Войти Регистрация

Docx

  • Рефераты
  • Дипломные работы
  • Прочее
    • Презентации
    • Рефераты
    • Курсовые работы
    • Дипломные работы
    • Диссертациии
    • Образовательные программы
    • Инфографика
    • Книги
    • Тесты

Информация о документе

Цена 10000UZS
Размер 138.5KB
Покупки 0
Дата загрузки 29 Январь 2025
Расширение docx
Раздел Курсовые работы
Предмет Дошкольное и начальное образование

Продавец

Umida

Дата регистрации 20 Январь 2025

44 Продаж

1-sinfda vaqtga oid tushinchalarni shakllantirish metodikasi

Купить
O’ZBEKISTON RESPUBLIKASI OLIY TA’LIM, FAN VA
INNOVATSIYALAR VAZIRLIGI
TOSHKENT GUMANITAR FANLAR UNIVERSITETI 
AMALIY VA GUMANITAR FANLARI KAFEDRASI 
-KURS BOSHLANG’ICH TA’LIM YO’NALISHI
 05-22-guruh talabasi   Bakibayeva U              
 
“MATEMATIKA VA UNI O’QITISH METODIKASI” FANIDAN
  KURS ISHI 
MAVZU:  “ 1-sinfda vaqtga oid tushinchalarni shakillantirish metodikasi . ”
 
