
darajada kelgusi darsning vazifasiga bog’lik bo’lishi kerak;
 O’quvchilarni yoshi, jinsi jismoniy tayyorgarlik darajasi, siyosatligi hisobga
olgan xolda ularni jismoniy rivojlanishiga ijobiy ta’sir ko’rsatuvchi jismoniy
mashqlarni to’g’ri tanlash;
 Jismoniy   tarbiya   darslari   o’quvchilar   uchun   kizikarli   bo’lishi   va   uquv
faoliyatini faollashtirishga xizmat kilishi kerak;
 Jismoniy tarbiya darslarida tarbiyalishi boshqa turlarini ham amalga oshirib
borish zarur;
 Jismoniy   tarbiya  darsini  o’quv  kun  tartibidagi  boshqa  fanlar   bilan   muvofiq
olib borilishi darsga qo’uyiladigan asosiy talablardan xisoblanadi .
Jismoniy tarbiya darsining pedagogik vazifalariga ko’ra tasniflanishi
Jismoniy   tarbiya   darslari   tashkil   etilishna,   ta’lim   tarbiyaning   yo’nalishiga
qo’yilgan pedagogik vazifalariga ko’ra tasniflanadi (turlanadi). Unga kura jismoniy
tarbiya   darslari   “Kirish”,   yangi   materiallarni   uyushtirish,   “aralash”,
“takomillashtirish”, “yakuniy darslar” deb turlanadi.
Kirish   darslari   o’quv   yilning,   choraklarning   birinchi,   shuningdek   o’quv   choragi
uchun   rejalashtirilgan   dasturning   yangi   bo’limi   boshlanishidagi   darslardan   iborat.
Ular   ma’ruza,   suhbat,   muloqot   tarzida   ham   tashkil   etilishi   mumkin.   Bunda
o’qituvchi   masalan   o’quv   dasturi   talablari   haqida   o’quvchilarga   o’quv   yilida
kilinadigan ishlar talablar haqida ma’lumot berishi mumkin.
Yangi materialni o’zlashtirish darsi
O’quv dasturining yangi mavzularini o’zida mujassamlashtiradi, oldingi o’qitilgan
darslar mavzularini nihoyasi bilan bog’lanadi.
Aralash   darslar   –   bu   darslar   amalda   eng   ko’p   qo’llaniladigan   tur   hisoblanadi.
Aralash   dars   mazmuniga   ko’ra   tushintirish,   o’zlashtirish,   mustaxkamlash   va
takomillashtirish kabi etaplarini o’z ichiga oladi. Mustahkamlash va takomillashtirish darslar. 
Kirish,   yangi   materiallarni   o’zlashtirish   darslaridan   keyin   harakat   masalalari
o’zlashtirilgandan   so’ng,   uzlashtirilgan   jismoniy   mashqlarni   mukammal   bajarish
maqsadida   tashkil   etiladi.   Yakunlash   darslari   –   mazmuniga   ko’ra   va   pedagogik
vazifasi   nuqtai   nazaridan   to’rlanayotgan   darslardan   butunlay   farqlanadi.   Bu
darslarda   o’quv   choragi,   o’quv   dasturidagi   turkum   darslarga,   o’quv   yili
davomidagi darslarga yakun yasaladi. Yakuniy darslar o’quvchilarning bilimlari va
ko’nikmalarini baholash tarzida amalga oshiriladi.   Yuqorida qayd etilgan jismoniy
tarbiya   dars   turlaridan   tashqari.   Darslarni   tashkil   etish   xarakteriga   kura   ham
turlanadi.
Ular:
1.Aksentli (urg’uli) darslar 
2.Aralash darslar.
3.Majmuaviy darslar deb nomlanadi.
Aksentli  darslar  mazmuniga  ko’ra  dasturining  alohida  ajratilgan  bo’limi   bo’yicha
tashkil   etish   demakdir.   Ya’ni   aksentli   dars   diqqat   gimnastika,   yengil   atletika,
voleybol,   basketbol   va   h.k.ga   yo’naltirilgan.   Darsni   o’qitish   jarayoni   diqqat   shu
bo’lim materialini o’rganish, takrorlash yoqi takomillashtirishga qaratilgan bo’ladi.
