100 bosh qoramollar uchun molxona - Qishloq va o'rmon xo'jaligi - Kurs ishlari

Dokument ma'lumotlari

Narxi	25000UZS
Hajmi	427.7KB
Xaridlar	1
Yuklab olingan sana	15 Mart 2024
Kengaytma	docx
Bo'lim	Kurs ishlari
Fan	Qishloq va o'rmon xo'jaligi

Sotuvchi

Sanat Jabbarov Mumin o'g'li

Ro'yxatga olish sanasi 08 Fevral 2024

104 Sotish

100 bosh qoramollar uchun molxona

Sotib olish

TOPSHIRDI: XAJIYEV . S
QABUL QILDI: TORESHOVA. A
NUKUS-2021
1KURS ISHI

Mavzu: 100 bosh qoramollar uchun molxona. Bosh soni 500
kg lik 10 l sut beruvchi 40 bosh sigir , 400 kg lik 5 l sut
beruvchi 30 bosh sigir va 600 kg lik 30 bosh g’unojin .
Qurilish materiallari – xom g’isht ,qamish , taxta va
boshqalar . Samarqand viloyati , tashqi harorat -4 0
C .
2

M U N D A R I J A.
Kirish__________________________________________________
2. Chorvachilik fermalarini gurux uchun joy tanlash va molxonaning o’lchamlarini
mayor asosida xisoblash_________________________________________________
3. Fermani suv bilan taminlash va xayvonlarni Suvga bo’lgan talabini
xisoblash_____________________________
4. Molxonadagi yorug’likni xisoblash va yorug’likning
ahamiyati_________________________________
5. Namlik bo’yicha suniiy
ventelatsiyani ,xisoblash______________________________________________
6. Issiqlik balansini xisoblash________________________________
7. Go’ngni xisoblash va go’ng xona qurish______________________
8. Xulosa ________________________________________________
9. Foydalanilgan adabiyotlar ro’yxati__________________________
3

K I R I SH
Xozirgi kunda intensivlashgan xo’jalikning bir qismi bo’lgan chorvachilikni
rivojlantirishda zooveternariya molxonalari qishloq xo’jalik hayvonlari gigiyenasi
ilmini chuqur o’rganmay xo’jaliklarda sog’lom sermaxsul mollar gigiyenasiga etibor
berish kerak. Molxonalar gigiyenasi fanining Labaratoriya va amaliyot darslarini to’g’ri
tashkil etish xo’jaliklarda sanitariya zoogigiyena tekshirishlari kurs ishini bajarish
yollari bilan maqsadga erishiladi. Kitobda va boshqa o’quv qo’lanmalarda zoogigiyena
meyorlari berilgan. Veternariya vrachi va zooinjenerlar amalda molxonalarning xolatini
tekshirish ichki jixozlar o’rganish qurulish materialarini baxolash mikroiqlim
ko’rsatkichlarini yorug’likni aniqlash suniiy ventaliyatsiya va issiqlik balanisini
xisoblashlar olib borilishi kerak. Zoogigiyenani o’rgangan talabalar o’z ishlarida oziqa
sifatini nazorat qilib boorish asosiy omil xisoblanadi. Bu nazoratning asosiy ro’li
mollarni zamonaviy usullarda saqlashdan iborat. Qurulish qilinadigan joylar ochiq
deyarli janubga yoki janubiy sharqga qiya bo’lishi kerak. Chorvachilik va
parrandachilik xom ashyolari qayta ishlash korxonalari xamda 1500m pichan poxol
omborlari 500m mineral o’g’it va zaxarli asbob anjomlar tayorgarlik maydonlari 100-
300m uzoqlikda quriladi veternariya inshoatlari bir necha shaxsiy yordamchi va fermer
xo’jalik fermalarga xizmat ko’rsatadi. Asosiy xo’jalikda yoki biror xo’jalik xududida
xizmat qulay bo’lgan joyda quruladi. Umumiy xo’jalikni xizmat qiladigan veternariya
inshoatlari atrofi baland devor bn o’ralib axoli yashash joylaridan ajralgan bo’ladi va
veterneriya punkitlari binolari karantin va izolyatr joylari 200m uzoqlikda quriladi.
FERMALAR UCHUN JOY TANLASH VA MOLXONANING O’LCHAMLARINI
NORMATIV ASOSIDA XISOBLASH.
Chorvachilik fermalarini qurush uchun joy tanlashga xo’jalikning tabiy iqlim sharoiti
mollarning bosh soni va ularning ozuqa bilan taminlanishi xisobga olinishi kerak. 100
bosh qoramol uchun ikki qatorli molxona o’lchamlarini xisoblash.
1. Normativ bo’yicha bir bosh qora mol uchun 6m 2
joy olinadi.
2. Jami 100 bosh uchun x 6m 2
=600m 2
joy olinadi.
3. Molxonada qo’shimcha binolar uchun jammi xayvonlar uchun olingan joyning 15-20
% miqdorda joy ajratiladi.
600m 2
-100% 54m 2
= X-15% Xammasi bo’lib olingan joy 600+54=654m 2
yer maydoni
ajratiladi.
5. Molxona eni 2 qatorli qilib joylashtirlib TLM bo’yicha 10 mga to’g’ri keladi yani
ozuqa yo’li 2,2m oxur 0,6m stoylar 2,20m go’ng yo’li 0,3m yo’lak 0,8m bo’ladi.
6.Molxonaning uzunligi bu paytda 414:10=41,4 m va balandligi 3,0 m bo’lgan
molxona quriladi.
4

