Acrylic WiFI Professional v3.05770.30583 simsiz tarmoqni boshqarish va tahlil qilish - Informatika va AT - Infografika

Dokument ma'lumotlari

Narxi	20000UZS
Hajmi	1.2MB
Xaridlar	0
Yuklab olingan sana	26 Aprel 2025
Kengaytma	docx
Bo'lim	Infografika
Fan	Informatika va AT

Sotuvchi

Xonzodabegim Abduraufova

Ro'yxatga olish sanasi 17 Mart 2024

15 Sotish

Acrylic WiFI Professional v3.05770.30583 simsiz tarmoqni boshqarish va tahlil qilish

Sotib olish

O’ZBEKISTON RESPUBLIKASI RAQAMLI TEXNOLOGIYALAR
VAZIRLIGI
MUHAMMAD AL-XORAZMIYNOMIDAGI TOSHKENT AXBOROT
TEXNOLOGIYALARI UNIVERSITETI
Foydalanishlarni boshqarish fanidan
Acrylic WiFI Professional v3.05770.30583 simsiz tarmoqni boshqarish va tahlil
qilish mavzusida
Mustaqil ish
Bajardi: Axborot Xavfsizligi
yo'nalishi 0170-23 SAXo' guruh
talabasi Sultanov Asliddin
Tekshirdi: Davronova L.U
Toshkent-2025
1

Reja:
I. Kirish
II. Asosiy qism
1. Acrylic WiFi Professional dasturining texnik asoslari
2. Simsiz tarmoqlarni tahlil qilish imkoniyatlari
3. Tarmoq xavfsi zligini baholash
4. Tarmoq boshqaruvi va optimallashtirish
III. Xulosa va tavsiyalar
IV. Foydalanilgan adabiyotlar
2

Kirish
Akril WiFi - ushbu raqamli mahsulot texnik darajada murakkab va juda
yuqori aqlli yordamchi dastur bo'lib, uning ko'p funktsional faoliyati kirish nuqtasi
xususiyatlarini batafsil ko'rib chiqishga qaratilgan. Shuningdek, dastur Wi-Fi
routerlarini-shaxsiy jihozlaringizni ham, qo'shnilaringizni ham tahlil qilishga
imkon beradi.
 Ulanish nuqtalari haqida ma'lumot olish uchun aqlli va qulay dastur;
 Wi-Fi routerlari faoliyatini chuqur tahlil qilish;
 Xavfsizlikni buzmasdan, boshqa birovning uskunalarini skanerlash
imkoniyati;
 Rejimlarda kanallarni ko'rish funktsiyasi: 2.4 Hz (xalqaro si birliklar
tizimidagi davriy jarayonlar chastotasi birligi) va 5 Hz (xalqaro si birliklar
tizimidagi davriy jarayonlar chastotasi birligi) ;
 Muvaffaqiyatli tuzilgan interfeys, qiyosiy grafiklarning ko'pligi bilan;
 Yuz foiz rus lokalizatsiyasi;
Ilova signal darajalari, bepul kanallar va hatto himoya mexanizmlari va
usullari haqida barcha kerakli texnik ma'lumotlarni olish imkonini beradi. Barcha
ma'lumotlar vizual idrok etish va tahlil qilish uchun qulay bo'lgan juda
informatsion shaklda taqdim etiladi.
 Interfeys tili: rus tilida, ingliz tilida va boshqalar
 Davolash: Yorilgan
 Tizim talablari: Windows 11 / 10 / 8.1 / 8 / 7 (x32 / x64 bit)
 Fayl turi: Arxiv .rar
Faollashtirish qo'llanmasi
3

O'rnatishdan oldin Internet va antivirusni o'chirib qo'yish tavsiya
etiladi. Dasturni o'rnating dasturni o'rnatgan
papkada joylashgan Libs papkasiga 2 dll faylini almashtirish bilan nusxalash
Siz o'zingizning radiusingizdagi shaxsiy kompyuterlar, noutbuklar,
telefonlar va boshqa shunga o'xshash qurilmalarga tegishli bo'lishi mumkin bo'lgan
barcha faol kirish nuqtalarini aniq ko'rishingiz mumkin. Tarmoqlarni rejimlarda
ko'rish mumkin: 2.4 Hz (xalqaro si birliklar tizimidagi davriy jarayonlar
chastotasi birligi) va 5 Hz (xalqaro si birliklar tizimidagi davriy jarayonlar
chastotasi birligi) .
4

1. Acrylic WiFi Professional dasturining texnik asoslari
Acrylic Wi-Fi Professional - tarmoq ma'murlari kabi IT-mutaxassislariga
kirish mumkin bo'lgan kirish nuqtalarining holati va kirishini kuzatishda yordam
berish uchun mo'ljallangan keng qamrovli tarmoq monitoringi vositasi. Dasturda
navigatsiya qilish va kerakli ma'lumotlarni topish oson bo'lgan foydalanuvchilar
uchun qulay yorliqli interfeys mavjud. Acrylic Wi-Fi Professional yordamida siz
yaqin atrofdagi kirish nuqtalarini kuzatishingiz, tarmog'ingizga ulangan qurilmalar
haqida batafsil ma'lumotni ko'rishingiz va hatto ba'zi operatsiyalarni
avtomatlashtirish uchun o'z skriptlaringizni yozishingiz mumkin.
Akril Wi-Fi Professional ning asosiy xususiyatlari
 Yaqin kirish nuqtalarini kuzatish
Acrylic Wi-Fi Professional-ning asosiy xususiyatlaridan biri bu kirish
nuqtalari yaqinidagi monitoringni o'tkazish qobiliyatidir. Asbobning asosiy
yorlig'idan osongina yaqin atrofdagi kirish nuqtalarini kuzatishni boshlashingiz va
ularning holati to'g'risida to'liq hisobotni ko'rishingiz mumkin. Ushbu hisobotda
signal kuchi, kanallar soni, uzatish tezligi va ishlatiladigan shifrlash standartlari
mavjud. Ushbu ma'lumotlar simsiz tarmog'ingiz bilan bog'liq yuzaga kelishi
mumkin bo'lgan muammolarni aniqlashda va uning ish faoliyatini yaxshilash
bo'yicha qaror qabul qilishda bebahodir.
 Stansiya yorlig'i
Acrylic Wi-Fi Professional-dagi Station yorlig'i sizga mavjud Wi-Fi
stantsiyalarini ularning tafsilotlari bilan birga ko'rish imkonini beradi. Ushbu
ma'lumot qaysi qurilmalar tarmog'ingizga ulanganligini va ular bilan qanday o'zaro
aloqada ekanligini aniqlashda foydali bo'lishi mumkin. Shuningdek, siz ushbu
ma'lumotlardan ulanish muammolarini bartaraf etish va potentsial xavfsizlik
xavflarini aniqlash uchun foydalanishingiz mumkin.
 Paketlar yorlig'i
5