Aralash   darslar   mazmuniga   ko’ra   o’quv   dasturi   tarkibidagi   bir   necha
bo’lim   materialini   o’qitishni,   o’zlashtirilmagan,   o’zlashtirilib,
takomillashtiriladigan   materialni   o’qitishga   qaratiladi.   Bunday
darslarda   o’quvchilar   bir   necha   guruhlarga   bo’linib,   dars   davomida
o’zlashtirmagan   mavzulari   ustida   o’qituvchi   nazarati   va   rahbarligida
ishlaydilar.
Majmuaviy   darslarning   mazmuni   o’quv   dasturining   tartibidagi   bir
necha   bo’lim   materialar   bo’yicha   tashkil   etiladi.   Ya’ni   aniq   pedagogik
vazifalarga   ko’ra   bir   darsni   o’zida   bir   necha   mavzu   (voleybol,   yengil atletika,   kurash,   gimnastika   va   x.k.)   o’qitiladi.   Bunday   darslar   amalda
kam tashkil etiladi.
J ismoniy  t arbiy a bo’y icha ishlanma (k onspek t ) t uzish usuli
Jismoniy   tarbiya   darsining   ishlanmasi   (konspekt,   bayonnoma)   o’quv
ishlarini   rejalashtirishning   eng   asosiy   hujjati   hisoblanadi.   Dars
ishlanmasini puxta tuzilishi
darsni   samarali   o’tishini   ta’minlashga   katta   ta’sir   ko’rsatadi.   Dars
ishlanmasi tuzishga konkret talablar qo’yilsada uni puxta va na’munali
tuzish   o’qituvchidan   ijodiy   yondoshuv   bilim   va   tajriba   talab   qiladi.
Na’munali   davr   talabiga   mos   yangi   pedagogik   texnologiyalardan
foydalanib   tuzilgan   dars   ishlanmasini   tuza   olgan   o’qituvchi   albatta
ushbu rejaga ko’ra samarali dars ham o’tib bera oladi deyish mumkin.
Dars   ishlanmasi   har   bir   sinf   uchun   har   bir   darsga   muljallab   tuziladi.
Albatta 1 soatga mo’ljallangan dars ishlanmasi o’quv jarayonini tashkil
etishga   doir   hujjatlarga   mos   bo’lishi   kerak.   Dars   ishlanmasi   umumiy
o’rta ta’limning DTSga jismoniy tarbiya  bo’yicha o’quv dasturiga,  o’quv
ishlarining   yillik,   choraklik,   oylik   va   haftalik   rejalariga   mos   bo’lishi
nazarda   tutilmog’da.   Umumiy   pedagogikada.   Jismoniy   tarbiya
nazariyasi   va   metodi.   Novikov   A.D,   Matveyev   A.P,   Maxkamjonov   K.M,
Abdullayev   A,   Rafiyev   X,   Salomov   R.S,   Xo’jayev   P   kabi   mutaxasislarni
tavsiyalariga   ko’ra   turli   shakldagi   dars   ishlanmalaridan   foydalanish
mumkin.   Hozirgacha   ishlab   chiqilgan   dars   ishlanmalariga   va   shaxsiy
tajribalarga   tayanib   qo’yidagi   dars   ishlanmasini   na’muna   sifatida tavsiya   etamiz.   Ushbu   ishlanma   dars   ishlanmalari   ichida   har   jihatdan
o’qituvchi   uchun   qulay   hisoblanadi.   Har   bir   dars   uchun   tuzilgan   dars
ishlanmasining   puxta   tuzilishi,   vazifalarni   to’g’ri   qo’yilishi   darsni
samarali tashkil etishni ta’minlaydi.   Yana shuni qayd etib o’tish lozimki
o’qituvchi har bir dars uchun yuqoridagi hajmda dars ishlanmasi yozsa
buning uchun ortiqcha yozish, ko’p mehnat qilish, vaqtni yo’qotish deb
bilishi mumkin. Buni inobatga olib quyidagi tavsiyalar beriladi:
 o’qituvchida   har   bir   sinf   uchun   kamida   4-5   ta   kengaytirilgan
mukammal dars ishlanmasi bo’lishi shart;
 qolgan   darslar   uchun   tuzilgan   dars   ishlanmasini   qisqartirilgan
holda tuzish ham mumkin;
Dars   ishlanmasini   tuzishda   ba’zi   talablarga   amal   qilinadi.   Jumladan,
ishlanmaning qisqartirilgan shakli ham tushunarli bo’lishi kerak.Buning
uchun quyidagilarga ahamiyat berish kerak:
 o’qituvchi   o’quv   yili   boshida   har   bir   sinov   uchun   10-12   ta   URM
kompleksini tuzishi kerak;
 URM kompleksi bir-birini takrorlamasligi kerak;
 URM kompleksi alohida jamlanadi;
 dars   ishlanmasi   tuzishda   URM   darsning   asosiy   qismiga   mos
bo’lishi lozim;
Ammo   darsda   berilgan   URM   kompleksi   tshliq   bajartirilishi   nazarda
tutilib, avvaldan tayyorlangan dars ishlanmasiga ilova qilib qo’yiladi.