 
KURS ISHI ILMIY    RAHBARI                   
KURS ISHI BAJARUVCHI                           Bakibayeva U
 
 
TO‘RTKO‘L- 2025 Mavzu:1-sinfda vaqtga oid tushinchalarni shakillantirish 
metodikasi
REJA:
Kirish
1. Vatq   tushunchasini   o‘rgatish   metodikasi.
Boshlang‘ich   sinflarda   miqdor   tushunchasini   o‘rgatishning   umumiy   metodikasi.
2. Boshlang‘ich sinf o‘quvchilarini vaqt va uning   o‘lchov birliklari bilan  
tanishtirish   metodikasi.
Xulosa
Foydalanilgan   adabiyotlar
2 Kirish
Boshlang‘ich   sinflar   dasturida   arifmetik   material   bilan   uzviy   bog‘liqlikda
turli   miqdor   o‘rganish   nazarda   tutiladi.   Bularsiz   tabiatni,   borliq   olamni   o‘rganish
mumkin   emas.   Miqdorlarda   turli  obyektlarning   borliq   dunyoning   xossalari   aks
etgan.
Miqdor bu narsa yoki   xodisaning biror xossasi bo‘lib, uni   boshqa narsa yoki
hodisaning   shunday   xossasi   bilan   taqqoslash   mumkin   va ulardan   qaysi   biri   shu   xossaga
ega ekanligini   bilish katta ahamiyatga ega.
Miqdor   tushunchasi   murakkab   tushuncha   bo‘lib,   boshlang‘ich   maktabning
vazifasi   shuki,   u   bolalarda   miqdorlarni   o‘rganishning   tushunish   usulini   tadbiq
qilishdir. Natijada bolalarda miqdorlar narsalar va hodisalarning   o‘lchash bilan bog‘liq
bo‘lgan xossalari ekanligi haqida tasavvurlar hosil bo‘lishi kerak
Boshlang‘ich   maktabda   bolalarga   uzunlik,   yuza,   sig‘im,   massa,   vaqt   haqida
dastlabki tasavvurlar beriladi.
Har   bir   miqdorni   o‘rganish   uslubiyotining   o‘ziga   xos   hususiyatlari   mavjud
bo‘lsada,   biroq   narsa   yoki   hodisaning   hossalarini   o‘rganishga   umumiy   yondashish
miqdorlarni   o‘rganishning   umumiy   uslubiyoti   haqida   chiniqish   imkonini   beradi.   Bu
uslubiyot   asosida   amaliy   usul   yotadi.   Narsalar   bilan   ishlash   asosida   aniq   xissiy   qabul
qilish   qobiliyatiga   tayanib,   kichik   yoshdagi   maktab   o‘quvchilarini   miqdorlar   uchun
umumiy bo‘lgan xossalar bilan tanishtirish.
Boshlang‘ich   sinflarda   miqdorlarni   o‘rganish   bo‘yicha   darsni   tashkil   etish   rejasi
taxminan quydagi bosqichlardan iborat.
3 Vaqt   tushunchasini   o‘rgatish   metodikasi .
1. Boshlang‘ich   sinflarda   miqdor   tushunchasini   o‘rgatishning
umumiy metodikasi.
Matematikada o‘rganiladigan asosiy tushunchalardan biri miqdor tushunchasidir.
Boshlang‘ich   sinflarda   uzunlik,   jismning   massasi   va   hajmi,   vaqt,   figuraning   yuzi   kabi
miqdorlar o‘rganiladi. Boshlang‘ich sinflarda bu miqdorlarni asosiy miqdorlar deyiladi.
Bundan tashqari boshlang‘ich sinf o‘quvchilari ba’zi hosilaviy miqdorlar (tekis harakat
tezligi   va   boshqalar)   bilan   ham   tanishadilar.   Hosilaviy   miqdorlarni   o‘rganishda   ularni
o‘lchash masalasi o‘rganilmaydi.
Miqdorlar,   xuddi   raqamlar   kabi   boshlang‘ich   sinflarda   matematika
mashg‘ulotlarining   asosiy   tushunchasi   bo‘lib,   bolalarda   miqdor   haqida   predmetlar   va
voqiylikka   aloqador   va   o‘lchov   bilan   bog‘liq   sifat   tasavvur   hosil   qilish   uchun
foydalaniladi.
1-2-sinflarda o‘quvchilar uzunlik, massa, (og‘irlik) hajm, vaqt haqida va ularning
o‘lchov   birliklari   haqida   tasavvurga   ega   bo‘ladilar.   Misollarni   yechish   jarayonida   ular
baho,   qiymat,   miqdor,   narx,   tezlik,   masofa,   unumdorlik   tushunchalari   bilan
tanishadilar 1
.
Mavzuni   o‘rganish   jarayonida shunga   erishish   zarurki, o‘quvchilar   o‘zaro   bog‘liq,
ammo   mutlaqo   boshqa-boshqa   mazmunga   ega   bo‘lgan   “Miqdor   va   raqam”
tushunchalarini   aniq   farqiga   bora   olishlari   kerak.   Masalan,   sim   o‘ramidan   bir   bo‘lak
kesib olib, o‘lcham birligi detsimetrdan foydalanib, 1 dm, 2 dm, 3 dm, ..., 20 dm kabi
uzunliklarni   belgilab   boramiz.   Ya’ni   mazkur   o‘lcham   birligini   sim   uzunligi   bo‘yicha
ketma-ket qo‘yish bilan o‘lchaymiz va tegishli nomi bilan – (20 dm) yozib qo‘yamiz.
Agar   boshqa   o‘lcham   birligi,   masalan,   santimetrdan   foydalangan   bo‘lsa,
miqdorning   raqam   belgisi   o‘zgacha   bo‘lganiga   erishamiz.   Bu   raqamni   ham   tegishli
nomi
4 5 bilan (20   sm) yozib qo‘yamiz. Metr   o‘lcham birligidan foydalansak mazkur miqdorning
yana bir raqami ko‘rinishga ega bo‘lamiz   (2 m).
Raqam   va o‘lchamlar tushunchalarini   o‘zaro farqlash uchun   bu   bosqisda mazkur
yordamlardan   nixoyatda   ehtiyotkorlik   bilan   foydalanish   kerak   bo‘ladi.   78,40,11,99   kabi
misollardan   belgilarni   qo‘llash   bilan   bog‘liq   mashqlarni   shakllantirishda,   aynan
raqamlarning   (sonlarning)   o‘zini   solishtirish   zarurligi   23   sm,   2   dm,   5dm,   1m   kabi
mashqlarni   yechishda   esa   miqdorlar   taqqoslashayotganini   qayta-qayta   takidlanishi
lozim.
Miqdor   va   son   (raqam)   iboralarni   qo‘llash   bilan   bog‘liq   boshqa   mashqlar
ham   shu   kabi   aniq   va   tushunarli   ifodalanishi   kerak.   Masalan;   “385   va   481   sonlarini
qo‘shing”, yoki “3 m 85 sm hamda 4 m 81 sm miqdorlarni qo‘shing” kabi.
U   yoki   bu   miqdor   haqida   tasavvurni   shakllantirish   va   ularni   o‘lchash   usullari
o‘ziga   xoslikka   ega   bo‘lsa   ham,   har   bir   miqdorni   o‘rganishda   umumiy   bosqichlarni
aloxida   takidlash   maqsadga   muvofiq   bo‘lar   edi   O‘qituvchi   harbir   miqdorni   o‘rganish
jarayonida   ana   shularga   tayanib,o‘quvchilar   faoliyatini   quyidagicha   tashkil   etish
mumkin.
Vaqt   o‘rgatish   bo‘yicha   metodik   sxema
1. Bolalarda mavjud mazkur miqdorlar haqidagi   tushunchalarni aniqlash
(bolalarni hayotiy   tajribasiga murojaat etish).
2. Bir xil nomli miqdorlarni   solishtirishi   (chamalab ko‘rinish, o‘lcham va boshqa 
xil usullar bilan).
3. Mazkur   miqdorning   o‘lchov   birligi   va   o‘lchov   asboblari   bilan   tinishtirish.