Acrylic Wi-Fi Professional-dagi Paketlar yorlig'i sizga o'n oltilik kodda
uzatiladigan ma'lumotlarni ko'rish imkonini beradi. Ushbu ma'lumot ulanish bilan
bog'liq muammolarni bartaraf etish va potentsial xavfsizlik xavflarini aniqlashda
foydali bo'lishi mumkin. O'tkazilayotgan ma'lumotlarni ko'rish orqali siz
tarmoqdagi muammoni ko'rsatishi mumkin bo'lgan naqsh va anomaliyalarni
aniqlashingiz mumkin.
 Inventar yorlig'i
Acrylic Wi-Fi Professional-dagi Inventar yorlig'i sizga hozirda
tarmog'ingizga ulangan va ulanish mumkin bo'lgan qurilmalar haqida batafsil
ma'lumotlarni ko'rish imkonini beradi. Ushbu ma'lumot qaysi qurilmalar
tarmog'ingizga ulanganligini va ular bilan qanday o'zaro aloqada ekanligini
aniqlashda foydali bo'lishi mumkin. Shuningdek, siz ushbu ma'lumotlardan ulanish
muammolarini bartaraf etish va potentsial xavfsizlik xavflarini aniqlash uchun
foydalanishingiz mumkin.
 Xarita ko'rinishi
Acrylic Wi-Fi Professional-ning o'ziga xos xususiyatlaridan biri bu simsiz
tarmoqlarni xaritada joylashtirish qobiliyatidir. Bu GPS qurilmasidan
foydalanishni talab qiladi, lekin u tarmoqni tasavvur qilish va yuzaga kelishi
mumkin bo'lgan muammolarni aniqlashda kuchli vosita bo'lishi mumkin.
Tarmog'ingizni xaritada ko'rish orqali siz signal kuchi zaif bo'lgan joylarni
aniqlashingiz va uning ish faoliyatini yaxshilash bo'yicha asosli qarorlar qabul
qilishingiz mumkin.
 Skript yaratish
Acrylic Wi-Fi Professional shuningdek, ba'zi operatsiyalarni
avtomatlashtirish uchun o'z skriptlaringizni yozishga imkon beradi. Bu tarmoqni
boshqarish vazifalarini soddalashtirishga va ularni bajarish vaqtini qisqartirishga
yordam beradigan kuchli vosita bo'lishi mumkin. Takroriy vazifalarni
avtomatlashtirish orqali siz boshqa muhim vazifalarga e'tiboringizni qaratish va
6

tarmog'ingizning umumiy ish faoliyatini yaxshilash uchun ko'proq vaqt
ajratishingiz mumkin.
Akril Wi-Fi Professionalning afzalliklari
Xo'sh, Acrylic Wi-Fi Professional-dan foydalanishning afzalliklari nimada?
Mana bir nechtasi:
 Tarmoq unumdorligi yaxshilandi : Tarmoqingizni kuzatib borish va
yuzaga kelishi mumkin bo'lgan muammolarni aniqlash orqali siz uning ish
faoliyatini yaxshilash bo'yicha qaror qabul qilishingiz mumkin.
 Xavfsizlikni oshirish : potentsial xavfsizlik xavflarini aniqlash va
ularni kamaytirish choralarini ko'rish orqali siz tarmog'ingizni ruxsatsiz kirish va
ma'lumotlar buzilishidan himoya qilishingiz mumkin.
 Qisqartirilgan ishlamay qolish vaqti : Takroriy vazifalarni
avtomatlashtirish va tarmoqni boshqarish vazifalarini soddalashtirish orqali siz
ularni bajarish uchun ketadigan vaqtni qisqartirishingiz va ishlamay qolish vaqtini
kamaytirishingiz mumkin.
 Hosildorlikni oshirish : Boshqa muhim vazifalarga e'tibor qaratish
uchun ko'proq vaqtni bo'shatib, siz tarmog'ingizning umumiy ish faoliyatini
yaxshilashingiz va samaradorlikni oshirishingiz mumkin.
Acrylic Wi-Fi Professional - bu simsiz tarmog'ingizning salomatligi va
ishlashini tahlil qilishda yordam beradigan kuchli tarmoq monitoringi vositasi.
Kirish nuqtasi holati, tarmog'ingizga ulangan qurilmalar haqida batafsil ma'lumotni
ko'rish va skript yaratish imkoniyatlari haqidagi keng qamrovli hisoboti bilan u har
qanday tarmoq ma'muri uchun muhim vositadir. Acrylic Wi-Fi Professional-dan
foydalanib, siz tarmoq unumdorligini oshirishingiz, xavfsizlikni oshirishingiz,
ishlamay qolish vaqtini kamaytirishingiz va samaradorlikni oshirishingiz mumkin.
Bugun sinab ko'ring va tarmoqni boshqarish vazifalarida qanday farq qilishi
mumkinligini ko'ring.
7

1. Tizim talablari
Acrylic Wi-Fi Professional-dan foydalanishdan oldin tizimingiz minimal
talablarga javob berishiga ishonch hosil qilishingiz kerak. Akril Wi-Fi Professional
uchun tizim talablari:
 Operatsion tizim : Windows 10, 8 yoki 7
 Protsessor : 2,4 gigagertsli ikki yadroli yoki undan yuqori
 Xotira : 4 GB RAM yoki undan yuqori
 Grafika : 1280 x 800 displey yoki undan yuqori
 Saqlash : 1 GB yoki undan yuqori disk maydoni
2. Litsenziyalash
Acrylic Wi-Fi Professional bepul sinov versiyasini taqdim etadi, siz uning
xususiyatlari va imkoniyatlarini sinab ko'rish uchun foydalanishingiz mumkin.
Biroq, to'liq versiyadan foydalanmoqchi bo'lsangiz, litsenziyani sotib olishingiz
kerak bo'ladi. Litsenziyalash jarayoni biroz qiyin bo'lishi mumkin, ammo oxir-
oqibat bunga arziydi.
Acrylic WiFi Professional v3.05770.30583 dasturi orqali simsiz
tarmoqlarni boshqarish va tahlil qilish
Zamonaviy axborot-kommunikatsiya texnologiyalarining jadal rivojlanishi
bilan bir qatorda, simsiz tarmoq (WiFi) texnologiyalari hayotimizning ajralmas
qismiga aylanib bormoqda. Uy sharoitida, ta’lim muassasalarida, biznes va davlat
tashkilotlarida WiFi tarmoqlari orqali tezkor, simsiz aloqani ta’minlash dolzarb
vazifalardan biriga aylangan. Biroq, bunday tarmoqlarning kengayishi bilan
xavfsizlik, tahlil va monitoring muammolari ham yuzaga kelmoqda. Shu sababli,
zamonaviy tarmoqlarni kuzatish va boshqarish uchun professional dasturiy
vositalarga ehtiyoj ortmoqda. Acrylic WiFi Professional v3.05770.30583 dasturi
aynan shunday ehtiyojlarga javob beradigan kuchli vositalardan biridir.
8

