Информация о документе

Цена 19900UZS
Размер 70.7KB
Покупки 0
Дата загрузки 12 Декабрь 2024
Расширение docx
Раздел Курсовые работы
Предмет Дошкольное и начальное образование

Продавец

Bahrom

Дата регистрации 05 Декабрь 2024

228 Продаж

1-2-sinflarda matematikalardan tafakkurini mantiqiy fikrlashga rivojlantiruvchi ijodiy topshiriq tarzida masalalar ustida ishlash metodikasi

Купить
O‘ZBEKISTON RESPUBLIKASI OLIY TA’LIM, FAN VA INNOVATSIYALAR VAZIRLIGI __UNIVERSITETI Ro’yxatga olindi №__________ Ro’yxatga olindi №__________ “_____” ____________20 y. “_____” ____________20 y. “___________________________ “ KAFEDRASI “_____________________________ “ FANIDAN KURS ISHI Mavzu:________________ Bajardi:_________________________________ Tekshirdi:_______________________________ 1 MAVZU: 1-2-sinflarda matematikalardan tafakkurini mantiqiy fikrlashga rivojlantiruvchi ijodiy topshiriq tarzida masalalar ustida ishlash metodikasi MUNDARIJA: KIRISH …………………………………….……………………………...………2 I BOB. Boshlang’ich sinf o’quvchilarining mantiqiy tafakkurini o’stirishning nazariy asoslari. 1.1. Boshlang’ich sinf o’quvchilarining mantiqiy tafakkurini o’stirishda metodlarning o’rni ...… ………………………….…………………………………4 1.2. Boshlang’ich sinf o’quvchilarining mantiqiy tafakkurini o’stirishda interfaol metodlardan foydalanish …...………………………………………………….…...8 II BOB. Boshlang’ich sinf o’quvchilarining mantiqiy tafakkurini o’stirishda metodlarning amaliy ahamiyati. 2.1. Boshlang’ich sinf o’quvchilarining mantiqiy tafakkurini o’ stirishni darslarda o’yinlar orqali tashkil etish ……………………..…...……...............................….16 2.2. 1-2- sinf o’quvchilarining mantiqiy tafakkurini o’stirishda interfaol metodlar va didaktik o’yinlar dan samarali foydalanish ……….……....................................…23 XULOSA …………….…………………...…………….….………......................30 FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR RO’YXATI ……….....…………..…..31 2 KIRISH Mavzuning dolzarbligi : Yosh avlodni mustaqil O’zbekistonning kelajagini ta’min etuvchi komil inson sifatida tarbiyalash bugungi kunning muhim vazifalaridan biridir. Hozirgi paytda O’zbekiston Respublikasi Prezidenti Shavkat Mirziyoyev yosh avlodni komil inson qilib tarbiyalashga alohida e’tibor bermoqda. So’nggi yillarda mamlakatda ta’lim-tarbiya tizimining sifati va samaradorligini oshirish, o’quvchi va talaba yoshlarda zamonaviy bilim va ko’nikmalarni shakllantirish, ta’lim tizimlari hamda ilm-fan sohasi o’rtasida yaqin hamkorlik va integratsiyani, ta’limning uzviyligi va uzluksizligini ta’minlash borasida tizimli ishlar amalga oshirilmoqda. Hozirgi paytda maktablarda boshlang’ich sinflarda matematika o’qitishning asosiy vazifalaridan biri o’quvchilarni har tomonlama etuk insonlar qilib tarbiyalash hisoblanadi. Bunda ularda matematika bo’yicha bilimlar berish bilan birga ularga o’rganilayotgan bilimlarni asosli va puxta bo’lishini ta’minlash, ularni qo’llay olish ko’nikma va malakalarini shakllantirish muhim ahamiyatga ega. Ayniqsa matematika darslarida fikrlash qobiliyatlarini rivojlantirish hamda ularni kelgusida olingan bilimlarni ongli hayotiy faoliyatda muvaffaqiyatli qo’llashlari uchun zarur ko’nikma va malakalarni shakllantirish boshlanqich matematik ta’limning asosiy vazifalariga aylanishi lozim. Shu nuqtai nazardan o’quv jarayonida matematik masalalar, jumladan hayotiy mazmunli,ularning to’plagan tajribasiga asoslangan masalalarni echish usullariga va ularni qo’llashga o’rgatish o’ziga xos xususiyatlarga ega, ularni ta’lim mazmuni va o’rganilayotgan tushunchalar mohiyatini ochib berishda foydalanish, o’zaro aloqadorlikda va o’quvchilar amaliy faoliyati tajribasi bilan qo’shgan holda o’qitish dolzarb masalalardan hisoblanadi. Bu usullarni ishlab chiqish va amalda qo’llash o’qitish sifat va samaradorligini oshirishga xizmat qiladi. Boshlang’ich ta’limda matematika o’qitishning asosiy maqsadlaridan biri ham o’quvchilar intellektual tafakkurini shakllantirish asosida o’quvchilar qobiliyat va qiziqishlarini rivojlantirish hisoblanadi. Demak, 3 boshlang’ich sinflarda arifmetik amallar tushunchasini mohiyatini va hisoblash usullarini etkazish uslubiyatini ishlab chiqish o’z ichiga o’quvchilarda umuman boshlang’ich matematika asosiy tushunchalarni shakllantirish va ularni amalda qo’llay olish ko’nikma va malakalarini rivojlantirishni oladi. Bunga sabab quyidagilar: 1.Boshlang’ich ta’limda matematika o’qitish arifmetik amallar va tushunchalar mohiyatini ochish orqali, hayotiy mazmunli mashq va misollardan keng foydalanish va shu asosda mantiqiy biri-biriga bog’langan tushunchalar, ta’riflar, qoidalar va xulosalarni keltirib chiqarish o’quvchilar matematik qobiliyatlarini rivojlantirishga xizmat qiladi. 2. Boshlang’ich ta’limda matematika o’rganishda har bir amalning o’ziga xos xususiyatlarini o’zida aks ettiruvchi matnli mashqlar va ularni o’quvchilar hayotiy tajribasi bilan bog’lab taklif etish uzviylikka ega, bu esa o’quvchilarning fanga qiziqishlarini oshirish bilan birga fikrlash qobiliyatlarini rivojlanishi uchun asos bo’ladi. Shuningdek umumiy fikrlash usullari va ko’nikmalarni rivojlantirishga ta’sir ko’rsatadi. Kurs ishini maqsadi: 1- 2-sinf o’quvchilarining mantiqiy tafakkurini o’stirishda interfaol metodlardan foydalanish. Kurs ishini vazifasi: Mavzu ga oid ilmiy, ijtimoiy- psixologik, pedagogik va metodik manbaalarni o’rganish ; 1- 2-sinf o’quvchilarining mantiqiy tafakkurini o’stirishda interfaol metodlardan foydalanishning nazariy va amaliy jihatlarini o’rganish; Kurs ishi materiallari doirasida xulosa lar ishlab chiqish. Kurs ishini obekti: Boshlang’ich sinf o’quvchilari. Kurs ishining metodlari: Mavzuga oida ilmiy, pedagogik-psixologik adabiyotlarni o’rganish, og’zaki va ko’rgazmali metodlardan foydalanish. Kurs ishini hajmi: Kirish, asosiy qism, 2 bob, 4 ta paragrif, xulosa, foydalanilgan adabiyotlar va ilovalardan iborat. 4 I BOB. Boshlang’ich sinf o’quvchilarining mantiqiy tafakkurini o’stirishning nazariy asoslari. 1.1. Boshlang’ich sinf o’quvchilarining mantiqiy tafakkurini o’stirishda metodlarning o’rni . Matematika boshlang`ich ta`lim metodikasining predmeti quyidagilardan iborat: 1. Matematika o`qitishdan ko`zda tutilgan maqsadni aniqlab asoslash (nima uchun matematika o`qitiladi, o`rgatiladi) 2. Matematika o`qitish mazmunini ilmiy ishlab chiqish (nimani o`rgatish) bir tizimga keltirilgan bilimlar darajasini o`quvchilarining yosh xususiyatlariga mos keladigan qilib qanday taqsimlansa, fan asoslarini o`rganishda izchillik ta`minlanadi, o`quv ishlariga o`quv mashg`ulotlari beradigan yuklama bartaraf qilinadi, ta`lim mazmuni o`quvchilarning aniq bilim olish imkoniyatlariga mos keladi. 3. O`qitish metodlarini ilmiy ishlab chiqish (qanday o`qitish kerak) ya`ni, o`quvchilar hozirgi kunda zarur bo`lgan iqtisodiy bilimlarni, malaka, ko`nikmalarni va aqliy faoliyat qobiliyatlarini egallab olishlari uchun o`quv ishlari metodikasi qanday bo`lishi kerak? 4. O`qitish vositalari-darsliklar, didaktik materiallar, ko`rgazmali qo`llanmalar va o`quv- texnika vositalaridan foydalanish (nima yordamida o`qitish) 5. Ta`limni tashkil qilishni ilmiy ishlab chiqish (darsni va ta`limning darsdan tashqari shakllarini qanday tashkil etish). Matematik masalalar echish matematika o’qitishning muhim tarkibiy qismidir. Masalalar echmasdan matematikani o’zlashtirishni tasavvur ham etib bo’lmaydi. Matematikada masalalar echishning nazariyasini amaliyotga tadbiq qilishning muhim yo’lidir. Masalalar echishning boshlang’ich sinflarda o’rganiladigan u yoki bu nazariy materiallarni o’zlashtirish jarayonida muhim rolni va o’quvchilarni fikrlash qobilyatlarini o’stiradi muhim rol o’ynaydi. 