4. O‘quvchilarda   o‘lcham   ko‘nikmalari   hosil   qilish.
6 5. Bir   xil   nomdagi   miqdorlarni   qo‘shish   va   ayrish   (masalalarni   yechish   jarayonida).
6. Miqdorlarni yangi o‘lchov birliklari bilan tanishtirish, bir nomdagi miqdorlarni
boshqa o‘lchov birliklariga aylantirish. Ikki  bir  xil  nomli  o‘lchov  birliklarini  bitta ikki
nomli o‘lchov birligiga aylantirish va aksincha.
7. Ikki   xil   nomli   miqdorni   qo‘shish   va   ayirish.
8. Miqdorlarni   sonlarga   ko‘paytirish   va   bo‘lish.
Turli   miqdorlar   haqida   tasavvurlarni   shakllantirish   maqsadida   turli   amaliy
mashqlar va   misollar bajariladi, namoyish etiluvchi va alohida ko‘nikmali vositalardan
foydalaniladi.   Bu   ish   barcha   o‘quvchilar   ishtirokida,   alohida-alohida   har   bir   o‘quvchi
bilan va guruh usulida amalga oshiriladi. O‘quvchilar “Miqdor” tushunchasining asosiy
belgilarini   turli   xil   amaliy   mashg‘ulotlar   davomida   va   turli   xil   muammoli   sharoitlar
tufayli o‘zlashtirib oladilar.
Miqdorlar va ularning   o‘lchov   birliklari   bilan   tanishuv   nafaqat amaliy   ahamiyatga
mashq,   ayni   vaqtda   u   o‘quvchilarda   hayotiy   muammolarni   ko‘ra   bilish   imkoniyatini
shakllantirish va shu bilan ularning bilishga qiziqish ishtiyoqini rivojlantirishga imkon
beradi.
Boshlang‘ich   sinf   o‘quvchilariga   “Miqdor”   tushunchasini   o‘rgatishda   Oliygohni
endi bitirgan yangi o‘qituvchidan quyidagi talablarga amal qilishi talab etiladi:
- maktabning qaysi sinflarida matematikakursi (fani) o‘quvchilar qanday miqdorlar va 
ularning   o‘lcham birliklari bilan tanishishlarini lozimligini;
- boshlang‘ich   sinflarda miqdorlar haqida   tushunchalar tasavvurlarini   shakllantirishga 
umumiy yondashishni bilishi kerak va shuningdek;
- uzunlik,massa,hajm,   vaqt   va   maydonlarni   o‘rganishda o‘quvchilarda miqdorlar
haqida   tasavvurni shakllantirishi uchun   umumiy yondashuvni qo‘llay ola   bilishi;
- maqsad   sari   yo‘naltirilgan   amaliy   ishlarni   tashkil   eta   bilishi;
- miqdorlarni   o‘rganishda turli xil   vositalardan   foydalanishi,o‘quvchilarda   o‘lchash 
bilan bog‘liq   ko‘nikmalarni shakllantirish   metodikasini amalda ko‘llay olishi lozim.
7 2. Boshlang‘ich sinf   o‘quvchilarini   vaqt   va   uning o‘lchov   birliklari   bilan 
tanishtirish metodikasi
1  asr 1  yil 1oy 1  kun 1   soat 1min
100   yil 12oy 30yoki   31 24 60   min 60   sek
Mavjud   dastur   bo‘yicha   vaqt   va   uning   o‘lchov   birliklari   bilan   tanishuv   2-sinfda
amalga oshiriladi. Vaqt haqidagi tushunchani shakllantirish jarayonidagi murakkablikni
nazarda tutib, bu sohadagi tshlarni birinchi sinfdanoq boshlamoq lozim.
2-sinfda   “Vaqt   o‘lchovlari”   mavzusini   o‘rgatishda   bolalar   vaqt   o‘lchovining
asosiy birliklari haqida konkret tasavvurga ega bo‘lishlari kerak. Bular yil, hafta, sutka,
soat,  minut.
Ma’lumki,   vaqt   o‘lchovlari,   o‘lchovlarning   metrik   tizimidan   farqli   o‘laroq
bevosita   o‘lchash   imkoniyatini   bermaydi.   Bu   xol   turli   ko‘rsatmali   qo‘llanmalardan
foydalanish kerakligini ko‘rsatadi.
1. Tabel-kalendar.   Joriy   yil   uchun   bunday   tabel-kalendarni   o‘quvchilarning
o‘zlari o‘qituvchi raxbarligida mehnat darslarida tayyorlaydilar.
2. Soatlarning   namoyish   modellari.
3. Maktab   o‘quvchisining   kundalik   rejimli   jadvallari.
Sutka tushunchasi sutkaning bolalarga tanish bo‘laklari bo‘lgan ertalab, kunduzi,
kechqurun,   tun   tushunchalari   orqali   kiritiladi.   O‘quvchilarga   kalendardagi   chislolar
sutkalarni ifodalashni, sutkalar kechasi soat 12 da boshlanishini tushuntirish kerak.
8 Shundan   keyin   soat   va   minut   qaraladi.   Soat   va   minut   bilan   tanishtirishga
bag‘ishlangan   birinchi   darsdayoq   vaqt   o‘lchovlari   orasidagi   munosabatlar   aytiladi:   bir
sutka 24 soatdan, 1 soat 60- minutdan iborat.
2- sinfda   esa   yil,   oy,   sutka   (kecha-kunduz),   soat   va   minut   kabi   birliklar   o‘rganiladi.
3- sinfda   esa   sekund   va   asr   tushunchalari   o‘tilishi   bilan   bolalarda   vaqt   haqidagi
tushunchalarni   yanada   aniqlashtirishga   erishiladi.   Vaqt   birliklari   haqida   tasavvurni
shakllantirish   uchun   turli   mashg‘ulotlar   o‘tkazish   yaxshi   samara   berish   mumkin,
masalan: o‘qituvchi o‘zi   qarsak chalgandan   so‘ng   bir minut o‘tgach, bolalar ham   qarsak
chalishni tushuntiradi 2
. (bolalar bir minut vaqt o‘tish uchun 60 gacha sanashlari kerak.).
Kalendar bilan ishlash ham   yaxshi natija beradi. Darslikda berilgan mashqlarni   bajarish
davomida   bolalar   yil   davomida   qancha   oy,   haftada   qancha   kun   borligini   va   ularning
davomiyligini   bilib   oladilar.   Quyida   3-sinf   “Matematika”   darsligidan   587-masalani
echamiz. 587- masala. Soat qaysi vaqtni ko‘rsatmoqda? Bir vaqtni har xil bayon eting:
Javoblar:
1. Soat   3   dan   5   minut   o‘tdi   yoki   soat   3   u   5   minut:
2. Soat   6   dan   15   minut   o‘tdi   yoki   saot   6   yu   15   minut,   yoki   6   dan   chorak   soat  o‘tdi;
3. Soat   5   u   30   minut   yoki   besh   yarim
Uzunlik   va   uning   o‘lchov   birliklari
9 Bolalar   uzunlik   jismning   davomiyligini   narsaning   o‘lchamlarini   tasvirlaydigan
xossasi   ekanini   maktabgacha   bo‘lgan   davrdayoq   tassavur   qila   oladilar.   Bolalar
uzunroq–qisqaroq,   keng-tor,   baland-past,   yo‘g‘on-ingichka,   munosabatlarni   to‘g‘ri
aniqlay   oladilar.   O‘qitishning   navbatdagi   vazifasi-o‘lchash   ishining   mohiyatini   ochib
berish,   uzunlikning   turli   o‘lchov   birliklarining   ahamiyatini   ko‘rsatish   va   o‘lchov
asboblaridan   foydalanishga   o‘rganishdan   iborat.   Tayyorgarlik   bosqichining   birinchi