?????? Dasturga umumiy tavsif
Acrylic WiFi Professional — bu Windows operatsion tizimi uchun
mo‘ljallangan, simsiz tarmoqlarni real vaqt rejimida kuzatish, tahlil qilish va
xavfsizlik darajasini baholash imkonini beruvchi dasturiy ta’minotdir. Dastur turli
turdagi WiFi qurilmalari ni avtomatik aniqlaydi, ularning ishlash parametrlarini
o‘rganadi hamda vizual ko‘rinishda taqdim etadi. Versiya 3.05770.30583 — bu
ilg‘or xususiyatlarga ega, optimallashtirilgan va kengaytirilgan imkoniyatlar bilan
to‘ldirilgan versiyadir.
?????? Dastur imkoniyatlari
1. Tarmoq holatini real vaqtda ko‘rish
Dastur WiFi tarmog‘ining barcha mavjud qurilmalarini aniqlaydi: SSID
(tarmoq nomi) , BSSID (MAC manzil) , kanal raqami , signal kuchi (RSSI) ,
shifrlash turi (WEP, WPA/WPA2, WPA3) kabi ma’lumotlarni real vaqt rejimida
ko‘rsatadi.
2. Simsiz tarmoqlarni grafik tahlili
Acrylic WiFi Professional barcha tarmoqlarni grafik ko‘rinishda vizual
tarzda taqdim etadi. Har bir tarmoq signal kuchi bo‘yicha grafikda joylashtiriladi.
Bu orqali foydalanuvchi eng yaxshi signal kuchiga ega tarmoqlarni osongina
aniqlay oladi.
3. Kanal zichligi va interferensiya tahlili
WiFi tarmog‘ining optimal ishlashi uchun u qaysi kanalda joylashgani
muhim. Dastur bu kanallarni tahlil qiladi, qaysi kanallar haddan ortiq
yuklanganligini ko‘rsatadi va foydalanuvchiga eng kam ishlatilayotgan kanalni
tavsiya qiladi.
4. Xavfsizlik monitoringi
9

Dastur orqali har bir tarmoqning xavfsizlik darajasi tekshiriladi. Shifrlash
turiga qarab tarmoq zaif yoki xavfsiz deb baholanadi. Masalan, WEP yoki ochiq
(Open) tarmoqlar xavfli deb belgilanadi. Bu orqali foydalanuvchi o‘z tarmog‘ini
zaif joylardan himoya qilish imkoniyatiga ega bo‘ladi.
5. Yashirin SSID va noma’lum qurilmalarni aniqlash
Acrylic WiFi Professional orqali yashirin (Hidden) SSID ga ega
tarmoqlarni ham aniqlash mumkin. Bundan tashqari, tarmoqqa ulangan barcha
qurilmalarni ko‘rib chiqish va ruxsatsiz kirishlar ni aniqlash imkoniyati mavjud.
6. Tahlil natijalarini eksport qilish
Tahlil natijalarini CSV , PCAP va boshqa formatlarda saqlash imkoniyati
mavjud. Bu esa natijalarni boshqa tizimlarga yuborish, hisobot tuzish yoki tajriba-
sinov ishlarini hujjatlashtirish uchun foydalidir.
7. Foydalanuvchi uchun qulay interfeys
Dastur interfeysi foydalanuvchilar uchun qulay va intuitiv tarzda ishlab
chiqilgan. Har bir bo‘lim aniq nomlangan, harakatlar ketma-ketligi esa oddiy
foydalanuvchi tomonidan ham tushunarli.
Tajriba sinovlar va amaliy foydalanish
Dasturdan foydalangan holda universitet binosida yoki boshqa jamoat
joylarida o‘tkazilgan tajriba-sinovlar shuni ko‘rsatdiki, Acrylic WiFi Professional
yordamida tarmoqdagi muhim texnik xatoliklar va xavfsizlik zaifliklari aniqlanadi.
Masalan, bir joyda 3 ta tarmoq bitta kanal ustida ishlayotgani sababli signalda
interferensiya mavjud bo‘lib, foydalanuvchilarda uzilishlar kuzatilgan. Dasturning
ko‘rsatmasi asosida kanal almashtirilib, muammo bartaraf etilgan.
Dasturdan foydalanishning afzalliklari
 Tarmoqlarni boshqarish va xavfsizlikni ta’minlashda tezkor yechimlar taklif
etadi
10

 Ish faoliyatini nazorat qilish, optimallashtirish va muammolarni bartaraf
qilish imkonini beradi
 IT bo‘yicha bilimga ega bo‘lmagan foydalanuvchilar uchun ham tushunarli
interfeysga ega
 Ilmiy-tadqiqot ishlari uchun kuchli tahliliy ma’lumotlar taqdim etadi
11

2. Simsiz tarmoqlarni tahlil qilish imkoniyatlari
Zamonaviy aloqa endi butun dunyodagi gadjetlar va odamlarni bog'laydigan
simsiz tarmoqlarga asoslangan. IoT qurilmalarining ko'payishi va uzluksiz
ulanishga bo'lgan ehtiyojning oshishi natijasida simsiz tarmoqning eng yaxshi
ishlashini kafolatlash juda muhimdir. Simsiz tarmoqni baholash mumkin bo'lgan
muammolarni aniqlash, ishlashni maksimal darajada oshirish va umuman
foydalanuvchi tajribasini yaxshilashda muhim qadamdir. Simsiz
infratuzilmangizning imkoniyatlarini maksimal darajada oshirish uchun biz ushbu
maqolada simsiz tarmoqni baholashni yakunlashga puxta yondashuvni taklif
etamiz.
1-Qadam: Baholash Maqsadlarini Aniqlang
Baholashning aniq maqsadlarini belgilash birinchi o'rinda turishi
kerak. Tarmoq qamrovi, signal sifati, xavfsizlik va imkoniyatlar kabi siz
baholamoqchi bo'lgan jihatlar ro'yxatini tuzing. Maqsadlaringizni aniq tushunib,
tashkilotingizning muayyan talablariga mos ravishda baholashni o'zgartirishingiz
mumkin.
2-qadam: tarmoq inventarizatsiyasini yarating
Tarmoq infratuzilmasini, shu jumladan kalitlar, marshrutizatorlar va kirish
nuqtalari kabi boshqa tarmoq qurilmalarining joylashuvi va tafsilotlarini yozib
oling. Ushbu inventarizatsiya baholash uchun asos bo'lib xizmat qiladi va tarmoq
dizayni haqida muhim ma'lumotlarni beradi.
3-qadam: jismoniy sayt so'rovini o'tkazing
Haqiqiy simsiz qamrovni va turli sohalarda signal sifatini baholash uchun
saytni jismoniy tekshiruvdan o'tkazing. Potentsial o'lik joylarni yoki shovqinlarni
topish uchun maxsus uskunalar yordamida signal kuchini o'lchang. Ushbu
ma'lumotlardan foydalangan holda eng yaxshi qamrov uchun kirish nuqtalarini
strategik joylashtirishingiz mumkin.
12

