Yillik ishlab chiqarish quvvati 150 ming tonna bo‘lgan magistral yo‘llar uchun rangli pardozbop bordyorlar ishlab chiqarishda innovatsion texnologiyasini loyihalash

Dokument ma'lumotlari

Narxi	10000UZS
Hajmi	942.0KB
Xaridlar	0
Yuklab olingan sana	04 Sentyabr 2025
Kengaytma	doc
Bo'lim	Kurs ishlari
Fan	Materialshunoslik

Sotuvchi

Narziqulova Mo'tabar

Ro'yxatga olish sanasi 22 Aprel 2025

0 Sotish

Yillik ishlab chiqarish quvvati 150 ming tonna bo‘lgan magistral yo‘llar uchun rangli pardozbop bordyorlar ishlab chiqarishda innovatsion texnologiyasini loyihalash

Sotib olish

O
‘ZBEKISTON RESPUBLIKASI OLIY TA’LIM FAN VA
INNOVATSIYALAR VAZIRLIGI
JIZZAX POLITEXNIKA INSTITUTI
“KIMYO MUXANDISLIGI ”
FAKULTETI
“QURILISH MATERIALLARI VA KONSTRUKSIYALAR I ”
KAFEDRASI
“QURILISH INDUSTRIYASIDA INNOVATSION
TEXNOLOGIYALAR ”
fanidan

KURS LOYIHA I SH I
Yillik ishlab chiqarish quvvati 150 ming tonna bo‘lgan magistral yo‘llar uchun
rangli pardozbop bordyorlar ishlab chiqarishda innovatsion texnologiyasini
loyihalash
Bajardi
Qabul qildi:
2025-yil
Mundarija:
1

1. Kirish………………………………………………………..3
2. Buyum tavsifi……………………………………………….6
3. Texnologik qism……………………………………………10
4. Texnologik sxema…………………………………………..15
5. Hisob-kitob qismi…………………………………………...16
6. Texnika xavfsizligi va mehnat muhofazasi…………………22
7. Xulosa……………………………………………………….25
8. Foydalanilgan adabiyotlar ro‘yxati…………………………26

I.KIRISH
2

Mamlakat iqtisodiyotining rivojlanish ko‘rsatkichlari tahliliga ko‘ra,
barcha sohada erishilayotgan yutuq va muvaffaqiyatlar asosida innovatsiya
jarayonlari alohida o‘rin egallaydi. Jumladan, iqtisodiyot tarmoqlaridagi sanoat
korxonalarining ishlab chiqarish faoliyatini innovatsiya faoliyatining taraqqiyotisiz
amalga oshirib bo‘lmaganligi sababli bugungi kunda innovatsiya jarayonlarini
amalga oshirishni jadallashtirish talab etiladi. Shuning uchun iqtisodiyot
tarmog‘idagi qurilish materiallari sanoatida, ishlab chiqarishda innovatsiya va
innovatsion texnologiyalardan foydalanish jarayonlarining nazariy va metodologik
asoslarini tadqiq etish bugunning asosiy talablaridan biri hisoblanadi. 2018-yil 21-
sentyabrda O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining «2019–2021-yillarda
O‘zbekiston Respublikasini innovatsion rivojlantirish strategiyasi to‘g‘risida»gi
Farmoni qabul qilingan hamda 2022–2026-yillarga mo‘ljallangan Yangi
O‘zbekiston taraqqiyot strategiyasini amalga oshirish ko‘zlangan. Strategiyaning
bosh maqsadi inson kapitalini rivojlantirish, 2030-yilgacha Global innovatsion
indeks reytingi bo‘yicha jahonning 50 ta ilg‘or mamlakati tarkibiga kirish etib
belgilanishi, respublikada innovatsion faoliyatga naqadar katta e’tibor
berilayotganligidan dalolat bermoqda.
2026-yilga borib qurilish materiallarining eksporti 1,084 mlrd dollarga
yoki 2021-yilga nisbatan 2,5 baravarga oshiriladi. Tarmoqni rivojlantirishga 2 mlrd
dollarlik investitsiyalar jalb qilinadi. Yangi investitsiya modelini amalga oshirish
natijasida 2021–2025-yillarda 19,5 mingta yangi ish o‘rinlari tashkil etiladi. Ushbu
davrda mahalliylashtirilgan qurilish materiallari ishlab chiqarish hajmi joriy
yildagidan 1,7 baravarga oshirilib, 1,55 trln so‘mga yetkaziladi. 2022–2026-
yillarda 7 turdagi yangi innovatsion qurilish materiallarini ishlab chiqarish
o‘zlashtiriladi. Mamlakatda iqtisodiyot tarmoqlari va ularda innovatsion faoliyatni
rivojlantirishga asosan ushbu faoliyatning rivojlanishiga keng yo‘l ochib beruvchi
qonunlarning qabul qilinishi hamda ilmiy tadqiqot natijalarining amaliyotga joriy
etilishini rag‘batlantirish, fan va ishlab chiqarish uzviyligini ta’minlash muhim
ahamiyat kasb etmoqda.
3