100 boshga mo'ljallangan omborning namunaviy dizayni.Mini fermer xo'jaliklarini
qurish loyihalari.Oddiy ombor dizayni
Butun yozda qurilish kompaniyalari uchun chegirmalar !!!
 Qalinligi 1,5 mm dan 4 mm gacha bo'lgan PS 100 dan PS 400 gacha teshiklari bo'lgan
LSTK profillari: 62000 rubl / tonna
Oldingi ikki-uch o'n yilliklarda Rossiyada daromadli dehqonchilik, birinchi navbatda
chorvachilik biznesini qurish imkonsiz yoki o'ta qiyin deb ishonilgan edi.Bu sohaning
kech SSSR davriga nisbatan pasayishiga olib keldi.
Biroq, so'nggi yillarda vaziyat ijobiy tomonga o'zgarishni boshladi. Rossiyalik
ishbilarmonlar va fermerlar global yangiliklarni mahalliy sharoitlarda sinab ko'rishni
boshladilar va Rossiya Federatsiyasida nafaqat ichki bozor, balki eksport uchun ham
raqobatbardosh narxga ega yuqori sifatli mahsulotni yaratish mumkinligi aniqlandi.
Natijada, qishloq xo'jaligi infratuzilmasining yangilanishi va bozorga yangi
ishtirokchilarning ulkan kirib kelishi kuzatilmoqda.
Fermerlikni, xususan, chorvachilik biznesini rivojlantirishning kaliti deb nimani aytish
mumkin? Innovatsiyalar va barqaror rejalashtirishdan foydalanish. Masalan, fermer
xo'jaligini yaratishni rejalashtirayotganda dastlab hajmi haqida o'ylashingiz kerak.Agar
siz chorvachilikni davom ettirmoqchi bo'lsangiz, ishlab chiqarish yo'nalishidan qat'iy
nazar - sut, go'sht yoki kombinatsiyalangan bo'lsa, siz 10-20 bosh saqlashga
mo'ljallangan juda kichik korxonadan boshlamasligingiz kerak. Tovar ayirboshlash
minimal bo'ladi, va qoplash muddati haddan tashqari uzoq bo'ladi. Ammo minglab
fermani noldan qurish deyarli imkonsiz, agar buning ortida cheksiz moliyaviy
imkoniyatlarga ega bo'lgan qishloq xo'jaligi xolding bo'lmasa.
Biznesni rivojlantirishning dastlabki bosqichi uchun eng maqbul echim 100 sigirga
mo'ljallangan molxona qurilishi hisoblanadi. Ushbu ko'lamda kapital qo'yilmalar talab
qilinadi, ammo osmoni baland emas va tovar aylanmasi darhol katta bo'lib chiqadi, bu
sizga fermani noldan ochganingizda (tanlangan biznes modeli o'zi hayotga mos
keladigan holatda) 3-5 yil ichida o'zingizni qaytarib berishga ishonishingizga imkon
beradi.
Umuman olganda, 100 boshga mo'ljallangan molxona xarajatlar, hayvonlarning
farovonligi, jihozlar va ekspluatatsiya xarajatlari jihatidan maqbul bino hisoblanadi.
Xo'jalik maydonini kichikroq binolar bilan yuklash mantiqsiz, katta binolarda esa
mexanizatsiyalash, avtomatlashtirish va normal ishlashni ta'minlash qiyinroq.
Bunday omborni qurishni rejalashtirishda siz binoning o'ziga xos xususiyatlaridan
tortib, uning ichki tartibiga qadar bo'lgan ko'plab nuanslarni hisobga olishingiz kerak.
Kelajakda yashash qulayligi va hayvonlarning mahsuldorligi binoni to'g'ri rejalashtirish,
qurish va tartibga solishga bog'liq. 100 boshli molxona loyihasi bo'yicha nazariy va
amaliy ma'lumotlarni bugungi maqolamizda topishingiz mumkin.
100 boshga mo'ljallangan omborxona loyihasi
5

100 bosh chorva mollarini saqlashga mo'ljallangan sigirxona ko'p jihatdan kichikroq
chorva mollari uchun o'xshash binolardan farq qiladi. Avvalo, bu shuni anglatadiki,
bunday binoni qurish uchun ko'proq hisob-kitoblar va materiallar kerak bo'ladi va
qurilishni boshlashdan oldin kelajakdagi strukturaning batafsil loyihasini ishlab chiqish
kerak (1-rasm).
Sh
akl 1. Katta fermer xo'jaliklarini tashkil etish misollari
Bunday sonli hayvonlar uchun omborlar xususiy mulklarda emas, balki asosan fermer
xo'jaliklarida barpo etilganligi sababli, bunday dizaynning xususiyatlarini batafsil ko'rib
chiqishga arziydi.
Qurilish xususiyatlari
Yuz bosh qoramol uchun qoramollar - bu hayvonlar yozda ham, qishda ham turishi
mumkin bo'lgan doimiy binolardir.Qoida tariqasida bog'langan parvarishlash bunday
binolarda qo'llaniladi.Boshqacha qilib aytganda, har bir kattalar uchun alohida savdo
rastasi mavjud. Bu hayvonlarga g'amxo'rlik qilish jarayonini sezilarli darajada
murakkablashtiradi, ammo ularning sog'lig'i va mahsuldorligini maksimal darajada
oshirishga imkon beradi. Bundan tashqari, bunday tarkib bilan ozuqa va choyshab
materiallari oqilona ishlatiladi (2-rasm).
100 boshga mo'ljallangan omborlarning boshqa xususiyatlari qatorida quyidagilarni
ta'kidlash lozim:
 Zamin 2-3 sm nishabda bajarilishi kerak, bu chiqindilarni olib tashlash uchun mehnat
sarfini kamaytiradi, chunki atala tortishish kuchi bilan xandaga, u erdan go'ng omboriga
oqib tushadi. Nishab belgilangan oraliqda bo'lishi muhimdir. Agar u kamroq bo'lsa,
go'ng kollektorga tushmaydi va agar ko'proq bo'lsa, bino atrofida harakatlanayotganda
sigirlar yaralanishi mumkin.
 100 va undan ortiq boshga mo'ljallangan katta omborxonalarda go'ngni avtomatik
yig'ish uchun maxsus uskunalar (qirg'ich konveyerlari), pichan tarqatish uchun yuk
mashinalari va sutni qabul qilish va yig'ish uchun uskunalar o'rnatilgan bo'lishi shart.
Shu tarzda siz hayvonlarni parvarish qilish uchun sarflanadigan mehnat miqdorini
kamaytirishingiz, korxonaning o'zi mahsuldorligi va rentabelligini oshirishingiz
mumkin.
6

