Войти Регистрация

Docx

  • Рефераты
  • Дипломные работы
  • Прочее
    • Презентации
    • Рефераты
    • Курсовые работы
    • Дипломные работы
    • Диссертациии
    • Образовательные программы
    • Инфографика
    • Книги
    • Тесты

Информация о документе

Цена 15000UZS
Размер 42.4KB
Покупки 0
Дата загрузки 29 Январь 2025
Расширение docx
Раздел Курсовые работы
Предмет Дошкольное и начальное образование

Продавец

Umida

Дата регистрации 20 Январь 2025

44 Продаж

3-sinf o‘quvchilarini geometrik masalalar yechishga o‘rgatish metodikasi

Купить
1
O’ZBEKISTON RESPUBLIKASI OLIY TA’LIM, FAN VA
INNOVATSIYALAR VAZIRLIGI
TOSHKENT GUMANITAR FANLAR UNIVERSITETI 
AMALIY VA GUMANITAR FANLARI KAFEDRASI 
-KURS BOSHLANG’ICH TA’LIM YO’NALISHI
  06-22-guruh talabasi  Bakibayeva U
  “MATEMATIKA VA UNI O’QITISH METODIKASI” FANIDAN
  KURS ISHI 
MAVZU:  “ 3-sinf o‘quvchilarini geometrik masalalar 
yechishga o‘rgatish metodikasi ”
 