Jumladan, O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 2018-yil 7-maydagi
«Iqtisodiyot tarmoqlari va sohalariga innovatsiyalarni joriy etish mexanizmlarini
takomillashtirish bo‘yicha qo‘shimcha chora-tadbirlar to‘g‘risida»gi PQ-3698- son
Qarori ijrosini ta’minlash yuzasidan 2019-yilda 39 ta Davlat va xo‘jalik boshqaruvi
organlari bilan iqtisodiyotni real sektorini rivojlantirish bo‘yicha «Yo‘l xaritalari»
ishlab chiqilib, hamkorlikda samarali ishlar yo‘lga qo‘yilgan. 20 ga yaqin
tashkilotda «Innovatsion rivojlanish va novatorlik g‘oyalarini qo‘llab-quvvatlash»
jamg‘armalari tashkil etilib, jami 45,46 mlrd so‘m mablag‘ yo‘naltirilgan .
Innovatsion loyihalarni amalga oshirishga yo‘naltirilgan umumiy qiymati 113,42
mlrd miqdorida investitsiya loyihalari o‘zlashtirishga erishildi. Shundan 77,0 mlrd
ichki investitsiyalar, 1,8 mlrd so‘m to‘g‘ridan to‘g‘ri xorijiy investitsiyalar va
34,62 mlrd so‘m texnik ko‘mak hisobiga amalga oshirilgan. Ushbu
investitsiyalarning salmoqli qismi sog‘liqni saqlashga 42 % (47,1 mlrd so‘m),
ta’lim sohasiga 30 % (33,7 mlrd so‘m) va sanoatga 26 % (29,2 mlrd so‘m)
yo‘naltirilgan . Toshkent shahar Yashnobod tumanidagi «Yashnobod» innovatsion
texnoparkining 23 ta rezidentlari tomonidan 3,1 mln AQSH dollari miqdorida
investitsiyalar o‘zlashtirilib, kimyo texnologiyalari, mashinasozlik hamda qurilish
materiallari ishlab chiqarish uchun yo‘naltirildi.
Hozirgi kunda ayrim qurilish materiallari ishlab chiqarish korxonalarida
asosiy fondlarning eskirganligi, ishlab chiqarishni texnik va texnologik qayta
qurollantirishga talabning ortib borayotganligi ham ushbu mavzuning dolzarbligini
belgilab beradi. Shu bilan bir qatorda, innovatsiya faoliyat samaradorligini
oshirishga qaratilgan tadqiqotlar qurilish materiallari sanoatida progressiv
o‘zgarishlarni amalga oshirish va ishlab chiqarish samaradorligini ko‘tarish orqali
kuchli industrial salohiyatni yaratishda asosiy hal qiluvchi rol o‘ynaydi. Qurilish
materiallari sanoatida ushbu yilda o‘zlashtirilgan investitsiyalar salmog‘i 1,3 mlrd
dollarni, shundan, to‘g‘ridan to‘g‘ri xorijiy investitsiyalar 680,4 mln dollarni (52
%) tashkil etdi. Bu ko‘rsatkich 2016-yilga (360,2 mln dollar) nisbatan qariyb 4
baravarga ko‘p. Sohada to‘g‘ridan to‘g‘ri xorijiy investitsiyalarni (72,5 mln dollar)
4

oqimi esa 9 baravardan oshdi. Ushbu soha bo‘yicha hududlarni rivojlantirish
dasturi doirasida umumiy qiymati 248,6 mln dollar bo‘lgan 757 ta loyiha ishga
tushirildi. Bunda mablag‘lar zamonaviy, energiya tejamkor qurilish materiallari
ishlab chiqarish loyihalariga qaratildi.
Jumladan, mazkur yilda 3,5 mln tonna sement, 150 ming kub metr temir-
beton mahsulotlari, 1,8 mln rulon gulqog‘oz (oboi), 200 ming dona sanitar-texnik
buyumlar, 180 ming tonna qurilish armaturasi, 27 mln dona keramik bloklar, 35
ming kub metr gazobeton bloklari, 30 ming dona smesitel, 10 mln kv metr
gipsokarton listlari, 250 ming kv metr dekorativ panellar, 10,2 ming tonna lak-
bo‘yoq mahsulotlari, 2,7 mln kv metr keramik plitkalar ishlab chiqarish kabi yangi
quvvatlar yaratildi. Ushbu yangi ishga tushirilgan loyihalar va o‘zlashtirilgan
investitsiyalarning tarmoq rivoji uchun qulaylik tarafi shundaki, eng avvalo,
sohaga yangi zamonaviy texnika va texnologiya kirib keladi, mahsulot turi
ko‘payadi, yangi ish o‘rinlari yaratiladi hamda energiya tejamkor qurilish
materiallari ishlab chiqarish faoliyati yuqori kompyuter texnologiyasi yordamida
boshqariladi. Bundan tashqari, ishlab chiqarish jarayonida ish unumdorligining
oshishi kuzatiladi, sarfxarajatlar miqdori kamayadi.
Hozirgi davrda qurilish materiallari ishlab chiqarish korxonalari
innovatsiya faoliyatining natijalaridan samarali foydalanishi yangi imkoniyatlar
yaratadi hamda raqobatbardoshlikka ega bo‘ladi. O‘z navbati bilan ishlab
chiqaruvchida mehnat unumdorligi oshadi, sarf-xarajatlar kamayadi, mahsulot
sotish hajmi ortadi va rejalashtirilgan foydaning kelishi kabi omillarga ega bo‘ladi.
Bu esa korxonani moliyaviy barqarorlikka erishishiga imkoniyat yaratadi. Shuning
uchun hozirgi rivojlanish bosqichida sanoat korxonalari iqtisodiy samaradorlik,
raqobatbardoshlik va eksport salohiyatni oshirishi uchun ularni ishlab chiqarishda
innovatsion rivojlanish darajasini baholash maqsadga muvofiqdir
Buyum tavsifi
5

Bordyor , yo l chetiʻ
shuningdek chegara ( fransuzcha bordur, bord-
chetdan ), bordyur ) - yo l
ʻ va yo lak ʻ , velosiped yo li ʻ va boshqalar o rtasida ʻ
ajratuvchi sifatida foydalaniladigan mahsulot , qurilish materiali .
P iyodalar yo‘llari va piyodalar yo‘laklarini maysazorlardan , yo‘llardan
ajratish, park landshaftlari va boshqa hududlarni bezash uchun xizmat qiluvchi
fextavonie elementi sifatida ishlatiladi. Mahsulotlar, shuningdek, yo‘l
eroziyasidan, tuproqning parchalanishidan ishonchli himoya qiladi va plitka
qoplamining mustahkamligiga hissa qo‘shadi , chunki ular mexanik
yuklanish va tabiiy hodisalar ta'sirida deformatsiyalanmaydi yoki yorilib
ketmaydi .