davridayoq   o‘qituvchi   “miqdor”   tushunchasini   rivojlantirish   imkoniyatiga   ega.
“Miqdor”   so‘zining   o‘zi   ko‘pchilik   bolalarga   tushunarli   emas,   chunki   bu   so‘zni   ular
kam   ishlatadilar.   O‘qituvchining   vazifasi   narsalarning   hossasi   taqqoslanayotganda   bu
taqqoslashni   miqdor   jihatdan   ifoda   qilish   mumkinligini   miqdor   haqida   so‘zlash
mumkinligini har doim ko‘rsatib berishdan iborat.
“Uzun   qisqa   ”   mavzusi   bo‘yicha   dars   parchasini   keltiramiz.
Darsning   maqsadi.   Uzunlik   tushunchasini   jismning   o‘lchamlarini   tavsiflaydigan
hossasi   sifatida   shakllantirish.
Ish   narsalarning   uzunliklarini   ko‘z   bilan   chamalab   va ustiga   qo‘yish   usuli bilan
taqqoslashdan   boshlanadi.
Amaliy   ish.     Gorizantal   tortilgan   ipcha   eni   bir   xil,   lekin   rangi   va   uzunliklari
turlicha   bo‘lgan   tasmalar   ilingan.Bolalar qaysi   tasma uzunroqlinini, qisqaroqligini, bir
xil uzunlikda ekanligini ko‘z bilan chamalab aniqlaydilar. O‘qituvchi esa   tasmalarni ip
bo‘ylab   surib   ularni ustma-ust   tushiradi. Bolalarning   e’tiborini   quyidagilarga   qaratadi:
tasmalarning bir uchlari ustma-ust tushgan bo‘lsa, endi ularning oxiriga, ya’ni ikkinchi
uchiga  qaraymiz  va  qaysi   xolda  “Uzunroq”,  “Qisqaroq”,   “Bir   xil   uzunlikda”  deb  ayta
olishmiz   mumkinligini   aniqlaymiz.   Mustaxkamlash   uchun   esa   frontal   amaliy   ish
o‘tkaziladi.   Bolalarga   uchtadan   qog‘oz   tasmalar   tarqatiladi.   (ikkitasi   bir   xil   uzunlikda,
uchinchi   tasma   esa   uzunligi   bo‘yicha   ularga   teng   emas).   Bu   qog‘oz   tasmalarni
uzunliklari bo‘yicha qanday taqqoslash mumkin?
10 Ustiga   qo‘yish   bilan   taqqoslash   mumkin.   Tasmalarning   bir   birining   ustiga
shunday qo‘yingki, qaysi tasmalar bir xil uzunlikda, qaysi tasma uzunroq ekani ko‘rinib
tursin.   Keyin   tasmalarni   bir   birining   ustiga   tushurish   mumkin   bo‘lmagan   xolat
yaratiladi.   Buning   uchun   uzunligi   turlicha   bo‘lgan   ikkita   tasma   doskaning   turli
qismlarida   turli balandliklarda ilib qo‘yiladi. Uchinchi tasmani o‘qituvchi ushlab turadi.
Qaysi   tasma   uzunroq?   Bolalar   bilan   birgalikda   o‘qituvchi   bunday   xulosaga   keladi:
uchinchi   tasmani birinchi tasma ustiga qo‘yish kerak,   ular ustma-ust tushadi, demak bu
tasmalar   teng.   Keyin   uchinchi   tasmani   ikkinchi   tasma   ustiga   qo‘yiladi,   u   uchinchi
tasmadan uzunroq ekan. Qaysi tasma uzunroq, ikkinchi tasmami yoki birinchi tasmami?
Bunday   xulosa   chiqariladi:   agar   birinchi   tasmaning   uzunligi   uchinchi   tasmaning
uzunligiga   teng   bo‘lsa,   ikkinchi   tasmaning   uzunligi   esa   uchinchi   tasma   uzunligidan
katta   bo‘lsa,   u   xolda   birinchi   tasmaning   uzunligi   ikkinchi   tasmaning   uzunligidan
kichikdir 3
.
SHunga   o‘xshash   sh   ish   va   xulosani   uzunligi   bo‘yicha   bir   xil,   biroq   rangi
bo‘yicha turlicha uchta   cho‘p   ustida ham   bajaramiz.   Keyingi   darsda   frontal   amaliy   ish
o‘tkaziladi.   Bolalar   ichiga   turli   uzunlikdagi   5-6   ta   qog‘oz   tasma   solingan   konvertlar
oladilar.
Topshiriq:   eng   uzun   tasmani,   keyin   qisqaroq   tasmani   va   eng   qisqa   tasmani   toping.
Navbatdagi darslikda “Uzunlik”   tushunchasi kengaytiriladi. Bo‘yi, eni, qalinligi,
balandligi so‘zlari kiritiladi.
O‘qituvchi:   Sinfimizdagi   doskaga   qarang.   Bu   doskaning   (uzunligi)   bo‘yi   (qo‘li
bilan   chapdan   o‘nga   tomon   ko‘rsatadi).   Doskaning   o‘lchamini   yana   qanday   ko‘rsatish
mumkin?   (yuqoridan   pastga).   Demak   doskaning   o‘lchamlarini   ikki   yo‘nalishda
ko‘rsatish   mumkin.   Ularni   chalkashtirmaslik   uchun   doskaning   eni   (kengligi)   deb
gapiriladi.   O‘z   ish   o‘rningizga   qarang.   Qo‘lingiz   bilan   partaning   uzunligini   (bo‘yini),
partaning   enini   ko‘rsating.   Darslikning   bo‘yini,   enini   ko‘rsating.   Darslikning   yana
qanday   o‘lchamini   ko‘rsatish   mumkin?   O‘qituvchi   darslikni   ikkita   barmog‘i   bilan
ushlab   ko‘tarib   ko‘rsatadi.   (qalinligini).   Daftar   va   darsligigingizni   solishtiring.   Qaysi
biri qalin? Qaysi biri yupqa?
11 12 Xulosa:   narsalarning   o‘lchamlari   haqida   gapirilayotganda   bu   o‘lchamlarni   turli
yo‘nalishlarda   ko‘rsatish   mumkin.   Turli   yo‘nalishdagi   uzunlik   turlicha   ataladi:   bo‘y,
eni,   balandligi,   qalinligi.   Bu   so‘zlar   uchun   qarama-qarshi   ma’noli   so‘zlar   bormi?
“Teskarisiga”   o‘yinini   o‘ynaymiz.   Men   rasmlarni   ko‘rsataman   va   narsalarni   bir   so‘z
bilan taqqoslayman, siz esa bu taqqoslashni qarama-qarshi ma’noli so‘z bilan aytamiz.
1. Qizil   qalam   ko‘k   qalamdan   uzun   (narsalar   ko‘rsatiladi.).
2. Qayrag‘och   archadan   baland.
3. SHarf   kamardan   keng   (narsalar   ko‘rsatiladi).
4. Kundalik   daftar   darslikdan   yupqa   (narsalar   ko‘rsatiladi).
5. Dars   irmoqlardan   keng.
6. Yo‘l   so‘qmoqdan   uzun   va   hakozo.
Darslik bo‘yicha ishlash bu tushunchalarni mustahkamlaydi. Atrofingizga qarang
va hossalarini yangi so‘zlar bilan taqqoslash mumkin bo‘lgan narsalarni ayting.
Yakunlab   o‘qituvchi   bunday   deydi:   Biz   bugun   yangi   tushuncha-miqdor   bilan
tanishdik. Narsalarning hossasini   taqqoslash   mumkin. Narsalarning hossasini   taqqoslash
mumkin   bo‘lgan   holda   miqdor   haqida   gapiriladi.   Narsalarning   o‘lchamlari   haqida
gapirilganda   miqdorni   turli   so‘zlar   bo‘yi,   eni,   balandligi,   qalinligi   deb   aytiladi.   Agar
narsaning   bir   yo‘nalishdagi   o‘lchami   haqida   gapiriladigan   bo‘lsa,   ko‘pincha   “bo‘yi”,
uzunligi so‘zini aytadilar.
Navbatdagi   darslarda   og‘zaki   sanoq   ishiga   miqdorlarni   taqqoslashga   doir
topshiriqlarni   muntazam   kiritib   borish   kerak 4