4-Qadam: Tarmoq Ishlashini Baholang
Ishlashni sinash vositalari yordamida ishlashning muhim ko'rsatkichlarini,
shu jumladan o'tkazuvchanlik, kechikish va paket yo'qotilishini
o'lchang. Ma'lumotlarni tahlil qilish orqali tarmoqning ishlashi kutilganidan kam
bo'lgan potentsial sabablar va hududlarni aniqlang.
5-Qadam: Tarmoq Xavfsizligini Baholang
Simsiz tarmoqlarda xavfsizlik birinchi o'rinda turadi. Shifrlashning kuchli
tomonlarini, autentifikatsiya usullarini va tarmoq xavfsizligi protokollarini tahlil
qiling. Har qanday potentsial zaif tomonlarni aniqlang va tarmoq qonuniy va
sanoat standartlariga mos kelishiga ishonch hosil qiling.
6-Qadam: Foydalanuvchi Tajribasini Tahlil Qiling
Oxirgi foydalanuvchilarning simsiz tarmoq haqidagi tasavvurlari haqida
bilish uchun ularning ma'lumotlarini to'plang. Ulanish muammolari, sust ishlash
yoki boshqa potentsial og'riq nuqtalari haqida ko'proq bilish uchun so'rovlar yoki
intervyular o'tkazing.
7-qadam: kelajakda o'sishni rejalashtiring
13

Qurilmalar sonining ko'payishi yoki kengroq xizmat ko'rsatish sohasi kabi
kelajakdagi tarmoq talablarini kutish kerak. Tarmoq kengaytiriladigan va ishlashni
yo'qotmasdan ortib borayotgan talabni bajarishga tayyor bo'ling.
8-Qadam: Kerakli Yaxshilanishlarni Amalga Oshiring
Baholash natijalari asosida takomillashtirishni birinchi o'ringa qo'ying va
amalda qo'llang. Bu kirish nuqtalarini ko'chirish, dasturiy ta'minotni o'zgartirish,
xavfsizlikni kuchaytirish yoki tarmoq uskunalarini almashtirishga olib kelishi
mumkin.
Simsiz tarmoqni to'liq baholash tarmoq ish faoliyatini optimallashtirish,
xavfsizlikni kuchaytirish va foydalanuvchilarga uzluksiz ulanish tajribasini taqdim
etishning kalitidir. Ushbu keng qamrovli qo'llanmaga rioya qilgan holda,
tashkilotlar potentsial muammolarni faol ravishda aniqlashi va hal qilishi mumkin,
natijada simsiz infratuzilmasining to'liq imkoniyatlarini ishga soladi. Muntazam
baholash raqamli asrning rivojlanayotgan talablariga rioya qilish uchun juda
muhimdir, bu sizning simsiz tarmog'ingiz samarali va ishonchli ulanishda birinchi
o'rinda turishini ta'minlaydi.
14

3. Tarmoq xavfsizligini baholash
Mamlakatimiz siyosatining ustuvor yo‘nalishlariga kiritilgan kompyuter va
axborot texnologiyalari, telekomunikatsiya, ma’lumotlarni uzatish tarmoqlari,
Internet xizmatlaridan foydalanish rivojlanmoqda va modernizatsiyalashmoqda.
Jamiyatimizning barcha sohalariga kundalik hayotimizga zamonaviy axborot
texnologiyalarini keng joriy etish istiqboldagi maqsadlarimizga erishishni
ta’minlaydi. Har bir soha faoliyatida Internet tarmog‘idan foydalanish ish
unumdorligini oshirmoqda.
Aynan tarmoqdan foydalangan holda tezkor ma’lumot almashish vaqtdan
yutish imkonini beradi. Xususan, yurtimizda Elektron hukumat tizimi
shakllantirilishi va uning zamirida davlat boshqaruv organlari hamda aholi
o‘rtasidagi o‘zaro aloqaning mustahkamlanishini tashkil etish tarmoqdan
foydalangan holda amalga oshadi. Tarmoqdan samarali foydalanish demokratik
axborotlashgan jamiyatni shakllantirishni ta’minlaydi. Bunday jamiyatda, axborot
almashinuv tezligi yuksaladi, axborotlarni yig‘ish, saqlash, qayta ishlash va
ulardan foydalanish bo‘yicha tezkor natijaga ega bo‘linadi.
Biroq tarmoqqa noqonuniy kirish, axborotlardan foydalanish va o‘zgartirish,
yo‘qotish kabi muammolardan himoya qilish dolzarb masala bo‘lib qoldi. Ish
faoliyatini tarmoq bilan bog‘lagan korxona, tashkilotlar hamda davlat idoralari
ma’lumot almashish uchun tarmoqqa bog‘lanishidan oldin tarmoq xavfsizligiga
jiddiy e’tibor qara-tishi kerak. Tarmoq xavfsizligi uzatilayotgan, saqlanayotgan va
qayta ishlanayotgan axborotni ishonchli tizimli tarzda ta’minlash maqsadida turli
vositalar va usullarni qo‘llash, choralarni ko‘rish va tadbirlarni amalga oshirish
orqali amalga oshiriladi. Tarmoq xavsizligini ta’minlash maqsadida qo‘llanilgan
vosita xavf-xatarni tezda aniqlashi va unga nisbatan qarshi chora ko‘rishi kerak.
Tarmoq xavfsizligiga tahdidlarning ko‘p turlari bor, biroq ular bir necha toifalarga
bo‘linadi:
 axborotni uzatish jarayonida hujum qilish orqali, eshitish va
o‘zgartirish (Eavesdropping);
15