 Loyiha, albatta, maxsus texnologik binolarni o'z ichiga olishi kerak: isitish punkti,
ventilyatsiya kamerasi va kommunal blok. Oziq-ovqat va jihozlarni saqlash uchun
xonani alohida jihozlang.
Shakl 2.
100 bosh qoramol uchun joy ajratish rejasi
Bundan tashqari, omborga ulashgan joyda panjara bilan o'ralgan piyoda joy ajratilishi
kerak. U asosan qishda, hayvonlar yaylovda bo'la olmaydigan, ammo toza havo va
quyosh nuriga muhtoj bo'lgan paytda ishlatiladi.
100 va undan ortiq sigir bilan mustahkam va bardoshli ombor qurish uchun konstruktiv
yondashish kerak. Bu nafaqat xarajatlarni kamaytirishga, balki loyihaning
davomiyligini sezilarli darajada qisqartirishga yordam beradi.
Eslatma: Ilgari bunday binolarni qurish uchun temir-beton konstruktsiyalar ishlatilgan.
Ayni
paytda qurilishga ushbu yondashuv qimmatligi sababli eskirgan va samarasiz
hisoblanadi.
Zamonaviy omborxonaning qurilishi keyinchalik sendvich panellar bilan qoplangan
temir ramka qurishni o'z ichiga oladi.G'isht yoki beton ko'pincha devorlarni qurish
uchun material sifatida ishlatiladi.Shunga qaramay, g'isht yoki beton devorlari optimal
ichki iqlimni ta'minlash uchun tashqarida izolyatsiya qilinishi kerakligini yodda tutish
kerak.
7

Sh
akl 3. Qurilish uchun chizmalar namunalari
Bundan tashqari, siz binoning isishi va ventilyatsiyasi haqida g'amxo'rlik qilishingiz
kerak. Tabiiy shamollatish bunday yirik chorva mollarini saqlash uchun mos emas,
shuning uchun ta'minot va chiqindi ventilyatsiyasini jihozlash zarur. Bundan tashqari,
bino elektr yoki suv isitgichi bilan jihozlangan. Ushbu ikkala usul ham samarali bo'lib,
yakuniy qaror fermaning xususiyatlari va imkoniyatlariga qarab qabul qilinadi.
Qoida tariqasida, 100 sigirga mo'ljallangan omborlar - bu ozuqani saqlash uchun
ishlatiladigan izolyatsiya qilingan peshtoq xonasi bo'lgan bir qavatli binolar (3-rasm).
Rejalashtirishning maqsadga muvofiqligi
Bunday katta omborni qurish har doim katta moliyaviy xarajatlarni talab qiladi. Shuning
uchun, bino qurishdan oldin, aniq rejalashtirish va rentabellikni umumiy baholash
kerak.
Eslatma: Ko'pgina hollarda, katta podani ushlab turish tezda o'z samarasini beradi,
ammo
agar omborning o'zi va hayvonlarni saqlash shartlari puxta rejalashtirilgan
bo'lsa.
Qoramol boqish uchun katta binolar qimmat bo'lganligi sababli, kelajakda qurilish
rejasini oldindan tuzish kerak. Avvalo, siz qurilish uchun joy tanlashingiz kerak. Agar
iloji bo'lsa, siz noldan omborni qura olmaysiz va eski fermani qayta tiklaysiz.
Keyinchalik, siz loyiha hujjatlarini tayyorlashingiz kerak. Bu dizaynning asosiy
texnologik xususiyatlarini, qurilish uchun zarur bo'lgan materiallar ro'yxatini,
shuningdek, chorva mollarini saqlash uchun kelajakda kerak bo'ladigan asbob-
uskunalarni ko'rsatadi.
Shuningdek, hisoblashda siz em-xashak miqdori, veterinariya xizmati va boshqa
qo'shimcha xarajatlarni hisobga olishingiz kerak. Alohida-alohida, bunday korxonadan
rejalashtirilgan daromadni hisoblash kerak. Ushbu rejalashtirish bosqichlarining
barchasi korxonaning rentabelligini ob'ektiv ravishda ko'rsatib beradi. Agar natijalardan
qoniqsangiz, to'g'ridan-to'g'ri qurilishga o'tishingiz mumkin.
Qurilish bosqichlari
8