.   Ustiga   qo‘yishning   amaliy   usullaridan
ham vaqti-vaqti bilan foydalanib turish kerak.
Yuza   va   uning   o‘lchov   birliklari
Tekis   figuralarning   boshqa   hossalari   orasida   yuzalarni   o‘lchash   tushunchasini
kiritish   amaliy   usulga   asoslanadi.   Yuza   birliklari   mavzusi   4-sinfda   o‘rganiladi.   Yuza
13 haqidagi   boshlang‘ich   tushunchalarni   shakllantirishga tayyorgarlik ishi   1-2-sinflardayoq
boshlanadi.
Bosma   aosdagi   daftarlar   bilan   ishlashda   figuralarni   bo‘yash,   mehnat   darslarida
qog‘ozdan   figuralar   qirqib   olish,   tasviriy   san’at   darslarida   rasm   solish   figurani
tekislikning   yopiq   siniq   chiziq   bilan   chegaralangan   bo‘lagi   sifatida   qabul   qilinishiga
imkon beradi. Bolalar  ko‘pincha yuzani  o‘lchash  tushunchasini  uni  ratsional  hisoblash
bilan   aralashtirib   yuboradilar.   “To‘g‘ri   to‘rtburchak   yuzini   o‘lchash   nima?”   olgan
savolga ko‘pincha bolalar “ bu uning bo‘yini va   enini o‘lchab ularni ko‘paytirish ” deb
javob   beradilar.   Biroq   to‘g‘ri   to‘rtburchakning   yuzini   topish   degan   so‘z   unda   yuza
birligi   (sm 2
,   m 2
)   necha   marta   joylashgan   ekanini   aniqlash   demakdir.   O‘qituvchi
bolalarni   yuza   tushunchasi   va   yuza   atamasi   bilan   tanishtirishda   amaliy   ishdan
foydalaniladi:   stollar,   partalar,   kitob   va   daftarlar,   turli   figuralar   sirti,   yuzasi   birligini,
ularni matematikada “yuza” (yuz) deb atalishini suhbat mobaynida tushuntiradi.
Umumlashtirish.   Biz   figuralar   va   narsalarning   yangi   hossasi-yuzasi   bilan
tanishdik. Yuza figura qanday joy egallaganini ko‘rsatadi. Yuza-bu miqdordir, chunki u
bo‘yicha figuralarni taqqoslash mumkin.
Yuza   o‘lchov   birligi   kvadrat   santimetr   bilan   tanishtiruvchi   dars   fragmenti
(parchasi)ni   keltiramiz.   O‘qituvchi.   Biz   narsalarning   bir   necha   hossalarini   va   ularni
ifodalaydigan miqdorlarni bilamiz (uzunlik, massa, sig‘im).
To‘g‘ri   chiziq   kesmasi   uzunlikka   ega   to‘g‘ri   to‘rtburchak,   uchburchak,   doira,
bayroqcha   esa   yuzaga   ega.   Yuzalarni   o‘lchash   uchun   katakchalarga   bo‘lingan
paletkadan  foydalanamiz.
Agar   paletkaning   har   bir   katagi   tomoni   1   sm   dan   bo‘lgan   kvadrat   bo‘lsa, yoki   4   ta
daftar katakchasini o‘z ichiga olsa, uni 1 kvadrat santimetr deyiladi. (18 rasm).
O‘quvchilar   bilan   frontal   ish   tashkil   etiladi.   Ularga   orqa   tomonlari
katakchalarga bo‘lingan quyidagi shakllar tarqatiladi ( 18 rasm)
Topshiriq.   Paletka   yordamida   (18   rasmdagi)   quyidagi   figuralar   yuzalarini
14 o‘lchang.   Ustma-ust   tushadigan   figuralar   teng   figuralar,   ustma-ust   tushmaydigan
figuralar (yuzalari teng) tengdosh figuralar deyiladi
Yuqoridagi I va   II   varianlardagi 1-figuralar teng , 2-figuralar tengdosh, 3- figuralar teng
ham emas, tengdosh ham emas.
So‘ngra   kvadrat   detsimetr   bilan   tanishtiriladi. Buning   uchun   10x10   (kvadrat
santimetr)   li   taxtachadan   foydalanamiz,   u   100   ta   1   kv   –   sm   li   kataklarga   ega.   Uning
tomonlari 10 sm =1 dan bo‘lgani uchun uni 1 kvadrat detsimetr deyiladi.
1 dm   2
  10   ·   10   =   100   sm 2
Kvadrat   metr   va   kvadrat   detsimetrlar  orasidan   munosabat   ham   shu   tariqa  
o‘rnatiladi.
1m 2
  =   100   dm 2
  . 1m 2
  =   100   sm 2
  ·   100   =   10000   sm2
o‘rgatiladi. Kvadrat   metr   va   kvadrat   detsimetrlar   orasidagi   munosabat   ham   shu   tariqa
1m 2
  =   100   dm 2
  . 1m 2
  =   100   sm 2
  -   100   =   10000   sm2
Eng so‘ngi bosqichda to‘g‘ri to‘rtburchak yuzasini topish o‘rganiladi. To‘g‘ri 
to‘rtburchakning yuzini topish uchun uning tomonlari (bo‘yi va eni) ni o‘lchab, ularni 
ko‘paytiramiz  
Yuza birligini kiritishga   tayyorgarlik davrida beriladigan topshiriqlar quyidagicha
bo‘lishi   mumkin 5
.
1. Quyidagi   figuralar   yuzalarini   taqqoslang.
Bu ishni ular   bo‘lingan   kvadratchalar   sonini   sanash   orqali   amalga   oshirish   mumkin.
( 20-rasm )
SHu   figuralar   yuzalarini   taqqosla.   Buning   uchun   shu   figuralar   qancha
kvadratdan   iborat   ekanini   aniqlang.
1   sm   2
  –   yuza   birligi   kiritilgandan   keyin   beriladigan   topshiriqlar
quyidagicha   bo‘lishi mumkin.
1. Uzunligi   5   sm   va   eni   1   sm bo‘lgan   to‘g‘ri   to‘rtburchak   kvadrat   santimetrlarga 22   –
15 rasmda   ko‘rilgandek   bshlgan.   Nechta   kvadrat   santimetr   hosil   bo‘ldi.   Bu   to‘g‘ri
to‘rtburchak   yuzi 5 sm
Yuza birliklari   orasidagi munosabatlarni o‘rganish va bu haqidagi
bilimlarni   mustahkamlash   uchun   quyidagi   mashqlarni   kiritish   foydali.
1. Kvadrat   detsimetrlarda   ifoda qil:8   m   2
  ;   14   m   2
  ;   40   m   2
  ;   6   m   2
  35   dm   35   dm   2
  ;   18   m 2
70   m 2
  ;   200   m 2
  ;   1000   m 2
  ;   2768   sm   2
.
2. Kvadrat   santimetrlarda   ifoda   qil:
5   m 2
;   7   m 2
;   9   m 2
  ;   8   dm 2
;   5   dm 2
  ;   35   dm 2
  :
3. Kvadrat   metrlarda   ifoda   qil:
100   dm 2
;   300   dm 2
  ;   1000   dm 2
  ;   645   dm 2
  ;   916   dm 2
.
“Litr”   darsiga   tayyorgarlik   davrida   bolalarda   narsalarning   hajmiy   hossalari
haqidagi tasavvurlarning shakllanishiga yordam beradigan mashqlarni kiritish lozim.
1. Qaysi   shar   katta
2. Bolalar   qumli maydonchada o‘ynashmoqda. Qoliplardan figuralar   yasashmoqda.
(Qoliplar ko‘rsatiladi). Qaysi qolipga ko‘proq qum sig‘adi?
3. Choy   va   osh   qoshiqlarda   bir   stakan   qum   o‘lchab   ol.   Nega   bir   xil   miqdordagi
qum turli sonlar bilan ifoda qilindi? O‘lchovlar soni o‘lchovning o‘ziga qanday bog‘liq?
va hakazo. “Litr” mavzusi bo‘yicha dars parchasini keltiramiz.
O‘qituvchi:   Oldingi   darslarda   biz   sochiluvchan   narsalarni   o‘lchagan   edik.