 xizmat ko‘rsatishdan voz kechish; (Denial-of-service)
 portlarni tekshirish (Port scanning).
Axborotni uzatish jarayonida, eshitish va o‘zgartirish hujumi bilan telefon
aloqa liniyalari, internet orqali tezkor xabar almashish, videokonferensiya va faks
jo‘natmalari orqali amalga oshiriladigan axborot almashinuvida
foydalanuvchilarga sezdirmagan holatda axborotlarni tinglash, o‘zgartirish hamda
to‘sib qo‘yish mumkin. Bir qancha tarmoqni tahlillovchi protokollar orqali bu
hujumni amalga oshirish mumkin. Hujumni amalga oshiruvchi dasturiy ta’minotlar
orqali CODEC (video yoki ovozli analog signalni raqamli signalga aylantirib
berish va aksincha) standartidagi raqamli tovushni osonlik bilan yuqori sifatli,
ammo katta hajmni egallaydigan ovozli fayllar (WAV)ga aylantirib beradi. Odatda
bu hujumning amalga oshirilish jarayoni foydalanuvchiga umuman sezilmaydi.
Tizim ortiqcha zo‘riqishlarsiz va shovqinsiz belgilangan amallarni bajaraveradi.
Axborotning o‘g‘irlanishi haqida mutlaqo shubha tug‘ilmaydi. Faqatgina oldindan
ushbu tahdid haqida ma’lumotga ega bo‘lgan va yuborilayotgan axborotning o‘z
qiymatini saqlab qolishini xohlovchilar maxsus tarmoq xafvsizlik choralarini
qo‘llash natijasida himoyalangan tarmoq orqali ma’lumot almashish imkoniyatiga
ega bo‘ladilar. Tarmoq orqali ma’lumot almashish mobaynida yuborilayotgan
axborotni eshitish va o‘zgartirishga qarshi bir necha samarali natija beruvchi
texnologiyalar mavjud:
 IPSec (Internet protocol security) protokoli;
 VPN (Virtual Private Network) virtual xususiy tarmoq;
 IDS (Intrusion Detection System) ruxsatsiz kirishlarni aniqlash tizimi.
Ipsec (Internet protocol security) bu xavfsizlik protokollari hamda shifrlash
algoritmlaridan foydalangan holda tarmoq orqali xavfsiz ma’lumot almashish
imkonini beradi. Bu maxsus standart orqali tarmoqdagi kompyuterlarning o‘zaro
aloqasida dastur va ma’lumotlar hamda qurilmaviy vositalar bir-biriga mos
kelishini ta’minlaydi. Ipsec protokoli tarmoq orqali uzatilayotgan axborotning
16

sirliligini, ya’ni faqatgina yubo-ruvchi va qabul qiluvchiga tushunarli bo‘lishini,
axborotning sofligini hamda paketlarni autentifikatsiyalashni amalga oshiradi.
Zamonaviy axborot texnologiyalarni qo‘llash har bir tashkilotning rivojlanishi
uchun zaruriy vosita bo‘lib qoldi, Ipsec protokoli esa aynan quyidagilar uchun
samarali himoyani ta’minlaydi:
 bosh ofis va filiallarni global tarmoq bilan bog‘laganda;
 uzoq masofadan turib, korxonani internet orqali boshqarishda;
 homiylar bilan bog‘langan tarmoqni himoyalashda;
 elektron tijoratning xavfsizlik darajasini yuksaltirishda.
VPN (Virtual Private Network) virtual xususiy tarmoq sifatida ta’riflanadi.
Bu texnologiya foydalanuvchilar o‘rtasida barcha ma’lumotlarni almashish boshqa
tarmoq doirasida ichki tarmoqni shakllantirishga asoslangan, ishonchli himoyani
ta’minlashga qaratilgan. VPN uchun tarmoq asosi sifatida Internetdan
foydalaniladi.
VPN texnologiyasining afzalligi. Lokal tarmoqlarni umumiy VPN
tarmog‘iga birlashtirish orqali kam xarajatli va yuqori darajali himoyalangan
tunelni qurish mumkin. Bunday tarmoqni yaratish uchun sizga har bir tarmoq
qismining bitta kompyuteriga filiallar o‘rtasida ma’lumot almashishiga xizmat
qiluvchi maxsus VPN shlyuz o‘rnatish kerak. Har bir bo‘limda axborot almashishi
oddiy usulda amalga oshiriladi. Agar VPN tarmog‘ining boshqa qismiga ma’lumot
jo‘natish kerak bo‘lsa, bu holda barcha ma’lumotlar shlyuzga jo‘natiladi. O‘z
navbatida, shlyuz ma’lumotlarni qayta ishlashni amalga oshiradi, ishonchli
algoritm asosida shifrlaydi va Internet tarmog‘i orqali boshqa filialdagi shlyuzga
jo‘natadi. Belgilangan nuqtada ma’lumotlar qayta deshifrlanadi va oxirgi
kompyuterga oddiy usulda uzatiladi. Bularning barchasi foydalanuvchi uchun
umuman sezilmas darajada amalga oshadi hamda lokal tarmoqda ishlashdan hech
qanday farq qilmaydi. Eavesdropping hujumidan foydalanib, tinglangan axborot
tushunarsiz bo‘ladi.
17

Bundan tashqari, VPN alohida kompyuterni tashkilotning lokal tarmog‘iga
qo‘shishning ajoyib usuli hisoblanadi. Tasavvur qilamiz, xizmat safariga
noutbukingiz bilan chiqqansiz, o‘z tarmog‘ingizga ulanish yoki u yerdan biror-bir
ma’lumotni olish zaruriyati paydo bo‘ldi. Maxsus dastur yordamida VPN shlyuz
bilan bog‘lanishingiz mumkin va ofisda joylashgan har bir ishchi kabi faoliyat olib
borishigiz mumkin. Bu nafaqat qulay, balki arzondir.
VPN ishlash tamoyili. VPN tarmog‘ini tashkil etish uchun yangi qurilmalar
va dasturiy ta’minotdan tashqari ikkita asosiy qismga ham ega bo‘lish lozim:
ma’lumot uzatish protokoli va uning himoyasi bo‘yicha vositalar.
Ruxsatsiz kirishni aniqlash tizimi (IDS) yordamida tizim yoki tarmoq
xavfsizlik siyosatini buzib kirishga harakat qilingan usul yoki vositalar aniqlanadi.
Ruxsatsiz kirishlarni aniqlash tizimlari deyarli chorak asrlik tarixga ega. Ruxsatsiz
kirishlarni aniqlash tizimlarining ilk modellari va prototiplari kompyuter
tizimlarining audit ma’lumotlarini tahlillashdan foydalangan. Bu tizim ikkita
asosiy sinfga ajratiladi. Tarmoqqa ruxsatsiz kirishni aniqlash tizimi (Network
Intrusion Detection System) va kompyuterga ruxsatsiz kirishni aniqlash tizimiga
(Host Intrusion Detection System) bo‘linadi.
IDS tizimlari arxitekturasi tarkibiga quyidagilar kiradi:
 himoyalangan tizimlar xavfsizligi bilan bog‘liq holatlarni yig‘ib
tahlillovchi sensor qism tizimi;
 sensorlar ma’lumotlariga ko‘ra shubhali harakatlar va hujumlarni
aniqlashga mo‘ljallangan tahlillovchi qism tizimi;
18