5 Masalalar amaliy ishlar sistemasi asosida tuziladi. Bu degan so’z har bir yangi tushunchani tarkib toptirish har doim bu tushuncha ahamiyatini tushuntirishga yordam beradigan uning qo’llanishini talab qiladigan u yoki bu masalani echish bilan amalga oshadi. Arifmetik amallarning mazmunini amallar orasidagi bog’lanishlarni amal komponentlari bilan natijalar orasidagi ochib berishda, har xil miqdorlar orasidagi bog’lanishlar bilan tanishishda mos sodda masalalardan foydalaniladi. Sodda masalalar o’quvchilarda murakkab masalalarni echish uchun zarur, bo’ladigan bilimlar malakalar va ko’nikmalarni tarkib toptirish uchun asos bo’lib xizmat qiladi. Masalalar bolalarning fikrlash qobiliyatlarini rivojlantirishning foydali vositasi bo’lib odatda o’z ichiga ayrim bilimlarni oladi. Bu bilimlarni qidirish masala echuvchidan analiz va sintezga mustaqil murojaat qilish faktlarni taqqoslash, umumlashtirish va hokazolarni talab qiladi. Bilishning bu usullarini o’rgatish matematika o’qitishning muhim maqsadlaridan biri hisoblanadi. Masalalarni echishda predmetga bo’lgan qiziqish rivojlanadi, umuman mustaqillik erkinlik, talabchanlik, mehnatsevarlik, maqsadga intilishlik rivojlanadi. O’quvchilarga tarbiya berishda ham hayotiy masalalar fikr doiralarni kengaytirishga yordam beradi. Masalalar ustida ishla ekan sistemali ravishda va rejali asosda o’quvchilarning xususiy malakalarini takomillashtirishga olib keladi. Masala ustida ishlash uning mazmunini o’zlashtirishdan boshlanadi. O’quvchilar hali o’qish malakasiga ega bo’lmagan dastlabki vaqtlarda ularni o’qituvchi o’qib beradigan masala matnini tinglashga shartning muhim elementlarini tovush chiqarib ajratishga o’rganish kerak shundan keyin masala shartini yaxshiroq o’zlashtirish maqsadida, har bir o’quvchi masala matniini tinglashga va masalani mustaqil o’qib chiqishi zarur. Buning uchun ularga masalani oldin ovoz chiqarmay o’qishni so’ngra esa tovush chiqarib ifodali o’qishni taklif qilish kerak. Boshlang’ich sinflarda masalalarni o’rganish yangi tushunchalarni shakllantirish, sodda masalarni echishdan 6 murakkablarni echishga o’tish yordamida amalga oshiriladi. Bunda qo’shish, ayirish, ko’paytirish va bo’lishga doir har xil sodda masalalar ya’ni bir xil qo’shiluvchilarning yig’indisini topishga karrali va teng bo’laklarga bo’lishlarga doir sonni bir necha kattalashtirish va kichiklashtirishga oid masalalar sonlarni taqqoslashga amallarning noma’lum konponentlarni topishga doir sodda masalalar shuningdek turli murakkab masalalar shu jumladan keltirib echiladigan masalalar, ikki ko’paytuvchining yig’indisini topishga doir va unga teskari masalalar yig’indisini so’ngra ko’paytirish bo’lishga keltiradigan va boshqa masalalarni ko’rib chiqamiz. Agar berilgan masala o’zining murakkabligi bilan sinfda echilgan masalalarga mos yoki o’xshasa u holda o’quvchilar taklif qilingan masalaning echilishi yo’lini mustaqil topishga o’rgatish kerak. SHu maqsadda o’quvchilar masalalar echishga yaqinlashishning eng sodda umumiy usullarini egallashlari lozim. O’quvchilar o’qituvchi rahbarligida masala shartini qisqa va yaqqol yozib olishlari, echish yo’llari topishni osonlashtirish maqsadida shartini chizma yoki rasm bilan tasvirlay olishlari kerak. O’quvchilar echilayotgan masalada nima ma’lum nima noma’lumligini masala shartidan nima kelib chiqishini qanday arfimetik amallar yordamida qanday tartibda masala savoliga javob topish mumkinligini aniq va ravshan tushuntirishga o’rganishlari kerak. O’quvchilar har bir amalni nega tanlaganliklarini anglay olishlari masala bo’yicha ifoda yoki tenglama tuzib olishlari uni echa olishlari, savolga javob berib, echimning to’g’riligini tekshirib olishlari lozim. Sahnalashtirilgan masalalar. Sahnalashtirilgan masalalarga katta e’tibor beriladi. Bu masalalarda bolalarning kuzatgan, ko’pincha o’zlari bevosita bajargan harakatlari aks ettiriladi. Bu erda savolga javob berish emas, balki bu berilgan sonlar ko’rgazmali asosida ko’rinib turishi mumkindir. Birinchi sinf bolalari ko’pincha masalani echishni bilmaydilar, chunki ular u yoki bu harakatni ifodalovchi (sarf qildi, bo’lishib oldi, sovg’a qildi va hakozo) so’zlarning ma’nosini tushunmaydilar. 7 Shunning uchun maktabda, tayyorlov guruhida u yoki bu harakatni ifoda etuvchi so’zlarni mazmunini ochib berishga alohida e’tibor berish kerak. Shu maqsadda masala asosiga qanday amaliy harakatlarni kiritish zarurligini hisobga olish kerak. Bunda qarama- qarshi harakatni: keldi-ketdi, yaqin kelishdi-uzoqlashdilar, oldi- berishdi, ko’tarishdi-tushirishdi, olib kelishdi- olib ketishdi, uchib ketishdi nazarda tutuvchi yig’indi va qoldiqni topishga oid masalalarni taqqoslash maqsadga muvofiqdir. Ko’rgazmali masalalar. Dastlab bolalarga mavzu mazmuni to’g’risida gapiriladi, hamda berilgan sonlar tasvirlangan rasmlar ko’rsatiladi. Rasm bo’yicha birinchi masalani o’qituvchining o’zi tuzadi. U bolalarni rasmlarni ko’rib chiqishiga, berilgan sonlarni hamda miqdoriy munosabatlarning o’zgarishiga olib kelgan hayotiy harakatlarni ajratib olishga o’rgatadi. Masalan, rasmda 5 ta shar ushlagan bola tasvirlangan, u 1 ta sharni qizchaga bermoqda. Rasmni ko’zatayotib o’qituvchi: Bu erda nima tasvirlangan? Bola nima ushlab turibdi? Unda nechta shar bor? U nima qilmoqda? Biz nimani bilamiz? Masalani shartini tuzing. Nima haqida so’rash mumkin? deb so’raydi. O’qituvchi berilgan sonlarni o’zgartirib, bolalarni ayni bir mavzuda har xil mazmundagi yig’indi va qoldiqni topishga oid masalalarni o’ylab topishga, hikoya qilishga o’rgatishda foydalanadigan xohlagan mazmundagi rasm asosida masala tuzishga undaydi. Matematik masalalar sodda va murakkab masalalarga ajratiladi. Bitta amal bilan echilishi mumkin bo’lgan masalalarga sodda masalalar deyiladi. Bir nechta sodda masalalardan tuzilgan va shu sababli ikki yoki undan ortiq amallar yordamida echiladigan masalalarga murakkab masalalar deyiladi. Masalan: daraxt shoxida 6 ta qush bor edi. Ulardan 2 tasi uchib ketdi? 8 Bu masalaga 2 ta teskari masala tuzish mumkin. 1)Daraxt shoxida bir nechta qush bor edi. 2 ta qush uchib ketgandan so’ng daraxt shoxida 4 ta qush qoldi. Daraxt shoxida nechta qush qoldi? 2)Daraxt shoxida 6 ta qush qo’nib turgan edi, bir nechta qush uchib ketgandan so’ng 2 ta qush qoldi. Nechta qush uchib ketdi? Sodda masala orasidan bevosita ifodalangan masala ajratilgan. 1-masala. Bir qutida 8 ta olma bor bu olmalar ikkinchi qutidan 5 ta ortiq. Ikkinchi qutida nechta olma bor. Echish:8-5=3 ta (olma) Javob: ikkinchi qutida 3 ta olma bor. 2-masala. Vali 6 ta quyon rasmini chizdi. Valini chizgan rasmlari Zokirni chizgan rasmlaridan 2 ta ortiq. Zokir nechta quyon rasmini chizdi? Echish: 6-2=4 ta. Javob: Zokir 4 ta quyon rasmini chizdi. Sodda masalalardan yig’indi va qoldiqni topishga doir masalalar. 3-masala. Ahmad 3 ta qo’g’irchoq va ikkita koptok rasmini chizdi. Ahmad nechta o’yinchoq rasmini chizdi? Echish: 3+2=5 ta. Javob: Ahmad 5 ta o’yinchoq rasmini chizdi. 4-masala. Zokir olma daraxtidan 7 ta olmani oldi va 3 tasini edi. Zokirda nechta olma qoldi? Echish: 7-3=4 ta (olma). Javob: Zokirda 4 ta olma qoldi. 5-masala Stol ustida 4 ta qizil qalam bor edi yana unga 4 ta ko’k qalamni qo’shdi. Stol ustida nechta qalam bor edi: Echish: 4+4=8 ta Javob: stol ustida 8 ta qalam bor edi. Sodda masalalarni shartlari bolalar uchun tushunarli bo’lishi kerak. Va qoldiqli topishga doir masalalar shunday masalalar to’plamiga kiradi. Sodda masalalar echish yordamida matematika boshlang’ich kursining asosiy tushunchalaridan biri arifmetik amallar haqidagi tushuncha va boshqa bir qator tushunchalar shakillanadi. Sodda masalani echa olishni o’zlashtirganlaridan so’ng murakkab masalalarni 9 echishni o’rganadilar. Chunki murakkab masalalar bir nechta sodda masalalardan tuzilgan bo’ladi. 1.2. Boshlang’ich sinf o’quvchilarining mantiqiy tafakkurini o’stirishda interfaol metodlardan foydalanish. Zamonaviy ta’limni tashkil etishda qo’yiladigan talablardan biri ortiqcha ruhiy va jismoniy kuch sarflamasdan, qisqa vaqt ichida yuksaknatijalarga erishishdir. Ma'lumki, ta'limda ilg'or pedagogik va yangi axborotlar texnologiyalarini tatbiq etish o'quv mashg'ulotlarining samaradorligini oshiribgina qolmay, ilm-fan yutuqlarini amaliyotda qo'llash orqali mustaqil va mantiqiy fikrlaydigan, har tomonlama barkamol yuksak ma'naviyatli shaxsni tarbiyalashda muhim ahamiyat kasb etadi. Hozirgi kunda ta'lim jarayonida interfaol metodlar va axborot texnologiyalarini o'quv jarayonida qo'llashga bo'lgan qiziqish kundan-kunga ortib bormoqda. Bunday bo'lishining sabablaridan biri, shu vaqtgacha an'anaviy ta'limda o'quvchilar faqat tayyor bilimlarni egallashga o'rgatilgan bo'lsa, zamonaviy texnologiyalardan foydalanish esa ularni egallayotgan bilimlarini o'zlari qidirib topish, mustaqil