Informatika va axborot texnologiyalari darslarida Power point vositasida interaktiv viktorinalar yaratish usullari - Informatika va AT - Kurs ishlari

Dokument ma'lumotlari

Narxi	16000UZS
Hajmi	34.3KB
Xaridlar	0
Yuklab olingan sana	13 Noyabr 2025
Kengaytma	docx
Bo'lim	Kurs ishlari
Fan	Informatika va AT

Informatika va axborot texnologiyalari darslarida Power point vositasida interaktiv viktorinalar yaratish usullari

Sotib olish

MUNDARIJA
Kirish ……………………………………………………………………..……… 3
I bob. PowerPoint dasturida interaktiv taqdimotlar yaratishning nazariy asoslari
1.1. PowerPoint dasturining ta’lim jarayonidagi ahamiyati va imkoniyatlari …… 6
1.2. Interaktiv taqdimotlar tushunchasi, turlari va ularni o’qitish jarayonida
qo’llash ……………………………………………………..…………………….. 9
II bob. PowerPoint vositasida interaktiv viktorinalar yaratish texnologiyasi
2.1. Interaktiv viktorinalarni loyihalash va yaratish bosqichlari ……………… 12
2.2. PowerPoint’da viktorina elementlarini (giperhavola, animatsiya, tugmalar)
orqali yaratish amaliy usullari
……………………………………………………………………….….. 15
Xulosa va tavsiyalar …………………………………………………………… 18
Foydalanilgan adabiyotlar ro’yxati ……………………….…………………… 19
Ilovalar ………………………………………………………………………… 20
1

KIRISH
Hozirgi davrda inson faoliyatining deyarli barcha sohalari axborot
texnologiyalari bilan bevosita bog’liq bo’lib bormoqda. Jamiyatning har bir
jabhasida raqamli texnologiyalar, kompyuter tizimlari, dasturiy vositalar va
internet tarmog’ining ahamiyati tobora ortib borayotgani bu sohada chuqur bilimga
ega bo’lgan mutaxassislarni tayyorlash zaruratini kuchaytirmoqda. Shu nuqtai
nazardan, ta’lim jarayonida informatika fanining o’rni va ahamiyati beqiyosdir.
Ayniqsa, zamonaviy darslarni samarali tashkil etishda, o’quvchilarda ijodkorlik,
mantiqiy fikrlash, mustaqil izlanish va raqamli savodxonlikni shakllantirishda
interaktiv texnologiyalarning o’rni beqiyos hisoblanadi.
Informatika fanini o’qitishda o’quvchilarning darsga bo’lgan qiziqishini
oshirish, ularni faol fikrlashga undash va olgan bilimlarini mustahkamlash uchun
turli interaktiv metodlardan, xususan, axborot-kommunikatsiya texnologiyalari
vositalaridan foydalanish zarur. Bugungi kunda o’qituvchilar nafaqat bilim
beruvchi, balki o’quvchilarni o’z fikrini erkin ifoda etishga, tahlil qilishga,
muammoni mustaqil hal etishga yo’naltiruvchi shaxs sifatida faoliyat yuritmoqda.
Shu sababli, dars jarayonida an’anaviy usullarni zamonaviy AKT vositalari bilan
uyg’unlashtirish o’qitish samaradorligini sezilarli darajada oshiradi.
Microsoft PowerPoint dasturi — o’quv jarayonini vizuallashtirish, darsni
jonlantirish va o’quvchilarni faollashtirish imkonini beruvchi eng qulay taqdimot
vositalaridan biridir. Ushbu dastur yordamida o’qituvchi nafaqat ma’ruza yoki
slayd ko’rinishidagi materiallarni tayyorlaydi, balki interaktiv dars elementlari,
testlar, o’yinlar va viktorinalarni ham yaratishi mumkin. Ayniqsa, interaktiv
viktorinalar o’quvchilarning darsdagi ishtirokini oshiradi, ular o’z bilimlarini
sinovdan o’tkazish imkoniyatiga ega bo’ladi, bu esa darsni qiziqarli va samarali
qiladi.
Zamonaviy ta’limda “interaktivlik” tushunchasi markaziy o’rin tutadi. Bu
tushuncha o’qituvchi va o’quvchi o’rtasidagi faol muloqot, o’zaro fikr almashish,
tahlil qilish, natijaga yo’naltirilgan faoliyatni bildiradi. Interaktiv o’qitish metodlari
o’quvchini bilimni tayyor shaklda qabul qiluvchi emas, balki uni faol yaratuvchi
2