 
KURS ISHI ILMIY    RAHBARI                   
KURS ISHI BAJARUVCHI                            Bakibayeva U
TO‘RTKO‘L- 2025 2
3-sinf o‘quvchilarini geometrik masalalar yechishga 
o‘rgatish metodikasining 
Rejasi:
Kirish:
Asosiy qism:
Metodik tavsiyalar
Xulosa
Foydalanilgan adabiyotlar 3
Kirish:
 1. Mavzuning dolzarbligi:
 • Geometriyaning kichik sinflardagi o‘rni va ahamiyati.
 • O‘quvchilarning yosh xususiyatlariga moslashgan yondashuv zaruriyati.
 2. Maqsad va vazifalar:
 • O‘quvchilarda geometrik tushunchalarni shakllantirish.
 • Mantiqiy va ijodiy fikrlash ko‘nikmalarini rivojlantirish.
 • Amaliy masalalarni yechishga tayyorlash.
Asosiy qism:
1. Geometriya bo‘yicha boshlang‘ich tushunchalarni shakllantirish
 • Geometrik tushunchalar: nuqta, kesma, burchak, chiziq, shakllar (uchburchak, 
kvadrat, to‘rtburchak).
 • Hayotiy misollardan foydalanish.
 • Ko‘rgazmalilik: shakllarni ko‘rsatish va ulardan foydalanish.
2. Amaliy mashg‘ulotlar tashkil qilish
 • Geometrik shakllarni yasash va o‘lchash.
 • Shakllarning perimetri va yuzasini hisoblash.
 • Chizg‘ich va transportir bilan ishlashga o‘rgatish.
3. Geometrik masalalarni yechish bosqichlari
 • Masala shartini o‘qish va tahlil qilish.
 • Chizma chizish yoki tayyor chizmadan foydalanish.
 • Hisob-kitoblar va natijani tekshirish.
4. Didaktik o‘yinlar va interaktiv mashg‘ulotlar
 • “Qaysi shakl?” o‘yini. 4
 • “Shakllar hosil qilish” konstruktiv o‘yini.
 • Elektron resurslar va multimedia vositalaridan foydalanish.
5. Ijodiy yondashuvni rivojlantirish
 • Yangi shakllarni yasash va ularni hisoblash.
 • Shakllar yuzasini turli usullar bilan topish.
3-sinf o‘quvchilarini geometrik masalalar yechishga o‘rgatish metodikasi kichik 
yoshdagi bolalarning o‘quv qobiliyatlari va qiziqishlariga mos tarzda tuzilishi lozim. 
Ushbu jarayon quyidagi asosiy yo‘nalishlar orqali amalga oshiriladi:
1. Mavzuning dolzarbligi:
1. Boshlang‘ich geometrik tushunchalarni shakllantirish
 • Tushunchalarni tushuntirish: Nuqta, kesma, burchak, to‘g‘ri chiziq kabi asosiy 
tushunchalarni oddiy va sodda misollar orqali tushuntirish.
 • Masalan, kesmani tushuntirishda o‘quvchilarni qog‘ozni katlash orqali kesmaning 
uzunligini ko‘rsatish.
 • Ko‘rgazmalilikni ta’minlash: Ko‘rgazmali materiallar, geometrik figuralar (qog‘ozdan
kesilgan kvadrat, uchburchak, aylana) yordamida mavzuni tushuntirish.
 • Hayotiy misollar: Atrofimizdagi shakllarni ko‘rsatish (eshik kvadrat yoki to‘g‘ri 
to‘rtburchak, soat aylana shaklida).
2. Amaliy ko‘nikmalarni rivojlantirish
 • Shakllar chizishni o‘rgatish: Chizg‘ich, transportir va qalam yordamida geometrik 
figuralarni yasashni bosqichma-bosqich o‘rgatish.
 • Masalan, uchburchakning tomonlarini chizish va burchaklarini o‘lchash.
 • Figuralarni o‘lchash: Shakllarning perimetri va yuzasini topish uchun chizg‘ichdan 
foydalanish.
 • Oddiy masalalar:
 • Kvadratning tomonlari uzunligini berib, uning perimetrini topish.
 • To‘g‘ri to‘rtburchakning yuzasini topish masalalari. 5
3. O‘yin va interaktiv usullarni qo‘llash
 • Didaktik o‘yinlar:
 • “Shaklni top” o‘yini (taxtaga chizilgan shakllar orasidan nomini aytish).
 • “Shakl yarat” o‘yini (berilgan kesmalardan yangi shakl hosil qilish).
 • Multimedia vositalar: Interaktiv doskada geometrik shakllarni yasash va ularga oid 
masalalarni birgalikda yechish.
4. Geometrik masalalarni yechish bosqichlari
Geometrik masalalarni yechish uchun quyidagi ketma-ketlik o‘quvchilarga o‘rgatiladi:
 1. Masalaning mazmunini o‘qish: Masalada berilgan ma’lumotlar va topilishi kerak 
bo‘lgan narsani aniqlash.
 2. Chizma chizish: Masala shartiga muvofiq chizma chizish yoki berilgan chizmadan 
foydalanish.
 3. Formuladan foydalanish: Perimetr, yuzani hisoblash formulalarini eslatish va 
ulardan foydalanish.
 4. Hisob-kitobni bajarish: Berilgan ma’lumotlar asosida masalani yechish.
 5. Natijani tahlil qilish: Javobni tekshirish va to‘g‘riligiga ishonch hosil qilish.
5. Ijodiy fikrlashni rivojlantirish
 • Muqobil yechimlar: Bir xil shaklning yuzasi yoki perimetrini turli usullar bilan 
hisoblashga doir masalalar berish.
 • Tajriba orqali o‘rganish: Qog‘ozdan geometrik shakllar yasash va ulardan yangi 
shakllar hosil qilish.
 • Konstruktiv masalalar: Masalan, “Qanday qilib ikkita uchburchakni birlashtirib 
kvadrat hosil qilamiz?”
6. Uyga vazifa va mustahkamlash mashqlari
 • Uyga sodda, amaliy topshiriqlar berish:
 • Kvadrat yoki to‘rtburchakning perimetrini o‘lchash. 6
 • Shakl chizish va uning burchaklarini aniqlash.
 • Dars oxirida mustaqil ishlash uchun topshiriqlar:
 • Berilgan shakllar orasidan yuzasi eng kattasini topish.
 • Burchaklarni transportir yordamida o‘lchash.   Boshlang`ich sinf o`quvchilariga 
matematikadan samarali ta`lim berilishi uchun o`qituvchi boshlang`ich sinflarda 
matematika o`qitish metodikasini egallab, chuqur o`zlashtirib olmog`i lozim.
Respublikamizda mustaqillikning dastlabki kunlaridan boshlab jamiyatni isloh qilish 
va   yangilash jarayonining eng muhim bug`ini jamiyatdagi demokratik o`zgarishlarning,
iqtisodiyotni barqaror rivojlantirishning, respublikaning jahon hamjamiyatiga 
integratsiyalashuvining zarur va   majburiy sharti sifatida ta`lim sohasini isloh qilish 
siyosati izchillik bilan amalga oshirilmoqda. Bugungi kunda Kadrlar tayyorlash milliy 
dasturi yosh avlodga uzluksiz ta`lim berish va   uni tarbiyalash jarayonini yaxlit qamrab 
oladigan yagona ta`lim tizimi hisoblanadi. Ta`lim tizimining har bir bo`g`ini alohida 
o`ringa ega.
“Kadrlar tayyorlash milliy dasturi” da   maktab ta`limini rivojlantirish davlat umummilliy
dasturi" talablarida “ta`lim tarbiya jarayonini shakllantirish ta`lim mazmunini 
aniqlash, ta`lim tarbiya jarayonini amalga oshirishning didaktik qonuniyatlari 
va   prinsiplarini ishlab chiqish, davlat ta`lim standartlarini takomillashtirish, o`quv 
dasturlari, darsliklrning yangi avlodi, o`quv metodik majmualar yaratish” vazifasini hal 
qilish takidlab o`tilgan.
Metodik masalalar har bir darsda yuzaga keladi, Shu bilan birga odatda, ular bir 
qiymatli yechimga ega emas. O`qituvchi darsda yuzaga kelgan metodik masalaning 
mazkur o`quv vaziyati uchun eng yaroqli yechimini tez topa olishi uchun bu   soxada 
