Dokument ma'lumotlari

Narxi 10000UZS
Hajmi 3.9MB
Xaridlar 1
Yuklab olingan sana 06 Aprel 2024
Kengaytma pptx
Bo'lim Slaydlar
Fan Iqtisodiyot

Sotuvchi

Bohodir Jalolov

Ўзбекистон Республикасининг амалдаги солиқ тизими ва унинг шаклланишининг назарий асослари

Sotib olish
Режа: Солиқ тизими ҳақида тушунча ва унинг моҳияти Солиқ тизимини гуруҳлашнинг ўзига хос жиҳатлари Солиқларнинг гуруҳланиши Ўзбекистон Республикаси солиқ тизимининг шаклланиши ва ривожланиш босқичлариЎзбекистон Республикасининг амалдаги солиқ тизими ва унинг шаклланишининг назарий асослари . 5Солиқ тизимини ислоҳ қилишдан Мақсад Инвестициялар ва Ў збекистон Республикаси бюджетининг даромад қисми мунтазам ў сишини ра ғ батлантирувчи замонавий солиқ тизимини яратиш. Вазифалари Оқилона солиқ юки солинадиган ва прогноз қилинадиган рақобатбардош солиқ тизимини яратиш Мамлакат иқтисодиётини мустаҳкамлаш ва кучайтириш имконини берувчи устувор тармоқларни қ ў ллаб-қувватлаш Адолат принципидан келиб чиқиб солиқ юкини тенглаштириш Солиқ назариясининг элементлари Солиққа тортиш тизимининг асосий бўғини ҳисобланган солиқ элементлари солиққа тортишда ифодаланадиган тушунчалар бўлиб, улар солиқ тўловчилар ва солиқни ундирувчи ўртасидаги иқтисодий-ҳуқуқий муносабатларда намоён бўлади. 1. солиқ субъекти, 2. солиқ объекти, 3. солиқ предмети, 4. солиқ манбаи, 5. солиққа тортиш бирлиги, 6. солиқ ставкаси, 7. солиқ имтиёзлари, 8. солиқ нормаси, 9. солиқни тўлаш муддатлари, 10. солиқ юки, солиқ базасини ҳисоблаш усуллари, 11. солиққа тортиш усуллари Солиқ элементлари: Солиқ субъекти Бу солиққаоид муносабатларнинг ташкил этувчи томонларнинг ўзаро мажмуаси бўлиб, унда бир томондан солиқ тўловчилар бошқа томондан солиқни ундириш ваколати юкланган солиқ хизмати органлари Солиқ агенти - Буюридикважисмонийшахслардансолиқниушлабқоли швадавлатбюджетигаўтказибберувчиюридикшахслар. Солиқ объекти Бу солиқ тўловчини солиққа тортиш учун асос бўлиб хизмат қиладиган даромади, обороти ва мол-мулки тушунилади. Солиққа предмети Бу солиқ солиш объекти бўлиб бирор-бир солиқ предметига бўлган ҳуқуқ тушунилса, предмет бўлиб ана шу эгалик қилинадиган даромад, ер участкаси, иморат ва бошқаларнинг ўзи тушунилади. • бусолиқтўловчинингтўлайдигансолиқлариманба и,яънидаромади.Солиқманбаи • солиқобъектинингсолиқставкасиқўлланилад иганмиқдори.Солиқ базаси • буобъектнингўлчовбирлиги.Солиққа тортишбирлиги • объектнингҳарбирбирлигиучундавлаттомо ниданбелгилабқўйилганмеъёрдир.Солиқставкас и • солиқтўловчиларгасолиқларбўйичатурлихиленгил ликларбўлиб, уларвақтинчаликвадоимий,тўлиқёкиқисманвабош қакўринишлардаберилишимумкин.Солиқ имтиёзлари Солиқ имтиёзлари рағбатлантириш ва самарали қўлланилишига қараб қуйидаги кўринишларда ифодалаш мумкин: Солиқлардан бутунлай озод қилиш Янги ташкил этилган корхоналарга имтиёзлар бериш Солиқ тўлашдан вақтинча озод қилиш Солиқ базасини камайтириш Солиқдан қисман озод қилиш Хорижий инвестицияларга имтиёзлар бериш Экспортга имтиёзлар бериш ва бошқалар Солиқ қонунчилигида ҳар бир солиқ турининг бюджетга тўлаш муддатлари белгиланган.