 tahlil natijalari va dastlabki holatlar haqidagi ma’lumotlarni yig‘ishni
ta’minlaydigan omborxona;
 IDS tizimini konfiguratsiyalashga imkon beruvchi, IDS va
himoyalangan tizim holatini kuzatuvchi, tahlil qism tizimlari aniqlagan mojarolarni
kuzatuvchi boshqaruv konsoli.
Bu tizim ikkita asosiy sinfga ajratiladi. Tarmoqqa ruxsatsiz kirishni aniqlash
tizimi (Network Intrusion Detection System) va kompyuterga ruxsatsiz kirishni
aniqlash tizimiga (Host Intrusion Detection System) bo‘linadi. Tarmoqqa ruxsatsiz
kirishni aniqlash tizimi (NIDS) ishlash tamoyili quyidagicha:
1. tarmoqqa kirish huquqiga ega bo‘lgan trafiklarni tekshiradi;
2. zararli va ruxsatga ega bo‘lmagan paketlarga cheklov qo‘yadi.
Sanab o‘tilgan xavfsizlik bosqichlarini qo‘llagan holda Eavesdropping
tahdidiga qarshi samarali tarzda himoyalanish mumkin.
DOS (Denial-of-service) tarmoq hujumning bu turi xizmat qilishdan voz
kechish hujumi deb nomlanadi. Bunda hujum qiluvchi legal foydalanuvchilarning
tizim yoki xizmatdan foydalanishiga to‘sqinlik qilishga urinadi. Tez-tez bu
hujumlar infratuzilma resurslarini xizmatga ruxsat so‘rovlari bilan to‘lib toshishi
orqali amalga oshiriladi. Bunday hujumlar alohida xostga yo‘naltirilgani kabi
butun tarmoqqa ham yo‘naltirilishi mumkin. Hujumni amalga oshirishdan oldin
obyekt to‘liq o‘rganilib chiqiladi, ya’ni tarmoq hujumlariga qarshi qo‘llanilgan
himoya vositalarining zaifligi yoki kamchliklari, qanday operatsion tizim
o‘rnatilgan va obyekt ish faoliyatining eng yuqori bo‘lgan vaqti. Quyidagilarni
aniqlab va tekshirish natijalariga asoslanib, maxsus dastur yoziladi. Keyingi
bosqichda esa yaratilgan dastur katta mavqega ega bo‘lgan serverlarga yuboriladi.
Serverlar o‘z bazasidagi ro‘yxatdan o‘tgan foydalanuvchilarga yuboradi. Dasturni
qabul qilgan foydalanuvchi ishonchli server tomonidan yuborilganligini bilib yoki
bilmay dasturni o‘rnatadi. Aynan shu holat minglab hattoki, millionlab
kompyuterlarda sodir bo‘lishi mumkin. Dastur belgilangan vaqtda barcha
19

kompyuterlarda faollashadi va to‘xtovsiz ravishda hujum qilinishi mo‘ljallangan
obyektning serveriga so‘rovlar yuboradi. Server tinimsiz kelayotgan so‘rovlarga
javob berish bilan ovora bo‘lib, asosiy ish faoliyatini yurgiza olmaydi. Server
xizmat qilishdan voz kechib qoladi.
Xizmat qilishdan voz kechish hujumidan himoyalanishning eng samarali
yo‘llari quyidagilar:
 tarmoqlararo ekranlar texnologiyasi (Firewall);
 IPsec protokoli.
Tarmoqlararo ekran ichki va tashqi perimetrlarning birinchi himoya
qurilmasi hisoblanadi. Tarmoqlararo ekran axborot-kommunikatsiya texnologiya
(AKT)larida kiruvchi va chiquvchi ma’lumotlarni boshqaradi va ma’lumotlarni
filtrlash orqali AKT himoyasini ta’minlaydi, belgilangan mezonlar asosida axborot
tekshiruvini amalga oshirib, paketlarning tizimga kirishiga qaror qabul qiladi.
Tarmoqlararo ekran tarmoqdan o‘tuvchi barcha paketlarni ko‘radi va ikkala (kirish,
chiqish) yo‘nalishi bo‘yicha paketlarni belgilangan qoidalar asosida tekshirib,
ularga ruxsat berish yoki bermaslikni hal qiladi. Shuningdek, tarmoqlararo ekran
ikki tarmoq orasidagi himoyani amalga oshiradi, ya’ni himoyalanayotgan tarmoqni
ochiq tashqi tarmoqdan himoyalaydi. Himoya vositasining quyida sanab o‘tilgan
20

qulayliklari, ayniqsa, paketlarni filtrlash funksiyasi DOS hujumiga qarshi
himoyalanishning samarali vositasidir. Paket filtrlari quyidagilarni nazorat qiladi:
 fizik interfeys, paket qayerdan keladi;
 manbaning IP-manzili;
 qabul qiluvchining IP-manzili;
 manba va qabul qiluvchi transport portlari.
Tarmoqlararo ekran ba’zi bir kamchiliklari tufayli Dos hujumidan to‘laqonli
himoyani ta’minlab bera olmaydi:
 loyihalashdagi xatoliklar yoki kamchiliklar — tarmoqlararo
ekranlarning har xil texnologiyalari himoyalana-yotgan tarmoqqa bo‘ladigan
barcha suqilib kirish yo‘llarini qamrab olmaydi;
 amalga oshirish kamchiliklari — har bir tarmoqlararo ekran murakkab
dasturiy (dasturiy-apparat) majmua ko‘rinishida ekan, u xatoliklarga ega. Bundan
tashqari, dasturiy amalga oshirish sifatini aniqlash imkonini beradigan va
tarmoqlararo ekranda barcha spetsifikatsiyalangan xususiyatlar amalga
oshirilganligiga ishonch hosil qiladigan sinov o‘tkazishning umumiy
metodologiyasi mavjud emas;
 qo‘llashdagi (ekspluatatsiyadagi) kamchiliklar — tarmoqlararo
ekranlarni boshqarish, ularni xavfsizlik siyosati asosida konfiguratsiyalash juda
murakkab hisoblanadi va ko‘pgina vaziyatlarda tarmoqlararo ekranlarni noto‘g‘ri
konfiguratsiyalash hollari uchrab turadi. Sanab o‘tilgan kamchiliklarni IPsec
protokolidan foydalangan holda bartaraf etish mumkin. Yuqoridagilarni
umumlashtirib, tarmoqlararo ekranlar va IPsec protokolidan to‘g‘ri foydalanish
orqali DOS hujumidan yetarlicha himoyaga ega bo‘lish mumkin.
Port scanning hujum turi odatda tarmoq xizmatini ko‘rsatuvchi
kompyuterlarga nisbatan ko‘p qo‘llanadi. Tarmoq xavfsizligini ta’minlash uchun
ko‘proq virtual portlarga e’tibor qaratishimiz kerak. Chunki portlar ma’lumotlarni
21