yetarlicha keng tayyorgarlikka ega bo`lishi talab etiladi.
Boshlang`ich ta`lim metodikasi o`qitish vositasi sifatida mavjud didaktik o`yinlar 
mantiq ilmi va   matematik nuqtai nazaridan mazmunan yetarli emasligi tufayli didaktik
o`yinlardan foydalaniladi va   o`rganilgan materialni faqat mustaxkamlash vositasi 
sifatida foydalaniladi.
Matematika boshlang`ich ta`lim metodikasining predmeti quyidagilardan iborat:
1.Matematika o`qitishdan ko`zda tutilgan maqsadni aniqlab asoslash (nima uchun 
matematika o`qitiladi, o`rgatiladi)
2. Matematika o`qitish mazmunini ilmiy ishlab chiqish (nimani o`rgatish) bir tizimga 
keltirilgan bilimlar darajasini o`quvchilarining yosh xususiyatlariga mos keladigan qilib 
qanday taqsimlansa, fan asoslarini o`rganishda izchillik ta`minlanadi, o`quv ishlariga  7
o`quv mashg`ulotlari beradigan yuklama bartaraf qilinadi, ta`lim mazmuni 
o`quvchilarning aniq bilim olish imkoniyatlariga mos keladi.
3.O`qitish metodlarini ilmiy ishlab chiqish (qanday o`qitish kerak) ya`ni, o`quvchilar 
hozirgi kunda zarur bo`lgan iqtisodiy bilimlarni, malaka, ko`nikmalarni va   aqliy faoliyat
qobiliyatlarini egallab olishlari uchun o`quv ishlari metodikasi qanday bo`lishi kerak?
4.O`qitish vositalari-darsliklar, didaktik materiallar, ko`rgazmali qo`llanmalar va   o`quv-
texnika vositalaridan foydalanish (nima yordamida o`qitish)
5.Ta`limni tashkil qilishni ilmiy ishlab chiqish (darsni va   ta`limning darsdan tashqari 
shakllarini qanday tashkil etish).   [1]
Boshlang`ich sinf o`qituvchisi matematika fanidan tuzilgan dasturga binoan 
o`quvchilarga quyidagi bilimlarni berishni nazarda tutadi:
· Butun nomanfiy sonlarni raqamlash;
· Asosiy miqdorlar va   ularning o`lchov birliklari;
· Arifmetik amallar;
· Matnli masalalar;
· Algebraik material(tenglik, tengsizlik va   b.q.)
· Geometrik material;
Maktabda matematikani o`qitishni uyushtirishning tarixiy, murakkab, ko`p yillik 
tajribada tekshirilgan va   hozirgi zamonning asosiy talablariga javob beradigan shakli 
darsdir. Matematikaning eng qadimgi davrlaridan hozirgi kungacha bo`lgan ko`p asrlik
rivojlanish tarixida uning to`rt rivojlanish davri qayd etiladi:
1.Dastlabki omillarning jamlanishi bilan bog`liq matematikaning paydo bo`lish 
davri.Bu davrda matematika hali alohida fan tariqasida o`zining predmeti va   metodiga
ega bo`lmay, balki matematikadan faqat ayrim faktlar to`planadi. Bunga misol qilib 
qadimgi Misr, Bobil, Xitoy va   Hind matematikasini ko`rsatish mumkin.
2.Elementar matematika davri. Bu   davrga qadimgi Yunon matematiklari asos soldilar 
va   uni O`rta Osiyodagi O`rta Sharq olimlari jumladan Al-Farg`oniy, Abu Ali Ibn Sino, 
Umar Xayyom, Ulug`beklar davom ettirdilar.
3.O`zgaruvchan miqdorlar matematikasi davri. 8
4.Klassik oliy matematika davri.  
O`quvchilaning matematik bilimlarni o`zlashtrishi faqat o`quv ishida to`g`ri metod 
tanlashga bog`liq bo`lmasdan, balki o`quv jarayonini tashkil qilish formasiga ham 
bog`liqdir. Dars deb dastur bo`yicha belgilangan, aniq jadval asosida , aniq vaqt 
mobaynida o`qituvchi rahbarligida o`quvchilarning o`zgarmas soni bilan tashkil etilgan
o`quv ishiga aytiladi.
Dars vaqtida o`quvchilar matematikadan nazariy malumotga, hisoblash malakasiga, 
masala yechish, har xil o`lchashlarni bajarishga o`rganadilar, ya`ni darsda hamma 
o`quv ishlari bajariladi.
Matematika darsining o`ziga xos tomonlari, eng avvalo, bu   o`quv predmetining 
xususiyatlaridan kelib chiqadi. Bu   xususiyatdan biri shundan iboratki, unda arifmetik 
material bilan bir vaqtda algebra geometriya elementlari ham o`rganiladi.Matematika
boshlang`ich kursining boshqa o`ziga xos tomoni nazariy amaliy masalalarning 
birgalikda qaralishidir. Shuning uchun xar bir darsda yangi bilimlar berilishi bilan unga 
doir amaliy o`quv malakalar sngdiriladi. Taniqli olim J.Ikromov o`zining “ Язык  
обучения   математики ” kitobida "Maktab o`quvchilarining matematik madaniyati 
shakllanishi bir necha davrga bo`linadi",-deb ta`kidlaydi. Birinchi navbatda ular 
ob`yektiv tushunchalarning birgalikda tashkil etadigan mazmuni — matematik 
reallikni   aniqlab oladilar. Bunda ob`yektlarning aniqlik xususiyatlari bilan tarixiy 
jihatlar o`rtasidagi bog`liqlik alohida ahamiyat kasb etadi.
Bu   yerda   matematik reallik   jumlasiga e`tibor qaratadigan bo`lsak ushbu reallikni 
o`quvchilar matematik hisob kitoblarning turmush jarayonidagi ahamiyatini bevosita 
bilganlarida ya`ni kundalik turmush bilan bog`liq misol va   masalalarni bevosita 
bajarganlaridagina his qiladilar. Demak kundalik turmush bilan bog`liq holda 
matematika o`qitishni tashkil etish o`quvchi faoliyatida muhim ahamiyatga 
egadir.   Kundalik turmush bilan bog`liq misollar yechish asosida o`quvchi matematik 
bilimlar shunchaki o`zlashtiriladigan bilimlar emas balki hayotiy zaruriyat sifatida 
o`zlashtirilishi lozimligi to`g`risida xulosa qiladilar .
Odatda darsda bir necha didakik materiallar amalga oshiriladi: yangi materialni utish; 
o`tilgan materialni mustaxkamlash; bilmilarni mustaxkamlash; bilimlarni 
umumlashtirish, tizimlashtirish; mustaxkam o`quv va   malakalar xosil qilish 
va   xokazo.Matematika darslarining o`ziga xos yana bir tomoni Shundaki, bu-o`quv 
materialining abstraktligidir. Shuning uchun ko`rgazmali vositalar, o`qitishning faol 
metodlarini sinchiklab tanlash,o`quvchilarning faolligi, sinf o`quvchilarining 
o`zlashtirish darajasi, kabilarga ham bog`liq.
Matematika darsida turli tuman tarbyaiviy vazifalar ham hal qilinadi. O`quvchilarda 
kuzatuvchanlikni, ziyraklikni, atrofga tanqidiy qarashni, ishda tashabbuskorlikni,  9
mas`uliyatni va   sof vijdonlilikni, to`g`ri va   aniq so`zlashni, hisoblash, o`lchash 
va   yozuvlarda aniqlikni, mehnatsevarlik va   qiyinchiliklarni yengish xislatlarini 
tarbyailaydi.
O`quv ishini tashkil etishning darsdan tashqari quyidagi shakllari mavjud:
1.Mustaqil uy   ishlari.
2.O`quvchilar bilan yakka va   guruh mashg`ulotlari.
3.Matematikaga qobiliyatli o`quvchilar bilan o`tkaziladigan mashg`ulotlar.
4.Matematikadan sinfdan tashqari mashg`ulotlar.
5.O`quvchilar bilan ishlab shiqarishga, tabiatga ekskursiya.
Bu   yerda sanab o`tilgan ish shakllari va   dars bir birini to`ldiradi. Asosiy masala darsga 