o'rganish va fikrlash, tahlil qilish, hatto yakuniy xulosalarni ham o'zlari keltirib chiqarishga o'rgatadi. O'qituvchi bu jarayonda shaxs rivojlanishi, shakllanishi, bilim olishi va tarbiyalanishiga sharoit yaratadi va shu bilan bir qatorda boshqaruvchilik, yo'naltiruvchilik funksiyasini bajaradi. Interfaol metodlarni qo‘llash natijasida o‘quvchilarning mustaqil fikrlash tahlil qilish, xulosalar chiqarish, o‘z fikrini bayon qilish, uni asoslangan holda 10 himoya qila bilish, sog‘lom muloqot, munozara, bahs olib borish ko‘nikmalari shakllanib, rivojlanib boradi. Interfaol degani - o‘qituvchi va o‘quvchilar orasida o‘zaro hamkorlik tufayli dars samaradorligini oshirish, yangi darsni o‘quvchi mustaqil harakat, mulohaza, bahs-munozara orqali o‘rganadi, qo‘yilgan maqsadga mustaqil o‘zi darsda o‘quvchi faol ishtirok etgan holda kichik guruhlarda javob topi shga harakat qiladi,ya‘ni ham fikrlaydi, ham baholaydi, ham yozadi, ham gapira di, ham tinglaydi, eng keragi o‘zi faol ishtirok etadi. Dars mashg'ulotlarida o'yin-topshiriqlarni takrorlash yoki mustahkamlash darslarida foydalanilsa ijobiy natija beradi. O'yin-topshiriqning qaysi bir turini tanlash darsning turiga, sinf o'quvchilarining o'yin-topshiriqlarni bajarishga o'rgatilganlik darajasi, ularning bilim saviyasi, mustaqil ijodiy ishlash imkoniyatlari, o'rganilganlarni xotirada tez tiklay olishi, ijodkorlikning qay darajada shakllanganiga ham bog'liq bo'lishi kerak. Ta'limda o'quvchi shaxsini fikrlashga, o'zgalar fikrini anglash va shu fikrni og'zaki hamda yozma shaklda savodli bayon eta olishga o'rgatish masalasiga e'tibor qaratilgan bo'lib, mustaqil fikrlaydigan, nutq madaniyati rivojlangan savodxon shaxsni kamol toptirish asosiy o'rin egallaydi. Millatning turmush tarzi, madaniy yaratuvchanligi uning boy tarixiy merosi asosida o'rganiladi. Bugungi kun o'qituvchidan ilg'or pedagogik va yangi axborotlar texnologiyalaridan o'quv jarayonida foydalanishni talab etmoqda. Yuqoridagilardan kelib chiqib, tajribalarimiz asosida dars mashg'ulotlarida interfaol metodlarni qo'llash orqali ta'lim-tarbiya berish yo'llariga doir fikrlarimizni bayon etamiz. O'ylaymizki, u o'quv mashg'ulotlari samaradorligini oshirishda hamkasblarimizga amaliy yordam beradi. Shuningdek, o'quvchilarni o'z yo'nalishini tanlash va mustaqil hayotga tayyorgarlik ko'nikmalarini shakllantirishdek mas'uliyatli vazifani bajarishda ularning yaqin ko'makchilardan biriga aylanadi. 11 Quyida sinflar kesimida ayrim mavzular asosida o'qitishning zamonaviy usullarini tatbiq etish bo'yicha tavsiyalar beramiz. Siz undan ijodiy yondashgan holda foydalanasiz va birinchi prezidentimizning: «Har qarichi muqaddas bo 'lgan ona yerimizga nisbatan farzandlarimizda g'urur va iftixor, sadoqat tuyg'ularini uyg'otish uchun biz bugun nima qilyapmiz, degan savolga javob izlab ko'raylik», - degan fikrlariga javoban ta'lim va tarbiya berishning zamonaviy usullarini tatbiq etish orqali ko'zlangan maqsadga erishishga o'z hissangizni qo'shasiz degan umiddamiz. Boshlang'ich sinflarda, ayniqsa, birinchi sinfda o'quvchilarga o'qitishda o'quvchining yoshi, fiziologik, psixologik xususiyatlarini hisobga olish kerak. Ta'limda o'yin texnologiyalaridan foydalanish, eng samarali vositalardan biridir. O'yin davomida ularning tafakkuri, dunyoqarashi, fikrlashi kengayib boradi. Olimlar ta'limga o'yin orqali yondashuv ta'lim jarayonida osonlashtiradi, deb hisoblagan. Nafaqat osonlashtiradi, balki bu fanga qiziqishini kuchaytirib, bolani chuqur bilim olishiga undaydi. O'yin tarzidagi darslar bolalarning og'zaki nutqini rivojlanishiga yordam beradi. Birinchi sinf o'quvchilari rasmli yoki videoli turli ko'rishlarni juda yaxshi ko'rishadi. Turli xil rangli rasmlar orqali, ularning nutqlarini o'stirishda o'yinlardan muntazam foydalanib turish lozim. Masalan: Bu nima? Bu kim? Kim ko'p so'z biladi?" kabi o'yinlardan foydalanish mumkin. O'yin jarayonida bolalarning so'zlarni eslab qolishi, to'g'ri talaffuz etishiga qarab rag'batlantirib borish zarur. Mavzuni kompyuter yordamida taqdim etishda ta'limni individuallashtirish printsipiga e'tibor berish lozim. Ayrim o'quvchilar so'zning grafik, ayrimlari esa tovushli obrazni qabul qilishda qiyinchilikka uchraydilar. 12 Biz bilamizki, hozirgi ta'lim jaroyonida o'quvchi sub'ekt bo'lishi lozim. Bunda ko'proq interfaol metodlarga e'tiborni qaratish ta'lim samaradorligini oshiradi. Hozirgi davr darslariga qo'yilgan eng muhim talablardan biri mustaqil fikrlashga o'rgatishdir. Bugungi kunda o'qituvchilar Xorij pedagoglari tajribasini o'rganib, innovatsion metodlardan, va yangi pedagogik texnikalardan foydalanishlari lozim. Boshlang'ich sinf ta'lim usullari odatdagi ta'lim usullaridan biroz farq qiladi, chunki boshlang'ich sinf o'quvchilari juda yosh. Ta'lim maydoni turli xil qobiliyatlar va shaxslar bilan birgalikda ishlaydigan o'quvchilar bir joyga to'planadigan juda dinamik muhit sifatida ajralib turadi va o'qituvchilarning vazifasi har biri uchun o'zlarini ya'ni o'quvchilarning shaxsiy ehtiyojlarini qondirish uchun ijodiy va innovatsion ta'lim strategiyalarini amalga oshirishga qodir samarali o'qituvchilar bo'lishi muhimdir. "Fikriy hujum " metodi Mazkur metod o'quvchilarning mashg'ulotlar jarayonidagi faolliklarini ta'minlash, ularni erkin fikr yuritishga rag'batlantirish hamda bir xil fikrlash inertsiyasidan ozod etish, muayyan mazvu yuzasidan rang-barang g'oyalarni to'plash, shuningdek, ijodiy vazifalarni hal etish jarayonining dastlabki bosqichida paydo bo'lgan fikrlarni yengishga o'rganish uchun xizmat qiladi. "Fikriy hujum" metodi A.F. Osborn tomonidan tavsiya etilgan bo'lib, uning asosiy tamoyili va sharti mashg'ulotning har bir ishtirokchisi tomonidan o'rtaga tashlanayotgan fikrga nisbatan tanqidni mutlaqo ta'qiqlash, har qanday luqma va hazil-mutoyibalarni rag'batlantirishdan iboratdir. Bundan ko'zlangan maqsad o'quvchilarning mashg'ulot jarayonidagi erkin ishtirokini ta'minlashdir. Ta'lim jarayonida ushbu metoddan foydalanish o'qituvchining pedagogik mahorati va tafakkur ko'lamining kengligiga bog'liq bo'ladi. "Fikriy hujum" metodidan foydalanish chog'ida o'quvchilarning soni 15 13 nafardan oshmasligi maqsadga muvofiqdir. Ushbu metodga asoslangan mashg'ulot bir saotga qadar tashkil etilishi mumkin. "Yalpi fikriy hujum " metodi Ushbu metod J. Donald Filips tomonidan ishlab chiqilgan bo'lib, uni bir necha o'n (20-60) nafar o'quvchilardan iborat sinflarda qo'llash mumkin. Metod o'quvchilar tomonidan yangi g'oyalarning o'rtaga tashlanishi uchun sharoit yaratib berishga xizmat qiladi. Har bir 5 yoki 6 nafar o'quvchilarni o'z ichiga olgan guruhlarga 15 daqiqa ichida ijobiy hal etilishi lozim bo'lgan turli xil topshiriq yoki ijodiy vazifalar belgilangan vaqt ichida ijobiy hal etilgach, bu haqida guruh a'zolaridan biri axdorot beradi. Guruh tomonidan berilgan axborot (topshiriq yoki ijodiy vazifaning yechimi) o'qituvchi va boshqa guruhlar a'zolari tomonidan muhokama qilinadi va unga baho beriladi. Mashg'ulot yakunida o'qituvchi berilgan topshiriq yoki ijodiy vazifalarning yechimlari orasida eng yaxshi va o'ziga xos deb topilgan javoblarni e'lon qiladi. Mashg'ulot jarayonida guruhlar a'zolarining faoliyatlari ularning ishtiroklari darajasiga ko'ra baholab boriladi. "Fikrlarning shiddatli hujumi " metodi "Fikrlaming shiddatli hujumi" metodi Ye.A. Aleksandrov tomonidan asoslangan hamda G.Ya. Bush tomonidan qayta ishlangan. Metodning mohiyati quyidagidan iborat: - jamoa orasida muayyan topshiriqlarni bajarayotgan har bir o'quvchining shaxsiy imkoniyatlarini ro'yobga chiqarishga ko'maklashish; - o'quvchilarda ma'lum jamoa tomonidan bildirilgan fikrga qarshi g'oyani ilgari surish layoqatini yuzaga keltirishdan iborat. Fikrlarning shiddatli hujumi" metodidan foydalanishga asoslangan mashg'ulot quyidagi bosqichlarda tashkil etiladi: 1-bosqich: Ruhiy jihatdan bir-biriga yaqin bo'lgan o'quvchilarni o'zida biriktirilgan hamda son jihatdan teng bo'lgan kichik guruhlarni shakllantirish; 14 2-bosqich: Guruhlarga hal etish uchun topshirilgan vazifa yoki topshiriqlar mohiyatidan kelib chiqadigan maqsadlarni aniqlash; 3-bosqich: Guruhlar tomonidan muayyan g'oyalarning ishlab chiqilishi (topshiriqlar hal etilishi); 4-bosqich: Topshiriqlarning