Katta omborni qurish juda mashaqqatli jarayon bo'lib, uni puxta rejalashtirish
kerak.Avvalo, chorva mollari joylashgan joyni emas, balki qo'shimcha texnologik
binolarni ham hisobga olgan holda, kelajakdagi bino maydonini aniq hisoblash kerak
(4-rasm).
Eslatma: O'rtacha yirik fermer xo'jaliklarida har bir kattalarga 6 kvadrat metr er to'g'ri
keladi.
Shunga ko'ra, 100 bosh qoramol boqiladigan molxona taxminan 800 kvadrat
metr
maydonga ega bo'lishi kerak.Ozuqa va uskunalarni saqlash uchun qo'shimcha
maydon
ajratiladi.
Texnologik nuqtai nazardan, omborni qurish boshqa binolarning qurilishidan deyarli
farq qilmaydi. Unda, boshqa binolarda bo'lgani kabi, siz ham mustahkam poydevor va
devorlar yasashingiz, tomni yuqori sifatli qoplashingiz va ichki tartibni batafsil o'ylab
ko'rishingiz kerak.
Ombor qurishning asosiy bosqichlari orasida quyidagilar mavjud:
 Poydevor qurilishi: xarajat va funksionallik jihatidan lenta poydevori eng mos deb
hisoblanadi. Uning qurilishi uchun xandaq qaziladi, yog'och qolip o'rnatiladi va ichki
qismi beton bilan quyiladi. Ba'zan u strukturaviy quvvatni oshirish uchun singan g'isht
bilan to'ldiriladi. Tayyorlangan mustahkam poydevor yuqoridan suv o'tkazmaydigan
material qatlami bilan qoplanadi (masalan, tom yopish materiallari), bu devorlarni va
binoning ichki qismini namlikdan himoya qiladi.
 Devor qurilishi: Qoida tariqasida, omborning devorlarini o'rnatish uchun yog'och nurlar,
ko'pikli beton va g'ishtlardan foydalaniladi. Ramka devorlariga ustunlik berish kerak.
Birinchidan, ular tezda qurishadi. Ikkinchidan, ular issiqlik muhofazasini kuchaytirdilar
va uzoq umr ko'rishlari bilan ajralib turadilar. Yog'och strukturaviy elementlarni
chirishga yo'l qo'ymaslik uchun antiseptik bilan davolash kerak. Bundan tashqari,
devorlarni gipsli qatlam bilan qoplash va ohak bilan oqartirish kerak.
 Uyingizda: katta omborxonalar uchun shifer yoki ruberoid qatlami bilan qoplangan
darvoza tomiga ustunlik berish kerak. Ushbu dizayn qorni to'planishiga to'sqinlik qiladi
va uyingizda issiqlikni saqlashga yordam beradigan havo yostig'i bo'lib xizmat qiladi.
Bundan tashqari, uyingizda pichan va boshqa ozuqalarni saqlash uchun ishlatilishi
mumkin.
 Zamin: qoida tariqasida yog'ochdan yasalgan pollar uy ichidagi sigirlarda tayyorlanadi,
ammo yirik fermer xo'jaliklari uchun bunday qoplama foydasiz, chunki uni har to'rt
yilda bir marta almashtirish kerak bo'ladi. Qoida tariqasida katta omborlarda pol
betondan yasalgan, ammo sigirlarda mastit paydo bo'lishining oldini olish uchun
rastalardagi polni qalin choyshab qatlami bilan qoplash kerak. Bunga qo'shimcha
ravishda, polni loy atala kanaliga ozgina moyil qilib qo'yish kerak. Shunday qilib,
hayvonlarning chiqindilari tortishish kuchi bilan do'kondan olib tashlanadi.
9

Shakl 4. Qurilishning asosiy detallari
Asosiy strukturaviy elementlardan tashqari, omborda kanalizatsiya va shamollatish
tizimini jihozlash juda muhimdir. Birinchi nuqta yirik chorva mollarini saqlashda
ayniqsa muhimdir. Buning uchun har bir savdo rastasida atala drenaji uchun maxsus
chute tayyorlanadi. U umumiy kanalizatsiya tizimiga ulangan va go'ngni olib tashlash
uchun maxsus uskunalar ishlatiladi.
Shamollatish ham bir xil darajada muhim rol o'ynaydi, chunki chorva mollarining
sog'lig'i xonadagi mikroiqlimga bog'liq bo'ladi. Masalan, molxona juda sovuq bo'lsa,
hayvonlar energiyani isitish uchun sarflaydi.Natijada ularning sut mahsuldorligi sezilarli
darajada pasayadi.Bundan tashqari, xonada qoralama bo'lmasligi kerak, undan chorva
mollari tez-tez kasal bo'lib qoladi.
Mintaqaning iqlimiy xususiyatlaridan qat'i nazar, omborda ta'minot va chiqindi
shamollatish tizimi mavjud bo'lishi kerak. U polga nisbatan turli balandliklarda
joylashgan quvurlar bilan jihozlangan. Quvurlarning bir qismi xonadan chiqadigan
havoni chiqarib tashlaydi, ikkinchisi esa toza kislorod bilan ta'minlanadi. Bundan
tashqari, ushbu tizim bino ichidagi haroratni tartibga solish uchun ishlatilishi mumkin.
Omborxona ichki jihozlari
10