sifatida shakllantiradi. Shu sababli, PowerPoint dasturida yaratilgan interaktiv
viktorinalar dars jarayonida o’quvchilarning faol ishtirokini ta’minlash, ularning
mustaqil fikrlash, tezkor javob berish, mantiqiy bog’lanishlarni topish
ko’nikmalarini rivojlantirishga xizmat qiladi.
O’zbekiston Respublikasi Prezidentining ta’lim tizimini raqamlashtirish va
innovatsion yondashuvlarni joriy etish bo’yicha qabul qilgan farmon va qarorlari,
xususan, “Raqamli O’zbekiston – 2030” strategiyasi, “Yangi O’zbekistonning
Taraqqiyot strategiyasi”, “Maktab ta’limini rivojlantirish bo’yicha milliy dastur”
hujjatlari axborot texnologiyalarini ta’lim tizimiga keng joriy etishning ustuvor
yo’nalishlarini belgilab berdi. Ushbu hujjatlarda ta’lim sifati va samaradorligini
oshirishda zamonaviy dasturiy vositalardan foydalanish, raqamli ta’lim resurslarini
yaratish va o’qituvchilarni AKT kompetensiyalariga ega bo’lishini ta’minlash
asosiy vazifalardan biri sifatida ko’rsatib o’tilgan.
Bugungi kunda informatika fanini o’qitishda o’quvchilarning faolligini
oshirishning samarali yo’llaridan biri bu PowerPoint dasturidan foydalangan holda
interaktiv o’yinlar va viktorinalar tashkil etishdir. Viktorina — bu o’quvchilar
bilimini mustahkamlash, darsni qiziqarli tarzda yakunlash yoki yangi mavzuga
tayyorgarlik sifatida qo’llaniladigan o’yin shaklidagi ta’lim vositasidir. Agar u
PowerPoint dasturida yaratilsa, u yanada jozibador, tezkor va qulay bo’ladi.
Slaydlar orqali tuzilgan savollar, variantlar, javob tugmalari, animatsiyalar va
giperhavolalar yordamida viktorina avtomatik tarzda ishlaydi. Natijada o’quvchi
o’z javobining to’g’riligini darhol ko’rishi mumkin, bu esa teskari aloqa
mexanizmini yaratadi.
Interaktiv viktorinalarni yaratish uchun o’qituvchi PowerPoint dasturining
keng imkoniyatlaridan foydalanadi. Masalan, “Trigger” funksiyasi yordamida
foydalanuvchi tomonidan bosilgan tugmaga muayyan animatsiyani biriktirish
mumkin. “Hyperlink” orqali esa slaydlar o’rtasida tezkor o’tish, to’g’ri yoki
noto’g’ri javoblarni ajratish, natijalarni ko’rsatish funksiyalari amalga oshiriladi.
Shu tarzda yaratilgan taqdimot nafaqat o’qituvchi uchun qulay, balki o’quvchi
3

uchun ham vizual, interaktiv va eslab qolish oson bo’lgan ta’lim vositasiga
aylanadi.
Ta’lim jarayonida PowerPoint asosida yaratilgan interaktiv viktorinalarning
pedagogik ahamiyati juda katta. U o’quvchilarning bilish faoliyatini faollashtiradi,
ularni darsda faol qatnashishga, savollarga tezkor javob berishga undaydi, raqobat
muhitini yaratadi. Shu bilan birga, o’quvchi o’z bilimlarini tahlil qilishni, o’z
fikrini himoya qilishni, mantiqiy fikrlashni o’rganadi. Bu esa nafaqat informatika,
balki boshqa fanlarni o’rganishda ham foydali ko’nikmalarni shakllantiradi.
PowerPoint dasturida yaratilgan viktorinalar o’qituvchiga ham katta
qulayliklar yaratadi. Masalan, u dars jarayonida vaqtni tejaydi, o’quvchilar bilimini
baholashni avtomatlashtiradi, o’qituvchi va o’quvchi o’rtasida samimiy raqobat
muhiti yaratadi. Shu bilan birga, har bir o’quvchi o’zining javob natijasini darhol
ko’ra olgani sababli, baholashda shaffoflik ta’minlanadi.
Interaktiv viktorinalarni yaratish texnologiyasi o’qituvchidan nafaqat texnik
ko’nikmalarni, balki ijodiy yondashuvni ham talab qiladi. Har bir savolni
ifodalashda uning mantiqiyligi, qiziqarli bo’lishi, o’quvchilar yoshiga mosligi va
o’rganilayotgan mavzuga bevosita bog’liqligi e’tiborga olinadi. Shu tariqa,
PowerPoint yordamida yaratilgan interaktiv taqdimotlar o’qitishning yangi
bosqichiga yo’l ochadi — bunda o’quvchi passiv tinglovchi emas, balki faol
ishtirokchi sifatida dars jarayonida qatnashadi.
Ushbu kurs ishining dolzarbligi shundan iboratki, bugungi kunda
maktablarda informatika fanini o’qitish jarayonida interaktiv metodlardan samarali
foydalanish ta’lim sifati va o’quvchilarning motivatsiyasini oshirishda muhim
omilga aylanmoqda. Ayniqsa, PowerPoint dasturining o’zida mavjud bo’lgan
oddiy, ammo kuchli funksiyalar yordamida o’qituvchi o’quvchilarga yangi
mavzuni tushuntirish bilan birga, ularning bilimini test tarzida sinovdan o’tkazishi,
o’yin orqali rag’batlantirishi mumkin. Bu jarayon darsni jonlantiradi,
o’quvchilarning e’tiborini kuchaytiradi va mustahkamlash bosqichini samaraliroq
qiladi.
4