taalluqlidir. Darsda hamma ishlarga bevosita o`qituvchi rahbarlik qiladi. Qo`shimcha 
mashg`ulotlarda esa ish o`qituvchining o`zi tomonidan yoki o`qituvchi rahbarligida 
o`quvchilar tomonidan badjariladi.
Bugungi kunda asoslanishi lozim bo`lgan holat-o`quvchiga pedagogik yordam 
ko`rsatish va   o`quv biluv jarayonida uni pedagogik qo`llab quvvatlashning qulay shakl 
va   imkoniyatlarini izlab topishdan iboratdir. [3]
O`quvchilar bilan har bir darsda bir nechta tushunchalar bilan ish olib boriladi. har bir 
tushunchani tushunish boshqa bir tushunchani takrorlash, esga olib borish bilan olib 
borilsa, bu   tushuncha esa keyingi tushunchalarni tushuntirish uchun xizmat qiladi. 
O`qitish jarayonida har bir o`quv materiali rivojlantirlgan holda olib boriladi, bu   o`quv 
materiali o`zidan keyin o`qitiladigan materiallarni tushunish uchun poydevor bo`ladi. 
Boshqa tushunchaning o`zlashtirilish jarayonini qarasak, u   bir nechta darslarning 
o`zaro bog`liqligi o`qitilishi natijasida hosil bo`ladi. Shunday qilib matematik 
tushunchalarni hosil qilish birgina darsning o`zida hosil qilinmasdan, balki o`zaro 
aloqada bo`lgan bir qancha darslarni o`tish jarayonida hosil qilinadi. Bunday darslarni 
birgalikda darslar tizimi deb ataymiz.Shuning uchun o`qituvchi mavzuning mazmunini 
ochadigan darslarni mantiqiy ketma ketlikda joylashtirishi kerak.Eng katta talab 
darsning o`quv tarbiyaviy maqsadini e`tiborga olish, o`qitish tamoyillarining metodik 
va   umumpedagogik tomonlarini hisobga olishdir. Mavzu bo`yicha yaxshi o`ylangan 
darslar tizimining o`quv vaqtini mavzularga to`g`ri taqsimlashga bog`liq.Unda 
o`quvchilarning mustaqilligini hosil qilish, xususiy misollarni qarash, xususiy xulosalar 
chiqarish, undan umumiy xulosalar chiqarishga olib kelish diqqat markazida turishi 
lozim. Bu   bilimlar darslar tizimida hosil qilinib, mustaxkamlangandan keyin misol 
va   masalalar yechishni ta`minlashi kerak. Undan keyin mashqlar yordamida  10
malakalarni qayta ishlashi, shuningdek hosil qilingan bilimlarni doimo bir tizimda 
keltirish va   umumlashtirishni ham ta`minlash kerak.
Dasturning qandaydir mavzusining mazmunini aniqlashda, mavzu materialini dars 
vaqtlariga taqsimlashda, ya`ni bilimlarni o`zlashtirishga quyidagi asosiy bosqichlar 
qaraladi:
1.Yangi materialni o’qitishga tayyorlash.
2.Yangi o`quv materialini idrok qilish va   yangi bilimlarni hosil qilish.
3.Bilimlarni mustahkamlash va   turli xil mashqlar orqali malakalarni hosil qilish.
4.Bilimlarni takrorlash, umumlashtirish va   bir tizimga keltirish.
5.Bilim va   malakalarni tekshirish.
Matematika o`qitish jarayonida o`quvchilarning faolligini oshirish va   matematikaga 
bo`lgan qiziqishini rivojlantirsh omillaridan biri o`quvchilar bilan olib boriladaigan 
mustaqil ishlardir.
Matematika darslarida mustaqil ishlar yangi materialni o`rganishga tayyorgarlik 
ko`rishda, yangi tushunchalar bilan tanishishda, bilim, uquv va   malakalarni 
mustahkamlashda, shuningdek bilimlarni nazorat qilishda amalga oshiriladi.
I BOB BOSHLANG'ICH MATEMATIKA KURSIDA GEOMETRIK
MATERIAL BILAN TANISHTIRISH METODIKASI
1.1 Boshlang'ich sinflar matematika kursida o'rganiladigan geometrik materialning 
mazmuni Xozirgi zamonda mavjud boshlang'ich ta'limning turli sistemalari (tizimlari)
ta'lim maqsadining nimalarga ko'prok e' tibor berish kerak degan masalada tubdan
o'zgarishlar kiritilishini nazarda tutadilar.Ta'limning rivojlantiruvchi funksiyasi birinchi 
o'ringa chiqib bormoqdaki, bu narsa kichik yoshdagi maktab o'quvchisining shaxs 
sifatida shakllanishini ta'minlaydi va uning individual (shaxsiy) qobiliyatlarini 
ochilishini yuqori darajada ta'minlaydi.
Bu bilan bog'lik holda kichik yoshdagi o'quvchilarning umumiy ta'limda
matematikani rivojlantiruvchi va tarbiyalovchi rolini kuchaytirishga keng yo'l
ochilmoqda. So'ngi yillarda boshlang'ich sinf o'qituvchilari tomonidan 11
matematikaning qator yangi usullari taklif etildi, shu bilan bir gatorda geometrik
mazmun bilan boyitilgan kurslar ham. Bu usullar ko'proq kichik yoshdagi
o`quvchilarni rivojlanishi masalasini ko'proq darajada amalga oshiradi, ularning
Xususan mantiiqy tafakkurlarini rivojlantirishga, fazoviy tasavvurlarini
kengaytirishga ko'proq diqgat-e' tiborini qaratishadi. Ularda kichik maktab
yoshidagi o'quvchilarning yosh xususiyatlarini hamda imkoniyatlari to'la-to'kis
hisobga olingan. So'ngi yillar davomida boshlang'ich matematika kursidagi
geometrik material mazmunan va hajm jihatdan ham ancha o'zgarishlarga uchradi.
Bu haqda boshlang'ich sinflar matematika kursida turli yillarda o'rganilgan
geometrik materiallarni qiyosiy o'rganish natijalari aytib turibdi.
Boshlang'ich sinf o'quvchilarining geometrik tayyorgarligi masalalasida
bizning oldimizga qo'ygan vazifalarni hal etish uchun bizning naqtai nazarimizda
o'tgan va hozirga davrda olib borilgan geometrik materialni boshlang'ich sinflarda
o'rganishga bag'ishlangan eng qiziqarli izlanishlarga kichik yoshdagi
o`quvchilarga nimani o`rgatamiz degan savolga javob berishga diqqatni qaratamiz.
Mavzu bo`yicha talabalarning bilim va ko'nikmalariga talablar: Har bir talaba:
- LV-sinflar uchun matematika kursi bo'yicha geometrik materiallarni
o'rganish vazifalarini;
Matematika boshlang'ich kursiga kiritilgan geometrik xaraktyerdagi masalalarni 
hamda ularni o'rganish tartibini
- Geometrik materiallar bilan tanishuv tufayli o'zlashtirishga xizmat qiluvchi
arifmetik masalalarni;
-Geometrik tasovvurlarni shakllantirish metodlari va usullarini;
0`quvchilar tomonidan yechish jarayonida geometrik xaraktyerdagi 12
masalalarni o'zlashtirib olishga xizmat qiluvchi mashqlarni ;
Geometrik materiallarni o'rganish davomida foydalaniladigan ko'rgazmali
qo'llanmalar va didaktik o'yinlarni;
- Geometrik mazmundagi masalalarning o'zlashtirilishini tekshirishning
turlicha ko'rinishlari,shakli va usullarini bilishi kerak.
Shuningdek har bir talaba:
0'qitish davomida geometrik elementlar bo'lgan arifmetik materiallarning
o'zaro aloqasining tatbiq etilishini bilishi;
Geometrik tasavvurlarni shakllantirish metod va usullarini maqsad sari
yo'naltirib, qo'llay olishi;