URM   turli   xil   usullarda   o’tkazilishi   ham   o’quvchilarda   jismoniy   tarbiya
darslariga bo’lgan qiziqishini oshiradi va faollashtiradi. Shuning uchun
har   darsda   turli   xil   URM   mashqlaridan   foydalanish   maqsadga muvofiq.Umumrivojlantiruvchi   mashqlar   tuzishda   albatta
o’quvchilarning yoshi, jinsi va jismoniy tayyorgarligi, maktab sharoiti va
jihozlarning mavjudligi inobatga olinishi kerak.
Namunaviy dars ishlanmasi
Jismoniy  tarbiya  fanidan  dars  rejasi  3 - sinf  1 -  soat
Mavzu:    Haraktli o’yinlar    .
a)   J ismoniy   tarbiya   darslarida   o’zini   tuta   bilish   va   xavfsizlik   q oidalari ;   b)“Insiz
quyon”, “Nina, ip va tuguncha” harakatli o’yinlari.
Maqsad:   O’quvchilarni   jismoniy   sifatlarini,   chidamlilik   va   tezkorlikni
rivojlantirish.
chidamlilikni   oshirishga   qaratilgan   mashqlarni   mustaqil   bajarish   qoidalarini
bilish va ularga amal qilishni o’rgatish. 
Dars jihozi:  Se kun damer, bayroq ch a, xu sh tak va to’plar.
O’ti sh  joyi:  Sport zali, maydon.
 Sana:                                                       Sinf:  3 -G   sinf
Dars
qismla
ri Darsning bori sh i Me ’ yo
ri Uslubiy ko’rsatma
Kirish
-
tayyor
lov
qism:
12-15 - Saflani sh
- Salomla sh i sh
- Davomatnianiqla sh
- O’quv ch ilarnisog’lig’initek sh iri sh
- Darsningmazmunivavazifalarinitushun
tirish
- Saf mashqlarini «O’ngga», «chapga», 
«Orqaga» buyruqlarini bajarish.
- Ilonizibo’libyurish
Safda yurish, sekin yugurish, yugurish. 2-
marta
3-
marta O’quv ch ilarni bo’y-bo’yi 
bilan saqlani sh iga e ’ tibor 
beri sh .
O’quvilarni   sport   kiyimini
tek sh iri sh .
Kasal   o’quv ch ilarni
aniqla sh .
O’quv ch ilarni   4
qatorgasa f la sh .
1-mashq.
D.H. oyoqlar yelka kengligida, qo’llar 
belda.
1.Boshni o’ngga aylantiramiz.
2. Boshni chapga aylantiramiz.D.h. 4-6
marta Boshni   to’liq   egishga
e’tibor berish.
2-mashq. Qo’llarni   to’liq daqiq
a D.h. oyoqlar yelka kengligida, qo’llar 
yelkada.
1-2 qo’llarni oldinga aylantiramiz.
3-4 qo’llarni orqaga aylantiramiz. 4-6
marta aylantirishga   e’tibor
berish.
3-mashq.
D.h. qo’llar oldinga oyoqlar yelka 
kengligida 1-4 qo’llarni qaychisimon 
holatida harakatlantiramiz 2-4
marta Gavdani   tik   tutgan   holda
qo’llarni bir tekisda tezroq
aylantirish
4.   D.h.   qo’llar   belda,   oyoqlar   yelka
kengligida   ochilgan.   1-chapga   egiladi,   2-
d.h., 3-o’ngga egiladi, 4-d.h. 8-10
marta Pastga   egilganda   oyoq
tizzalari bukilmaydi.
5.D.h.   qo’llar   belda,   oyoqlar   yelka
kengligida ochilgan.
1-oldinga   egilib,   qo’llar   oyoq   uchiga
tekkiziladi.   2-d.h.,   3-orqaga   egiladi,   4-
d.h. 8-10
marta Dastlabki   holatga   4
komandasi bilan qaytamiz.
O’quvchilarni bir qatorga saflab, yangi dars o’ti sh  uchun tayyorla sh .