Kurs ishining maqsadi — PowerPoint dasturidan foydalanib, informatika
darslarida interaktiv viktorinalar yaratish usullarini o’rganish, ularning o’quv
jarayonidagi ahamiyatini tahlil qilish va amaliy qo’llash bo’yicha tavsiyalar ishlab
chiqishdan iborat.
Tadqiqotning vazifalari quyidagilardan iborat:
– PowerPoint dasturining didaktik imkoniyatlarini o’rganish;
– interaktiv taqdimot va viktorina tushunchalarini tahlil qilish;
– interaktiv viktorinalarni yaratish bosqichlarini aniqlash va amaliy misollar
asosida ko’rsatish;
– o’qitish jarayonida PowerPoint vositalaridan foydalanishning
samaradorligini aniqlash.
Kurs ishining obyekti — umumta’lim maktablarida informatika fanini
o’qitish jarayoni. Predmeti esa — PowerPoint dasturi yordamida o’quvchilarning
bilimini mustahkamlashga qaratilgan interaktiv viktorinalarni yaratish usullaridir.
Ushbu kurs ishining ilmiy yangiligi shundan iboratki, unda PowerPoint
dasturining an’anaviy taqdimot vositasi sifatidagi roli kengaytiriladi va u interaktiv
o’qitish vositasi sifatida talqin qilinadi. Natijada o’qituvchi va o’quvchi o’rtasidagi
muloqot jarayoni yanada samarali tus oladi.
Tadqiqotning amaliy ahamiyati shundaki, ishda keltirilgan uslubiy tavsiyalar
va interaktiv viktorina yaratish texnikalari nafaqat informatika fanida, balki boshqa
fanlarni o’qitishda ham qo’llanishi mumkin. Ayniqsa, darslarni raqamli vositalar
yordamida qiziqarli, samarali va ijodiy shaklda tashkil etish istagidagi
o’qituvchilar uchun ushbu material amaliy qo’llanma sifatida xizmat qiladi.
Xulosa qilib aytganda, PowerPoint dasturida interaktiv viktorinalar yaratish
bugungi ta’lim tizimining muhim ehtiyojlaridan biridir. Bu nafaqat o’quvchilarning
bilimini baholash, balki ularni dars jarayonida faol ishtirok etishga, mantiqiy
fikrlashga, o’z fikrini erkin ifoda etishga va raqamli savodxonlikni oshirishga
xizmat qiladi. Shu sababli, mazkur kurs ishida PowerPoint vositalaridan
5

foydalanish orqali informatika darslarini yanada interaktiv, samarali va zamonaviy
shaklda tashkil etish masalalari chuqur o’rganiladi.
6