Солиқларни тўлаш муддатлари ва тартиблари . Аванс (бўнак) тўловлари Ҳақиқий даромад олинганидан кейинги тўловлар. SOLIQNING ASOSIY TURLARI Soliq stavkasi bilan daromad o‘rtasidagi nisbatga ko‘ra Progressiv soliq Regressiv soliq Proporsionalsoliq Mahsulot tannarxiga qo‘shilishiga ko‘ra To‘g‘ri soliq Egri soliq Budjetgakelibtushishi ga ko‘ra Mahalliy soliqlar Umumdavlat soliqlari Kelib tushish manbalariga ko‘ra Huquqiy shaxslardan tushadigan soliqlar Jismoniy shaxslardan tushadigan soliqlar Солиқ ставкасининг моҳияти шундан иборатки, бунда солиққа тортиш объекти қандай бўлишидан қатъий назар солиқ ставкаси ўзгармайди. Солиқ ставкасида солиқ объектининг ўзгариши ўз навбатида солиқ ставкасининг ўзгаришига, яъни ошиб боришига олиб келади. Солиқ ставкасида солиқ объектининг ошиб бориши билан солиқ ставкаси камайиб бориб, даромад ёки маҳсулот кўплаб ишлаб чиқаришни талаб қилади.Пропорционал Прогрессив Регрессив Соли қларнинг иқтисодий моҳиятига кўра гуруҳланиши Бевосита солиқлар Билвосита солиқлар 1. Қўшилган қиймат солиғи 2. Акциз солиғи 3. Божхона божлари Солиқларнинг бюджетга тушишига кўра гуруҳланиши Умумдавлат солиқлари Маҳаллий солиқлар ва йиғимлар UMUMDAVLAT SOLIQLARI Yuridik shaxslardan olinadigan foydasolig‘i Jismoniy shaxslardan olinadigan daromadsolig‘i Qo‘shilgan qiymatsolig‘i Aksiz solig‘i Yer osti boyliklaridan foydalanganlikuchun soliq Suv resurslaridan foydalanganlik uchunsoliq Mahalliysoliqvayig‘imlar — davlathokimiyatiningmahalliyorganlarivaidoralaridaromadigao‘tkaziladigansoliqvayig‘i mlar Yersolig‘i Mol-mulksolig‘i Aylanmadanolinadigansoliq Ayrimturlardagitovarlarnisotishhuquqiniberuvchilisenziyayig‘imlari Savdo-sotiqqilishhuquqi uchun yig‘im Yuridikshaxslarni, shuningdek tadbirkorlik faoliyatibilanshug‘ullanuvchijismoniy shaxslarni ro‘yxatga olganlik uchun yig‘im Avtotransportto‘xtashjoyidan foydalanganlik uchun yig‘im Солиқларни солиққа тортиш объектига кўра гуруҳланиши Даромаддан олинадиган солиқлар Оборотдан олинадиган солиқлар Мол мулк ва ресурслар қийматидан олинадиган солиқлар Солиқ амалиётида солиқларни ундиришнинг 3 усули мавжуд: Кадастрли Даромад манбаидан Даромад эгаси даромадни олганидан кейин (декларация бўйича) Солиқ тўловчилар турига кўра гуруҳланиши Юридик шахслар тўлайдиган солиқлар Жисмоний шахслар тўлайдиган солиқлар Ш А Р Т Л А Р Рухсат этилган фаолиятдан даромад олиши Ўзининг мулкига эга бўлиши Мустақил тугалланган бухгалтерия балансига эга бўлиши Банкда ҳисоб-рақамига эга бўлиши Идентификацион рақамга эга бўлиши (ИНН, СТИР) Хокимиятдан рўйхатдан ўтган бўлишиЮРИДИК ШАХСЛАРГА СОЛИҚ ТЎЛОВЧИ БЎЛИШИ УЧУН ҚЎЙИЛАДИГАН ШАРТЛАР ЮРИДИК ШАХС Ўз мулкида , хўжалик юритишда ёки оператив бошқарувида алоҳида мол- мулкка эга бўлган ҳамда ўз мажбуриятлари юзасидан ушбу мол- мулк билан жавоб берадиган, ўз номидан мулкий ёки шахсий номулкий хуқуқларга эга бўла оладиган ва уларни амалга ошира оладиган, мажбуриятларни бажара оладиган, судда даъвогар ва жавобгар бўла оладиган ташкилот юридик