Asosiy
qism:
25-28 
daqiq
a « Uysizquyon »  o ' yini .
Ikkibosh - qaruvchidanboshqao ' yinchilar  
3-5  kishilikguruhlargabo ' linadilar .  Har 
qaysi guruh a'zolari qo'l ushlashib aylana 
hosil qiladilar. Aylanalar maydonchaning 
har yer, har yerida bir-biridan 3-6 qadam 
narida bo' ladi. Har qaysi aylana uya hi-
soblanib, birinchi raqamli o'yinchilar 
quyon nomini olib, aylana o'rtasida 
turadilar. Boshqaruvchilardan biri ovchi, 
ikkinchfsi uysiz quyon bo'ladi. 10mi
n.
5min
.
1 0mi
n.
Yaku
niyqis
m:
3-5
daqiq
a Qayta saflanish
Tiklanish,   nafas   rostlovchi   mashq
bajarish
O’quvchilarga   o’tilgan   dars   yakuni
haqida   qisqacha maolumot berish, ularni
baholash.
Darsni   yakunlash.   Hayrlashish.   Umumiy
saf maydonidan chiqib ketish. O’quvchilarni   saflanishiga
eotibor berish.
4x10 mokisimon yugurishni
mashq qilish.
Ilmiy  bo`lim  mudiri:_______________________________
                                                                              
_______________________________ Jismoniy  tarbiya  fanidan  dars  rejasi   3- sinf   1 soat
Mavzu:    Haraktli o’yinlar    .
a) “Qopqon”, “ Doiradan doiraga ” “Olib qochar” harakatli o’yinlari.
Maqsad:   O’quvchilarni   jismoniy   sifatlarini,   chidamlilik   va   tezkorlikni
rivojlantirish.
chidamlilikni   oshirishga   qaratilgan   mashqlarni   mustaqil   bajarish   qoidalarini
bilish va ularga amal qilishni o’rgatish. 
Dars jihozi:  Se kun damer, bayroq ch a, xu sh tak va to’plar.
O’ti sh  joyi:  Sport zali, maydon.
 Sana:     _____________Sinf:  3 -G   sinf
Dars
qism
lari Darsning bori sh i Me ’ yo
ri Uslubiy ko’rsatma
Kiris
h-
tayy
orlov
qism - Saflani sh
- Salomla sh i sh
- Davomatnianiqla sh
- O’quv ch ilarnisog’lig’initek sh iri sh
- Darsningmazmunivavazifalarinitushuntirish
- Saf mashqlarini «O’ngga», «chapga», 
«Orqaga» buyruqlarini bajarish.
- Ilonizibo’libyurish
Safda yurish, sekin yugurish, yugurish. 2-
marta
3-
marta O’quv ch ilarni bo’y-
bo’yi bilan saqlani sh iga 
e ’ tibor beri sh .
O’quvilarni   sport
kiyimini tek sh iri sh .
Kasal   o’quv ch ilarni
aniqla sh .
O’quv ch ilarni   4
qatorgasa f la sh .
1-mashq.
D.H. oyoqlar yelka kengligida, qo’llar belda.
1.Boshni o’ngga aylantiramiz.
2. Boshni chapga aylantiramiz.D.h. 4-6
marta Boshni   to’liq   egishga
e’tibor berish. :
12-
15
daqi
qa 2-mashq.
D.h. oyoqlar yelka kengligida, qo’llar yelkada.
1-2 qo’llarni oldinga aylantiramiz.
3-4 qo’llarni orqaga aylantiramiz. 4-6
marta Qo’llarni   to’liq
aylantirishga   e’tibor
berish.
3-mashq.
D.h. qo’llar oldinga oyoqlar yelka kengligida 1-4
qo’llarni qaychisimon holatida harakatlantiramiz 2-4
marta Gavdani tik tutgan holda
qo’llarni   bir   tekisda
tezroq aylantirish
4.   D.h.   qo’llar   belda,   oyoqlar   yelka   kengligida
ochilgan.   1-chapga   egiladi,   2-d.h.,   3-o’ngga
egiladi, 4-d.h. 8-10
marta Pastga   egilganda   oyoq
tizzalari bukilmaydi.
5.D.h.   qo’llar   belda,   oyoqlar   yelka   kengligida
ochilgan.
1-oldinga egilib, qo’llar oyoq uchiga tekkiziladi.
2-d.h., 3-orqaga egiladi, 4-d.h. 8-10
marta Dastlabki   holatga   4
komandasi   bilan
qaytamiz.