yechimlarini muhokama etish, ularni to'g'ri hal etilganligiga ko'ra turkumlarga ajratish; 5-bosqich: Topshiriqlarning yechimlarini qayta turkumlashtirish, ya'ni ularning to'g'riligi, yechimni topish uchun sarflangan vaqt, yechimlarning aniq va ravshan bayoni etilishi kabi mezonlar asosida baholash; 6-bosqich: Dastlabki bosqichlarda topshiriqlarning yechimlari yuzasidan bildirilgan muayyan tanqidiy mulohazalarni muhokama etish hamda ular borasida yagona xulosaga kelish. "5x5x5" metodi "5x5x5" metodi yordamida bir vaqtning o'zida 36 nafar o'quvchini muayyan faoliyatga jalb etish orqali ma'lum topshiriq yoki masalani hal etish, shuningdek, guruhlarning har bir a'zosi imkoniyatlarini aniqlash, ularning qarashlarini bilib olish mumkin. Bu metod asosida tashkil etilayotgan mashg'ulotda har birida 6 nafardan ishtirokchi bo'lgan 6 ta guruh o'qituvchi tomonidan o'rtaga tashlangan muammoni muhokama qiladi. Belgilangan vaqt nihoyasiga yetgach o'qituvchi 6 ta guruhni qayta tuzadi. Qaytadan shakllangan guruhlarning har birida avvalgi 6 ta guruhdan bittadan vakil bo'ladi. Yangidan shakllangan guruh a'zolari o'z jamoadoshlariga guruhi tomonidan muammo yechimi sifatida taqdim etilgan xulosani bayon etib beradilar va mazkur yechimlarni birgalikda muhokama qiladilar. "5x5x5" metodining afzallik jihatlari quyidagilardir: - guruhlarning har bir a'zosining faol bo'lishiga undaydi; - ular tomonidan shaxsiy qarashlarning ifoda etilishini ta'minlaydi; - guruhning boshqa a'zolarining fikrlarini tinglay olish ko'nikmalarini hosil qiladi; 15 - ilgari surilayotgan bir necha fikrni umumlashtira olish, shuningdek, o'z fikrini himoya qilishga o'rgatadi. Eng muhimi, mashg'ulot ishtirokchilarining har bir qisqa vaqt (20 daqiqa) mobaynida ham munozara qatnashchisi, ham tinglovchi, ham ma'ruzachi sifatida faoliyat olib boradi. Ushbu metodni 5, 6, 7 va 8 nafar o'quvchidan iborat bo'lgan bir necha guruhlarda qo'llash mumkin. Biroq yirik guruhlar o'rtasida "5x5x5" metodi qo'llanilganda vaqtni ko'paytirishga to'g'ri keladi. Chunki bunday mashg'ulotlarda munozara uchun ham, axborot berish uchun birmuncha ko'p vaqt talab etiladi. So'z yuritilayotgan metod qo'llanilayotganda mashg'ulotlarda quruhlar tomonidan bir yoki bir necha mavzuni qilish imkoniyati mavjud. "5x5x5" metodidan ta'lim jarayonida foydalanish o'qituvchidan faollik, pedagogik mahorat, shuningdek, guruhlarni maqsadga muvofiq shakllantira olish layoqatiga ega bo'lishni talab etadi. Guruhlarning to'g'ri shakllantirmasligi topshiriq yoki vazifalarning to'g'ri hal etilmasligiga sabab bo'lishi mumkin. Boshlang'ich maktablarda amalga oshirilishi mumkin bo'lgan eng yaxshi o'qitish usullaridan ba'zilari quyidagilardir: 1. Vizualizatsiya Vizual va amaliy ta'lim tajribasi orqali zerikarli ilmiy tushunchalarni hayotga olib kelish, o'quvchilarga ularning hayotda qanday qo'llanilishini tushunishga yordam berish. 2. Hamkorlikda o'qitish: O'quvchilarni kichik guruh yoki butun sinfning faoliyatini rag'batlantirish orqali birgalikda ishlashga qodir bo'lgan o'quvchilarni rag'batlantirish. 3. So'rov asosida ko'rsatmalar: O'quvchilarni savol berishga va o'z g'oyalarini o'rganishga da'vat qilimoq, ularga muammolarni hal qilish qobiliyatlarini yaxshilashga yordam beradi, shuningdek, 16 ilmiy tushunchalarni yanada chuqurroq tushunishga yordam beradi. Har ikkisi ham muhim hayotiy ko'nikmalardir. 4. Farqlash: Hech kim ortda qolmasligi uchun o'quvchilarning qobiliyatiga qarab vazifalarni taqsimlash orqali ta'lim jarayonini farqlash va belgilash. 5. Kasbiy rivojlanish: Muntazam kasbiy rivojlanish dasturlarida ishtirok etish o'qituvchining dars berish qobiliyatlarini yaxshilashning ajoyib usuli hisoblanadi. Samarali o'qituvchi bo'lish oson ish emas, chunki har bir o'quvchi noyobdir, ammo ta'lim strategiyalarining kombinatsiyasidan foydalanib, o'qituvchilar ta'lim uslublarini hamda o'quvchilarning bilm salohiyatlarini va imkoniyatlarini hisobga olib, sinfdagi o'quvchilar uchun dinamik va motivatsion muhitni yaratish lozim. II BOB. Boshlang’ich sinf o’quvchilarining mantiqiy tafakkurini o’stirishda metodlarning amaliy ahamiyati. 2.1. Boshlang’ich sinf o’quvchilarining mantiqiy tafakkurini o’stirishni darslarda o’yinlar orqali tashkil etish. Hozirgi davr talablardan biri- bu mantiqiy fikrlay oladigan ijodkor yoshlarni tarbiyalashdir. Bunday yoshlarni tarbiyalashda boshlang’ich sinf o’qituvchilarining xizmati benihoya katta. Ayniqsa boshlang’ich sinf oqituvchisi darslarda o’quvchilarni ijodkorlikka o’rgatmog’i lozim. Matematika darslari qanchalik qiziqarli bo’lsa, o’quvchilarning o’ylash, fikrlash, hisoblash qobiliyatlari shuncha takomillashadi. O’qitishning samaradorligini oshirish va bolalarni kamol toptirish uchun eng oldin beriladigan masala mazmuniga birinchi navbatda e’tibor berilsa, unumli foyda beradi. Chunki hozirgi kunda biz matematika darslarida oz vaqt misollar yechishga 17 berilib, masalalar bilan ishlashga, ayniqsa, topqirlikka doir topshiriqlar: rebuslar, qiziqarli masalalar, boshqotirmalar, krassvord bilan ishlashga kam e’tibor qaratishimiz asosida kichik yoshdagi o’quvchilarga mustaqil fikrlash qobiliyatlari rivojlanmay qoladi. O’quvchilar beriladigan masalani yetarlicha mulohaza qila olmaydilar, unda berilgan va izlanayotgan sonlarga kora shartlarni aniqlab , chuqur izlanmay , mexanik ravishda amallarni bajaradilar. Asosan, masala yechishda biz o’quvchilarni darslikda yechib korsatilgan namunada qanday ketma-ketlik bolsa, shunday yechishga odatlanganmiz. Bu esa o’quvchilarni ma’lum bir tizim asosida masalada berilgan sonni ishlatib, masala mazmuniga va so’ralayotgan miqdorga e’tiborsizlikka olib keladi va bola matiqiy fikrlamay xulosa chiqaradi. Ta’lim jarayoni, qolaversa, dars jarayonida o’quvchilarni mustaqil fikrlashga har bir topshiriq ustida ijodiy yondashuvga, asosli xulosa chiqarishga undash uchun qiziqarli matiqiy masalalar va nostandart masalalarning bajarishning roli katta. Boshlangich sinf matematika kursida biz qiziqarli masalalardan foydalansak, bu oquvchilarni darsga bolgan qiziqishlari va faolligini oshiradi. Agar bolalarning yosh xususiyatiga moslab mantiqiy masalalar bersak, ularda ijodkorlik, hayotiylik, maqsadga intilish kabi xislatlar rivojlanadi. Chunki bu qiziqarli va mantiqiy masalalar yechimi togri amal bilan chiqmaydi: bular ustida ishlash yechimni topish uchun topshiriqdagi har bir so’zga , gapga e’tibor berib , uning hayotdagi o’rnini bilib , unga asoslanib , yechgan o’quvchigina tog’ri yechimga boradi. Agar bola masala oqilayotganda biror detallga e’tibor bermasa, bu uni noto’g’ri yechimga olib boradi. Agar e’tibor berib qaralsa, ya’ni masalada gap borayotgan fikr va predmet ustida diqqat bilan qaralsagina, ya’ni bola ko’z oldiga gavdalantirilsa ijobiy natijaga erishiladi. Oddiy koringan masalalar yechimi hech qachon birdaniga chiqmaydi. U o’zida sirli jumboqni yashiradi. Buni yechish uchun o’quvchi ijodkor bo’lmog’i 18 lozim. Mantiqiy topshiriqlar o’yinlar, didaktik materiallar bilan amaliy ishlar darsda nisbatan katta o’rin egallashi kerak. Boshlang’ich sinf matematika darslarida mantiqiy o’yinlar o’quvchi biluv faoliyatini oshirish vositasida muhim ahamiyat kasb etadi. Didaktik o’yin o’quvchi ta’lim- tarbiya olishi, uning har tomonlama rivojlanishi uchun muhim vosita bolib xizmat qiladi. Bolalarga har bir o’yinni orgatishda muayyan ta’limiy maqsadni nazarda tutish o’qituvchi diqqat markazida bo’lishi zarur. O’yin orqali o’quvchi o’tiladigan mavzu yuzasidan bilm oladi, konikma malakalarga erishadi. O’yinning eng muhim ahamiyati ham shundadir. Didaktik oyinlarning tarbiyaviy ahamiyati shundan iboratki, u oquvchilarni hamjihatlikka, intizomlikka sezgilikka, topqirlikka, e’tiborli bolishga, qatiylikka undaydi. Didaktik o’yinlar o’quvchi faoligini oshirish uchun muhim ahamiyat kasb etadi . Har bir o’yinga kirishgan o’quvchidan o’quv topshiriqni bajarishga yangicha munosabatda bolishni talab etadi , uni hal qilish zarurati esa ijodiy izlanishlarni keltirib chiqaradi. O’quvchi ijodkorligini oshirishda mantiqiy o’yinlar nihoyatda zarur. Mantiqiy o’yinlar o’quvchi tafakkuriga moljallangan bo’lib , o’quvchi biluv faoliyatining rivojlanishiga yordam beradi. Inson bilishning hisiy va mantiqiy bosqichi mavjud. Odanzotning hissiy bilishi uning sezgi, idrok , tasavurlarida oz ifodasini topadi. Insonning mantiqiy bilishi uning tushuncha, hukm , xulosalarida, o’z ifodasini topdi. O’quvchi mantiqiy o’yinlarda ishtirok etib, o’yin shartlari yuzsidan mushohada yuritib , ma’lum hukm va xulosalarni chiqaradi. Shunday o’yinlardan ba’zilarini keltiramiz: Quyida keltiradigan ,,Sonni top’’ mantiqiy oyinini chorak boshida matematika fanidan o’tilganlarini takrorlash darslarida otkazish mumin . O’yin umumsinf ishi tariqasida o’tkazilishi mumkin. O’quchilarda quyidagi topshiriq aytiladi: ,, Uchta quticha ichida ,,bir xonali son ‘’ , ,,ikki xonali son’’ , ,,uch xonali son ‘’ deb 19 yozilgan :1. Bir xonali son 2. Ikki xonali son 3. Bir xonali bolmagan son. Bu uchala yozuv notogri ekanligini bilgan holda har bir qutichada bunday kartochka joylashganligini toppish mumkinmi?’’ Har bir o’quvcuhi mantiqan fikr yuritib ,to’g’ri va tez bajargan o’quvchi doskaga chiqib, sinf o’quvchilari bilan umumsinf muhokamasida mantiq o’yinini izohlaydi. O’quvchi quyidagicha mushohada qilishi mumkin: Uchinchi qutichadagi ,, Bir xonali bolmagan son ‘’ yozuv xato bolgani sababli 3- qutichada ,, Bir xonali son ‘’ yozilgan kartochka joylashgan . Bu oquvchining chiqargan dastlabki to’g’ri hukmi boladi. 2-qutichada ,,Ikki xonali son ‘’ yozuv xato bo’lgani uchun unda yo bir xonali son yoki uch xonali son yozilgan kartochka joylashishi mumkin. Ammo , ,,bir xonali son ‘’yozilgan kartochka 3-qutichada joylashgan. Demak , 1-qutichada joylashgan boladi. Oyin g’olibi ragbatlantiriladi. Boshlang’ich sinf o’quvchilari bilan matematika darslarida mantiqiy o’yinlarni tashkil qilish va uni o’tkazish borasida quyidagilarga e’tibor berishlari maqsadga muvofiq : -Dars maqsadi va mazmunidan kelib chiqqan holda mantiqiy o’yinlarni tanlash. -Mantiqiy o’yinni shunday tashkil etish kerakki , unda barcha sinf o’quvchilari jalb qilingan bo’lsin. - Mantiqiy o’yinni otkazish jarayonida o’quvchilarning umumsinf, guruh va yakka tartibda o’quv faoliyatlari mutanosibligini ta’minlash . Tabaqalashtirilgan didaktik o’yinlardan foydalanish. - Dars jarayonida mantiqiy o’yinini otkazishning qulay vaqtini belgilash. -O’yin g’oliblarini aniqlash. Kichik maktab yoshdagi bolalarni o’qitish jarayonida mantiqiy topshiriqlarni bajarishga o’rgatish natijasida o’quvchilarning biluv faoliyatlari oshadi, ulada topqirlik, sezgilik, hushyorlik kabi sifatlar tarkib topadi. Mantiqiy topshiriqlar o’quvchi tafakkuriga moljallangan bo’lib, biluv faoliyatini rivojlanishga karra yordam beradi. 20 O’quvchi mantiqiy topshiriqni bajar ekan, topshiriq yuzasidan mushohada yuitib, ma’lum hukm va xulosalarni chiqaradi. Mulohazalarning real yoki yolg’on ekanligini aniqlaydi. Hozirgi boshlang’ich sinf matematika darsliklarini tadqiqot mavzusi yuzasidan varaqlar ekanmiz deyarli har bir darsda organilishi zarur bo’lgan mantiqiy mazmundagi o’quv topshiriqlari o’rin olganini guvohi bo’ldik. Bunday topshiriqlarni ayrimlarini tahlil qilamiz. Rasmda tortburchaklar nechta? Togri tortburchaklar –chi ? Kvadratlar-chi ? Ushbu topshiriqni o‘quvchilarning matematikadan geometrik shakllarga doir bilim, malaka va ko‘nikmalari mustahkamlashga, o‘quvchilarni topqirlikka, ziyraklikka olib kelishga qaratilgan o‘quv topshiriqlaridir. O‘quvchi bu topshiriq ustida ish olib borar ekan , dastlab chuqur diqqat bilan kozdan kechirib , so‘ngra mustaqil bajarishga kirishadi. Ushbu topshiriqni bajarishda to’g‘ri tortburchak, kvadrat, uchburchak, beshburchak kabi geometrik figuralarning o‘ziga xos xususiyatlari hisobga olish zarur. O‘quvchi ushbu shakda 3 ta kvadrat, 4 ta to’g‘ri tortburchak, 2 ta uchburchak borligini bilib oladi. Mahmud 15 yoshda. Alisher 9 yoshda. Mahmud 10 yoshga bolganida Alisher necha yoshda bolgan? Ushbu mantiqiy masalani muhokama qilayotgan o‘quvchi shunday fikr yuritadi. Mahmud hozir 15 yoshda u 10 yoshda bo‘‘lganida, yoki 5 yil avval, Alisher yoshi 9 – 5 = 4 yoshda bolgan. Ushbu masalani yana boshqa oquvchi quyidagicha ifodalashi mumkin. Mahmud bilan Alisher yoshlari orasidagi farq 15 – 9 = 6 yosh. Mahmud 10 yoshda bo‘lgan paytda shu farq saqlagan holda 10 – 6 = 4 yosh. Alisher yoshi aniqlanadi. Bunday topshiriqning afzalligi – o’quvchini mantiqan fikrlashga undaydi. Turli xil mulohaza yuritish yo’llarini qidirishga olib keladi. O’quvchi fikrlash doirasi kengayadi. 21 Darslikning sahifasidagi mantiqiy topshiriqni bajarishdan maqsad- ketma- ket keluvchi natural sonlar, ularni taqqoslashga oid bilim malakalari rivojlanadi. Topshiriq; O’quvchi ketma- ket keladigan ikki soni qo’shdi. Ularning kattasi 46 , bularning yigidisini toping. Demak, shunday mulohaza yuritiladi. Ketma- ket keluvchi sonlardan kattasi 46 bolsa, undan oldin keluvchi son 45 boladi. Ularning yig’indisi + 46 = 91 ga teng boladi. Rebuslar ham mantiqiy topshiriqlarning bir korinishidir. * 5 : * = 9 4 * : * =7 6 * : * = 8 8 * : * =9 Topshiriqni tahlil qilaylik. Bunday topshiriqni bajarishdan maqsad, o’quvchilarning jadvaldagi hollarda ko’paytirish va bolishga oid bilimlarni mustahkamlash, ularni topqirlikka, ziyraklikka jalb qilishga undaydi. 5 : * = 9 Bo’linuvchidan 10 lik xonadagi va bo’luvchi noma’lum, ammo bo’linma 9 ga teng bu sonlarni toppish uchun o’quvchi quyidagicha fikr yuritadi: Bolinuvchi 5 raqam bilan tugayapdi , 9 ga karrali ikki xonali son va 5 raqami bilan tugallanadigan son bu 45 sonidir. Bo’linuvchi 45 bo’lsa, bo’luvchi 5 soni bo’ladi. Darslikning 81-sahifasidagi mantiqiy topshiriqda qozichoq va echkilarning ogirliklari orasidagi munosabat ifoda etilgan. O’quvchi mantiqan fikrlab, muvozanatdagi tarozini korib, echki vazni aniqlanadi. Amal ishoralari va qavslarni o’rinli ishlatib, to’g’ri tenglikni hosil qilishga doir topshiriq ham topqirlikni, mantiqiy fikrlashni talab qiladi. 1 . . . 2 . . . 3 . . . = 1 12 . . . 3 . . . 4 . . . = 1 O’quvchilar mantiqan fikrlab , quyidagi yechim variantlarini berishlari mumkin ( 1 + 2 ) : = 1 (12 : 3 ) :4 = 1 yoki 12 : ( 3 * 4 ) = 1 22 O‘qituvchi bu topshiriqni oquvchilar bilan hamkorlikda geometric shakllar naboridan foydalanib , yoki ozlari qolda tayyorlab shu shaklni tuzib, undan yuqorda nomlari olingan shakllarning muhim xossalarini amalgam sinab korib, xulosa chiqarishlari zarur. Boshlang’ich sinf matematika darsligi mualliflari: A. Qo’chqorov , Sh, Sariqova, I. Rahmonovalar o’zlarining darsliklarini ko’plab qiziqarli, topqirlikka oid, mantiqiy topshiriqlarni kiritganlar. Darslik sahifalaridagi ayrim masalalarni tahlil qilaylik; Masala: Pallali tarozi va 200 g li tosh yordamida 3 marta olchash orqali unni 2 ta 800 g li va bitta 2 kg li qismlarga ajrating. Ushbu topshiriqni o‘quvchilar mulohaza yuritib, quyidagi mazmunda yechadilar. Masala shartida un 3 kg 600 g deb rasmda korsatilgan. 200 g li tosh yordamida 2 marta o‘lchab, 400 g un olindi. Endi tarozining bir pallasiga 400 g un, ikkinchi pallasiga yana 400 g un olindi, natijada ikkalasi qo‘shilib 800 g un hosil boldi. Natijada yana bir maratoba 800 g un tarozining chap pallasiga qoyiladi.O‘ng tomondan 2 kg 800 g qolgan undan 800 g ajratib olinadi , natijada2 kg un ajralib qoladi. Shunday qilib, uch o‘lchash natijasida 800 g va 2 kg un alohida-alohida ajratiladi. Darslikning shu sahiasidagi 6-masalani ham oquvchilar qiziqib bajarishadi. Masala. Televizorda 72 qismli multfilm haftaning har seshanba, chorshanba, payshanba kunlari korsatiladi. Bu multfilm necha hata davomida to‘la ko‘rsatiladi? Masala muhokamasida haftada uch kun multfilm korsatilgani sababli 1 haftada 3 kun, demak 72 qismli multfilm 72 : 3 = 24 namoyish etiladi. Darslikning 14- betidagi matematik jumboq ham mantiqiy tafakkurni talab etadi: Topshiriq: Toti tulkiga quyidagi matematik jumboqni beribdi: 23 Bir son o’yla, unga 18 ni qo‘sh yigindini 2 ga ko‘paytir. Ko‘paytmaga 4 ni qo‘sh, natijani 2 ga bol, bo‘linmadan o‘ylagan sonni ayir. Natija 20 ga teng bo’ldi shundaymi? Ha To’ti aytgan matematik jumboqning siri nimada? Ushbu mantiqiy topshiriqni bajarishdan maqsad o’quvchining mantiqiy taakkurini o’stirish , topshiriq ustida mantiqiy fikrlab,to’g’ri yechmni izlashga o’rgatish. Darslik sahialarida figuralarni almashtirisgga oid , shakl almashtirish yordamida yangi shakllar hosil qilishga oid topshiriqlar ko’plab keltirilgan. Quyidagi topshiriq ham shulardan. Topshiriq: 3 ta cho’pni o’rnini shunday almashtiringki, natijada 4 ta bir xil kichik kvadrat va 1 ta katta kvadrat hosil bo’lsin. Bunday topshiriq o’quvchilarning mantiqiy fikrlashlarini o’stiradi, topqirlikka undaydi. 