Bir necha turdagi toshlar mavjud:
 asosiy yo‘l chekkasi ;
 yo‘l chekkasi ;
 bog 'chegarasi
Cheklov turidan qat'i nazar, uni ishlab chiqarish GOST talablariga muvofiq amalga
oshiriladi :
 Tuzilmalarning sovuqqa chidamliligi taxminan 200-250 siklni tashkil
qiladi. Bir sikl mahsulotni -20 dan +20 darajagacha bo‘lgan haroratda
6

muzlatish va eritishni o‘z ichiga oladi. Rossiyaning janubiy iqlimi
sharoitida bunday tsikllar yiliga besh marta sodir bo‘ladi. Bunday holda,
chekka tuzilishining xizmat qilish muddati kamida 40 yil;
 bosim kuchi 350 kg / sm² dan kam emas;
 suvning singishi 3% dan 6% gacha, ya'ni bir kg og‘irlikdagi struktura 60
grammgacha singishi mumkin.
 GOST 52289-2004 yo‘l chetining yon yuzasi va uning tepasi (belgilarni
qo‘llash ) ni eslatib o‘tadi , shuningdek, transport vositalarining
harakatlanish intensivligi har bir bo‘lakda soatiga 400 birlikdan kam
bo‘lmaganda o‘rnatiladigan belgilar yoki yo‘l toshlari bilan belgilangan.
 Bordyurning balandligi yo‘l yuzasi va sathning pastki cheti orasidagi
bo‘shliqni o‘lchash yo‘li bilan aniqlanadi, gorizontal ravishda bordyorning
yuqori chetiga o‘rnatiladi. Har qanday nuqtada chekka balandligi 10 sm dan
oshmasligi kerak.
 Piyodalar harakati og‘ir bo‘lgan joylarda , daraxt tanasi atrofida o‘simlik
tuproqlari bo‘lgan joylar yulka darajasida quyma yoki zarb qilingan
metalldan yasalgan gorizontal panjaralar bilan qoplangan yoki kamida 10 sm
balandlikda tabiiy yoki sun'iy toshdan yasalgan yo‘lak bilan o‘ralgan
bo‘lishi kerak.
 Piyodalar va piyodalar yo‘llarining sirtlari, bordyorlari va chegaralari tabiiy
yoki sun'iy toshdan yasalgan.
Beton toshlar GOST 6665-91 bo‘yicha navlar bilan belgilanadi. Toshning
darajasi harf bilan ajratilgan alfanumerik guruhlardan iborat. Birinchi guruhda
toshning turini belgilash, toshning uzunligi, balandligi va kengligi santimetrda, egri
toshlar uchun metrlarda egrilik radiusi mavjud; ikkinchisi - oldindan kuchlanishli
armatura sinfidir .
Toshlarning an'anaviy belgilariga misollar :
7

 BR turi, uzunligi 1000 mm, balandligi 300 mm va kengligi 180 mm:
BR100.30.18;
 uzunligi 1000 mm, balandligi 300 mm va kengligi 180 mm bo‘lgan
egrilik radiusi 8 m bo‘lgan BK turi: BK100.30.18.8;
 BR turi, uzunligi 6000 mm, balandligi 300 mm va kengligi 180 mm, A-
IV sinfidagi oldindan zo‘riqtirilgan armatura bilan: BR600.30.18-AIV.
2012 yilda Moskva shahrining bosh arxitektori o‘rinbosari Igor
Voskresenskiyning so‘zlariga ko‘ra , har bir toshning o‘ziga xos rangi bor,
loyihada aks ettirilgan va toshning rangini buzish, masalan, bordyorlarni bo‘yash,
qo‘llaniladi.
Ishlab chiqarish texnologiyalarini: Ko‘pincha betondan yasalgan toshlar
ishlatiladi, bu materialning dastlabki tarkibiy qismlarining (suv, tsement, qum,
plomba) arzonligi bilan izohlanadi.
Beton chekkalarni ishlab chiqarish haqida gapirganda, ikkita asosiy usul mavjud.
Bu tebranish quyish va vibratsiyali presslash.
Vibratsiyali quyish. Vibratsiyali quyma - bordyor tosh ishlab chiqarishning oddiy
va tejamkor usuli bo‘lib, u beton aralashmani tebranish stolida tebranish orqali
maxsus shakllarda zichlashdan iborat. Ushbu usul, eng qulay bo‘lishiga qaramay,
bir qator muhim kamchiliklarga ega:
 Beton aralashmasi, vibratsiyali presslashda ishlatiladigan aralashmadan
farqli o‘laroq, suv-tsement nisbati yuqori (ko‘proq suyuqlik konsistensiyasi)
ga ega. Bu mahsulot sifatiga salbiy ta'sir qiladi, chunki betonning
mustahkamligi uning tarkibidagi suv miqdoriga bevosita bog‘liq.
 Mahsulotning qat'iy geometrik shakllarining yo‘qligi.
 Ishlab chiqarishda qo‘l mehnati keng tarqalganligi sababli katta partiyalarni
ishlab chiqarish imkoniyati istisno qilinadi.
8

Bordyurlarning vibrokompressiyasi
Bordyur tosh ishlab chiqarishning yana bir usuli tebranish
pressidir . Vibrokompressiya texnologiyasi bugungi kunda qurilish materiallari
ishlab chiqaruvchilari orasida mahsulotning yuqori sifati va ratsional ishlab
chiqarish jarayoni tufayli juda mashhur bo‘lib, natijada inson omilining ta'sirini
yo‘q qiladi. Ushbu texnologiya suv-tsement nisbati past bo‘lgan yarim quruq
(qattiq) aralashmalarni maxsus uskunalar - tebranish pressidan foydalangan holda
siqishni o‘z ichiga oladi.
Bordyor ishlab chiqarish uchun materiallar:
 tsement markasi M400 yoki M500;
 ezilgan tosh yoki shag‘al (40 mm gacha bo‘lgan fraktsiya);
 daryo yoki yuvilgan qum;
 beton uchun plastifikator (suyuqlik bilan almashtirilishi mumkin);
 ko‘p miqdorda suv;
 beton uchun pigment bo‘yoq (agar kerak bo‘lsa).