Omborning ichki joylashuvi ham xuddi shunday muhim rol o'ynaydi. Avvalo, shuni
yodda tutish kerakki, devorlarning ichki bo'shliqlari shuvalgan va ohak bilan
oqartirilgan bo'lishi kerak. Bu binoni mog'or, zamburug'lar va patogen bakteriyalar
tarqalishidan himoya qiladi (5-rasm).
S
hakl 5. Binoning ichki tuzilishi
Shuningdek, alohida savdo rastalari joylashgan joyga e'tibor qaratish lozim. Katta
molxonalarda ular odatda devorlar bo'ylab ikki qatorga o'rnatilib, ozuqa yoki ichimlik
suvi uchun keng markaziy o'tish joyini qoldiradilar. Har bir savdo rastasi butun kengligi
uchun alohida oziqlantiruvchi bilan jihozlangan.Ichimlik idishlari ham individual, ham
umumiy bo'lishi mumkin.
Omborning ichki tartibini binolar maydonini ustaxonalarga ajratmasdan tasavvur qilib
bo'lmaydi. Chorvachilikni saqlash uchun bevosita maydondan tashqari, ozuqa saqlash
va tayyorlash uchun alohida joylar, sog'ish mashinalari va boshqa jihozlarni saqlash
xonasi, tana go'shtini so'yish va saqlash uchun maydon, go'ng va yosh hayvonlarni
saqlash uchun xona ajratish kerak. Ombor tashqarisida yurish uchun ochiq panjara
maydoni jihozlangan bo'lib, uning maydoni podadagi shaxslar soniga to'g'ri kelishi
kerak.
100 va undan ortiq bosh chorva mollari uchun molxona qurilishi va joylashtirilishi
murakkab ish deb hisoblanganligi sababli, uni tegishli tayyorgarlik va rejalashtirishsiz
amalga oshirish mumkin emas, shuning uchun videoni tomosha qilishni tavsiya etamiz,
bu katta mollar uchun molxonaning to'g'ri joylashishini batafsil ko'rsatib beradi.
11

Omborning maydonini hisoblash uchun (sizning 10 boshli, 10, 20, 50 yoki 100
boshligingizdan qat'i nazar) quyidagi standartlardan foydalaning:
 kattalar sigiri uchun - 20 kv.m;
 buzoq uchun - 10 kv.m;
 kattalar buqasi uchun - 12 kv.m.
Ma'lum bo'lgan me'yorlar boshlarning soniga ko'paytiriladi va kelajakdagi strukturaning
umumiy maydoni olinadi
FERMANI SUV BILAN TAMINLASH VA SUVGA BO’LGAN TALABINI
XISOBLASh .
Qishloq joylarida ishlab chiqarilgan dexqonchilik chorvachilik xamda axolining suvga
bo’lgan talabini qondirishga qishloq xo’jaligini suv bilan taminlash deyiladi. Suv bilan
taminlash markazlashtirilgan bir va bir necha istemol tarmoqlari xar xil suv xavzalarida
suv olislarga boradi. Markazlashgan usulda suv bilan ta’minlash suv xavzalarining
xususiylariga qarab suv bilan taminlash yullari xar xil bo’ladi. Yer usti suvlaridan
foydalanilganda suv yig’adigan suv minorasi axoli yashash joylaridan qurilganda va
oqib kelayotgan suvdan balandroq quruladilar. Ko’pincha markazlashgan suv taminoti
uchun yer osti suvlaridan xam suv bilan taminlashda maxsus suv bosimli minora
quriladi. Bu minora suv tarmoqlarida suvning bosimini xosil qiladi. Minoralarda 29m 2

gacha suv saqlanishi mumkun. Markazlashtirilgan suv taminotini qurush bilan
xo’jalikni uzluksiz va sanitariya tamonidan toza suv bilan taminlab turiladi.
Markazlashgan sug’orish tizimi qishloq joylari quduq, buloqlari xovuzlar va anxor
suvlaridan foydalaniladi. Quduqlar chuqur bo’lmay oz sonly mollarni taminlaydi.
Quduqlar atmasfera suvlari tushmaydigan go’ngxona va go’ng sharbatlaridan
uzoqroqda qurulishi kerak. Quduqning og’ziga qopqoq va ustiga soyabon qilinadi.
Suvni chiqarish uchun maxsus nasoslar o’rnatilishi mumkun. Hayvonlarni sug’orish
hayvonlarni vaqtida va yetarlicha miqdorda sug’orish, oziqlantirish axmiyatli bo’lib
chorvachilikni rivojlantirishda katta axamiyati bor. Suvning sifati miqdori va o’z
vaqtida organizmga kirishi organizm uchun axamiyatli. Tekshirishlar olib borilganda
yiliga 4000-5000 l/sut beradigan yuqori maxsuldor sigirlar kun davomida bir xil suv
ichiradilar 8 marta sug’orilgan 31litrdan 84 litrgacha suv ichgan. Ko’p sut beradigan
sigir xam kam beradiganiga qaraganda ko’p suv ichadi. Masalan kuniga 10 litr sut
beradigan sigir 35-40 litr suv ichadi. 40 litr sut beradigan sigir esa 110 litr suv ichadi.
Tajribalarda aniqlanishlaricha xayvonlar 1 kg yegan quruq ozuqasiga, Otlar 2-3 litr
qoramol 4-6 litr cho’chqa 6-8 litr quy 2-3 litr suv ichadilar. Hayvonlar kun davomida
erkin va xoxlagunicha suv ichishlari zarur. Bunda aftosug’orgichlardan foydalaniladi.
Aftosug’argichlar qurulmagan bo’lsa qoramollar kuniga 3 martda sug’oriladi
maxsudorliklari esa 4-5 martda sug’oriladi. Buzoqlar bir oyligida qaynatilib 25-300C
gacha sovutilib suv bilan sug’oriladi. Suvga bo’lgan talabini xisoblaymiz bir bosh sigir
12