шахс хисобланади. (Ўзбекистон Республикаси Фуқаролик Кодексининг 39- моддаси) 31Ўртача солиқ тўловчи томонидан тўланадиган солиқлар (акциз, ер қаъридан, сув ресурсларидан фойдаланганлик учун олинадиган солиқлар, шунингдек йиғимлар тўловчиларни ҳисобга олмаган ҳолда) Солиқлар тизими 2018 й. 2022 й. Умумбелгиланган солиқларни тўловчилар, 2019 йилдан бошлаб эса шу жумладан айланмаси 1 млрд сўмдан ортиқ бўлган кичик корхоналар 1) ҚҚС 2) фойда солиғи 3) ЖШДС 4) ягона ижтимоий тўлов 5) мол-мулк солиғи 6) ер солиғи 7) инфратузилмани ривожлантириш солиғи 8) давлат жамғармаларига ажратмалар 1) ҚҚС 2) Фойда солиғи 3) ЖШДС 4) Ижтимоий солиқ 5) Мол-мулк солиғи 6) Ер солиғи Солиқларни соддалаштирилган тартибда тўловчилар (2019 йилдан бошлаб айланмаси 1 млрд сўмгача бўлган тўловчилар) 1) Ягона солиқ тўлови 2) Ягона ижтимоий тўлов 3) ЖШДС 1) Айланмадан олинадиган солиқ 2) Ижтимоий солиқ 3) ЖШДС 4) Мол-мулк солиғи 5) Ер солиғи Солиқ тизимида мавжуд солиқлар СОЛИҚ ТУРИ СОЛИҚ СТАВКАСИ Фойда солиғи 15 % Жисмоний шахслардан олинадиган даромад солиғи 12 % Қўшилган қиймат солиғи 12 ва 0 % Акциз солиғи ТОВАР ТУРИГА ҚАРАБ Ер қаъридан фойдаланганлик учун солиқ РЕСУРС ТУРИГА ҚАРАБ Сув ресурсларидан фойдаланганлик учун солиқ МАНБАСИГА ҚАРАБ Мол-мулк солиғи жш-0,28 %, 0,39%, 0,49% юш- 1,5 % Ер солиғи ЖОЙЛАШГАН ЖОЙИ ВА УНУМДОРЛИГИГА ҚАРАБ(МФЙ га боғланган) ИЖТИМОИЙ СОЛИҚ 25% 12% Солиқ тизимида мавжуд мажбурий тўловлар Тўлов тури Ставкаси (2020 йил) 1. Республика йўл жамғармасига мажбурий ажратмалар Тармоқлар хусусиятидан келиб чиқиб, фоизларда 2. Давлат божи Давлат божи - юридик аҳамиятга молик ҳаракатларни амалга оширганлик ва (ёки) бундай ҳаракатлар учун ваколатли муассасалар ва (ёки) мансабдор шахслар томонидан ҳужжатлар берганлик учун олинадиган мажбурий тўловдир. 3. Айрим турдаги товарлар билан чакана савдо қилиш ва айрим турдаги хизматларни кўрсатиш ҳуқуқи учун йиғим  Алкоголли маҳсулотлар - бир ойлик савдо учун энг кам ойлик иш ҳақининг 5 баравари миқдорида;  Қимматбаҳо металлар ва қимматбаҳо тошлардан ясалган буюмлар савдоси учун – бир ойлик савдо учун энг кам ойлик иш ҳақининг 3,5 баравари миқдорида; 3Х ориж и й давлатларда ж исм оний ш ахслар даром ад солиғ и ставк алари ҚозоғистонЎзбекистон Беларуссия Россия Федерацияси ЛитваВенгрия Латвия 10% 12% 13%13% 15% 20% 23% 11Жаҳон мамлакатларида соли қ ставкалари Мамлакатлар Фойда солиғи ҚҚС Аргентина 30% 21% Беларусь 25% 20% Болгария 10% 20% Буюк Британия 19% 20% Германия 15% 19% Мамлакатлар Фойда солиғи ҚҚС Латвия 20% 21% Литва 15% 21% Озарбайжон 20% 18% Россия 20% 20% Франция 33,3% 20% ХЮСлар молиявий фаолиятига таъсир этишига қараб Товар (иш, хизмат)лар оборотидан тўланадиган солиқлар • Эгри солиқлар (ҚҚС, акциз солиғи), божхона божлари Ишлаб чиқариш таннархига киритиладиган солиқлар : • Ижтимоий солиқ Давр харажатларига киритиладиган солиқлар • Мол-мулк солиғи, ер солиғи, сув ресурсларидан фойдаланганлик учун солиқ, ер қаъридан фойдаланганлик учун солиқ Корхоналар фойдасидан тўланадиган солиқлар • Фойда