9

Texnologik qism
Bordyur tosh ishlab chiqarish uchun uskunalar
Vibratsiyali presslash usuli yordamida chekkalarni ishlab chiqarish uchun
maxsus jihozlar kerak bo‘ladi: tebranish pressi, majburiy beton aralashtirgich,
tarmoqli konveyer yoki skipli ko‘taruvchi va texnologik palletlar.
Bordyurlarni ishlab chiqarish uchun vibropress nafaqat bordyor toshlarini, balki
300 ga yaqin boshqa kichik bo‘lakli qurilish materiallarini ham shakllantirishga
qodir. Devor toshlari yoki yulka plitalari kabi boshqa turdagi mahsulotlarni ishlab
chiqarish uchun mashinaning shakllantirish uskunasini o‘zgartirish kifoya qiladi,
bu 20 daqiqadan ko‘proq vaqtni oladi.
Vibropress - aralashmaga yuqori bosim qo‘llash va zarba yoki garmonik
tebranish yordamida mahsulotlarni hosil qiluvchi presslash mashinasi. Vibratsiyali
presslar qo‘lda, mobil (yoki yurish) va statsionar bo‘lishi mumkin. Qo‘lda
vibratsiyali presslar past mahsuldorlikka ega va kichik xususiy qurilishda
qo‘llaniladi.
Mobil vibratsiyali presslar - bu statsionar va qo‘lda analoglardan farqli
o‘laroq, mahsulotlarni tagliklarda emas, balki maxsus tayyorlangan tekis
maydonda hosil qiluvchi mobil mashinalar (ular mexanik qo‘zg‘aluvchan shassiga
ega) bo‘lib, keyingi qoliplash tsiklini tugatgandan so‘ng u bo‘ylab teng ravishda
harakatlanadi. Statsionar vibratsiyali presslar to‘g‘ridan-to‘g‘ri ishlab chiqarish
maydonchasida o‘rnatiladi. Bunday modellarning afzalligi - beton
aralashtirgichdan tayyor mahsulotlar bilan palletlar stackeriga qadar barcha kerakli
jihozlarni o‘z ichiga olgan qoliplash liniyasining bir qismi sifatida ishlash
qobiliyati. Vositachilarni chetlab o‘tib, to‘g‘ridan-to‘g‘ri ishlab chiqaruvchidan
to‘g‘ridan-to‘g‘ri toshlarni ishlab chiqarish uchun
tebranish pressini sotib olish eng foydalidir.
10

Beton aralashtirgichlar :Vibratsiyali presslash uchun yarim quruq
aralashmalarni tayyorlash uchun majburiy turdagi beton aralashtirgichlar ko‘proq
mos keladi : gorizontal yoki sayyora. Bunday modellar sizga yuqori sifatli
echimlarni tayyorlashga imkon beradi, chunki pichoqlarning doimiy aylanishi
quyma komponentlarni yaxshiroq aralashtirishga olib keladi.
Gravitatsion turdagi beton aralashtirgichlar ("nok shaklidagi") vibratsiyali
presslash uchun yuqori sifatli beton aralashmani olishga imkon bermaydi. Albatta,
beton aralashmani aralashtirish ishi qo‘lda bajarilishi mumkin, ammo bu usulning
unumdorligi past bo‘ladi.
Shakllash uskunalari (matritsalar) . Matritsa - bu kelajakdagi
mahsulotning ko‘rinishini belgilaydigan metall shakl. Turli shakl va maqsadlardagi
chegaralarni ishlab chiqarish uchun matritsalar mavjud. Matritsaning shakliga
teskari shaklga ega va unga aniq kirib, beton aralashmada kerakli bosim hosil
qiladi, uni siqadi.
O‘tkazgich yoki lentali konveyer beton aralashmani beton aralashtirgichdan
vibratsiyali press qutisiga o‘tkazadi.
Bordyurlarni vibrosiqish bosqichlari
Vibrokompressiya texnologiyasi bir necha bosqichlarni o‘z ichiga oladi: beton
aralashmani tayyorlash, qoliplash va quritish.
Beton aralashmani tayyorlash : Beton aralashmaning barcha tarkibiy qismlari
majburiy beton aralashtirgichga yuklanadi va yaxshilab aralashtiriladi. Shundan
so‘ng, aralashma skipli ko‘targich yoki lentali konveyer yordamida vibratsiyali
press qutisiga o‘tkaziladi.
Vibratsiyali bosish : Vibratsiyali stolga laganda o‘rnatilgan bo‘lib, uning ustiga
matritsa tushiriladi. Matritsa qisqa muddatli vibratsiyani yoqish orqali siqilgan
beton aralashmasi bilan to‘ldiriladi. Keyinchalik, qisqa muddatli tebranish va zarba
11

bosimi ta'sirida aralash siqiladi va hosil bo‘ladi.
Qoliplash jarayoni tugagandan so‘ng, matritsa ko‘tariladi va palletdagi tayyor
mahsulotlar qabul qiluvchi rolikli stolga o‘tkaziladi.
Quritish
Quritish jarayoni (kuchga ega bo‘lish) tabiiy sharoitda ham kamida o‘n daraja
haroratda (24 soatgacha) va bug 'kameralarida sodir bo‘lishi mumkin, bu erda ellik
daraja haroratda mahsulotlar nam-issiqlik bilan ishlov beriladi (8 soatgacha).
Bu vaqt ichida yulka plitalari o‘zlarining navli mustahkamligining yetmish
foizigacha erishadi. Yakuniy quvvat ortishi saqlash joylarida yana bir necha kun
davomida sodir bo‘ladi.
Whirlwind BM-120
Quyidagilar ushbu ishlab chiqaruvchining mini elektr beton aralashtirgichining
texnik xususiyatlari:
 Olchamlari - 610/400/580 mm.
 Og‘irligi - 28 kg.
12

 Umumiylik - 120/85 l.
 Quvvat - 38 Vt.
Lentali konveyer
 tarmoq kengligi - 400 mm dan;
 sig‘imli qism va gorizontal qismlarning uzunligi mos ravishda 10 m va 400
mm dan;
 standart mahsuldorlik - 50 t / soatgacha;
 standart harakat tezligi 1,6 m / s gacha.