- Geometriya elementlari bo'lgan mashqlarni tanlab olabilishi va magsad sari
yo'naltira olishi;
- Geometrik misollarni o'rganishga xizmat qiluvchi ko'rgazmali qo'llanmalar
va didaktik o'yinlardan foydalana olishi;
Geometriya elementlarini o'zlashtirishni tekshirishning turlicha
ko'rinishlarini,shakl va usullarini qo'llay olishi;
Tekshiruv maqsadlariga mos sinov topshiriqlari va mustaqil ishlarni tuza
olishi kerak.
Geometriya materialini o'rganish metodikasining umumiy tavsifnomasi
(xarakteristikasi)
Geometrik material boshlang'ich sinflar uchun mustaqil bo'lim sifatida o'quv
dasturiga kiritilmaydi. O'quv jarayonida geometriya elementlarini o'rganish bilan
bevosita bog'lab olib boriladi. 13
Geometrik mazmundagi masalalarni yechish, hisob-kitobga o'rgatish
davomida geometrik figuralardan, didaktik material sifatida foydalanish
bularning barchasi o'quvchilarning geometrik taasurotlarini mustahkamlashga
imkon beradi.
Geometrik materiallarni o'rganish:
Geometrik figuralar haqidagi tasovvurlar zahirasini to'plashga
(kengaytirishga);
fazoviy fikrlashni taraqqiy ettirish,tahlil qilish, umumlashtirish, tasovvur
etish ko'nikmalarini shakllantirishga;
muhim amaliy ko'nikmalarni rivojlantirishga;
bolalarni keyinchalik geometriyani o'rganishga tayyorlashga xizmat qiladi.
«10 gacha bo'lgan ragamlarni raqamlash» mavzusini o'rganishda bolalar
nuqta va kesmalar bilan tanishadilar,ulardagi uchburchak, to'rtburchak,
beshburchaklar va boshqa ko'pburchaklar haqidagi tushunchalari kengayadi.
«100 raqamigacha bo'lgan sonlarni qo'shish va ayirish» mavzusini
o`rganishda esa to'g'riburchak, to'g'riburchakli to'rtburchak, kvadratlar,
ko'pburchaklarning bir ko'rinishi sifatida o'rganadilar
2- va 3-sinflarda geometrik figuralari haqida tasavvur kengayadi va
chuqurlashadi. Bunday tasavvurlarni shakllantirishda quyidagi topshiriqlardan
foydalanish mumkin:
a) Geometrik figuralar va ularning elementlari chiziladi. (Bu holatda zaruriy
atamalar o'rganiladi, geometrik figuralarni tanib olish va o'zaro farqlash
ko'nikmalari shakllanadi.
b) Katak daftarda chizg'ich va uchburchak figuralarni yasash. 14
d) Figuralarni guruhlarga ajratish.
e) Figuralarni qismlarga ajratish va bu qismlardan boshqa figuralar yasash.
f) Turli predmetlar va ular qismlarining geometrik shaklni yaratish.
O`qitishni tashkil qilish.
O`qitish shakli- bu   o`quvchilarning o`quv bilish faoliyatlarini uni turli sharoitlarda 
(sinfda, ishlab shiqarishda va   h.k.)o`tkazilishiga muvofiq ravishda o`qiutuvchi 
tomonidan tarbiyaviy o`qitish jarayonida foydalanialadigan qilib tashkil etilishidir.
Boshlang`ich sinflarda matematika o`qitishning tashkiliy shakllari dars, uy   vazifalarini 
mustaqil bajarish, o`quvchilarning yakka tartibda guruh va   jamoa bo`lib ishlashalri, 
ekskursiyalar, sinfdan tashqari ishlardan iborat.
O`quv dasturi DTS asosida tasdiqlangan davlat hujjati bo`lib, uning bajarilishi 
majburiydir. Boshlang`ich sinflar tabiiy matematik ta`lim davlat standartlari 
talablarining o`quvchilar tomonidan bajarilishi ularning zarur bilimlar, malaka 
va   ko`nikmalarini egallashlariga , bilim olishga ijobiy munosabatda bo`lishlarining 
shakllanishiga yordam beradi:
a)o`quvchilarni tevarak atrofdagi tabiiy muhitga moslashtirish, yangi ijtimoiy 
maqomdagi o`quvchini shakllantirish;
b)faoliyatning har xil turlarini: o`quv, mehnat, muloqotni egallash;
v)o`z-o`zini nazorat qilish hamda baholash reytingini aniqlashga o`rgatish;
g)muayyan umumiy tabiiy-ilmiy iqtidorning belgilangan darajasi va   uning keyingi 
taraqqiyoti tavsifi.
Shunday qilib, boshlang`ich sinflar tabiiy matematik ta`lim davlat standartining o`quv-
biluv jarayoniga joriy etilishi o`quv fanlariga doir tabiiy-ilmiy bilim, ko`nikma 
va   malakalarnigina emas, balki shaxsning muayyan asosiy faoliyati majmuasi mehnat, 
o`quv-biluv, kommunikativ-axloqiy va   jismoniy tuzilishiga mos keladigan fazilatlarning 
shakllanishini ham ta’minlaydi.
Kundan kunga ma`lumot oshib borayotgan bilan tushunarli bo`ladiki bugungi 
o`quvchilarga kerak bo`ladigan narsalarni hammasini o`rgatib bo`lmaydi. 
O`zlashtirilgan ma`lumot juda tez eskirib qolmoqda, chunki har kuni yangi 
ma`lumotlar chiqmoqda. Fanda o`qitish nazariyasi ushbu fanni o`qitish bo`yicha  15
metodik tizimlarning faoliyat qonunini ochib beradi. Metodika ularni tadbiqini, 
texnologiya esa ushbu modelni amalga oshirish usullarini ishlab chiqadi.
Tushuntirsh quyidagi usullarda tahlil qilinib olib boriladi:
1)dogmatik usul.
2)evristik usul;
3) tadqiqot usuli (muammoli usul);
Birgalikda ishlash bilish faoliyatining faollashuviga yordam beradi, o`quvchilarda 
o`zaro nazorat qilish va   o`zaro yordam berish sifatlarini shakllantiradi, tarbiyaviy 
vazifani ado etadi.
Tarbiyaviy vazifalarning hal etilishida darsning ayrim tarbiyaviy o`rinlari emas, balki 
butun o`quv jarayoni ta`lim mazmuni, o`quv ishi usullari, darsni puxta tashkil etilishi 
yordam berishini unutmaslik kerak .
Metodik tavsiyalar
 • O‘quvchilarni ortiqcha qiyinchilikdan saqlash uchun mavzuni asta-sekinlik bilan 
murakkablashtirish.
 • Guruhli ish orqali o‘zaro yordamni rivojlantirish.
 • Har bir topshiriqni bolalarga tushunarli, qiziqarli va amaliy jihatdan foydali qilib 
taqdim etish.
Ushbu metodika yordamida o‘quvchilar geometrik masalalarni tushunish va 
yechishda zarur ko‘nikma va qobiliyatlarga ega bo‘lishadi.
3-sinf o‘quvchilarini geometrik masalalar yechishga o‘rgatish metodikasi kichik 
yoshdagi bolalarning yosh xususiyatlarini, qiziqishlarini va psixologik rivojlanishini 
hisobga olgan holda amalga oshiriladi. Quyida ushbu metodikani bosqichma-bosqich 
ko‘rib chiqamiz:
1. Geometriya bo‘yicha asosiy tushunchalarni shakllantirish
 • Nazariy asoslar: Bolalarga nuqta, chiziq, to‘g‘ri chiziq, kesma, burchak kabi 
geometrik tushunchalarni oddiy, hayotiy misollar yordamida tushuntirish. 16
 • Ko‘rgazmalilik: Rang-barang ko‘rgazma materiallar, shakllar, qog‘ozdan kesilgan 
geometrik figuralar va 3D maketlardan foydalanish.
 • O‘yin usuli: Shakllarni tanish va ularni guruhlash bo‘yicha o‘yinlar o‘tkazish.
2. Amaliy mashg‘ulotlar
 • Geometrik shakllarni yasash: O‘quvchilarni qog‘oz, qalam, chizg‘ich va transportir 
yordamida shakllar yasashga o‘rgatish.