SHunday   o‘lchovlarning   o‘zidan   suyuqliklarini   o‘lchashda   ham   foydalanish   mumkin.
Siz qanday suyuqliklarni bilasiz? O‘quvchilar: suv, sut, sho‘rva, qatiq, qaymoq, benzin,
kampot, ...
O‘qituvchining   misolida   ikkita   manzara   bor.   Biri   keng   ikkinchisi   tor.   Ikkisida
ham   suv   satxi   bir   xil.   Ikkita   o‘lchov   stakanchalar   ham   bor.   Ular   1   va   2   bilan
nomerlangan. O‘qituvchi: qaysi idishda suv ko‘pligini qanday isbotlash mumkin?
O‘quvchilar:   ikkinchi   idish   kengroq, unda   suv   ko‘p. O‘qituvchi   shakli   har xil   ikkita
idish qo‘yadi, ulardagi suyuqlik satxi bir xil.
16 O‘qituvchi: endi qaysi  idishdan suv ko‘proq? O‘quvchilar chamalay boshlaydilar,
o‘qituvchi ularni o‘lchov stakanchani olib o‘lchash kerak degan hulosaga olib keladi 6
.
Bir   idishda   5   ta   o‘lchov,   ikkinchi   idishda   esa   shunday   3   ta   o‘lchov   borligini
aniqlaymiz.
Xulosa   qilinadi.   Keyin   o‘lchashlar ikkinchi   o‘lchov   bilan   takror   amalga   oshiriladi.
(0›0).   Xulosa   qilinadi.   Keyin   o‘lchashlar   ikkita   o‘lchov   bilan   o‘tkaziladi.   Birinchi
idishdagi   suv   miqdori   katta   o‘lchov   bilan,   ikkinchi   idishdagi   suv   miqdori   esa   kichik
o‘lchov   bilan   o‘lchanadi.   O‘lchash   natijalari   qarama-qarshi   xulosaga   olib   keladi.   Buni
muhokama   etib,   bolalar   idishlardagi   suyuqliklarning   miqdorini   o‘lchash   uchun   bitta
o‘lchovdan foydalanish kerak degan hulosaga keladilar.
O‘qituvchi   1   litr   yozuvli   metall   krujkani   ko‘rsatadi   va   umumqabul   qilingan
o‘lchovning   nomini   aytadi.   Suyuqliklar   yoki   sochiluvchan   jismlar   sig‘imini   o‘lchash
uchun   zarur   bo‘lgan   holatlar   sig‘imlarini   o‘lchash   yoki   hajmlarini   o‘lchash   deb   ataladi.
So‘ngra   suv   o‘lchovdan   1   metrli   bankaga   quyiladi.   Nima   uchun   banka   1   litrli
deb   atalishini   aniqlaymiz.   Krujka   yoki   bir   litrli   banka   bilan   balonlarga   suv   quyamiz.
Ikki litrli va uch litrli ballonlar bilan tanishamiz.
Bolalar o‘z uylarida limonad va kefir shishalarini  ko‘p ko‘rganliklari sababli  1 l
suv   ikkita   limonad   yoki   kefir   shishalariga   to‘lishini   ko‘rsatish   foydalidir.   Do‘konda
ba’zi narsalar litrlab sotiladi. Do‘kon o‘yinini o‘ynash foydalidir. Sotuvchi haridorlarga
sutni (bo‘yagan suv) butilkalarda,   kastrulkalarda, chelaklarda sotadi.
Ko‘z   alashni   rivojlantiradigan   mashqlar   foydalidir.   (oldin   hajm   ko‘z   bilan
chamalanadi,   keyin   esa   o‘rganadi).   Ikkita   idishdagi   suyuqlik   miqdorlarini
tenglashtirishga oid mashqlar bolalarda qiziqish uyg‘otadi.
1. Bir idishda 3 litr   suv, ikkinchi idishda 2 litr suv   bor. Ikkala idishdagi   suv   bir   xil
bo‘lishi uchun nima qilish kerak? (Ikki litrga 1 l quyish yoki 3 l dan 1 l ni olish kerak).
Ishni ikkita bir xil idishda suv olib, amaliy bajarish kerak.
17 2. Bir idishda 3 l suv, ikkinchi idishda undan 2 l ko‘p suv bor. Ikkinchi idishdagi
suv   1 l   ko‘p bo‘lishi uchun nima qilish   kerak? Bu masalaning turli yyechilish usulllarini
ko‘rib chiqish foydali bo‘ladi.
a)   O‘quvchilar   1   idishga   1   l   suv   quyishni   taklif   etishadi.   Bu   usul   amalda
tekshiriladi.   O‘lchash   natijasida   birinchi   idishda   4   l   suv,   ikkinchi   idishda   5   l   suv   bor
ekan. 5 › 4.
b   )   Birinchi   idishga   2   litr,   ikkinchi   idishga   1   l   suv   qo‘yiladi.   5   ‹   6   .   Bunday
masalalarni yechish jarayonida sig‘imlarni o‘lchash bo‘yicha zaruriy uquvi rivojlanadi.
Mavzuning   dolzarbligi   shundan   iboratki,   boshlang`ich   sinfda   og`zaki,   yozma
hisoblash   qobiliyatlarini   o`stirish   kundalik   turmushda   keng   ravishda   qo`llanadi,   og`zaki
hisob o`quvchilar oldiga , berilgan har bir aniq hol uchun qulay hisoblash usullarini olish
zarurligini   qo`yadi   va   shu   bilan   ularning   zihnini   ochadi.   Undan   tashqari,   u   yozma
hisoblashlarni osonlashtiradi. 
Og`zaki   hisoblash   sanoq   sistemasini   osonlashtiradi   va   amallarni   bajarish   usullariga
asos bo`lgan xususiyatlarni yaxshiroq tushunish va o`zlashtirib olishga yordam beradi va
bundan   tashqari   amallarni   bajarish   uchun   odatda   ishlatiladigan   qoidalardan   tashqari
chiqishga   va   qisqaroq   usullar   ishlatishga   imkon   berib,   o`quvchilarning   kuzatuvchanlik
sezgisini va ziyrakligini oshiradi.
Og`zaki   hisob   maktab   uchun   sof   metodik   tomondan   ham   ahamiyatlidir,   chunki   har
qanday   murakkab   amalni   tushuntirish   ishini   og`zaki   hisob   yordami   bilan   hammadan
tezroq   bajarib   bo`ladi.   O`qituvchi   og`zaki   yechiladigan   yengil   masala   va   misollardan
boshlab,   bolalarni   murakkabroq   amallarni   yozma   bajarishni   talab   qilgan   masala   va
misollarga olib keladi.
O’qitish   protsessida   har   xil   metodlar,   usullar   va   vositalardan     foydalanib   ko’p   soli
mashq   qildirish     harakatlaridagi     mashqlarni   bajarish   bilan     arifmetik   amallarni     jadval
xollarini tezlashtirishni avtomatizmlarda  (yod olishga yetkazish kerak).
Arifmetik amallarning jadval xollarini  yetarlicha  puxta  o’zlashtirmaslik  yozma 
hisoblash usullarini o’zlashtirishda pand berib qo’yish mumkin. Bu hisoblashlar 3 
sinfda avtomatizmga  o’tkazilishi kerak    
1-sinf o‘quvchilarida vaqt tushunchasini shakllantirish ularning yosh xususiyatlariga 
mos ravishda o‘yin, amaliy mashg‘ulotlar va vizual ko‘maklar orqali amalga 
18 oshiriladi. Ushbu jarayonda quyidagi metodik yondashuvlar qo‘llaniladi:
1. Vaqt birliklari bilan tanishtirish
 • Kun qismlari: Ertalab, tush, kechki payt tushunchalarini o‘rgatish.
 • Metodik usul: Rasmlar, ertaklar va real hayotiy vaziyatlardan foydalanish.