172-betdagi 4-topshiriq ham mantiqiy tafakkurni ostirishga xizmat qiladi. Topshiriq: Bo’chkada 10 litr suv bor. Berilgan (4 litrli va 3 litrli ) idishlar yordamida qanday qilib bochkada 5 litr suv qoldirish mumkin? Bu muammoli topshiriqni bajarish jarayonida oquvchilar chuqur mulohaza yuritishlari talab etiladi. Ushbu masala yechim variantlari har xil bo’lishi mumkin. Shunday yechim yollaridan biri Bochkadan 4 litrli idish bilan 2 marta suv olinadi. Bochkada 2 litr suv qoladi , olingan 4 litrli suvni 3 litrini 2-idishgaga olchanib qayta solinadi.Natijada bo‘chkada 5 litr suv hosil bo‘ladi. 2.2. 1-2- sinf o’quvchilarining mantiqiy tafakkurini o’stirishda interfaol metodlar va didaktik o’yinlardan samarali foydalanish. Boshlang'ich sinflarda matematikani o'qitishga haftasiga 5 soatdan vaqt ajratiladi. O'quv materialini sinflarga taqsimlashda o'rganilayotgan sonlar va ular bilan arifmetik amallarni bajarish doirasi asta - sekin kengaytirib borishi nazarda tutuladi. 24 1-sinfda - 0 dan 100 gacha bo'lgan sonlarni raqamlash, 100 ichida sonlarni xonadan o'tmasdan qo'shish va ayirish; 2-sinfda - 0 dan 100 gacha bo'lgan sonlar, 100 ichida sonlarni xonadan o'tib qo'shish va ayirish, jadval ichida ko'paytirish va bo'lish; 3-sinf - I dan 1000 gacha bo'lgan sonlar, to`rt arifmetik amal; 4-sinfda - 1 dan 1 000 000 gacha bo'lgan sonlar, to`rt arifmetik amal kabi mavzular qaraladi. Birinchi sinfda o'quvchi lar ikki o'nli k ichi dagi , ya'ni 1 dan 20 gacha bo'lgan sonlarning nomlari bilan tanishadilar. Bu esa xususan o'quvchilarda narsalarni sanash malakasini hosil qilish uchun qo'llaniladi. Raqamlarning yozilishi bilan tanishtirish shu sonlarning ho'sil bo'lishini o'rgatish bilan bir vaqtda amalga oshiriladi, shu sababli darsdayoq o'quvchilar 1 soni bilan tanishadilar va 1 raqamini daftarlariga yozadilar. Shu bilan birga o'qitishning birinchi kunidan boshlaboq bolalarda ba'zi muhim umumlashmalar shakllana boshlaydi (birinchi o'nlik sonlar misolida) natural qatorning har bir keyin keladigan soni qanday bo'lishi oydinlashtiriladi, qatorning ixtiyoriy soni va undan oldin yoki keyin keladigan hamma sonlari o'rgatiladi. O'quvchilar sonlarni taqqoslash usullari bilan (oldin narsalarning mos to'plamlari ustida amallar bajarish asosida, keyin esa taqqoslanayotgan sonlarning qatorida egallagan o'rinlari bo'yicha) tanishadilar: ular ikki yoki son yig'indisini topishni (oldin narsalarning mos to'plamlarini birlashtirish va hosil bo'lgan to'plamlar elementlari sonini sanash asosida topish, keyin esa bittalab yoki guruhlab qo'shish va boshqa usullardan foydalanib) o'rganadilar. Birinchi yarim yillikda o'quvchilar matematik amallar nomlari tarkibiy qismlari, ular hosil etadigan natijalar nomlari bilan tanishadilar. Bundan tashqari o'quvchilar matematik belgilarning ba'zi elementlari - amal ishoralari (plus - qo'shuv, minus - ayirish), munosabat belgilari (katta, kichik, teng) 25 bilan tanishishlari hamda (2 va 6 sonlari yig'indisi) 9-2 (9 va 2 sonlar i ayirmasi) va boshqa shunga o'xshash eng sodda matematika ifodalarni o'qish va yozishni o'rganib olishlari kerak:  sonlarni o'qish va yozish, ularni xona qo'shiluvchilarining yig'indisi ko'rinishidagi yozuvini tushuntirish;  sanoq texnikasini egallash (to'g'ri va teskari tartibda sanash, juftliklar va o'nliklar bilan sanash, sondan oldin va keyin keluvchi sonni aytish kabi)lar.  natural sonlarni o'zaro taqqoslash ">", "<" va "=" belgilarini to'g'ri qo'llash.  sonlarni yozma qo'shish, uch xonali va to`rt xonali sonlarni ayirish, bir xonali va ikki xonali songa ko'paytirish va bo'lish;  q o'shish, ayirish, ko'paytirish va bo'lishning jadvalli hollari natijalarini bilish, murakkab bo'lmagan hollarda yuz ichida og'zaki hisoblashlarni bajara olish;  "yig'indi", "ayirma", "ko'paytma" va "bo'linma" atamalari ma'nosini tushunish va sonli ifodalarni o'qishda ularni qo'llay olish;  "...ta ortiq", "...ta kam", "... marta ortiq", "... marta kam" munosabatlarining, "hammasi", "qoldi", "teng" munosabatlarining ma'nosini tushunish va ularga tayangan holda sodda masalalarni yecha olish;  miqdorlar mahsulot narxi, miqdori va qiymati to'g'ri chiziqli harakatda yo'l, tezlik va vaqt orasidagi bog'lanishlarni qo'llab, amaliy mazmundagi masalalarni yechish;  "yarim", "uchdan biri", "to'rtdan biri" atamalari ma'nosini tushunish va ularni qo'llash, kasrlar yordamida ulushlarni yozish. Ma'lumki 1-sinfga qabul qilinib, maktab ostonasida ilk qadam qo'ygan bolaning faoliyatida o'yin asosiy o'rinni egallaydi. O'yin ularning eng sevimli mashg'uloti bo'lib, ular har qanday mashg'ulotni o'yin bilan uyg'unlashtirishga harakat qiladilar. Shunday ekan o'qituvchi o'quvchi faoliyatidan ularning sevimli mashg'uloti - o'yinni siqib chiqarmasdan, undan maqsadga muofiq foydalanish 26 bilan ta'lim jarayonining samaradorligini oshirishga imkon beradi. O'yin - bola hayotining uzviy qismidir. O'yin orqali bola atrof - muhit, tabiat hodisalari, manzaralari, buyumlar, o'simliklar, hayvonlar dunyosi bilan tanishadi. Boshlang'ich ta'lim davrida o'quvchilarning aqliy va jismoniy faoliyatini tashkil qilishda didaktik o'yinlar alohida ahamiyatga ega. Matematika darslarida didaktik o'yinlardan foydalanish o'quvchilar zehnini o'stirish,tez hisobla ko'nikmalarini oshirishda muhim ahamiyatga ega. Didaktik o'yinlar jarayonida o'quvchilar o'yin qoidalariga qat'iy rioya qilishga o'rganadilar, inoqlik his - tuyg'ulari, dunyoqarashlari shakllanib boradi. Ta'lim jarayonida didaktik o'yinlar o'quvchilarning xususiyatiga ko'ra tashkil etilishi kerak. Bu esa ularga bilim berishni yengillashtirishga, ko'rgazmalilikni ta'minlashga qaratilgan bo'lib, o'quvchilarni toliqtirmaslik, zeriktirmaslik imkonini yaratadi. Ta'lim jarayonida qo'llaniladigan didaktik o'yinlar 2 xil tasnifga egadir.  Mazmuniga ko’ra  Amalga oshirish shakliga ko’ra Didaktik o'yinlarni xilma-xil tarzlarda tashkil qilish mumkin. Qo'g'irchoqlar, o'yinchoqlar, rasmlar va tarqatmalar, turli geometrik shakllardan ham foydalanish mumkin. Didaktik o'yinlar maqsadiga ko'ra 4 omilni o'z ichiga oladi: 1. O'yinning vazifasi. 2. O'yinning harakati. 3. O'yinning qoidasi. 4. O'yinning yakuni. Har bir didaktik o'yinni boshlashdan oldin o'quvchilarga o'yinning qoidasi, mazmuni, yakuni nimadan iborat ekanini o'qituvchi tomonidan tushuntiriladi. O'quvchilar uni tushunib, anglab, shu asosda harakat qiladilar. Masalan, “Ishoralar” o’yini. O'yinning maqsadi: Bir amalli masalalarni og'zaki yechish ko'nikmalarini rivojlantirish. 27 O`yin jihozi: “-“, “+” belgilari. O'yinning borishi: O'qituvchi masalani o'qiydi, o'quvchilar esa masalani qaysi amal bilan yechish ke rak bo'lsa o'sha "ishora"ni ko'rsatadilar. Masala:  Salimning 2 ta qora va 4 ta qizil q alami bor. Hammasi bo'lib nechta q alami b orligini qaysi amaldan foydalanib topamiz?  O'quvchilar "+"ni ko'rsatadilar. Masala og'zaki yechiladi.  Nigorada 6 daftar bor edi. 3 tasini ukasiga berdi.Nigorada nechta daftar bor  Mustahkamlash: O'qituvchi "+", "-" qo'shish, ayirish belgilari qachon qo'yilishini so'rab, ularning bilimini mustahkamlaydi. Quyida matematika darslarida o'tkaziladigan ayrim didaktik o'yinlardan namunalar keltiriladi. "Jim" o`yini : O'yinning maqsadi: O'quvchilarning o'n ichida "+", "-" belgilari haqidagi bilim va malakalarini oshirish, sinash. O'yin guruhlarda o'ynaladi. O'yin jihozi: Raqamiar yozilgan tarqatmalar, misollar, jadval. O'yinning borishi: Jadvallar doskaga osib qo'yiladi, doskaga bo`r bilan yoziladi. O'yin ovoz chigarmagan holda o'tkaziladi. O'qituvchi ko'rsatkich bilan 7 va 5 ni ko'rsatadi. O'quvchilar o'ylab 2 yozilgan tarqatmani ko'rsatadilar. "Bilmasvoyning xatolari" o`yini : O'yinning maqsadi: o'quvchilarning o'n ichida "+", "-" ishoralari haqidagi bilimlarini mustahkamlash, bilim va malakalarini, mustaqil fikrlash qobiliyatini o'stirish. O'yinning borishi: Doskaga ifodalar yoziladi. Har bir qatordan bittadan o'quvchi doskaga chiqadi va xatolarini tuzatadi. 