 • Shakllarni chizish: Kvadrat, uchburchak, to‘rtburchak kabi oddiy shakllarni chizishni 
bosqichma-bosqich ko‘rsatish.
 • Qiyoslash: Shakllarning o‘zaro o‘xshash va farqli jihatlarini muhokama qilish.
3. Oddiy geometrik masalalarni yechish
 • Boshlang‘ich masalalar: Masalan, “Kvadratning tomonlari teng. Agar bitta tomoni 4 
sm bo‘lsa, perimetri qancha bo‘ladi?” kabi masalalarni berish.
 • Amaliy masalalar: Hayotiy vaziyatlardan olingan geometrik masalalarni ko‘rib 
chiqish (masalan, polni plitka bilan yopish uchun qancha plitka kerakligi).
 • Grafik masalalar: Shakllarni chizish va ulardagi o‘lchamlarni aniqlashni o‘rgatish.
1 Boshlang‘ich sinflarda geometriya elementlarini oʻrgatish metodikasining umumiy
masalalari
O'quvchilarni matematika faniga qiziqtirish, befarq qaramasligini ta'minlash har bir 
bugungi kun pedagogining vazifasi hisoblanadi. Matematika fanida to'rt amalning 
bajarilishini o'rgatish bilan birga shakllar, ular tuzilishi, farqini va o'lchamini o'rgatish 
zaruriyati ham ahamiyatga ega. Bu geometriya fanining ilk tushunchalari hisoblanadi. 
Bunda boshlang'ich sinf o'qituvchisining roli nihoyatda kattadir.
Geometriya 2500 yildan avvalroq paydo bo'lgan. Geometriya yunoncha so'z bo'lib 
"yerni o'lchash" degan ma'noni bildiradi ("geo" -yer , "metrio" -o'lchayman). 
Geometriyaning fan sifatida shakllanishiga qadimgi Misr, Bobil, ayniqsa Yunoniston 
olimlari katta hissa qo'shdilar. Yer maydonlari sathini o'lchash, ariqlar o'tkazish, turli 
ko'rinishdagi idish, savatlar,   omborlarga qancha suyuqlik , don va boshqa
mahsulotlar sig'ishini bilish zaruriyati geometriyaga oid dastlabki ma'lumotlarni paydo
bo'lishiga olib keldi.
Nuqta, kesma, siniq chiziq, to'g'ri chiziq , ko'pburchak, uchburchak, to'g'ri 
to'rtburchak, kvadrat, aylana, doira, shar, kub bularning hammasi geometrik shakldir.  17
Har qanday geometrik shakl nuqtalar toplamidan iborat.
Buyuk yurtdoshlarimiz Muhammad Muso al-Xorazmiy, Ahmad al-Farg'oniy, Abu 
Rayhon Beruniy, Mirzo Ulug'bek va ularning shogirdlari geometriya fanini o'z asarlari 
va ilmiy natijalari bilan boyitdi.
Farobiyning fikricha, ta'lim - tarbiya jarayonining har bosqichida o'quvchilarning 
bilimlarini o'zlashtirishi, o'ziga xos tarzda fikrlashi, tasavvur qilishi va his etishi orqali 
amalga oshadi. Inson tug'ilganidan fikrlash quvvatiga ega boladi va u bolaning o'sishi 
bilan rivojlanib boradi.   Olimning fikricha , inson aqliga sig'adigan tushunchalarning 
kishi ongida saqlanib qolishi, bilishning natijasi sanaladi. Farobiyning: "Bolada katta 
imkoniyatlarga ega bo'lgan ko'ngil bor. U his tuyg'uga, tafakkur orqali anglash 
xususiyatiga ega. Hissiyot va tafakkur bilan jismlar tushuniladi" , - degan xulosasi 
fikrimiz isbotidir.
Geometriya turli shakllarning xossalarini aniqlash, tekshirish, ularni uzunliklari, yuzi, 
hajmlarini hisoblash bilan shug'ullanadi. Geometriya material dasturda mustaqil 
bo'lim sifatida o'qitish jarayonida ajratib ko'rsatilmaydi. Geometrik mazmunli 
masalalarni imkon bo'lgan vaqtda, kursning boshqa masalalari bilan yaqin aloqada 
doima qarab chiqiladi. Biroq dasturdagi tushuntirish xatida ko'rsatilganidek, 
geometrik masalalarni bayon qilishda bu materialni kurs materialiga kiritish 
maqsadlariga bo'ysundirilgan shaxsiy mantiqqa ham rioya qilish kerak. Bu maqsadlar 
dastavval bolalarning fazoviy tasavvurlarini o'stirishda, ularda turlicha geometrik 
figura haqida tasavvur qilishdan iborat. Bolalar bu figuralarning har biri alohida 
turganda ham, tanish figura boshqa figuraning qismini tashkil etganda ham ularni 
taniy olishlari, berilgan bir necha figuradan boshqa figura yasashni o'rganishlari kerak.
Geometrik material bilan tanishishda o'lchamlarga ancha katta o'rin beriladi,   bolalar 
kesmaning uzunligini , berilgan ko'pburchakning perimetrini, to'g'ri to'rtburchakning 
yuzini topishni bilishlari kerak.
Bunda tushunchalar ta'riflari bolalarga aytilmaydi. Shu bilan birga bir qator 
tushunchalarga nisbatan shu tushunchalarning mazmunini bevosita aks ettiruvchi 
belgilar ko'rsatiladi va yaqin jinsdosh tushunchalarga tegishli figuralar sinfidan
tegishli figuralarni ajratish imkoni beriladi. Bolalar turli xil figuralarni tanib olishida, 
sinflarga ajratishda tegishli belgilardan foydalanishlari kerak.
Geometrik mazmunli masalalar asosan qog'oz varag'ini, figuralarni chizish va 
hokazolar bilan bog'liq amaliy ishlar bilan qarab chiqiladi. Chizishdagi elementlar, 
ko'nikmalarni shakllantirishga alohida e'tibor beriladi. Dasturda bolalar qachon 
chizg'ichdan foydalanishni o'rganishlari vaqti ko'rsatilgan, ular qanday sodda 
mashqlar va o'lchamlarni bajarishlari kerakligi ko'rsatilgan. Bular berilgan uzunlikdagi  18
kesma chizish va o'lchov chizig'ichi yordamida kesmalarni o'lchash, keyin qog'ozda 
to'g'ri to'rtburchak yasash, chiziqsiz qog'ozda chizmachilik uchburchagi yordamida 
to'g'ri burchak va to'g'ri t'ortburchaklar yasashni o'rganishdir. O'lchash bilan 
masalalarni qarab chiqish albatta, sonlar va arifmetik amallar ustida bajariladigan ish 
bilan bog'lab olib boriladi. Geometrik figura qaralayotgan arifmetik masalalarning 
yaqqol talqini vositasi bo'lib xizmat qiladi.
Egallangan bilim, o'quv va malakalar geometrik materialni o'rganishda faqat amaliy 
mashqlarni bajarishda emas, balki tekstli masalalarni yechishda ham qo'llaniladi. 
Boshlang'ich sinf o'quvchilarining o'zlashtirishi lozim bo'lgan bilim, ko'nikma va 
malakalri me'zoni DTS lari asosida quyidagicha belgilab o'tilgan:
Boshlang'ich maktabda matematika ta'limi o'quvchilarning mantiqiy fikrlash 
qobiliyatlarini shakllantirish va rivojlantirishga, o'z fikrlarini   mustaqil bay on qila olish , 
egallagan bilimlarni ijtimoiy faoliyatlarda qo'llash hamda ta'limning ikkinchi 
bosqichida o'qishni davom ettirish uchun matematik tayyorgarlikni ta'minlashga 
xizmat qiladi.
Matematika bo'yicha standart ko'rsatkichlari bolalarda natural sonlar va nol to'g'risida
tasavvurni shakllantirish, puxta hisoblash ko'nikmalarini hosil qilish, amaliy 
masalalarni yechishda natural sonlar va arifmetik amallarni qo'llay olishda o'rgatish, 
eng sodda geometrik shakllar, ularni tekislikda tasvirlash xususiyatlari haqida 