солиғи Соли қ туловчиларнинг ҳ у қ у қ лари. Солиқ кодексга мувофиқ зиммасига белгиланган солиқлар ҳамда йиғимларни тўлаш мажбурияти юклатилган юридик ва жисмоний шахслар солиқ тўловчилардир. Юридик шахсларнинг алоҳида бўлинмалари мазкур шахсларнинг солиқлар ва йиғимларни тўлаш бўйича мажбуриятларини солиқ кодексда назарда тутилган ҳолларда ва тартибда ушбу алоҳида бўлинмалар жойлашган ери бўйича бажаради. Йирик солиқ тўловчилар тоифасига киритилган солиқ тўловчилар алоҳида бўлинмаларни ҳисобга олиб марказлашган ҳолда солиқ ҳисоботини тақдим этади ва солиқларни (йиғимларни) тўлайди. Солиқ тўловчилар қуйидаги ҳуқуқларга эга: солиқ органларидан ва бошқа ваколатли органлардан амалдаги солиқлар тўғрисида, солиқ тўғрисидаги қонун ҳужжатларидаги ўзгаришлар ҳақида, солиқларни ҳисоблаб чиқариш ва тўлаш тартиби тўғрисида ахборотни, солиқ ҳисоботининг ва аризаларнинг шаклларини, шунингдек уларни тўлдириш тартиби ҳақида тушунтиришларни бепул олиш; ўз солиқ мажбуриятларини бажариш юзасидан солиқ органларида ва бошқа ваколатли органларда мавжуд бўлган маълумотларни олиш; солиқ кодексда белгиланган асослар мавжуд бўлганда ва тартибда солиқ имтиёзларидан фойдаланиш ёхуд улардан фойдаланишни рад этиш; солиқлар, пенялар ва жарималарнинг ортиқча тўланган ёки ортиқча ундирилган суммаларини ўз вақтида ҳисобга ўтказиш ёки қайтариш; солиқ кодексда белгиланган тартибда ва шартларда солиқларни тўлашни кечиктириш ёки бўлиб-бўлиб тўлаш; солиқ солиш объектларини ҳисобга олишда, солиқларни ҳисоблаб чиқариш ва тўлашда ўзлари йўл қўйган хатоларни мустақил равишда тузатиш; солиқ кодексга мувофиқ ўз ҳудудида ўтказиладиган сайёр солиқ текширувини ва солиқ аудитини ўтказиш чоғида ҳозир бўлиш; сайёр солиқ текшируви ва солиқ аудити материаллари билан танишиш, шунингдек ушбу текширувларнинг далолатномаларини олиш; солиқ текширувини амалга оширувчи солиқ органларига солиқ тўғрисидаги қонун ҳужжатларининг ижросига тааллуқли масалалар бўйича тушунтиришлар бериш; солиқ органлари ва бошқа ваколатли органларнинг ҳамда улар мансабдор шахсларининг солиқ кодексга ва (ёки) солиқ тўғрисидаги бошқа қонун ҳужжатларига мувофиқ бўлмаган талабларини бажармаслик; солиқ органлари ва бошқа ваколатли органларнинг норматив тусга эга бўлмаган ҳужжатлари ҳамда қарорлари, улар мансабдор шахсларининг ҳаракатлари устидан белгиланган тартибда шикоят қилиш; солиқ органлари ва бошқа ваколатли органларнинг қонунга хилоф қарорлари ёки улар мансабдор шахсларининг ноқонуний ҳаракатлари туфайли етказилган зарарларнинг ўрни қопланишини белгиланган тартибда талаб қилиш; солиқ кодексда назарда тутилган ҳолларда, солиқ текшируви материалларини ёки солиқ органларининг бошқа ҳужжатларини кўриб чиқиш жараёнида иштирок этиш; солиқ муносабатлари масалаларига оид ўз манфаатларини шахсан ёхуд солиқ маслаҳатчилари ташкилоти ёки бошқа ўз вакиллари орқали ифодалаш; солиқ сирига риоя этиш ва уни сақлаш. Солиқ тўловчиларнинг мажбуриятлари. Солиқ тўловчиларнинг мажбуриятлари(22-модда). белгиланган солиқлар ва йиғимларни ўз