 • Mashg‘ulot: “Kun tartibi” mavzusida suhbat va rasmlar asosida ishlash.
 • Hafta kunlari: Dushanbadan yakshanbagacha bo‘lgan kunlarni yod olish.
 • Metodik usul: She’r, qo‘shiq va kalendar bilan ishlash.
 • Mashg‘ulot: “Bugun qaysi kun?” o‘yini.
 • Oylar va fasllar: To‘rt fasl va yil davriyligini tushuntirish.
 • Metodik usul: Rang-barang rasm va qo‘g‘irchoqlar orqali tushuntirish.
 • Mashg‘ulot: “Fasllarni top” o‘yini.
2. Soat va vaqtni tushunish
 • Analog va raqamli soatlar bilan tanishtirish:
 • Metodik usul: O‘quvchilar bilan birgalikda soat yasash va soat strelkalarini 
joylashtirish.
 • Mashg‘ulot: “Soat nechchida nima qilamiz?” savol-javob o‘yini.
 • “Oldin” va “keyin” tushunchalari:
 • Metodik usul: Kundalik harakatlar ketma-ketligini tushuntirish.
 • Mashg‘ulot: “Ertalab nima qilamiz, kechqurun nima qilamiz?” mavzusida rol 
o‘yinlari.
3. Amaliy mashg‘ulotlar va interaktiv usullar
 • Kun tartibini tuzish: O‘quvchilarga o‘zlarining kun tartibini chizdirish va uni 
tasvirlab berish.
 • Vaqtni sezish: Turli vaqt oralig‘ida harakatlarni bajarish (1 daqiqa o‘tganini sezish 
kabi).
 • Vaqtga oid ertaklar va hikoyalar o‘qish: Masalan, “Bo‘g‘irsoq” yoki “Uch ayiq” 
kabi ertaklar orqali vaqtning ketma-ketligini tushuntirish.
4. Didaktik o‘yinlar va topshiriqlar
 • “Soatni joyiga qo‘y” – o‘yin orqali soat tushunchasini o‘rgatish.
 • “Vaqt teskari ketadi” – o‘quvchilarga hodisalar tartibini noto‘g‘ri berib, to‘g‘ri 
ketma-ketlikka joylashtirish.
 • “O‘yinchoq sayohati” – qahramonning harakatlarini vaqt oralig‘iga bo‘lish.
5. Texnologiyalardan foydalanish
 • Multfilmlar va interaktiv taqdimotlar orqali vaqt tushunchasini mustahkamlash.
 • Mobil ilovalar va vaqtga oid o‘yin dasturlaridan foydalanish.
Ushbu metodikalar yordamida o‘quvchilarga vaqtni his qilish, rejalashtirish va uni 
to‘g‘ri tushunish ko‘nikmalari samarali shakllantiriladi.
Xulosa
19 “Ta'lim   to’g’risida”gi   Qonun   hamda   Kadrlar   tayyorlash   milliy   dasturining
mohiyati   barkamol   avlodni   tarbiyalashga   qaratilgan   bo’lib,   unda   quyidagi   vazifalar
bеlgilab   qo’yilgan.   Xususan,   yoshlarni   ma'naviy-axloqiy   jihatdan   tarbiyalash,   yosh
avlodni   ma'naviy-axloqiy   tarbiya   asosida   yеtuk   qilib   tarbiyalash,   talabalarning
ma'naviyatini   milliy   istiqlol   g’oyasi   asosida   tarbiyalash   va   shakllantirishda   ommaviy
axborot   vositalari imkoniyatlaridan   kеng   va samarali   foydalanish, yoshlarda Vatanga va
xalqqa   muhabbat,   yurt   farovonligi   uchun   kurashish,   insonparvarlik,   o’zlikni   anglash,
milliy qurur, milliy iftihor, o’zga millat kishilari va ularning sadriyatlarini xurmat qilish
kabi fazilatlarni tarbiyalash, yoshlarda vijdon erkinligi, ta'lim-tarbiya masalalari ustuvor
vazifa sifatida amalga oshirilmoqda.
Yurtboshimiz   “Yuqori   malakali,   zamonaviy   bilimlarga   ega   bo’lgan,   hozirgi   kun
talablari   asosida   fikrlay   oladigan   еtuk   kadrlarni   tayyorlash   ham   ijtimoiy-siyosiy,   ham
iqtisodiy muammolarimizni hal etishning kaliti hisoblanadi”dеgan edi.
Jamiyatda layo?atli, ishbilarmon, еtuk   kadrlarga hamisha   zarurat   tu?iladi.   Insoniyat
rivojining  tarixi   uning  talablarini  qondirish  va  mavjud  muammolarni   hal   etishga  qodir
munosib   kadrlarga   ehtiyoj   sеzib   kеlganidan   guvohlik   bеradi.   Bu   jamiyatning   hozirgi
taraqqiyot   bosqichida   ham   dolzarb   masalalardan   biri   bo’lib   kеlmoqda.   Buning   uchun
esa kadrlar siyosati nеgizida ma'naviyat va ma'rifat, shaxsni  muntazam kamol toptirish
borasida   uzluksiz   ish   olib   borish   talab   etiladi.   Komil   inson   dеganda   biz,   avvalo   ongi
20 yuksak, mustaqil fikrlay oladigan, xulq-atvori bilan o’zgalarga ibrat bo’ladigan, bilimli,
ma'rifatli kishilarni tushunamiz.
Mustaqillikning dastlabki  yilaridanoq yurtimizda ma'naviyatni  yuksaltirishga juda
katta   e'tibor   bеrilishi   bеjiz   emas,   iqtisodiyotni   rivojlantirish,   mustaqillikni
mustahkamlash,   mamlakatni   jarayon   siyosati   saqnasiga   olib   chiqish   kabi   vazifalarni
ma'naviyatni   yuksaltirmay   turib   amalga   oshirib   bo’lmaydi.   Ma'naviyatni   yuksaltirish
sohada   muayyan   muvafaqqiyatlarga   eishilgach,   jumladan,   milliy   tariximizni,
xalqimizning g’ururi bo’lgan o’nlab va yuzlab allomalar xotirasini qayta tiklash, milliy
an'ana   va   marosimlarni   el-yurtimizga   qaytarish   kabi   xayrli   ishlar   amalga   oshirilgach,
milliy mafkura va milliy istiqlol g’oyasi va mafkura masalalarini kun tartibiga qo’yish
uchun   ma'naviy   asos   yaratildi.   Ana   shu   ma'naviy   asos   mamlakat   taraqqiyotini
ta'minlovchi   yosh   avlodni   ma'naviy   kamol   toptirish,   yangi   tafakkur   sohiblarini
tarbiyalash  jarayonida mu?im omil  bo’lib xizmat qiladi. Bugungi kunda yangi  jamiyat
bunyodkori   bo’lmish   komil   insonni   tarbiyalash   jarayonida   umuminsoniy   va   milliy
qadriyatlarga asoslanamiz.
Matematikada o’rganiladigan asosiy tushunchalardan biri miqdor tushunchasidir.
Shuning   uchun   “Matematika   miqdorlar   haqidagi   fan,   u   miqdor   tushunchasidan   kelib
chiqadi”   deb   bejiz   aytilmagan. Boshlangich   sinfda   quyidagi   miqdorlar   qaraladi:   uzunlik,
yuz, massa, hajm, vaqt va boshqalar.
Boshlangich sinflarda asosiy miqdorlarni   o’rganish   arifmetik materialni o’rganish
bilan   uzviy   bog’liqlikda   amalga   oshiriladi.   Jumladan   “o’lchashni   o’rgatish   sanashni
o’rgatish bilanbog’lanadi; yangi o’lchov birliklari tegishli sanoq birliklari kiritilgandan
so’ng   kiritiladi;   ismli   sonlarni   yozilishi   va   o’qilishi   sonlarni   nomerlash   bilan   parallel
o’rganiladi;   arifmetik   amallar   abstrakt   sonlar   ustida   va   isimli   sonlar   ustida   bajariladi.
O’quvchilarning o‘lchov   birliklari   to‘g‘risidagi   bilimlari   va   tasavvurlari