tasavvurga ega bo'lish hamda og'zaki hisoblash va matematik munosabat belgilaridan 
foydalana olish malakasini hosil qilish nuqtai nazardan izohlanadi.
Agar o'quvchiga fazoviy tasavvurlar yaxshi shakllansa, har qanday qiyinchilikdagi 
masalalarni soddagina yechish imkoniyatiga ega bo'ladi. Fazoviy tasavvurlar rasm 
chizmachilik, steriometriya masalalarini yechishda shakllanadi, ba'zan o'quvchilar ayni
bir figuraning turli ko'rinishlarida tasvirlangan hollarini bir-birlaridan farqlay 
olmaydilar. Bunda o'qituvchi faoliyati muhim o'rin tutadi.
Bitta obyektni turli xil ko'rinishlari ustida fikrlash, o'quvchilarda fazoviy tasavvur va 
tafakkurlarni shakllantiradi. Fazoviy tasavvurlarni shakllantirish o'quvchilarning 
konstruksion texnologik tafakkurlarini shakllantiradi.   Shuningdek ,
steriometrik figuralarni kesma holida chizmalarda qaralishi fazoviy tasavvurlarni 
shakllantiradi. Boshlang'ich sinfda geometrik materialni o'rganishda quyidagi talablar 
qo'yiladi:
Fazoviy munosabatlar. Geometrik shakllar. Kattaliklar bo'yicha.
-mavjud hayotiy tajribalarni tizimga solishni davom ettirish, geometrik shakllarni atrof
borliq buyumlarining obrazi sifatida idrok etish;
- uzunlik o'lchov birligi km va uning belgilanishi: km (kilometr) bilan tanishish; 19
-uzunlik o'lchov birliklari: km, m, dm, sm va mm orasidagi munosabatlar haqida 
tasavvurga ega bo'lish;
-yuz o'lchov birligi kv.m, kv.dm va hokazolar bilan tanishish; -aylanani teng bo'laklarga
bo'lishni, ichki ko'pburchaklar chizishni o'rganish; -katakli varaqda simmetrik shakllar 
chizish; -poletka bilan ishlashni o'rganish;
-shakllarni perimetrlari va yuzlarini turli usullar (o'lchashlar , kattaliklarni sanash) bilan
taqqoslashni o'rganish;
-to'g'ri to'rtburchakning perimetri va yuzini hisoblash formulalari bilan tanishish;
-to'g'ri chiziqlarning perpendikulyarligi va parallelligi haqida tasavvurga ega bo'lish;
-uchburchaklarning klasifikatsiyasini bilish; -murakkab shakllardan   tanish shakllarni 
topish ;
- geometrik shakllarnining ko'rinishini o'zgartira olishga o'rganish. Fazoviy 
munosabatlar geometrik shakllar va kattaliklar bo'yicha o'quvchi
quyidagi tasavvurlarga eta olish kerak.
-uzunlik o'lchov birligi km va uning belgilanishi km haqida; -yuz o'lchov birligi kv.dm va
uning belgilanishi haqida; Bilim:
-uzunlik o'lchov birliklari orasidagi munosabatlarini; -geometrik shakllarning 
ko'rinishlarini o'zgartirish usullarini; Ko'nikma :
-o'rganilgan tanish geometrik shakllarni nafaqat alohida, balki boshqa shakllar bilan 
turli uyg'unlikda namoyon bo'luvchi atrof-muhitdagi buyumlar, modellar, rasmlar, 
chizmalardan   qiynalmay topa olish ;
- chizg'ich yordamida kesma uzunligini (to'g'ri to'rtburchak uzunliklari yig'indisini) 
o'lchashni va berilgan uzunlikdagi kesmani chizishni;
-berilgan o'qqa nisbatan simmetrik bo'lgan sodda shakillarni chiza olish.
Malaka:
Egallangan bilim va malakalaridan amaliy faoliyatlari va kundalik hayotlarida 
foydalana olish, jumladan :
- atrof -borliqda yo'nalish ola bilish;
-buyumlarni turli belgilar alomatlari, yuzi va massasi bo'yicha taqqoslash va tartibga 
solishda;
-turli narsalarning o'lchamlarini ko'z bilan "chamalab" baholashda. Majburiy 
tayyorgarlik darajasi quyidagi talablar asosida aniqlanadi:
Fazoviy munosabatlar. Geometrik shakllar va kattaliklar bo'yicha o'quvchi quyidagi 
tasavvurlarga eta olishi kerak: - uzunlik o'lchovi birligi kilometr va uning belgilanish: 
km (kilometr) haqida;
- yuz o'lchovi birligi kvadrat detsimetr va uning belgilanish: kv. dm (kvadrat detsimetr) 20
haqida.
Geometrik material bilan tanishishda o'lchashlarga ancha katta o'rin berilgan, bolalar 
nuqta,   chiziqlar , kesma, egri chiziq, santimetr, kesmalarning uzunligini taqqoslash va 
o'lchash, burchak, to'g'ri burchak, ko'pburchaklar to'g'risida ma'lumotlarga ega 
bo'lishlari ko'zda tutilgan.
Boshlang'ich sinfda geometrik masalalar ustida ishlash, asosan qog'oz varag'ini turli 
shakllarda buklash, figuralarni chizish va hokazolar bilan bog'liq amaliy ishlar asosida 
qaraladi. Egallangan bilim o'quv va malakalar geomerik materialni o'rganishda matnli 
masalalarni yechishda ham qo'llaniladi. Demak, boshlang'ich sinflarda algebraik va 
geometrik material ustida ishlash tizimli ravishda amalga oshirilishi kerak.
Boshlang'ich sinflarda xususan 3- sinfda geometrik materialning mavzular bo'yicha 
taqsimlanishida misol va masalalarning berilishi quyidagicha amalga oshirilgan.
Nuqta, chiziqlar, kesma, egri chiziqlar mavzusida ushbu mavzuga oid geometrik 
shakllar ifodalangan.
Boshlang'ich talim bo'yicha yangi tahrirdagi o'quv dasturida rejalashtirilgan 
mavzularning mazmuni va taqsimlanishi quyidagicha ifodalangan. Boshlang'ich 
matematika kursining asosini natural son va nol, butun musbat sonlar ustida to'rt 
arifmetik amal hamda ularning asosiy xossalari haqidagi aniq tasavvurlar va bu 
bilimlarga asoslangan og'zaki va yozma hisoblash usullarini ongli va puxta 
o'zlashtirishni tashkil etish, shuningdek jadval hollaridagi hisoblash malakalarini 
yuqori darajada etkazishni tashkil etadi.
Matematika kursi asosiy kattaliklar va geometriya elementlari bilan tanishtirishni 
nazarda tutadi. Ular imkoniyat darajasiga ko'ra o'quvchilarning son, arifmetik amallar 
va matematik munosabatlar haqidagi tushunchalarni yuqori darajada 
o'zlashtirishlariga   yordam berib , bilimlar tizimiga qo'shiladi.
Dastur matematik tushunchalarni hayotiy materiallar asosida o'zlashtirishni ko'zda 
tutadi. Bu esa darsda o'quvchilar o'zlashtirishi lozim bo'lgan tushuncha va qoidalar 
amaliyotga xizmat qilishini, hayotiy ehtiyojlar natijasida vujudga kelganligini 
o'quvchilarga yetkazib berish imkonini yaratadi hamda fan amaliyot orasidagi 
aloqalarni to'g'ri tushunishga asos bo'ladi.
Boshlang‘ich sinflarda geometriyani o‘rgatish o‘quvchilarda shakllarni tahlil qilish, 
ulardan amaliyotda foydalanish va fazoviy tafakkurni rivojlantirish uchun muhimdir. 
O‘qituvchi dars jarayonida bolalar qiziqishini oshirish uchun ko‘rgazmali, o‘yin va 
amaliy metodlardan keng foydalanishi lozim. Bu o‘quvchilarning geometrik bilimlarga 
qiziqishini oshiradi va kelgusida Boshlang‘ich sinflarda geometriya 21