Vibropress Rifey-Polus-2A-P
Qoliplash zonasining o‘lchami, mm x mm400 x 600
Qoliplash zonasining balandligi, mm50...200
Devor toshlari uchun mahsuldorlik 390x190x188, soatiga dona120...225
Yo‘lak plitalari uchun mahsuldorlik 100x200, soatiga dona400...750
Shakllanish davri, sek50...90
Soatiga qoliplar soni, dona.40…75
Vibratsiyali stolning quvvati, kVt5.5
13

Yo‘l chetidagi toshlarning o‘lchamlari
Oddiy chekka toshlarning o‘lchamlari GOST 6665-91 da keltirilgan :
BC turi Uzunlik,
mm Kengligi,
mm Balandligi,
mm
Bog‘ 500 200 40-80
Yo‘lak 500-1000 200-200 60-80
Yo‘l 1000 300 150-180
Vibro-pressli bord yor lar yuqori quvvat, sovuqqa chidamliligi va geometrik o‘lchov
aniqligi bilan ajralib turadi. Bort toshlarining yuqori sifati ularni ishlab chiqarishda
yuqori aniqlikdagi vibropress uskunalarini qo‘llash orqali erishiladi, bu natijaga
inson omilining ta'sirini minimallashtirish, shuningdek, past suv-tsement nisbati
bo‘lgan qattiq aralashmalardan foydalanish imkonini beradi.
14

Texnologik sxema

15XOM-ASHYO
MATERIALLAR
KONVEYER
QOLIPGA QUYISH
VIBROPRESS
QURITISH
Xom ashyo omboriQORISHTIRGICH

Hisob kitob qismi
Korxonning ish rejimini aniqlash
O‘zbеkiston Rеspublikasining 2020 yil 30 aprel dagi qabul qilingan
konstituksiyasiga asosan ishchi va xizmatchilarning h aftalik ish vaqti
41 soatdan oshmasligi kеrak. Shuningdеk ishchi va xizmatchilarning tungi ishlash
vaqti qisqartirilgan holatda bo‘lishini ta’minlashimiz zarur.
Korxonamiz ish rеjimi ikki smеnalik bo‘lib ish vaqti 8 soat, bir yilda 262 ish
kuni deb qabul qilindi. Korxona (sex) da qabul qilingan ish rejimlari jadvalda
keltirilgan.
Korxonaning ishlab chiqarish quvvatini aniqlash uchun zarur bo‘ladigan
texnologik uskunalarni yillik ishlash vaqti fondi formula dan aniqlanadi
T
f =Tk
f =4192* 0,9=3772.8 ishchi soat
T
f - texnologik uskunalarning yillik ishlash vaqti fondi, ishchi soat
T- texnologik uskunalarning yillik me’yoriy ishlash vaqti, T= 4192 ishchi soat
k
f –uskunadan foydalanishda to‘xtalishlar, joriy va capital ta’mirlashlarni
hisobga oluvchi koeffisiyent bo‘lib k
f =0, 8-0,9 atrofiga qabul qilinadi.
Bordyorlar ishlab chiqarish korxonalari uchun qabul qilinadi:
- yilda hisobiy ishchi sutkalari soni – 262;
- sutkada ishchi smenalari soni (issiqlik ishlovisiz) - 2
- xomashyo va materiallarni qabul qilish va tayyor mahsulotlarni yuklashda
sutkada ishchi smenalar soni: 2
a) temir yo‘l transportida – 3 ;
b) avtotransportda – 2 yoki 3;
Yilda ishchi sutkalari soni (262) 5- kunlik ish haftasidan kelib chiqiladi.
5 kunlik ish haftasi bo‘yicha ish rejimi qabul qilinadi:
2 smenada – 8 soat,
16

jami sutkada 16 soat,
Sex, bo‘lim, jarayoniBiryildaishku
ni,
kun
Bir
kundasm
enal
ar,
Sm
enadagi
Ishsoati
Bir
yildaishsoati
U
skunadanfo
ydalanish
K
oeffisenti,

kf U
skunalarniu
nghisobiyyilli
kishlashfondi,
XOM-ASHYONI
TAYYORLASH 262 2 8 4192
0, 9 3772.8
QORISHTIRGICH
262 2 8 4192
0, 9 3772.8
QOLIPGA
QUYISH
262 2 8 4192
0, 9 3772.8
QURITISH
262 2 8
4192 0, 9 3772.8
Korxonaning tayyor mahsulot ishlab chiqarishdagi unumdorligini aniqlash
Korxona (sex) ning unumdorligini aniqlashda ishlab chiqarishdagi sifatsiz
mahsulot va yo‘qotishlar miqdori tegishli normativlar, bo‘yicha qabul qilinadi.
Bog‘lovchi moddalar ishlab chiqarish korxonalari uchun mumkin bo‘lgan
yo‘qotishlar va sifatsiz mahsulotlarning o‘rtacha miqdori B=1-3% . Sifatsiz
mahsulot va yo‘qotishlarni e’tiborga olgan holda, korxona (zavod, sex) ning yillik
hisobiy unumdorligi formula asosida aniqlanadi:
П = =150 000/1-1.5/100=152 285
17