kuniga 80 litr suv ichadi jammi 60 bosh sigir esa; X=80x60= 4800 litr Kunlik istemol
qilingan suvning 15 % yong’in uchun olamiz buning uchun. 4800l-100% X - 15% X=
4800 x 15% / 100%=720 litr Shunday qilib fermada 1 kunlik suvga bo’lgan talab 4800
+ 720 = 5520 litr kerak ekan. Bu 1 oy davomida esa 5520x 30= 165600 l kerak bo’ladi.
3 oyda esa 5520x90=496800 l suv kerak.
MOLXONADAGI YORUG’LIKNI XISOBLASH VA YORUG’LIKNI
AXAMIYATI.
Yorug’lik yuqori biologik ta’sirga ega bo’lib chorva molari va parrandalar organizimiga
ijobiy tasir ko’rsatadi. Molxonalar va parrandaxonalarni yetarli miqdorda yorug’lik
bilan ta’minlanishi ko’pchilik kasaliklarni olishida muxim faktor xisoblanadi. Misol
uchun agar yorug’lik miqdori yetarli bo’lmasa katta yoshli xayvonlarda ostomolyatsiya
(suyaklarni mortlashishi ) kassaligi yosh xayvonlarda esa raxit kasaligi kelib chiqadi.
CHorvachilik binolari va parrandalar da tabiiy va suniiy yorug’lik miqdorlarini aniqlash
amaliyotida muxum axamiyatga ega xisoblanadi. Molxonalar tabiiy va suniiy yorug’lik
bilan yoritiladi. Molxononalarni yoritish quyoshni balandligi,bulutli xavo, malxonani
joylashishi, oynalar yuzasi ichini devorlarni oqlanganligi va boshqalarga bog’liq
bo’ladi. Qora molar uchun 1:10, 1:15, bo’rdoqiga boqiladigan xayvonlar uchun 1:25 va
1:30 shunday qilib yorug’lik koefitsentini binoning pol yuzasini deraza yuzasiga bo’lib
xisoblaniladi.
X I S O B L A SH
Molxonada 100 bosh qoramol uzunligi 41,4 m eni 10m bo’lgan molxonada 28 dona
deraza o’lchami (1,0x1,2) teng 1.41,4x 10=414m 2
yuza aylananing deraza yuzasini
topamiz 2. (1,0x1,2)x28=33,6
Yorug’lik koefitsenti 414m 2
/33,6m 2
=12,3 yorug’lik koefitsenti 1:12,3 Suniy yorug’lik
koeffesenti. Buning uchun mollxonani yoritiladigan lampichkalarning soni aniqlaniladi
va bir dona lampichkalarning quvvatiga ko’paytiriladi. Olingan natijalar pol yuzasiga
bo’linadi. Bu vaqtda 1m 2
pol yuzasi to’g’ri keladigan solishtirma quvvat topiladi. Vt/m 2

birgalikdagi yorug’likni lyuksga aylantirish uchun tokning kuchlanishiga qarab quydagi
koefitsentga ko’paytirladi. S pol =41,4x10=414m 2
S deraza=(1x1,2)x28=33,6m 2
YOk=414/33,6=12,3yoki 1:12 Suniiy yorug’likni aniqlash molxonani eni 10m uzunligi
41,4m 100 vt 62 lampichka qo’yamiz EK=62x100/414=15vt/m 2
Suniiy yorug’lik
15vt/m 2
x2 = 30 lyuks. Yorug’lik sigirxonada pol ustida 1 va 1,6 m balandlikda
aniqlaniladi. Yorig’lik deraza va devorlarda 1,2 m uzoqlikda o’lchanadi yorug’lik bir
kunda 3 marta ( soat 1000da 1300da va 1600da) aniqlaniladi. Meyorlari qoramollar
uchun 30 lk bo’lishi kerak.
NAMLK BO’YICHA SUNIIY VENTELATSIYANI XISOBLASH
Hayvonlar tamonidan 1 soatda ajratilayotgan namlik to’g’risidagi jadval interpolyatsiya
formulasi maksimal va mutloq namlik jadvallar viloyatlar aro o’rtacha xarorat va
mutloq namlik jadvali xamda xavoning xarakat tezligini aniqlash jadvallardan
13

foydalanamiz. Namlik bo’yicha suniiy ventelyatsiyani xisoblash molxonalar ichida
namlik issiqlik rejimini meyorda saqlash va xavo tarkibidagi zararli gazlarni
molxonadan chiqarish uchun xizmat qiladilar. Molxonalarda namlik quydagicha
manbalardan xosil bo’ladi. 1. Molxonadagi xayvonlar tamonidan ajralayotgan namlik
75-80%. 2. Atmasfera xavosi bilan maolxonaga kiritilayotgan namlik 10-15% 3. Poldan
ko’tarilayotgan qo’shimcha xamma xayvonlar uchun 10% cho’chqalar uchun 25%ni
tashkil etadi. Namlik bo’yicha suniiy ventelatsiya quydagi formula bilan xisoblanadi.
LM3 = Q + 10 ( 25 )%/q
1 –q
2
X I S O B L A SH
Q-ni yani bir soatda molxonadagi jami xayvonlar tamonidan ajratilgan namlikni topish.
a. 20x404=8080
b. b. 10x489=4890
v. 30x425=12750
Jami:Q=8080+4890+12750=25720g/s
10% Poldan ko’tariladigan qo’shimcha namlikni topamiz 25720 - 100 % X - 10%
25720 x 10/100=2572 g/s
XISOBLASH TARTIBI
q
1 -ni yani molxona ichidagi mutloq namlikni topamiz. Maksimal namlik +100C da -
9,17g/s Nisbiy namlik X=85x 9,17/100=7,8 q
2 -ni yani tashqi atmasferaning
xavosining mutloq namligini topish. Toshkent viloyatida mutloq namlik bu 12-
jadvaldan topiladi va xisoblash tartibi quydagicha.
4,3+3,6+3,24+5,06=16,2/4=4,05g/m 3
X I S O B L A SH
1. Bir soatda almashinadigan ventelyatsiya xavosining
Xajmi topiladi. LM 3
=Q+10(25%)/q
1 -q
2 =25720+2572/7,8-4,05= =7544,5m
3 /s
2. Bir soatda 1 bosh xayvonga to’g’ri keladigan toza xavo
Miqdaori aniqlanadi. LM
3 : п = 7544,5/60=125,7m3 3. Bir soatda xavoning
almashinish soni topiladi. Buning Uchun bir soatda almashiniladigan ventelatsiya
Xavosining xajmi molxonaning xajmiga bo’linadi. LM 3
=AM 3
=7544,5/1242=6
marta 4. Xavo chiqaruvchi ventelatsiya turbalarining umumiy Ko’ndalang kesimi
yuzasi topiladi. X=LM 3
/Vxt LM 3
=7544,5m 3
V=1,42m/s t= 3600 sekund
X=7544,5/1,42 x 3600=7544,5 / 5112=1,4m 2
5. Xavo chiqaruvchini trubalarining
soni topiladi. Buning Uchun xavo chiqaruvchi turbalarining umumiy yuzasi. Bir
dona trubaning (0,8x0,8m) yuzasiga bo’linadi. X:0 X:0=1,4x0,64=2 dona. 6.
Xavo kirituvchi kanalarining umumiy yuzasi topiladi. Bu chiqaruvchi
ventelatsiya turbalar umumiy у uzasining 70-90 %ga to’g’ri keladi. X = X1( 70-
90%) 1,4 -100% X 1,4x 90%/100=1,26m2 7. Xavo kirituvchi kanallarining
sonini topish buning Uchun umumiy yuzasi bir dona kirituvchi kanalarning
14