Boshlang‘ich sinflarda geometriya boshlang‘ich matematika kursining muhim bir qismi
bo‘lib, o‘quvchilarning mantiqiy fikrlash qobiliyatini rivojlantirish va amaliy 
ko‘nikmalarini shakllantirishga xizmat qiladi. Geometriya darslari yordamida 
o‘quvchilar fazoviy tasavvur, shakllar va ulardagi bog‘lanishlarni tushunishni 
o‘rganadilar.
Boshlang‘ich sinflarda geometriyaning o‘rni va ahamiyati
 1. Fazoviy tasavvurni rivojlantirish:
 • O‘quvchilar geometrik shakllarni tasavvur qilish, chizma va modellarni tushunish 
orqali fazoviy fikrlashni rivojlantiradilar.
 2. Mantiqiy fikrlashni shakllantirish:
 • Shakllar xususiyatlarini tahlil qilish, ularni o‘lchash va masalalar yechish orqali 
o‘quvchilar mantiqiy fikrlashni o‘zlashtiradilar.
 3. Amaliy ko‘nikmalarni rivojlantirish:
 • Chizg‘ich, transportir, qalam bilan ishlash, shakllarni chizish va o‘lchashga oid 
ko‘nikmalar shakllanadi.
Boshlang‘ich sinflarda geometriya mazmuni
Boshlang‘ich sinflarda geometriya quyidagi asosiy mavzularni qamrab oladi:
 1. Geometrik tushunchalar:
 • Nuqta, chiziq, kesma, nur, to‘g‘ri chiziq, egri chiziq.
 2. Shakllar:
 • Kvadrat, uchburchak, to‘g‘ri to‘rtburchak, aylana, trapetsiya.
 3. O‘lchov birliklari:
 • Uzunlik o‘lchov birliklari (sm, mm, m).
 4. Perimetr va yuzani hisoblash: 22
 • Kvadrat, to‘rtburchak va uchburchakning perimetri va yuzasi.
 5. Fazoviy shakllar:
 • Kub, shar, silindr, piramida kabi uch o‘lchovli shakllar haqida boshlang‘ich 
ma’lumotlar.
Boshlang‘ich sinflarda geometriyani o‘rgatish metodikasi
 1. Ko‘rgazmalilik:
 • Rang-barang geometrik figuralar, o‘yinchoq shakllar, slaydlar va modellar 
yordamida mavzularni tushuntirish.
 2. Hayotiy misollar keltirish:
 • Kundalik hayotdagi shakllarni ko‘rsatish: eshik (to‘g‘ri to‘rtburchak), soat (aylana), 
uchburchak belgilar va boshqalar.
 3. O‘yin usullari:
 • Didaktik o‘yinlar: “Qaysi shakl?”, “Shaklni top!”, “Yangi shakl yasash”.
 4. Amaliy mashg‘ulotlar:
 • O‘quvchilarga chizg‘ich, qalam va boshqa vositalar yordamida shakllarni yasashni 
o‘rgatish.
 • Shakllarning o‘lchamlarini aniqlash va ulardan masalalar tuzdirish.
 5. Interaktiv darslar:
 • Elektron resurslar, multimediali vositalar yordamida shakllarni vizual tushuntirish.
Boshlang‘ich sinflarda geometriyani o‘rgatishning asosiy maqsadlari
 1. O‘quvchilarda asosiy geometrik tushunchalarni shakllantirish.
 2. Shakllar xususiyatlarini o‘rgatish va ular ustida amaliy ishlash ko‘nikmasini 
rivojlantirish.
 3. Matematik masalalarni yechish uchun geometriyadan foydalanish. 23
 4. Mantiqiy va ijodiy fikrlash qobiliyatini rivojlantirish. 24
Xulosa
3-sinf o‘quvchilarini geometrik masalalar yechishga o‘rgatish jarayoni ularning 
mantiqiy fikrlash, amaliy ko‘nikmalar va ijodiy yondashuvlarini rivojlantirish uchun 
muhim ahamiyatga ega. Geometrik tushunchalarni o‘zlashtirish va masalalarni 
yechish orqali o‘quvchilar hayotda zarur bo‘ladigan bilimlarni egallaydilar va 
matematik tafakkurlarini rivojlantiradilar.
Metodik yondashuvda quyidagilar asosiy hisoblanadi:
 1. Tushunchalarni bosqichma-bosqich shakllantirish: O‘quvchilarning yoshiga mos 
o‘quv materiallardan foydalanib, oddiydan murakkabga o‘tish tamoyilini qo‘llash.
 2. Amaliy mashg‘ulotlarga urg‘u berish: Shakllarni yasash, chizma chizish va hisoblash
ishlarini muntazam o‘tkazish.
 3. Ko‘rgazmalilik va interaktiv usullardan foydalanish: Rang-barang geometrik 
figuralar, elektron darsliklar va multimedia vositalar yordamida darsni qiziqarli qilish.
 4. Ijodiy fikrlashni rivojlantirish: Shakllar orasidagi o‘zaro bog‘liqlikni topish, yangi 
shakllarni yasash va ularga oid masalalar yechish orqali o‘quvchilarni o‘ylashga 
undash.
To‘g‘ri tashkil etilgan metodika yordamida o‘quvchilar:
 • Geometrik tushunchalar va shakllarni aniq bilishga;
 • Shakllarning o‘lchamlarini hisoblashni o‘rganishga;
 • Geometrik masalalarni mantiqiy ravishda tahlil qilishga o‘rgatiladi.
Tavsiya: O‘qituvchi dars jarayonida o‘quvchilarning qiziqishlarini hisobga olib, 
ko‘rgazmali va amaliy usullardan muntazam foydalanishi kerak. Shu bilan birga, 
hayotiy vaziyatlarga asoslangan masalalarni ko‘proq berish o‘quvchilarning 
o‘zlashtirish darajasini oshiradi va geometriyaga qiziqishlarini kuchaytiradi.
 1. O‘quvchilarda shakllangan ko‘nikmalar:
 • Geometrik tushunchalar va amaliy masalalarni yechish qobiliyati.
 • Mantiqiy va ijodiy fikrlashning rivojlanishi. 25
 2. Metodik tavsiyalar:
 • Darsda ko‘rgazmali va amaliy materiallardan keng foydalanish.
 • Masalalarni bolalar hayotiga yaqinlashtirib taqdim etish.
Foydalanilgan adabiyotlar
 1. O‘zbekiston Respublikasi Xalq ta’limi vazirligi. 3-sinf matematika darsligi. Toshkent:
O‘zbekiston Respublikasi Xalq ta’limi vazirligi nashriyoti.
 2. A. M. Raxmonov, G. X. Salimova. Boshlang‘ich sinflarda matematika o‘qitish 
metodikasi. Toshkent: O‘qituvchi nashriyoti, 2018.
 3. V. A. Avanesov. Geometriyani o‘rgatish metodikasi. Moskva: Prosveshcheniye, 
2002.
 4. G. R. Ilyosova. Boshlang‘ich sinf o‘quvchilari uchun didaktik materiallar. Toshkent: 
O‘qituvchi nashriyoti, 2019.
 5. O. R. Yo‘ldosheva. Boshlang‘ich sinflarda matematik masalalarni yechishga 
o‘rgatish metodikasi. Ilmiy maqolalar to‘plami, 2021.
 6. A. I. Mordkovich. Matematika va geometriyani o‘qitish metodikasi. Moskva: 
Akademkniga, 2010.
 7. R. F. Abduvaliyeva. Boshlang‘ich sinf o‘quvchilari uchun matematik o‘yinlar va 
masalalar to‘plami. Toshkent: Fan va texnologiya, 2017.
 8. O‘zbekiston Respublikasi Xalq ta’limi vazirligi. Davlat ta’lim standartlari va o‘quv 
dasturlari (3-sinf). Toshkent, 2020.

3-sinf o‘quvchilarini geometrik masalalar yechishga o‘rgatish metodikasi

Купить
  • Похожие документы

  • “1-2 sinfda Ot turkumini o‘rgatish metodikasi”
  • Tarbiyachining jamiyatda tutgan o'rni
  • Bоshlаng‘ich sinf о‘quvchilаridа xаlq оg‘zаki ijоdi оrqаli krеаtiv qоbiliyаtni rivоjlаntirish
  • Bolalarning mustaqil tasviriy faoliyatlari burchagining jihozlari va materiallari
  • Aplikatsiya uchun materiallar

Подтвердить покупку

Да Нет

© Copyright 2019-2025. Created by Foreach.Soft

  • Инструкция по снятию с баланса
  • Контакты
  • Инструкция использования сайта
  • Инструкция загрузки документов
  • O'zbekcha