Bu yerda:П - hisoblaydigan jarayonni ishlab chiqarish.
П - loyihalashtirilayotgan sexning bir yillik ishlab
chiqarishi.
Б - ishlab chiqarishdagi talofat.
Korxonaning tayyor mahsulot ishlab chiqarishdagi oy, kun, smena va soatllar
bo’yicha unumdorligi quyidagi formulalar yordamida aniqlanadi:
Korxona (sex) ning bir oylik unumdorligi (U
o ):
U
o = U
y H
/N
o = 152 285/12 = 12690.5 m 3
Korxona (sex) ning kunlik unumdorligi (U
kun ):
U
kun =U
y H
/Y
i.k =152 285/262 = 581.24 m 3
Korxona (sex) ning bir smenadagi unumdorligi: (U
sm ), smena:
U
sm = U
kun /n = 581.24 /2 = 290.62 m 3
bu yerda: n – korxonaning bir kundagi smenalar soni, n=2 smena
Korxona (sex) ning bir soatdagi unumdorligi (U
s , soat),
U = U
kun / v = 581.24 /16= 36.32 m 3
bu yerda: V – bir kundagi ish soatlar miqdori, V=8+8=16 soat.
M
x x p
uy.zich = 152 285*1200/1000=182742
Xomashyo va yarimtayyor mahsulotlar hisobi
t/
r Mahsulotning
nomi O‘lchov
birligi Ishlabchiqarish
yilda sutkada smenada Soatda
1
Rangli bordyor (T) 152 285 581.2 290.6 36.3
Ishlab chiqaris hjarayonida yo‘qotishlarni hisobga olgan holda
xomashyolarga bo‘lgan talab
18

№ Ishlab
chiqarishdagi
yo‘qotishlar O‘lchov
birligi Ishlab chiqarish quvvati
Soat Smena Sutka Yil
1. Tashishda, 2% (T) 37 296 593 155 330
2. Ishlab chiqarishga
yaroqsiz
mahsulotlar, 5% (T) 38.1 305 610 159 899
Keltirilgan xom ashyoni qizdirganda albatta uning tarkibidagi namlik ( W ) va
boshqa oson ajraluvchi qo ’ shimchalar miqdori ( A ) dagi massa birligida
yo ’ qolishlar sodir bo ’ ladi . Bu yo’qotishlarni hisobga olgan holda xom ashyoning
miqdori (P
q ) quyidagi formuladan hisoblanadi:
??????
?????? = ??????
?????? .
?????? /(1-A) ??????????????????????????????
bu yerda: A – qizdirganda (pishirganda) massaning kamayishi, % (ilova-3)
kaolin uchun A=5 %, U
y h
=182742 tonna
182742/1-0.05=192360
Nam xom ashyonig miqdori (P
nam ) quyidagicha topiladi:
??????
?????????????????? = ??????
?????? (1-W) ??????????????????????????????
bu yerda: W- xom ashyoning tabiiy namligi, % (ilova-3) kaolin uchun
W=0.2 %, P
q =192360 tonna
192360/1-0.002=192745.4
Tashishdagi yo’qolishni (T
yu =1 % -gacha) hisobga olinib topiladi:
?????? = ???????????????????????? /(1− ??????
???????????? )
bu yerda: kaolin uchun T
yu =1 %, P
nam =192745.4 tonna
192745.4/1-0.01=194692
g) Texnologik asbob – uskunalarni tanlash va hisoblash
19

Xomashyo turidan kelib chiqib texnologik jarayon uchun zarur bo‘lgan asbob
– uskunalar turi va ishlabchiqarishquvvatiniqabulqiladi, uning sonini hisoblaydi.
Asbob-uskunalar texnologik xisobi uchun formulaning umumiy ko‘rinishi
quyidagicha:
=36.3/38*0.85=1.12
Bu yerdaМП - o‘rnitilgan mashinalar soni;
ТП
-berilgan texnologik bo‘lim bo‘yicha talab qilingan soatdagi
mahsuldorlik;
ПП
-tanlangan tipdagi mashinaning soatdagi mahsuldorligi;
ВНК
-vaqt bo‘yicha uskunalardan foydalanishning me'yoriy koeffitsienti (0,8-0,9
qabulqilinadi).
Xom ashyo va tayyor mahsulot omborlari, oraliq idishlar hajmi korxonaning
tanlangan ish rejimiga qarab hisoblanadi. Hisoblar quyidagi formula asosida
bajariladi:
Xom ashyo va tayyor mahsulot omborlari uchun:
?????? = ??????
?????????????????? * ?????? * ??????
??????
, ?????? 3
????????????.??????
Oraliq idishlar uchun:
?????????????????????????????? *??????*???????????? ?????? = , ?????? 3
????????????.??????
bu yerda: Y
kun – korxonaning kunlik unumdorligi; Y
pasp – uskunaning
pasportdagi unumdorligi J – zahira vaqt
K
f – idishdan foydalanish koeffisienti, (0,8 -0,9); R
u.z – ashyoning uyma
zichligi, t/m.
Omborlarda xom ashyo yoki tayyor mahsulot zahirasi quyidagicha qabul
qilinadi:
- xom ashyo temir yo’l bilan keltirilsa – 15 kunlik;
20ВНП Т
М
КП П
П 