I BOB. POWERPOINT DASTURIDA INTERAKTIV
TAQDIMOTLAR YARATISHNING NAZARIY ASOSLARI
1.1. PowerPoint dasturining ta’lim jarayonidagi ahamiyati va
imkoniyatlari
Bugungi kunda ta’lim tizimida axborot-kommunikatsiya texnologiyalaridan
foydalanish, xususan, taqdimot dasturlarini o’quv jarayoniga integratsiya qilish
o’qitishning ajralmas qismi bo’lib qoldi. Microsoft PowerPoint dasturi shu jihatdan
eng keng tarqalgan va samarali vositalardan biri hisoblanadi. U o’qituvchiga o’z
darslarini nafaqat og’zaki yoki yozma shaklda, balki vizual va interaktiv tarzda
yetkazish imkonini beradi. Bu esa o’quvchilarning mavzuni chuqurroq anglashiga,
e’tiborini jamlashiga va bilimni uzoq muddatli xotirada saqlab qolishiga yordam
beradi.
PowerPoint dasturi dastlab 1987-yilda Microsoft kompaniyasi tomonidan
yaratilgan bo’lib, uning asosiy maqsadi taqdimotlarni slaydlar orqali chiroyli,
tushunarli va tizimli tarzda namoyish etishdan iborat edi. Vaqt o’tishi bilan dastur
imkoniyatlari kengaydi, unda multimedia elementlari – rasmlar, videolar,
animatsiyalar, grafiklar, audio yozuvlar va interaktiv tugmalarni qo’llash
imkoniyati paydo bo’ldi. Bugungi kunda PowerPoint nafaqat taqdimot yaratish
vositasi, balki o’quv jarayonini tashkil etish, nazorat qilish, test va viktorinalar
yaratish, o’quv materiallarini vizual tarzda tahlil qilish uchun ham universal
platformaga aylandi.
Ta’lim jarayonida PowerPoint dasturining ahamiyati bir necha asosiy jihatlar
bilan belgilanadi. Birinchidan, u o’qituvchining axborotni o’quvchilarga sodda,
tushunarli va estetik shaklda yetkazish imkonini beradi. Ma’lumotlarning faqat
og’zaki bayoni bilan cheklanmay, ular rangli slaydlar, diagrammalar, jadval va
animatsiyalar orqali ifodalanganda o’quvchilarda mavzuga nisbatan qiziqish ortadi.
Bu o’z navbatida, dars samaradorligini oshiradi.
Ikkinchidan, PowerPoint dasturi yordamida o’qituvchi darsni strukturaviy
jihatdan aniq rejalashtirishi mumkin. Har bir slayd o’ziga xos mavzuga
bag’ishlanadi, muhim tushunchalar vizual tarzda ajratib ko’rsatiladi. Natijada, dars
7

jarayoni izchil, mantiqan to’g’ri va oson tushunarli bo’ladi. Bunday yondashuv
o’quvchilarning o’quv materialini tizimli tarzda idrok etishiga yordam beradi.
Uchinchidan, PowerPoint dasturi ta’lim jarayoniga multimedia yondashuvini
olib kiradi. Bu degani, matn, tasvir, tovush va video elementlar birgalikda
ishlatiladi, bu esa turli idrok turlarini birlashtiradi. Masalan, o’quvchi bir vaqtning
o’zida ma’lumotni o’qiydi, eshitadi va ko’radi. Shu orqali u nafaqat eslab qoladi,
balki o’zlashtirgan ma’lumotni tahlil qilish, xulosa chiqarish qobiliyatini ham
rivojlantiradi.
To’rtinchidan, PowerPoint o’qituvchi va o’quvchi o’rtasida interaktiv
muloqot o’rnatishga yordam beradi. Dars jarayonida savol-javoblar, testlar,
tanlovlar, topshiriqlarni avtomatik tekshirish imkonini beruvchi slaydlar yaratiladi.
Bu o’zaro aloqani mustahkamlaydi, o’quvchilarda faol ishtirok, raqobat ruhini
oshiradi. Ayniqsa, o’yin elementlari va interaktiv tugmalardan foydalanish
o’quvchilarning motivatsiyasini sezilarli darajada kuchaytiradi.
Beshinchidan, PowerPoint dasturida yaratilgan taqdimotlar darsdan tashqari
faoliyatda ham samarali qo’llanilishi mumkin. Masalan, fan haftaliklari, tanlovlar,
seminarlar, ko’rgazmalar yoki loyiha ishlari taqdimotlarini tayyorlashda bu dastur
o’quvchilar uchun mustaqil ishlash, ijodiy yondashuv va o’z fikrini estetik tarzda
ifodalash imkonini beradi. Bu orqali o’quvchilar kompyuter savodxonligini
oshiradi, o’z fikrini vizual tarzda ifoda etish malakasini shakllantiradi.
PowerPoint dasturining ta’limdagi imkoniyatlarini yanada samarali qo’llash
uchun o’qituvchi uning asosiy funksiyalarini chuqur o’zlashtirishi lozim. Dasturda
mavjud dizayn shablonlari, slayd tartiblari, animatsiya effektlari, o’tish (transition)
usullari, giperhavolalar, triggerlar, multimedia qo’shimchalari va ob’yektlarni
boshqarish mexanizmlari o’quv materialini jozibador va dinamik holga keltirish
imkonini beradi. Masalan, “Animatsiya” paneli yordamida har bir ob’yektning
paydo bo’lishi, harakatlanishi yoki yo’qolish ketma-ketligini belgilash mumkin.
“Giperhavola” funksiyasi esa slaydlar o’rtasida interaktiv bog’lanish yaratishga
imkon beradi, bu esa dars jarayonini avtomatlashtiradi.
8