вақтида ҳамда тўлиқ ҳажмда ҳисоблаб чиқариши ва тўлаши; ҳужжатларни кўриб чиқиш ёки тушунтиришлар бериш зарурияти тўғрисида чақирув хатини олганида солиқ органига келиши; товарларни (хизматларни) реализация қилишда харидорга ҳисобварақ-фактураларни, чекларни ёки уларга тенглаштирилган бошқа ҳужжатларни бериши; солиқ текширувини ўтказаётган солиқ органларининг мансабдор шахсларига солиқларни ҳисоблаб чиқариш ва тўлаш учун асос бўлиб хизмат қиладиган ҳужжатлар, шунингдек электрон манбаларда сақланадиган тегишли ахборот билан танишиш имкониятини таъминлаши; солиқ органлари ва бошқа ваколатли органларнинг қонуний талабларини бажариши, кўрсатилган органларнинг ва улар мансабдор шахсларининг қонуний фаолиятига тўсқинлик қилмаслиги; агар солиқ кодексда бошқача қоида назарда тутилмаган бўлса, солиқ ҳисоботларининг ва солиқларни ҳисоблаб чиқариш ҳамда тўлаш учун зарур бўлган бошқа ҳужжатларнинг тегишли солиқларни тўлаш учун белгиланган календарь йилдан кейинги беш йил мобайнида бут сақланишини таъминлаши; ўзи солиқ бўйича ҳисобга олинган жойдаги солиқ органларини Ўзбекистон Республикаси юридик шахсларидаги ва чет эл юридик шахсларидаги иштироки тўғрисида, агар устав фондидаги (устав капиталидаги) улуши 10 фоиздан ортиқ бўлса, хабардор этиши шарт. • Жисмоний шахснинг солиқ мажбурияти қуйидаги ҳолларда тугатилади: мазкур шахс вафот этганда; уни вафот этган деб эълон қилиш тўғрисидаги суд қарори қонуний кучга кирганда. Вафот этган ёки вафот этган деб эълон қилинган жисмоний шахснинг солиқ қарзи солиқ кодекснинг 94- моддасида белгиланган тартибда мерос мол-мулкнинг қиймати доирасида меросхўрлардан ундирилади. • Юридик шахснинг солиқ мажбурияти қуйидаги ҳолларда тугатилади: бюджет тизими билан барча ҳисоб-китоблар амалга оширилгандан кейин у тугатилганда; бюджет тизими билан барча ҳисоб-китоблар амалга оширилгандан кейин у қайта ташкил этилганда. 6.Солиқлар ва бошқа мажбурий тўловларни тулаш мажбурияти. Солиқни тўлаш, агар солиқ кодексда бошқача қоида назарда тутилмаган бўлса, миллий валютада амалга оширилади. Чет эл валютасида ҳисоблаб чиқарилган солиқ суммасини миллий валютада қайтадан ҳисоблаш Ўзбекистон Республикаси Марказий банкининг солиқни тўлаш санасидаги расмий курси бўйича амалга оширилади. Солиқ тўловчининг солиқни тўлаш бўйича мажбурияти қуйидаги ҳолларда бажарилган деб эътироф этилади: 1) пул маблағларини солиқ тўловчининг банкдаги ҳисобварағидан бюджет тизимига тегишли ғазначилик ҳисобварағига ўтказишга доир топшириқнома банкка тақдим этилган пайтдан эътиборан – солиқ тўловчининг ҳисобварағида тўлов кунида етарлича пул қолдиғи мавжуд бўлган тақдирда; 2) банкда ҳисобварақ очмасдан тегишли ғазначилик ҳисобварағига бюджет тизимига ўтказиш учун банк кассасига нақд пул маблағлари топширилган пайтдан эътиборан. Бундай қоида солиқни тўлаш учун пул маблағлари етарлича бўлган тақдирда, фақат жисмоний шахслар томонидан солиқни тўлашда қўлланилади;

Ўзбекистон Республикасининг амалдаги солиқ тизими ва  унинг шаклланишининг назарий асослари

Sotib olish