- xom ashyo avtotransportda keltirilasa -10 kunlik;
- korxona yaqinida joylashgan konlardan keltirilsa – 5 kunlik;
- yopiq omborlarda xom ashyo zahirasi – 7-10 kunlik.
Uskunalar oldiga quyiladigan oraliq idishlarning hajmi kamida uskunaning 2-
3 soatlik unumdorligiga teng bo’lishi kerak. Idishning geometrik hajmi ashyo bilan
0,0 qismigacha to’ldirilishi mumkin, yoki saqlanadigan ashyoning hajmidan
idishning geometrik hajmi 10 % ortig’i bilan olinadi. Idishdan ashyoni tushurganda
23 idish to’la bo’shashi maqsadida idishning ostki devor qismi ma’lum burchak
ostida quriladi.
Tayyor mahsulot omborlarning hajmi korxonaning 2-3 haftalik
unumdorligiga teng qilib olinadi. Maydalab tuyilgan (kukun-poroshok shaklidagi)
tayyor masulotni saqlash uchun diametri 12-18 m hajmi esa 500 dan 2000
tonnagacha mahsulot joylashadigan idishlar tanlanadi. Idishlar (siloslar) ning hajmi
korxonaning 2-4 haftalik unumdorligiga teng bo’lishi kerak.
Oraliq bunker idishlarning hajmi uskunaning 2-4 soatlik unumdorligiga teng
bo’lishi kerak. Idishning geometrik hajmi ashyo bilan 0,0 qismigacha to’ldirilishi
mumkin, yoki saqlanadigan ashyoning hajmidan idishning geometrik hajmi 10 %
ortig’i bilan olinadi. Idishdan ashyoni tushurganda idish to’la bo’shashi maqsadida
idishning ostki devor qismi ma’lum burchak ostida qiya qilib loyihalashtiriladi.
1. Tayyor mahsulot omborlari uchun: 290.6*7*0.9/1.2=1527.22
Omborlarda xom ashyoning 7 kunlik zahirasi saqlanishi nazarda tutilgan
Mehnat muhofaza qoidalari
Qurilish boshqarmalari va tashkilotlari tarkibida mehnat muxafazasini tashkil
qilish va uni boshqarish bo‘yicha maxsus xavsizlik xizmati mavjud. Bu xizmat
1966-yildan boshlab O‘zbеkiston Rеspublikasi Vazirlar kеngashi va kasaba
21

uyuushmasi hayotining qarorlarga asoslangan qurilish sanotida mehnat xavsizligi
bo‘yicha tadbirlarni tuzish ularni joriy qilish va bajarilishini nazorat qilish
maqsadida tashkilotlarning barcha pog‘onalarida shartli ravishda tarkibiy qism
sifatida kiritilgan еdi.
O‘zbеkiston Rеspublikasi Vazirlar maxkamasining 7-noyabr 1994-yildagi
538-sonli qaroriga asosan korxonalarda mеhnatni muhofaza qilish Davlat
boshqaruviga o‘tkazildi va bu masalada bosh mutasaddi qilib Mеhnat vazirligi
tayinlandi.
Kеyinchalik Vazirlar Mahkamasining 16- fеvral 1995- yildagi
58-son qarori bilan mеhnat vazirligi qoshida mеhnatni muxofaza qilish
boshqarmasi tuziladi.
Shu bilan birga ularga quyidagi huquqlar bеrilgan:
Quyi tashkilot raxbarlariga muhandis- tеxnik xodimlarga mеhnat
xavfsizligini qoida va mеyorlarni buzilganligi hamda sanitariya sharoitidagi
kamchiliklarni bartaraf qilish tu?risida ko‘rsatma bеrish;
Og‘ir joylarda ishchi va xizmatchilarning salomatligi uchun xavfli ish
sharoitida qurilish ishlari bajarilayotgan bo‘lsa u еrdagi har qanday ishni darxol
tuxtatib qo‘yish;
Qurilish raxbarlaridan ishlarni qatiy ravishda ishlab chiqarish va ishni tashkil
qilish loyixalariga asosan olib borish, qurilish qoida va mеyorlari tomonidan
qo‘yilgan xavfsizlik qoidalarini o‘z vaqtida ijro qilishni talab qilish sodir bo‘lgan
baxtsiz xodisalarni o‘z vaqtida tеkshirib rasmiylashtirishni talab etish va nazorat
qilish;
Mеhnat sharoitini xavf xatarsiz tashkil etganliklari va yo‘l davomida
jaroxatlanish yoki kasb kasalliklari kabi baxtsiz xodisalarni kеlib chiqishga yo‘l
qo‘yilmaganligi uchun qurilish tashkilotchilari va raxbar xodimlarni moddiy
rag‘batlantirish to‘g‘risida taklif kiritish va aksincha qoida buzarlar kеlib chiqqan
holda javobgarlik tavsiya qilish.
Ishlab chiqarish maydoni ishchilariga sanitar-maishiy xizmatni taminlash
22

Ishlab chiqarish maydondagi ishchilari komplеks-sanitar tеxnikaviy tadbirlar
tarkibiga quyidagilar kiradi:
- m aishiy xonalar bilan taminlash;
- s anitar gigiеnik xonalar bilan taminlash;
- s haxsiy ximiya vositalari bilan taminlash .
Sanitar –gigiеnik xonalar bajarish vazifalariga ko‘ra ikkiga bo‘linadi, ya’ni
umumiy va maxsus .
Umumiyxonalarga- umvalniklar, ubornilar, suv ichish fantancha-lari va
boshqalar kirib bu xonalar ish sharoitiga bog‘liq еmas.
Maxsus xonalarga - do‘sh xonalari, isitish xonalari, shaxsiy gigiеna xonalar,
ovqatlanish xonalari kurib bu xonalar ishlab chiqarish turiga va iqlimiga
bog‘liqdir.
Maishiy xizmat xonalar tarkibi ular turi va yuzasi ishlaydigan ishchilar
soniga nisbatan ish sharoiti va turini hisobga olgan holda aniqlanadi. Ishlab
chiqarish maydonida maishiy xizmat qiladigan xonalari ishchilarga qulay bo‘lgan
joyda joylashtirilib shamol yo‘nalishi va yong‘in xavfsizligi talablarini hisobga
olish talab qilinadi. Gardеroblar ko‘cha va uy ishchi kiyimlarni va oyoq kiyimlarni
saqlashga muljallangan bo‘lishi mumkin.
Kiyimlar gardеroblarda quyidagi usulda saqlanishi mumkin:
- ochiq (vеshеlkalarga yoki ochiq shkaflarda);
- yopiq (yopiq shkaflarda);
- aralash bir tur kiyim ochiq bir turi yopiq .
Shkaflar soni ishchilar soniga tеng qilib olish tavsiya qilinadi. Ishchi kiyim
quritish xonasini yuzasi har bir ishchiga 0,2 m 2
olinishi tavsiya etiladi. Ishchilar
isinish va dam olish xonasidagi har bir ishchiga ajratilgan yuza 0,1 m 2
kam
bo‘lmasligi va umumiy yuzasi 12 m 2
dan kichik bo‘lmasligi tavsiya qilinadi.
Tualеt xonalari ishchi joyidan 75 mеtrdan uzoq bo‘lmasligi, ishlab chiqarish
korxonalarida 150 mеtrdan uzoq bo‘lmasligi talab qilinadi. Suv ichish
fantanchalari ishchi joylaridan 75 mеtrdan uzoq bo‘lmasligi tavsiya еtiladi.
23