O’quvchilarni bir qatorga saflab, yangi dars o’ti sh  uchun tayyorla sh .
Asos
iyqis
m:
25-
28 
daqi
qa Doiradan doiraga
O'yinchilar bir necha guruhlarga bo'linadilar va 
start chizig'i oldiga saflanadilar. Har bir guruh 
oldida start chizig'idan finishgacha diametri  2 5 -  
30 sm bo'lgan  1 0 - 1 2  ta doira chiziladi.
O'yinboshining buyrug'i bilan birinchi turgan 
o'yinchilar doiradan doiraga sakray boshlaydilar 
va finishga yetgach, orqaga yugurib qaytadilar. 
Birinchi bo'lib yugurib kelganlar guruhiga bir 
ochko beriladi. O'yin bir necha marta takror- 
langanidan keyin ochkolar hisoblab chiqiladi, 
ko'proq ochko to'plagan guruh g'olib hisob- 
lanadi. O'yin bir necha marta 
takror- langanidan keyin
ochkolar hisoblab 
chiqiladi, ko'proq ochko 
to'plagan guruh g'olib 
hisob- lanadi.
Yak
uniy
qism
:
3-5
daqi
qa Qayta saflanish
Tiklanish, nafas rostlovchi mashq bajarish
O’quvchilarga   o’tilgan   dars   yakuni   haqida
qisqacha maolumot berish, ularni baholash.
Darsni   yakunlash.   Hayrlashish.   Umumiy   saf
maydonidan chiqib ketish. O’quvchilarni
saflanishiga   e’tibor
berish.
Ilmiy  bo`lim  mudiri:____________________________ 4 soat
Mavzu:    Yengil atlеtika.     a) URMni musta q il ravishda bajarish; b)  Q is q a masofaga
yugurish   tеxnikasini   o’rgatish;   v)Ye ngi l   atlеtika   yo’lakchasi   bo’ylab   to’ g’ ri
yurish va yugurish   qoidalari;d ) 30, 60 m etr  masfalarga     yugurish ; e)   2-3 da q i q a
davomida bir mе'yorda sеkin yugurish ;
Maqsad:   O’quvchilarni   jismoniy   sifatlarini,   chidamlilik   va   tezkorlikni
rivojlantirish.
chidamlilikni   oshirishga   qaratilgan   mashqlarni   mustaqil   bajarish   qoidalarini
bilish va ularga amal qilishni o’rgatish. 
Dars jihozi:  Se kun damer, bayroq ch a, arqon ch a, xu sh tak va to’plar.
O’ti sh  joyi:  Sport zali, maydon.
 Sana:                                                       Sinf:  3 - a-b  sinf
Dars
qisml
ari Darsning bori sh i Me ’ y
ori Uslubiy ko’rsatma
Kirish
-
tayyor
lov
qism: - Saflani sh
- Salomla sh i sh
- Davomatnianiqla sh
- O’quv ch ilarnisog’lig’initek sh iri sh
- Darsningmazmunivavazifalarinitush
untirish
- Saf mashqlarini «O’ngga», 
«chapga», «Orqaga» buyruqlarini 
bajarish.
- Ilonizibo’libyurish
Safda yurish, sekin yugurish, yugurish. 2-
marta
3-
marta O’quv ch ilarni bo’y-bo’yi
bilan saqlani sh iga e ’ tibor 
beri sh .
O’quvilarni   sport
kiyimini tek sh iri sh .
Kasal   o’quv ch ilarni
aniqla sh .
O’quv ch ilarni   4
qatorgasa f la sh .
1-mashq.
D.H. oyoqlar yelka kengligida, qo’llar 
belda. 4-6
marta Boshni   to’liq   egishga
e’tibor berish. 12-15
daqiqa 1.Boshni o’ngga aylantiramiz.
2. Boshni chapga aylantiramiz.D.h.
2-mashq.
D.h. oyoqlar yelka kengligida, qo’llar 
yelkada.
1-2 qo’llarni oldinga aylantiramiz.
3-4 qo’llarni orqaga aylantiramiz. 4-6
marta Qo’llarni   to’liq
aylantirishga   e’tibor
berish.
3-mashq.
D.h. qo’llar oldinga oyoqlar yelka 
kengligida 1-4 qo’llarni qaychisimon 
holatida harakatlantiramiz 2-4
marta Gavdani   tik   tutgan   holda
qo’llarni   bir   tekisda
tezroq aylantirish
4.   D.h.   qo’llar   belda,   oyoqlar   yelka
kengligida   ochilgan.   1-chapga   egiladi,
2-d.h., 3-o’ngga egiladi, 4-d.h. 8-10
marta Pastga   egilganda   oyoq
tizzalari bukilmaydi.