kanal orqali tashuvchi vositadir. Kompyuterda 65 536ta standart portlar mavjud.
Kompyuter portlarini majoziy ma’noda uyning eshigi yoki derazasiga o‘xshatish
mumkin. Portlarni tekshirish hujumi esa o‘g‘rilar uyga kirishdan oldin eshik va
derazalarni ochiq yoki yopiqligini bilishiga o‘xshaydi. Agar deraza ochiqligini
o‘g‘ri payqasa, uyga kirish oson bo‘ladi. Hakker hujum qilayotgan vaqtda port
ochiq yoki foydalanilmayotganligi haqida ma’lumot olishi uchun Portlarni
tekshirish hujumidan foydalanadi.
Bir vaqtda barcha portlarni tahlil qilish maqsadida xabar yuboriladi, natijada
real vaqt davomida foydalanuvchi kompyuterning qaysi portini ishlatayotgani
aniqlanadi, bu esa kompyuterning nozik nuqtasi hisob-lanadi. Aynan ma’lum
bo‘lgan port raqami orqali foydalanuvchi qanday xizmatni ishlatayotganini aniq
aytish mumkin. Masalan, tahlil natijasida quyidagi port raqamlari aniqlangan
bo‘lsin, aynan shu raqamlar orqali foydalanilayotgan xizmat nomini aniqlash
mumkin
 Port #21: FTP (File Transfer Protocol) fayl almashish protokoli;
 Port #35: Xususiy printer server;
 Port #80: HTTP traffic (Hypertext Transfer [Transport] Protocol) gipermatn
almashish protokoli;
 Port #110: POP3 (Post Office Protocol 3) E-mail portokoli.
Portlarni tekshirish hujumiga qarshi samarali himoya yechimi tarmoqlararo
ekran texnologiyasidan unumli foydalanish kutilgan natija beradi. Barcha portlarni
22

bir vaqtda tekshirish haqidagi kelgan so‘rovlarga nisbatan tarmoqlararo ekranga
maxsus qoida joriy etish yo‘li bilan hujumni bartaraf etish mumkin.
Tarmoq xavfsizligi
Yillar davomida tashkilotlar kichik shaharcha aholisi uylarining eshiklarini
qulflamagandek tarmoq xavfsizligiga e’tiborsiz edi. Internet va global tarmoqning
keng tarqalishi tarmoqqa bo‘lgan bunday munosabatga o‘z ta’sirini o‘tkazishi
natijasida ochiq eshiklar yopiladigan va qulflanadigan bo‘ldi.
Xavfsizlik nima uchun muhim?
Xavfsizlik muhimdir, chunki kompyuter tizimlari va tarmoqlari
himoyalanishi zarur bo‘lgan keng spektrdagi axborot va resurslarni o‘zida
saqlaydi. Siz Internet orqali xarid qilish uchun o‘z kredit kartangizdan
foydalanganingizda siz shartnoma tuzayotgan vaqtda internetdagi sotuvchi sizga
xavfsiz aloqa ta’minlayotganiga ishonasiz va Siz berayotgan ma’lumotlar uchun
hech qanday xavf yo‘qligiga ishonch bildirasiz Bugungi kundagi identifikatsiyaga
tahdid yuqori bo‘lgan davrda tashkilot xodimlari Xavfsizlik bo‘limiga o‘zining
ijtimoiy himoya nomeri yoki oilaga oid axborot kabi shaxsiy ma’lumotlari
himoyadaligiga ishonadi. Talaba tajriba natijalarini kiritayotganida har gal
kompyuterda ishlash imkoni borligi va dastur ishlayotganiga ishonch hosil qiladi.
Bular nima uchun tarmoq xavfsizligi zarurligini namoyon etuvchi ba’zi
sabablardir. Bu va boshqa sabablarni quyidagi guruhlarga ajratishimiz mumkin:
1. Axborot va resurslarni shunday himoyasiki, bunda tijorat yoki tashkilotlar
muammo va uzilishlarsiz o‘z faoliyatini saqlab qoladi.
2. Tibbiy yozuvlar kabi shaxsiy ma’lumotlar maxfiyligi ta’minlanishi
kafolatlanadi
3. Identifikatsiya va kredit kartalarini o‘g‘irlanishidan himoya etadi.
23

4. Ish jarayonlari oqimini oila a’zolari, talabalar va tashkilot xodimlarining
ishlashi va o‘yinlar o‘ynashida to‘xtash va buzilishlar yuz bermaydigan etib,
engillashtiradi.
5. Kompyuter xakerlarini keyingi zararli hujumlar uyushtirishdan to‘xtatadi.
Xavfsizlik bo‘yicha amaliy tayyorgarliklar
Hujumlardan amaliy himoyalanish mustahkamlikni oshirish jarayonidagi
qadamdir. Mustahkamlikni oshirish o‘z tarkibiga tarmoq himoyasi va operatsion
tizim usullari orqali hujumni to‘xtatish yoki oldini olish uchun belgilangan
vazifalarni qabul qiladi. Siz ishlayotgan tizimni mustahkamlash yo‘lida bir nechta
umumiy qadamlar mavjud:
1. Operatsion tizim va tarmoq himoyasi imkoniyatlari bo‘yicha imkoni
boricha ko‘proq ma’lumot bilishga intiling va ulardan foydalanishni o‘rganing.
2. Yangi hujumlar va ularni qayta ishlash uchun himoya tashklotlarining
veb-sahifalarida tez-tez maslaxat olib turing.
3. Operatsion tizimni ishlatishingiz uchun absolyut zarur bo‘lgan xizmat va
jarayonlarnigina yuriting va kerak bo‘lmaydiganlarini o‘chirib tashlang, chunki
bunda hujumchilar foydalanishi mumkin bo‘lgan ochiq TCP/UDP portlar va
operatsion tizim dasturlari va jarayonlari sonini kamaytiradi (hujum maydonini
kamaytirish deb ham ataladi).
4. Imkon bo‘lsa, alohida server, fayrvol va marshrutizatorlardan
foydalaning. Ko‘p funksiya bajaradigan kompyuter va tarmoq qurilmalari
hujumchilar uchun ko‘p ochiq darchalar yaratishi mumkin. Masalan, internet, DNS
va marshrutizatsiya funksiyalarini yagona serverda jamlamang. Alohida server va
qurilmalarni boshqarish ham soddaroq, himoya etish ham osonroq.
5. Operatsion tizimning foydalanuvchi login va parollari, himoyalangan
guruhlar, huquqlar, himoyalanish siyosatlari, loginni o‘chirish, himoya
24