Ovqatlanish xonalari va bufеtlar ishchi joylaridan 300 mеtrgacha masofada
joylashtiriladi. Bu xollarda qo‘l yuvish kranlari o‘rnatilishi talab qilinib har 50
o‘ringa bitta qo‘l yuvish krani talab qilinadi. Ishlab chiqarish maydonida ishchilar
soni 300 kishidan ko‘p bo‘lgan holda tibbiyot punkiti bo‘lishi talab qilinadi . Bu
xonalar yuzalari ishlayotgan ishchilar sonini hisobga olgan holda mеyoriy talablar
asosida hisoblab topilib talab qilinadigan yuzalarni hisobga olgan holda tayyor
vagonlar yoki binolar tanlash mumkin .
Atrof muhitni muhofaza qilish
Korxonani loyihalashda suv havzalarini sanoat oqova suvlaridan va atmosfera
havosini sanoat chiqindilaridan ifloslanishiga qarshi chora tadbirlar ko‘rish uchun
alohida bo‘lim ajratib kiritilishi lozim. Korxona joyini aholi yashaydigan
hududlardan “Sanoat korxonalarini loyihalashda sanitarya normalari” ning 6-
bo‘limiga mos keladigan masofadagi obodonlashtirilgan himoya zonasi bilan
ajratish kerak.
Atmosfera havosini iflos chiqindilardan himoya qilish uchun shamollatish
tarmoqlari, filtlar, siklonlar, changni ushlab qolgichlar va boshqa chiqindi ushlab
qoluvchi yoki tozalovchi uskunalar bilan jihozlash kerak.
Qozonxonaning zararli chiqindi moddalar chiqaradigan tutun quvurlarining
balandligi kul, oltingugurt oksidlarini havoda tarqalishini (yoyilishini) hisobga
olib aniqlanadi. Bundan tashqari bu bo‘limda suv havzalari, yer osti suv manbaini
sanoat chiqindi suvlari bilan ifloslanishidan himoya qilish va maksimal darajada
chiqindi suvlarini tozalab qayta texnik ehtiyojlar uchun ishlatish, suv resurslarini
tejash tadbirlari ko‘rsatilishi kerak.
Xulosa
Men ushbu tayyorlagan kurs ishimda Yillik ishlab chiqarish quvvati 150 ming
tonna bo‘lgan magistral yo‘llar uchun rangli pardozbop bordyorlar ishlab
24

chiqarishda innovatsion texnologiyasini loyihalash bilan tanishdim. Pardozbop
bordyor uchun ishlatiladigan toshlar va xom ashyo turlari haqida bilib oldim.
Yillik ishlash kunlarini 262 kun deb oldim. Kunlik ishni esa 2smena qilib oldim.
Yaroqsiz mahsulotlarni 1,5 % qilib yiliga 152 285 ming tonna rangli pardozbop
bordyorlar ishlab chiqarish mumkinligini bilib oldim.
Foydalanilgan adabiyotlar ro‘yxati:
1.Samig‘ov N.A. Binovainshootlarnita’mirlashmaterialshunosligi. Darslik. –
T.: Faylasuflarmilliyjamiyati, 2011.
25

2.Odilxo‘jaev A.E., Toxirov M.K. Qurilishmateriallari. O‘quvqo‘llanma. - T.:
2002.
Qo‘shimcha adabiyotlar:
1.“Qurilish industriyasining mexanik uskuna va mashinalari fanidan
labaratorya ishlari” Uslubiy ko‘rsatma. Z.M.Sattorov.
2.”Qurilish industriyasining mexanik uskuna va mashinalari fanidan amaliy
Ishlar” Uslubiy ko rsatma. Z.M.Sattorov.‟
3.”Qurilish materiallari” N.Samigov.
Internet saytlari
1. http://www. ibeton . uz /
2.https://yandex.ru/images/search?from=tabbar&text=lentali%20konveyer
3. https://uz.techconfronts.com/17277735-shaft-furnace-device-industrial-
ovens
4.http://library.ziyonet.uz/ru/book/download/58775
26

Yillik ishlab chiqarish quvvati 150 ming tonna bo‘lgan magistral yo‘llar uchun rangli pardozbop bordyorlar ishlab chiqarishda innovatsion texnologiyasini loyihalash

Sotib olish

O'xshash dokumentlar
Konstruksion material sifatida qurilishda mebel va duradgorlik buyumlarida, xalq xoʻjaligi va azot asbob- anjomlari ishlab chiqarishda 14 buyumlarga xomashyo tanlashni oʻrganish
Kashtachilik ranglari va rang tanlash. Kashtachilikda ishlatiladigan choklardan naqshlar tikish. Yormachoki, ilma choki, bahiya choki mavzusini o‘qitish metodikasi
Ayollar yubkasi uchun fason tanlash, gazlama tanlash, andoza tayyorlash, andozaga fason chiziqlarni kiritish, andozani gazlamaga joylashtirish, bichish va tikish texnologik yaratish.
Yog'ochdan ishlangan yuk ko'taruvchi konstruksiyalarida xavfsizlik talablarini ta'minlanishi

Dokument ma'lumotlari

Sotuvchi

Yillik ishlab chiqarish quvvati 150 ming tonna bo‘lgan magistral yo‘llar uchun rangli pardozbop bordyorlar ishlab chiqarishda innovatsion texnologiyasini loyihalash

O'xshash dokumentlar