ko’rgazmalilikning turli vositalari yani geometrik figuralarning modellari, chizmachilik
va   o’lchash   asboblaridan   keng   foydalanish,   kuzatishlar   asosida   va   har   qaysi
o‘quvchining alohida miqdorlarni o‘lchashga doir amaliy mashqlar ish natijalari asosida
xulosa chiqarish   o’rgatish maqsadga muvofiqdir.
21 Atrof-borliqni   o’z   kashfiyotlari   orqali   bilib olish   bolalar   uchun   juda   qiziqarlidir.
Matematikani   tevarak   atrof,   kundalik   turmush   bilan   bog’lab   o’qitishda   yetuk
olimlar,   metodistlar,   didaktiklar   tomonidan   asoslab   berilgan   nazariyalar   hamda   ilg‘or
tajribali   o‘qituvchilarni   dars jarayonida olib borgan   amaliy ishlariga tayanib bu mavzuni
yoritib berishdagi 4 ta asosiy sabablarini ta’kidlab o’tish lozim:
1. Mahalliy   materiallardan   foydalanib   darsni   xayotiyligini   ta’minlash.
2. Miqdorlar   ustida   ishlashda   bu   miqdorlarni   turmush   hayot   bilan   bog’lash.
3. Turli   masalalar   tuzish   va   yechish   matematikani   hayot   bilan   bog’lashdagi  
muhim vosita ekanligi.
4. O’quvchilarni jamoa   va   yakka tartibdagi ishlarini tashkil qilish uchun yahshi 
sharoit yaratadi.
1-sinf o‘quvchilarida vaqt tushunchasini shakllantirish muhim pedagogik jarayon bo‘lib, u
bolalarning kundalik hayotini rejalashtirish va vaqtni samarali boshqarish ko‘nikmalarini 
rivojlantirishga xizmat qiladi. Bu jarayonda vizual ko‘maklar, didaktik o‘yinlar, amaliy 
mashg‘ulotlar va interaktiv texnologiyalardan foydalanish eng samarali usullar 
hisoblanadi.
Vaqt birliklari, kun tartibi, soat tushunchasi va fasllarni o‘rgatish orqali bolalar vaqtni 
anglashni osonroq o‘zlashtiradi. Metodik yondashuvlarning to‘g‘ri tanlanishi 
o‘quvchilarning qiziqishini oshirish va mavzuni o‘zlashtirish darajasini yaxshilashga 
yordam beradi.
Shunday qilib, vaqtga oid tushunchalarni shakllantirish davomiy jarayon bo‘lib, uni o‘yin,
amaliyot va hayotiy misollar bilan bog‘lash orqali samarali natijalarga erishish mumkin.
22 FOYDALANILGAN   ADABIYOTLAR   RO`YXATI
1. Axmеdov M., .Abduraxmonova N., Jumaеv  M.E. Birinchi  sinf  matеmatika darsligi.
Toshkеnt, “Sharq”, 2010 yil, 160 bеt.
2. Axmеdov M.   va boshq. To`rtinchi sinf matеmatika darsligi. Toshkеnt: “O`qituvchi”,
2010 y.
3. Axmеdov   M.,   .Abduraxmonova   N.,   Jumaеv   M.E.   Birinchi   sinf   matеmatika   darsligi
mеtodik qo`llanma. Toshkеnt, “Uzinkomsеntr”, 2009 yil, 96 bеt.
4. Bikbayеva   N.U,   R.I.Sidеlnikova,   G.A.Adambеkova.   Boshlang`ich   sinflarda
matеmatika  o`qitish   mеtodikasi.   (O`rta  maktab  boshlang`ich   sinf   o`qituvchilari   uchun
mеtodik qo`llanma.)   Toshkеnt: “O`qituvchi”, 1996 y.
5. Bikboyеva.N.U. Yangiboеva E.Ya.   Ikkinchi  sinf matеmatika darsligi. Toshkеnt.
“O`qituvchi”, 2010 yil.
6. Bikboyеva.N.U. Yangiboеva E.Ya.   Uchinchi   sinf matеmatika darsligi. Toshkеnt.
“O`qituvchi” ,   2010 yil.
7. Jumayеv   M.E,   Tadjiyeva   Z.G`.   Boshlang`ich   sinflarda   matеmatika   o`qitish
mеtodikasi.   (O O`Y uchun darslik.) Toshkеnt. “Fan va texnologiyai”, 2005 yil.
8. Jumayеv   M.E,   Boshlang`ich   sinflarda   matеmatika   o`qitish   mеtodikasidan
praktikum.   (O O`Y uchun ) Toshkеnt. “O`qituvchi”, 2004 yil.
9. Jumayеv   M.E,   Boshlang`ich   sinflarda   matеmatika   o`qitish   mеtodikasidan
praktikum.   (O O`Y uchun ) Toshkеnt. “O`qituvchi”, 2004 yil.
10. Jumayеv   M.E,   Boshlang`ich   sinflarda   matеmatika   o`qitish   mеtodikasidan
laboratoriya   mashg’ulotlari.   (O’quv   qo’llanma   )   Toshkеnt.   “Yangi   asr   avlodi”,   2006
yil.   256 bet.
11. Jumayеv   M.E. va   boshq.   Birinchi   sinf   matеmatika   daftari. Toshkеnt.   “Sarq”,   2009
yil., 48 bеt.
12. Ta'lim   taraqqiyoti.   O`zbеkiston   Rеspublikasi   Xalq   ta'limi   Vazirligining
axborotnomasi.   7-maxsus   son.1999   yil.   136-178   bеtlar.   Toshkеnt.   “Sharq”   Umumiy
o`rta ta'lim Davlat ta'lim standarti va o`quv dasturi.
23 13. Haydarov   M.,   Hasanboеva   O.   Pеdagogik   amaliyotni tashkil   etish  
mеtodikasi. Toshkеnt. TDPU, 2003 yil. 40 bеt
14. Jumaеv   M.E,   Boshlang`ich   sinflarda   matеmatika   o`qitish   mеtodikasi
15. (KHK   uchun   ) Toshkеnt.   “Ilm   Ziyo”,   2003   yil.
16. Jumayеv   M.E, Bolalarda   matematik   tushunchalarni   rivojlantirish   nazariyasi   va
metodikasi.   (KHK uchun ) Toshkеnt. “Ilm Ziyo” , 2005 yil.
17. Jumayеv E.E, Boshlang`ich matеmatika nazariyasi va   mеtodikasi. (KHK   uchun) 
Toshkеnt. “Arnoprint”, 2005 yil.
18. Jumayеv M.E, Tadjiyeva Z.G`. Boshlang`ich sinflarda matеmatikadan fakultativ 
darslarni tashkil etish mеtodikasi.   Toshkеnt. “TDPU”, 2005 yil.
19. Jumayеv   M.E, Bolalarda   matеmatik   tushunchalarni   rivojlantirish   nazariyasi   va
metodikasi (KHK   uchun ) Toshkеnt. “Ilm Ziyo”, 2005 yil.
20. “   Boshlang’ich   ta’lim   ”,   “   Maktab   va   hayot   ”,   “   Ta’lim   muammolari   ”  
“Uzliksiz ta’lim “   va   boshqa   ilmiy – uslubiy   jurnallar,   hamda   “Ma”rifar” gazetasi.
21. Ta’lim-tarbiya   istiqlol   ko’zgusida//   Ma’rifat,   2010   yil
INTERNET   SAYTLAR
22. www.edu.uz        
23. www.ziyonet.uz        
24. www.google.uz        
25. www.kitob.uz        
24 25

1-sinfda vaqtga oid tushinchalarni shakllantirish metodikasi

Купить
  • Похожие документы

  • “1-2 sinfda Ot turkumini o‘rgatish metodikasi”
  • Tarbiyachining jamiyatda tutgan o'rni
  • Bоshlаng‘ich sinf о‘quvchilаridа xаlq оg‘zаki ijоdi оrqаli krеаtiv qоbiliyаtni rivоjlаntirish
  • Bolalarning mustaqil tasviriy faoliyatlari burchagining jihozlari va materiallari
  • Aplikatsiya uchun materiallar

Подтвердить покупку

Да Нет

© Copyright 2019-2025. Created by Foreach.Soft

  • Инструкция по снятию с баланса
  • Контакты
  • Инструкция использования сайта
  • Инструкция загрузки документов
  • O'zbekcha