5.D.h.   qo’llar   belda,   oyoqlar   yelka
kengligida ochilgan.
1-oldinga   egilib,   qo’llar   oyoq   uchiga
tekkiziladi.   2-d.h.,   3-orqaga   egiladi,   4-
d.h. 8-10
marta Dastlabki   holatga   4
komandasi   bilan
qaytamiz.
O’quvchilarni bir qatorga saflab, yangi dars o’ti sh  uchun tayyorla sh .
Asosi
yqism
:
25-28 
daqiq
a Yengil atletika .
a) URMni musta q il ravishda bajarish;
b)  Q is q a masofaga yugurish tеxnikasini 
o’rgatish;
v)Ye ngi l  atlеtika yo’lakchasi bo’ylab 
to’ g’ ri yurish va yugurish  qoidalari;
d ) 30, 60 m etr masfalarga   yugurish ;
e)  2-3 da q i q a davomida bir mе'yorda 
sеkin yugurish ; 10-
15
daq
7-8
daq
Yaku
niyqis
m:
3-5
daqiq
a Qayta saflanish
Tiklanish,   nafas   rostlovchi   mashq
bajarish
O’quvchilarga   o’tilgan   dars   yakuni
haqida     qisqacha   maolumot   berish,
ularni baholash.
Darsni   yakunlash.   Hayrlashish.
Umumiy saf maydonidan chiqib ketish. O’quvchilarni   saflanishiga
e’tibor berish. 5-6 soat
Mavzu:    Yengil atletika    . a ) Turgan joydan uzunlikka sakrash   (depsinish, uchish,
qo’nish   fazalari)ni   o’rgatish ;   b)   3x10   moksimon   yugurish; v)   Asta   va   o’rta
tеzlikda 200 mеtrga (200-100 mеtr) yurish bilan almashlab yugurish.
Maqsad:   O’quvchilarni   jismoniy   sifatlarini,   chidamlilik   va   tezkorlikni
rivojlantirish.
chidamlilikni   oshirishga   qaratilgan   mashqlarni   mustaqil   bajarish   qoidalarini
bilish va ularga amal qilishni o’rgatish. 
Dars jihozi:  Sekundamer, xushtak va  tennis  to’plar.
O’tish joyi:  Sport zali, maydon.
 Sana:  Sinf:  3-a-b sinf
Dars
qisml
ari Darsning borishi Me’y
ori Uslubiy ko’rsatma
Kirish
-
tayyor
lov
qism:
12-15
daqiqa - Saflanish
- Salomlashish
- Davomatni aniqla sh
- O’quv ch ilarni sog’lig’ini tek sh iri sh
- Darsning mazmuni va vazifalarini 
tushuntirish
- Saf mashqlarini «O’ngga», 
«chapga», «Orqaga» buyruqlarini 
bajarish.
- Ilon izi bo’lib yurish
Safda yurish, sekin yugurish, 
yugurish. 2-
marta
3-
marta O’quv ch ilarni bo’y-bo’yi 
bilan saqlani sh iga e ’ tibor 
beri sh .
O’quvchilarni   sport
kiyimini tek sh iri sh .
Kasal   o’quv ch ilarni
aniqla sh .
O’quv ch ilarni   4   qatorga
sa f la sh .
1.   D.h.   1-bosh   oldinga,   2-orqaga,   3-
chap yonboshga qayriladi, 4-d.h. 8-10
marta Gavdani   to’g’ri   ushlashni
nazorat qilish.
2.   D.h.   qo’llar   yelkada,   oldinga
harakat, qo’llar yelkada ortga harakat. 8-10
marta Elkalar   qimirlashi   shart
emas. 3.   D.h.   chap   qo’l   yuqorida,   o’ng   qo’l
pastda,   1-2   qo’llar   harakatlanadi,   3-4
qo’llar harakati almashadi. 8-10
marta Oyoqlar yerdan uzilmasligi
kerak.
4.   D.h.   qo’llar   belda,   oyoqlar   yelka
kengligida ochilgan. 1-chapga egiladi,
2-d.h., 3-o’ngga egiladi, 4-d.h. 8-10
marta Pastga   egilganda   oyoq
tizzalari bukilmaydi.