10-7=4 10-3=6 7-3=5 3+2=6 4+3=8 4+1=6 "Kim epchil" o'yini. O'yin maqsadi: Hozirjavoblik, topqirlik malakalarini oshirish. O'yin jihozi: 2 ta savatcha ifodalar yozilgan olmalar 12-6; 2+8; 7+5; 4+8; 10-3 va hakozo. Stol ustida "olmalar" yozib qo'yiladi. Doskaga 2 o'quvchi chiqadi. Stol ustidagi "olmalar"dagi ifodalarning natijalarini aytib savatga sola boshlaydilar. 28 Ifodaning qiymatini to'g'ri topmagan o'quvchi ularni savatga sola olmaydi. Qaysi o'quvchi savatga ko'p "olma" tergan bo'lsa, o'sha o'quvchi g'olib bo'ladi. "Zukkolar" o'yini. O'yinning maqsadi: Ko'paytirish va bo'lishga doir amallar yechish malakalarini mustahkamlash. O'yin jihozi: uchta bayroqcha. O'yinning borishi: Qatorlararo o'tkaziladi. Qatorlar nomi doskaga yoziladi va o'quvchilar soni teng bo'linadi. O'qituvchi har bir qatorning oxirida o'tirgan o'quvchiga bayroqchani beradi. O'qituvchi son aytadi. Masalan: 1- qatorga 6 soni, 2- qatorga 4 soni, 3-qatorga 5 soni. Bayroqchalarni olgan o'quvchi 6 •1 = 6 deb bayroqchani oldingi partadagi o'quvchiga uzatadi. 1 2 • 2 = 24 ; 24 : 3 = 8 8 •5= 40 ; 40: 4 = 10 O'quvchilar natija qaysi son bilan tugasa, shu son bilan boshlanadigan ifoda tuzishi kerak bo'ladi. Bayroqcha 1-partaga kelganda oxirgi o'quvchi 6 soni hosil bo'ladigan ifoda bilan o'yinni yakunlashi kerak bo'ladi. Qaysi qatorning bayroqchasi birinchi partaga tez yetib kelsa, o'sha qator g'olib bo'ladi. Go'lib qatorning nomi yozilgan joyda bayroqchalar biriktirilib qo'yiladi. "Bu qaysi shakl ?" o'yini. O'yinning maqsadi: Geometrik shakllar bilan tanishtirish. Ularga ta'rif berish malakasini oshirish. Og'zaki nutqini rivojlantirish. O'yin jihozi: Konvertlarga solingan geomatrik shakllar. O'yinning borishi: Doskaga bir o'quvchi chiqadi. Konvertdagi shaklni qaysi ekanini ko'rib olib, o'quvchilarga murojaat qiladi. "Qo'limdagi geometrik shaklning uch tomoni uch burchagi bor, uning tomonlari xar xil uzunlikda bo'lishi ham mumkin. Bu qaysi shakl?". Shaklga to'g'ri ta'rif bergan va shaklning nomini to'g'ri topgan o'quvchi rag'batlantiriladi. "Kosmos bahodiri kim?" oyini. O'yinning maqsadi: 1) O'quvchilar kasb tanlashga qiziqtirish. 2) O'quvchilarni tez fikrlashga o'qgatish O'yin mazmuni: Sinf taxtasi yoniga har bir guruhdan bittadan uchta o'quvchi chiqariladi. Ular bittadan kartochka olishadi. Kartochkalarning to`rt amal ichida misol yozilgan bo'ladi. Qaysi o'quvchi o'z qo'lidagi misollarni tez va to'g'ri bajarsa, shu 29 o'quvchi fazogir, ikkinchi bo'lib bajargan o'quvchi uchuvchi va oxirida bajargan o'quvchi esa haydovchi sanaladi. "Mohir hisobchi" o'yini. O'yinning maqsadi: O'quvchilarda tez hisoblash malakalarini hosil qilish. O'yin mazmuni: Sinf taxtasiga uchta ustundan iborat to`rt amal qatnashgan misollar yoziladi. Men har bir guruhdan bittadan o'quvchini chiqaraman. Har bir o'quvchi tegishli ustundagi misolni yechadi. Qaysi o'quvchi oldin yechib bo'lsa, uning ishi tekshiriladi. Agar to'g'ri yechgan bo'lsa, mohir hisobchi hisoblanadi. “Olma terish” o'yini. Jihozlar: Magnit taxta, yozuv taxtasi, olma daraxtining rasmi, qalin qog`ozdan yasalgan olma mevasining shakllari va savatchalar, olma mevalarining soni sinfdagi o'quvchilar soniga savatchalar esa qatorlar yoki guruhlar soniga teng bo'ladi. Magnit taxtasiga qistirish uchun olma daraxt rasmi chizilgan plakat va olma mevalarining orqa tomoniga magnit plastinkasi yelimlanadi. Shuningdek olma mevalarining orqa tomoniga oddiy qalam bilan misollarni o'chirib, keyingi darslarda yangisini yozish mumkin. O'yinda 3 guruh bo'ladi. Har bir guruhga bitta savatcha berishadi. Har bir guruhdan I tadan o'quvchi chiqib misollarni yechadi. Kim ko'p misol yechsa shu guruh g'olib bo'ladi. "Sonli vagonchalar" o`yini : 2 sonini 2, 3, 4, 5, 6 sonlariga ko'paytirishni mustahkamlash darslarida foydalanish mumkin. O'yin maqsadi: o'quvchilarni hozirjavoblikka, muslaqil fikrlashga o'z -o'zini boshqarishga o'rgatish. Tarqatmalar stol ustiga yoyib qo'yiladi. O`yin jihozi: 1-guruh: 2∙3; 2∙6; 7∙2; 9∙2; 5∙2; 4∙2; … 2-guruh: 2∙4; 2∙9; 2∙7; 8∙2; 2∙5; … O`yinnning borishi: O'quvchilar 7 kishidan iborat 2 guruhga bo'linadilar. Guruh a'zolari stol ustiga qo'yilgan tarqatmalarni tanlab, ifodaning qiymatiga ko'ra sonlar tartib bilan vagon bo'lib qo'l ushlashib turadilar. Poyezdni to'g'ri tuzgan guruh g'olib chiqadi. 30 XULOSALAR Kurs ishini bajarish jarayonida 1- 2-sinf o’quvchilarining mantiqiy tafakkurini o’stirishda interfaol metodlardan foydalanishning yo’l- yo’riqlari, usullari, qonun- qoidalari bilan tanishib chiqdik. Natijada, quyidagi xulosalarga keldik: 1. Darslarni yanada qiziqarli , samarali va mazmunli o ’ tqazish maqsadida interfaol , o ’ yin metodlaridan foydalanish sezilarli darajada yuksak natijalarga erishishga yordam beradi ; 2. O ’ quvchilarning ijodiy - aqliy qobiliyatlarini yanada rivojlantirishda yordam beradigan yangicha metod , texnalogiya , usullardan samarali foydalanish chora - tadbirlarini izlash ; 3. Maktablarda ta’lim sifati va samaradorligini oshirish uchun salohiyatli, malakali kadrlar bilan ta’minlash; 4. Maktablarning moddiy texnik bazasini yaxshilash, AKT texnalogiyalari bilan yetarlicha ta’minlash bolalarning savodxonlik darajasini, ijodiy qobilyatlarini sezilarli darajada oshiradi. 31 FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR RO’YXATI 1. Mirziyoyev SH.M “ Buyuk kelajagimizni mard va oliyjanob xalqimiz bilan birga quramiz” – Toshkent “ O’zbekiston “. 2017-yil. 2. Mirziyoyev SH.M “Tanqidiy tahlil, qat’iy tartib intizom va shaxsiy javobgarlik – xar bir rahbar faoliyatining kundalik qoidasi bo’lishi kerak”. 2017-yil 3. Mirziyoyev SH.M “Qonun ustivorligi va inson manfaatlarini ta’minlash – yurt taraqqiyoti va xalq farovonligi garovi” mavzusidagi ma’ruzasi. T. “O’zbekiston” 2017-yil 4. Mirziyoyev SH.M “Erkin va farovon demokratik davlatni birgalikda barpo etamiz” asari. Toshkent. O’zbekiston nashriyoti. 2016-yil. 5. O’zbekiston respublikasining “Ta’lim to’g’risidagi qonun”. 2020-yil 23-sentabr. 6. N.U.Bikbayеva, R.I.Sidеlnikova G.A.Adambеkova. Boshlang’ich sinflarda matеmatika o’qitish mеtodikasi. (O’rta maktab Boshlang’ich sinf o’qituvchilari uchun mеtodik qo’llanma.) T.: “O’qituvchi” 1996-y. 7. M.Е.Jumayеv, Z.G’ Tadjiеva. Boshlang’ich sinflarda mat е matika o’qitish m е todikasi. (OO’Y uchun darslik.) T.: “Fan va tеxnologiya” 2005-y. 8. M.E.Jumayеv. Boshlang’ich sinflarda matеmatika o’qitish mеtodikasi. T.: O’qituvchi. 2006-y. 9. M.E.Jumayеv. “Boshlang’ich matеmatika o’qitish mеtodikasidan amaliy mashg’ulotlar to’plami”. T.: O’qituvchi 2005-y. 32 10. M.E.Jumayеv. Bolalarda matеmatik tushunchalarni rivojlantirish nazariyasi va mеtodikasi. ToshkеnT.: “Ilm Ziyo” 2005-y. 11. M.E.Jumayev. Bolalarda boshlang‘ich matematik tushunchalarni rivojlantirish nazariyasi va metodikasi. -T.: ILM ZIYO , 2013. 12. V.V. Danilova “Matematicheskaya podgotovka detey v doshkolnix uchrejdeniyax”. -M., 1987 y. 13. A.Stolyar "Maktabgacha yoshdagi bolalarda elementar matematik tasavvurlarni shakllantirish". -M., 1988. 14. N.U.Bikbayeva, Z.I.Ibroximova, X.I. Qosimova "Maktabgacha yoshdagi bolalarda matematik tasavvurlarni shakllantirish". -T.: "O`qituvchi" 1995. 15. E.Sayidxalilov, Sh.Abdullayeva O‘quvchilar ijodiy qobiliyatlarini rivojlantirish - milliy dastur talabi. “Xalq ta’limi” jurnali, 2001, 1-son, -B.13-20 16. L.P.Stoylova, A.M.Pishkalo Boshlang‘ich matematika kursi asoslari. – T.: O‘qituvchi 1991. 17. Tolipov O‘.Q., Usmonova M., Pedagogik texnologiyalarning tatbiqiy asoslari (O‘quv qo‘llanma) - T.: Fan.2006 18. N.N.Azizxo’jaeva “Pedagogik texnologiya va pedagogik mahorat”. Toshkent , Nizomiy nomidagi TDPU , 2003-y. 19. S.A. Akmalova. “Ta’lim nazariyasi didaktika masalalari bo’yicha o’quv qo’llanma”. Namangan 1993-y. 20. V.M.Kаrimоvа, F.А.Аkrаmоvа, G.О.Оchilоvа, G.M.Musахаnоvа “Pedagogika. Psixologiya”. O’quv qo’llanma. Tоshkеnt Dаvlаt Iqtisоdiyot Univеrsitеti T.: 2011 21. R. Ibragimov Boshlang‘ich sinf o‘quvchilari bilish faoliyatini shakllantirishning didaktik asoslari. Ped.fan.doktori ilmiy darajasi olish uchun yozilgan avtoreferati. –T.: 2005.- Internet saytlari 1. www. tdpu. uz 33 2. www. pedagog. uz 3. www. ziyonet.uz 4. www. edu.uz 5. www.google.com 6. www.Referat.arxiv.uz 7. www.testing.uz 8.www.math.uz 34