protokollari, shifrlash va autentifikatsiya kabi himoya uchun mo‘ljallangan
imkoniyatlarini o‘rganing va ulardan foydalaning.
Hujumchilarga qarshi imkoni boricha ko‘proq to‘siqlar qo‘ying.
6. Muntazam ravishda himoya tizimida yuzaga kelishi mumkin bo‘lgan
darchalarning joyini aniqlash va shu erga yo‘naltirilgan himoyalash kabi usullar
qanday o‘rnatilganini tekshirib boring.
7. Foydalanuvchilarni ongli ravishda himoyalanishga o‘rgatib boring.
8. Hujum yo‘qligiga ishonch hosil qilish uchun doimiy ravishda operatsion
tizimni nazorat qilib boring.
9. Bir operatsion tizim, masalan, Mac OS X boshqa operatsion tizim, misol
uchun, Windows 7 dan hujumga kamroq moyil, deb, xato qilmang. Barcha
operatsion tizimlar o‘z nozik tomonlariga ega va hujumchilar barcha turdagi
operatsion tizimlarga hujum uyushtirish uchun zararli dasturlar yozishadi. Android
va iOS kabi mobil operatsion tizimlar ham bundan mustasno emas. Masalan,
Android asosidagi smartfon va planshetlar chiqqanining birinchi yilidayoq ularga
bo‘lgan hujumlar soni asosan dastur yuklash orqali hujum hisobiga 400 foizga
oshdi. iOS mobil qurilmalariga bo‘lgan hujumlar Android qurilmalariga nisbatan
ko‘p bo‘lmaganiga qaramasdan, ularga bo‘lgan hurujlar ham o‘sdi.
Operatsion tizimning himoya imkoniyatlaridan foydalanish
Operatsion tizimlar tizim mustahkamligini ta’minlovchi ko‘p imkoniyatlarga ega.
Sozlash mumkin bo‘lgan imkoniyatlarning ba’zilari quyidagilardir:
1. Tarmoq tizimida ro‘yxatdan o‘tgan har bir foydalanuvchi tizimga
mustahkam parol ь bilan kirishni talab eting.
2. Foydalanuvchilar tarmoqqa kirishi vaqtida autentifikatsiya va
shifrlashning operatsion tizimlaringiz taklif eta oladigan eng mukammal
shakllaridan foydalaning.
25

3. Tarmoq ulanishlari uchun raqamli sertifikatsiyali himoyadan foydalaning.
Raqamli sertifikatsiya tarmoq kompyuterlari o‘rtasida uzatish asl ekanligini
tekshirish, ya’ni ulanayotgan qurilmalar haqiqatda o‘zligi ekanligiga ishonch hosil
qilish uchun zarur.
4. Jild va fayllar xavfsizligi uchun huquqlarni sozlab qo‘ying.
5. Umumiy foydalanish huquqlari kabi umumiy foydalaniladigan resurs
himoyasidan flydalaning.
6. Foydalanuvchilar uchun “qiyin” parol ь talabi va tarmoqqa ma’lum marta
kira olmagandan keyin foydalanuvchi hisob yozuvini bloklash kabi xavfsizlik
siyosatini o‘rnating.
7. Simsiz tarmoq uchun tizimda mavjud eng yuqori himoya darajasini
o‘rnating.
8. Uzoqdan ulanishlar, ayniqsa simsiz tarmoqlar xavsizligi uchun Virtual
xususiy tarmoq – VPNdan foydalaning.
9. Muntazam ehtiyot uchun nusxalash kabi buzilishdan keyin tiklash
texnologiyalaridan foydalaning.
Mavjud tarmoqlar
Hatto ko‘p narsani biladigan odamlar ham ba’zida uyga ishdan nozik
ma’lumotni olib kelishi va operatsion tizimning himoya imkoniyatlaridan
foydalana olmasligi mumkin. Bir misol – yuqori lavozimda ishlovchi havfsizlik
xizmati ofitseri mahfiy fayllarni uyda ular bilan ishlash uchun olib kelgan, deylik.
Bu fayllar etarlicha himoyalanmagan va ihtiyoriy odam, shuningdek, Internet
orqali hujum uyushtiruvchi yoki chet el razvedka agentligining josusi tomonidan
ochib ko‘rish mumkin.
Boshqa bir misolda kompaniyaning server administratori o‘z uyidan
uzoqdan ulanish usuli bilan serverga ba’zi texnik xizmatlar ko‘rsatish uchun
kirgan. Afsuski, uning uy kompyuteri virus tekshiruvchi dasturdagi yangilanish
26

xizmatining vaqti tugagan sababli virus bilan zararlangan edi. Natijada virus
serverga o‘tib ketdi.
Tarmoq xavfsizligi imkoniyatlaridan foydalanish
Siz tarmoqda ishlata oladigan bir nechta mustahkamlash usullari mavjud.
Ulardan ba’zi usullar maxsus tarmoq uskunalaridan foydalanishni talab etadi,
boshqalari esa o‘z ichiga dasturiy ta’minotni oladi. Tarmoqni mustahkamlash
usullarining eng oddiylari quyidagilarni o‘z ichiga oladi:
1. tarmoqning ma’lum qismlariga kim kirganini nazorat qilish uchun
tarmoqni kommutator va marshrutizator asosida loyihalash;
2. tarmoq fayrvollari va opersion tizim fayrvollaridan foydalanish;
3. xavfsizroq simli tarmoqlarni loyihalashda yulduzsimon tarmoq
topologiyasidan foydalanish;
4. tarmoqdagi faollikni muntazam nazorat qilish.
27

Xulosa
Xulosa qilib aytganda, Acrylic WiFi Professional v3.05770.30583 dasturi
WiFi tarmoqlarini samarali boshqarish, tahlil qilish va xavfsizligini ta’minlash
uchun zamonaviy va ishonchli vosita hisoblanadi. Ushbu dastur orqali nafaqat
mavjud tarmoq holatini ko‘rish, balki uni optimallashtirish, rivojlantirish va
himoya qilish bo‘yicha aniq choralarni amalga oshirish mumkin. O‘quv
jarayonida, korxonalarda va tadqiqot ishlarida undan foydalanish tarmoq
texnologiyalari bo‘yicha chuqur bilimga ega bo‘lish imkonini beradi
28

Foydalanilgan adabiyotlar ro‘yxati
1. Ахмедов А.Ш., Мухамедов Ш.Б. ― Компьютер тармоқлари . –
Тошкент: «Sharq», 2020. – 264 б.
2. Stallings, W. ― Wireless Communications and Networks . – Pearson
Education, 2009. – 624 p.
3. Acrylic WiFi Official Documentation – Acrylic WiFi Professional User
Manual . – https://www.acrylicwifi.com (murojaat sanasi: 2025.04.25).
4. Фазылов Ж . Ф ., Қурбонов Н . А . ― Компьютер тармоқлари ва
маълумот узатиш . – Тошкент : Fan va texnologiya, 2022. – 198 б .
5. Овезов Б . Н . ― Axborot texnologiyalari va tizimlari . – Тошкент :
Iqtisodiyot, 2021. – 215 б .
6. Tanenbaum, A. S., Wetherall, D. J. ― Computer Networks (5th Edition) .
– Prentice Hall, 2010. – 960 p.
7. Жонсон М . ― WiFi tarmoqlarini boshqarish va xavfsizlik . – Moskva:
DIAsoft, 2018. – 287 б .
29

Sotib olish