5.D.h.   qo’llar   belda,   oyoqlar   yelka
kengligida ochilgan.
1-oldinga   egilib,   qo’llar   oyoq   uchiga
tekkiziladi. 2-d.h., 3-orqaga egiladi, 4-
d.h. 8-10
marta Dastlabki   holatga   4
komandasi bilan qaytamiz.
6. D.h. qo’llar yonga uzatilgan, musht
holatda,   oyoqlar   yelka   kengligida
ochilgan.
1-beldan   yuqorisi   chapga   buriladi,   2-
d.h., 3-o’ngga buriladi, 4-d.h. 8-10 
marta O’tirgan   holatda   oyoqlar
uchiga og’irlikni beramiz.
O’quvchilarni bir qatorga saflab, yangi dars o’ti sh  uchun tayyorla sh .
Asosi
y 
qism:
25-28 
daqiq
a Yengil atletika .
a ) Turgan joydan uzunlikka sakrash  
(depsinish, uchish, qo’nish fazalari)ni 
o’rgatish ;
b) 3x10 moksimon yugurish;
v)  Asta va o’rta tеzlikda 200 mеtrga 
(200-100 mеtr) yurish bilan almashlab
yugurish.
2.ikki tomonlama o’yin. 3-
4marta
3-
4marta
3-
4marta Yaku
niy
qism:
3-5
daqiq
a Qayta saflanish
Tiklanish,   nafas   rostlovchi   mashq
bajarish
O’quvchilarga   o’tilgan   dars   yakuni
haqida     qisqacha   maolumot   berish,
ularni baholash.
Darsni   yakunlash.   Hayrlashish.
Umumiy   saf   maydonidan   chiqib
ketish. 3-
4marta O’quvchilarni   saflanishiga
eotibor berish.
4x10   mokisimon
yugurishni mashq qilish.
Xulosa
Xulosa   qilib   aytganda   ularga   metodik   ta`sir   etishning   xilma-xil   usullaridan
foydalanishi   kerak.   O`quv   materialini   o`zlashtirish   va   mustahkamlash   uchun,
mashqlarga   bo`lgan   ehtiyojda   katta   farq   mavjud.   Har   bir   o`quvchida   zaruriy
mashqlarning soni va hajmi har xil: alohida shug`ullanuvchilarning o`rgatish tempi
har   xil.   Yuqori   malakali   sportchi   tez   suratda   oqilona   yechimlarni   topishi   va
muayyan
musobaqa vaziyati uchun eng samarali texnik-taktik harakatlarni qo‘llashni bilishi
lozim.Uz   hayajonlarini   boshqarish   qobiliyatini   rivojlantiradi.   Sportchining   o‘z
hayajonli holatlarini boshqara olish malakasi ko‘p jihatdan ularning sport mahorati
oshishiga   yordam   beradi.Alohida   harakat   faoliyatining   texnikasini   o`zlashtirib
olishda   o`quvchilarning   xususiyatlarini   hisobga   olib,   yordamchi   mashqlarning
xarakterini   va   hajmini   o`zgartirib   berish   zarur. Jismoniy   madaniyat   mashg’uloti
dars   shakli.   Jismoniy   tarbiya   mashg’ulotlarini   o’rta   maktablarda   g’oyat   xilma-xil
bo’lib   ular   jismoniy   tarbiya   darsi,   jismoniy   tarbiya   mashg’ulotlari,   ertalabki
badantarbiya,   sport   musobaqalar,   tanaffusda   o’yinlar,   boshqa   darslarda
o’tkaziladigan jismoniy tarbiya mashqlari laxzalari va boshqalari kiradi. Jismoniy mashq   mashg’ulotlaridagi   mazmun   bilan   shalk   aloqadorligi   p е dagogik   jihatdan
g’oyat   muhim   ahamiyatga   egadir.   Kishilarning   jismoniy   sifatlarini   kamol
toptirishga   qaratilgan.   Faol  harakat  faoliyati  mashg’ulotlarning  asosiy   mazmunini
tashkil   etadi.   Jismoniy   mashg’ulotni   umumta'lim   maktablarida   juda   muhim
ahamiyatga egadir.   Chunki  bir  xofta tarbiyalanuvchilarga o’tiladigan ikki soatlik
jismoniy tarbiya darsi  uchun organizmdagi jismoniy harakatga bo’lgan talablarini
qoniqtira         olmaydi.         Shuning        uchun         jismoniy         tarbiya   mashg’ulotlarini