1-2-sinflarda matematikalardan tafakkurini mantiqiy fikrlashga rivojlantiruvchi ijodiy topshiriq tarzida masalalar ustida ishlash metodikasi

MUNDARIJA:

KIRISH …………………………………….……………………………...………2

I BOB. Boshlang’ich sinf o’quvchilarining mantiqiy tafakkurini o’stirishning nazariy asoslari.

1.1. Boshlang’ich sinf o’quvchilarining mantiqiy tafakkurini o’stirishda metodlarning o’rni ...… ………………………….…………………………………4

1.2. Boshlang’ich sinf o’quvchilarining mantiqiy tafakkurini o’stirishda interfaol metodlardan foydalanish …...………………………………………………….…...8

II BOB. Boshlang’ich sinf o’quvchilarining mantiqiy tafakkurini o’stirishda metodlarning amaliy ahamiyati.

2.1. Boshlang’ich sinf o’quvchilarining mantiqiy tafakkurini o’stirishni darslarda o’yinlar orqali tashkil etish ……………………..…...……...............................….16

2.2. 1-2-sinf o’quvchilarining mantiqiy tafakkurini  o’stirishda interfaol metodlar va didaktik o’yinlar dan samarali foydalanish ……….……....................................…23

XULOSA …………….…………………...…………….….………......................30

FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR RO’YXATI ……….....…………..…..31

Купить