(0,3x0,3m) yuzasiga bo’linadi. X
1 = 01 X
1 =1,26m2 0,09m2 X
1 =01=1,26/0,09=
14 dona havo kirituvchi kanal kerak bao’ladi.

ISSIQLIK BALANISINI XISOBLASH
Issiqlik balanisini quydagi formulla bilan aniqlanadi. Q ж =d+X(Lx0,24+∑KF)
+W б I. Xosil bo’layotgan issiqlik topiladi.
Q ж -ni topamiz
a. 10x670=6700
b. 20x605=12100
c. 30x621=18630
Jami xosil bo’layotgan issiqlik quyidagicha ekanligi aniqlaniladi .
Q ж =6700+12100+18630=37430 kkal/s
Q ж = 37430kkal/s.
2. Sarflanayotgan issiqlik miqdori topiladi.
a. Qvent = dtx(Lx0,24)= ventelatsiya xavosini isitish uchun sarflangan issiqlik
miqdori topiladi. dt-ichki va tashqi xaroratlar farqi +10-(+60C) = 160 C 1 m 3
xavo -70C, 745 simob ustunida 1,306kg og’irlikga Teng shuning uchun 7544,5
m 3 xavoning 1,306x7544,5=9853,1x0.24=2364,7x20=47294,9kkal/s
II. Qto’siq =dtx(∑KF)=Molxonadagi to’siqlarni issitish uchun PDF created with
pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com 14 Sarflangan issiqlik miqdori
topiladi. Buning uchun Binodagi to’siqlar yuzasi aniqlanadi.
a. Polning yuzasi X=41,4x10=414m 2

b. Shift X=41,4x10=414m 2
d. Deraza X=(1,0x1,2)x28=33.6m 2

e. Eshik X=(2,5x3)x2=15m 2

v. Umumiy devor Xum=(41,4x2+9x2)x3=308,4m2 Sof devor yuzasi Xsof
dev=Xum-(X +Xd)=308,4-(33,6+15)= =308,4-48,6=259,8m2 . To’siqning nomi.
To’siqning yuzasi, M2 To’siqning issiqlik o’tgazuvchanlik koeffitsienti,K
To’siqning umumiy issiqlik o’tgazuvchanligi .Jammi - - Ozbekiston sharoitida
qishning sovuq paytlarida eshik, deraza va sof devorning issiqlik
o’tgazuvchanligi 13% ga ko’payadi. 409,8- 100 % X - 13 %
X=409,8x13/100=53,2kkal/s. Shunday qilib jammi to’siqlarni issiqlik
o’tgazuvchanligi 13% bilan birgalikda. 727,9kkal/sga tengdir.
III. Qnam=w б x 0,595 poldan ko’tarilgan qo’shimcha namlikni issitish uchun
sarflangan issiqlik miqdori topiladi. Poldan ko’tarilgan qo’shimcha namlik –
10% = 2250,6 g/soatga teng Q
nam =w б x 0,595=2250,6x0,595=133,9kkal/s issiqlik
Sarflangan.
IV. Xosil bo’layotgan va sarflanayotgan issiqlik orasidagi farq topiladi.
Д
ф =Q
ж =(Q
vent +Q
to’s +Q
nam )= =37430-(47294,9+14558+1339,1)=-25762kkal/s.
V. Molxonadagi no’lavoy balans aniqlanadi. Bunda quydagi formuladan
foydalaniladi.
Dt=Q ж -w б /Lx0,24+∑KF+13%=37430- 1339,1/2364,7+727,9=11,60C
15

VI. Molxonaning ichki xarorati aniqlanadi. T
0 Cichki=dt
0 nul-T
0 tashqi=11,60C-
70C=4,60C Demak molxonaning ichki xarorati +100C emas balki 4,60C ga teng
ekan. Bnda nisbiy namlik ortadi.
VII. Molxonada nisbiy namlik quydagicha aniqlanadi. R = q
1 x
1 00/Et
0
ichki=7,8/5,4x100=144%
X U L O S A.
Normativ bo’yicha 85% bo’lishi kerak. Biz bajarayotgan misolda issiqlik
balanisi manfiy bo’lib deffitsiv issiqlik -762’4 kkal/s teng keldi. Shuning uchun
yetishmaydigan issiqlikni ta’minlash maqsadida molxonada kaloroferdan
foydalanaman. 1kvt elektr energiyasi 860kkal/s issiqlik beradi. Sunga asosan
deffitsif issiqlikni qoplash uchun -762,4x860=0,88kvt soat energiya sarflash
talab qilinadi. Demak men molxonamga 1kvt elektr energiya beruvchi 1 dona
kaloroferdan foydalandim. Go’ngni xisoblash va go’ngxona qurish