maktabda   to’liqliga   tashkil   etadi   va   o’tkaziladi,   mashg’ulotlarning   o’quv   joyiga
o’tkazilishi     ijobiy     ta'sir       ko’rsatadi.   Mashg’ulot   mazmuni   el е m е ntlarining
tuzilishi   jismoniy   mashq   mashg’ulotlarining   shaklni   tashkil   etadi.   Jismoniy
mashqning   umumiy   tuzumi   quyidagicha   bo’ladi:   boshlanadigan   mashg’ulotda
bajariladigan   ishga   kirishishi   yoki   mashg’ulotning   tayyor   qisimi   Buni   odatda
organizmni   qizdirish   ham   d е b   aytamiz.   Bu   jarayon   har   qanday   jismoniy
mashg’ulotlarning tarkibiy qismidir. Bu jarayon shug’ullanuvchilarni  organizmini
qizdirib   yuqori   ish   qobiliyatiga   tayyorlaydi.   O’quvchilar   organizining   jismoniy
mahoratlaridan,   organizmning   zurikishdan   asraydi.   Mashg’ulotning   bu   qismida
shug’ullanuvchilarning   barcha   a'zolarni   ya'ni   yurak,   qon   tomir   sist е masiga   va
boshqa   organlarini   ishga   kirishidan   tayyorlash   uchun   ularga   umumiy
rivojlantiruvchi   jismoniy   mashqlari   b е riladi.   Bunga   asosan   saf   mashqlarni,
yurishlarni.   s е kin   yugurishlarni,   bo’yini,   е lka,   qo’l   b е l   oyoqlarga   qaratilgan,
jismoniy harakatning iborat bo’lib har-xil yo’llari bilan amalga oshiriladi. Umumiy
rivojlantiruvchi   mashqlarning   organizm   zurikmaydigan   darajada   bazariladi
Shunday   yo’l   bilan   mashg’ulotning   asosiy   kimiga   organizmni   tayyorlaydi.
Mashg’ulotning   tayyorlov   qismi   xilma-xil   shaksda   tashkil   qilinadi   va   o’tkaziladi.
Safda turgan holatda to’rt  qator  bo’lib, aylana holatda, juft-juft  bo’lib qamrabadi,
mustaqil tashkil qilinadi, tarbiyalanadi, o’quvchilarning yoppasiga mashq qilinadi.
Maktabdagi o’quv-tarbiya ishini tashkil etishning asosiy formasi dars hisoblanadi. Foydalanilgan adabiyotlar
1.Abdullayev   A,   Xolkeldiov   Sh.X.   Jismoniy   tarbiya   nazariyasi   va   uslubyati.
darslik - T:. 2005 y
2.Abdumalikov   R.   Qudratov   R.   Sog’lom   avlod   tarbiyasida   jismoniy   tarbiya   va
sport uslubiy qo’llanma T:.2003 y 90 bet.
3.Abdumalikov   R.   Yunusov   T.   T:.   O’zbekistonda   jismoniy   tarbiya   ta’limining
rivojlanishi. T:. 1992 y
4.Axmedov   F.Q.   Jismoniy   tarbiya   nazariyasi   va   metodikasi   fanidan   101-   savolga
101 javob Jizzax - 2011 y.
5.Kerimov F.A. Sport sohasidagi ilmiy tadqiqotlar: darslik T:.2004 y. 334 bet.
97
7.Matveyev L.P. Teoriya i metodika fizicheskogo kul’tur ы . Uchebnik M.1991 g
8.Maxkamjonov   K.M.,   Xo’jayev   P.   Jismoniy   tarbiya   1-4-   sinf   uchun   o’quv
qo’llami 2008 y 9.Rafiyev   H.T.   Jismoniy   tarbiya   nazariyasi   va   metodikasi   fanidan   maruza
matniSamarqand-2005 y.

Yillik ish rejasi va dars konspektini tuzish uslubiyati

Kirish 

I BOB.Yillik ish rejasi va uni tuzish uslubiyati

1.1.Jismoniy tarbiya  darslarida   ishlarni rejalashtirish guruhlari va shartlari

1.2.Maktab  dasturi  bo`limini  rejalashtirishning   usullari

II BOB. Dars konspektini tuzish uslubiyati 

2.1.Dars ishlanmasiga qo`yilgan talab va ijrosi o`quv jarayonida bajarilish tahlili

2.2.Dars konspektini tuzish uslubiyati 

Xulosa 

Foydalanilgan adabiyotlar