X I S O B L A SH
1. Molxonadagi jammi xayvonlarning tirik og’irligi aniqlaniladi. Buning uchun
bir bosh xayvoning og’irligi jammi bosh soniga ko’paytiriladi.
a. 40bosh x 500kg=20000kg
b. 40bosh x 400kg=16000kg
d. 30bosh x 600kg=18000kg jammi xayvonlar tirik og’irligi 54,tonna
2.Limmerman usuli bo’yicha 1 tonna og’irlikdagi xayvonlarning 1 sutkada
ajratgan go’ng miqdori aniqlanadi.
X=(24/2+ π )x4=(24/2+3)x4=(12+3)x4=15x4=60kg
3. Molxonadagi jammi xayvonlar tomonidan 1 sutkada chiqarilayotgan go’ngni
miqdori aniqlanadi. 54tx 60 kg =3240kg go’ng ajratgan.
4. Jammi xayvonlarning 90 kun davomida ajratgan go’ng miqdori aniqlanadi.
3240kg x 90 = 291600kgni tonnaga aylantiramiz 291600/1000=291.6tonna
5. Jammi xayvonlar 90 kun davomida ajratgan go’ngni xajmiy og’irligi
aniqlanadi. 1m 2
go’ng -700kg yoki 0,7 tonna , Xm 3
-108000kg yoki 108 tonna
Xm 3
=1m 3
x291.6/0,7=416.5m 3

Jammi qish davomida chiqariladigan go’ng 416.5m 3
ga teng ekan go’ngni xajmiy
og’irligi aniqlangandan so’ng shu miqdorga go’ng xonaning o’lchamlarini o’z
xoxishimizcha olinadi.
Go’ngxonaning pastki eni 3 m
Go’ngxonaning ustki eni 5 m
Go’ngxonaning balandligi 2 m
Go’ngxonaning xajmi va uzunligi quydagicha aniqlaniladi.
a. Trapetsiyaning yuzasi topiladi. X=(3+5/2)x
1 =(8/2)x
1 =4x
1 =4m 2
b. Uchburchakning yuzasi topiladi. X=5x2/2=5m 2

v. Go’ngxonaning umumiy yuzasi topiladi. Xum=5+4=9m 2
. Kotlovaning yuzasi
xajimga aylantiriladi. U=9m 2
x
1 m=9m 3
16

d. Go’ngxonaning uzunligini topamiz. Buning uchun go’ngning jammi hajmiy
og’irligi. Go’ngning xajmiga bo’linadi. L=212,1m 3
/9m 2
=23,5metr Fermada 2ta
go’ngxona qurish zarur chunki birinchisi to’lsa keyin ikkinchisiga to’ldiriladi.
Shuning uchun misoldagi xayvonlar tamonidan ajratilgan go’ngni joylashtirish
uchun 23,5/2=11,7m uzunlikdagi 2ta go’ngxona qurush zarur . Bu paytda xamma
go’ng to’liq zarasizlantiriladi. Go’ngxonalar fermadan 100-200m axoli
punkitlaridan esa kamida 500m uzoqlikda quriladi. Kasallangan xayvonlarning
go’ngini biotermik va kuydirish ussulari bilan zarrarsizlantiriladi.
17

X U L O S A.
Berilgan topshiriq asosida qurulgan molxonaning uzunligiga 41,4 m eni 10 va
balandligi 3 metrni tashkil qiladi. Jammi 60bosh sigir uchun 60x80=4800L suv
ichadi. Shu suvning 15%ni yong’inga qarshi olib qo’yamiz. Yani 5520l suv
kerak bo’ladi. Molxonani yorug’lik bilan taminlashda tabiiy va suniiy
yorug’likni geometirik usulda aniqlaymiz. Tabiiy yorug’lik koeffitsenti 1:12,3
yorug’lik koeffitsentiga teng. Suniiy yorug’lik esa molxonada 18 dona 100 vt lik
lampichka bilan yoritilganda solishtirma quvvat 4,3vt/m2 ga teng bunda
yoritilganlik 4,3x2=8,6 lyukusga teng bo’ladi. Namlik bo’yicha suniiy
ventelyatsiyani hisoblashda 1 soatda almashiniladigan venteliyarsiya xavosini
hisoblaymiz 60 bosh hayvon uchun 7544,5 m 3 havo almashinadi. 1 bosh sigir
uchun 125,7m3 havo kerak bo’ladi. Buning uchun 2 dona havo kirituvchi turba
o’rnataman. Molxonadagi issiqlik balanisi hisobladim bunga ko’ra nisbiy namlik
144% bo’ldi. Norma bo’yicha 85% bo’lishi kerak edi. Shuning uchun 1ta 860
kvtli hloroform qo’ydim.

18

FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR.
1.Suvonqulov Y.A., “ Qishloq xo’jaligi xayvonlarini gigiyenasi ‘’ Toshkent . Mehnat
nashriyoti.1994 г .
2.Suvonqulov Y.A., Izbasarov Y.K.,Kubaeva S.A., Musinov Ya.X., “Qishloq xo’jalik
hayvonlarini gigiyenasidan amaliy mashg’ulatlari “ Toshkent. Mexnat nashriyoti 1990
3. Кузнесов А. Ф., Демчук М. В., “Гигиена Селскохозяственных животных”
Москва, Колос 1991 г.
19

100 bosh qoramollar uchun molxona

Sotib olish