PowerPoint dasturi o’qituvchi uchun metodik jihatdan ham qulayliklar
yaratadi. U orqali dars konspektlarini, test topshiriqlarini, tushuntirish
materiallarini, laboratoriya ishlari bo’yicha ko’rsatmalarni bir butun tizim sifatida
tayyorlash mumkin. Bundan tashqari, har bir slaydda o’qituvchi izohlar yozib
qoldirishi, darsni onlayn tarzda o’tkazish uchun tayyor formatda saqlashi yoki
videodars shaklida eksport qilishi mumkin. Bu imkoniyatlar ayniqsa, masofaviy
ta’lim sharoitida muhim ahamiyat kasb etadi.
Ta’limda PowerPoint’ning psixologik-pedagogik ahamiyati ham e’tiborga
loyiqdir. Vizual materiallar inson idrokining eng faol kanallaridan biri bo’lgan
ko’rish orqali o’rganish jarayonini kuchaytiradi. Tadqiqotlarga ko’ra, inson miyasi
orqali qabul qilinadigan ma’lumotlarning 70 foizi ko’rish sezgilari orqali qayta
ishlanadi. Demak, taqdimot orqali berilgan ma’lumot og’zaki bayonga qaraganda
tezroq va samaraliroq o’zlashtiriladi. Shu sababli, PowerPoint yordamida o’tilgan
darslar o’quvchilarda mustahkam xotira, keng fikrlash, tahlil qilish, xulosa
chiqarish ko’nikmalarini rivojlantiradi.
Bundan tashqari, PowerPoint dasturi o’quvchilarda estetik didni, grafik
dizayn va axborotni tizimlashtirish qobiliyatini ham shakllantiradi. Har bir slaydni
tayyorlash jarayonida o’quvchi rang tanlash, matnni joylashtirish, rasm va
diagrammalardan foydalanish qoidalariga e’tibor beradi. Bu esa ularning nafaqat
informatika, balki boshqa fanlarni o’rganishda ham vizual tafakkurini
rivojlantiradi.
PowerPoint dasturining yana bir muhim jihati — moslashuvchanlik. Unda
yaratilgan taqdimotlar turli qurilmalarda (kompyuter, noutbuk, planshet, hatto
smartfonlarda) ishlaydi, ularni internet orqali almashish, elektron pochta yoki
bulutli saqlash tizimlari orqali yuborish oson. Shuningdek, taqdimotni video
formatga o’tkazish yoki PDF hujjat shaklida saqlash imkoniyati mavjud. Bu
o’qituvchiga o’quv materialini turli formatlarda tarqatish, darsni masofadan turib
tashkil etish yoki o’quvchilarga mustaqil o’rganish uchun topshiriq sifatida berish
imkonini beradi.
9

Shunday qilib, PowerPoint dasturi zamonaviy ta’lim jarayonida o’qituvchi
uchun ko’p funksiyali, qulay va ijodiy vosita hisoblanadi. U darsni samarali tashkil
etish, o’quvchilarning e’tiborini jalb etish, mavzuni chuqur o’zlashtirish, o’quv
jarayonini interaktivlashtirish va o’quvchilarning o’zlashtirish darajasini baholash
imkonini beradi. Ayniqsa, informatika fanida ushbu dasturdan foydalanish
o’quvchilarning raqamli kompetensiyalarini rivojlantirishda, ular uchun
o’rganilayotgan mavzuni hayotiy misollar bilan bog’lashda beqiyos ahamiyatga
ega.
PowerPoint dasturining ta’limdagi o’rni shunchalik kengki, u an’anaviy dars
shaklidan chiqib, innovatsion yondashuvlar — masalan, interaktiv taqdimotlar,
viktorinalar, o’yinli testlar, ta’limiy kvestlar kabi shakllarni yaratish uchun asosiy
platformaga aylanmoqda. Aynan mana shu imkoniyatlar tufayli keyingi bandlarda
PowerPoint vositasida interaktiv taqdimot va viktorinalarni yaratishning metodik
asoslari, bosqichlari va amaliy usullari batafsil tahlil qilinadi.
1.2. Interaktiv taqdimotlar tushunchasi, turlari va ularni o’qitish
jarayonida qo’llash
Zamonaviy ta’lim jarayoni o’qituvchi va o’quvchi o’rtasida faol muloqot,
o’zaro fikr almashish, tahlil va ijodiy faoliyat asosida kechadigan jarayon bo’lib,
bunda interaktiv yondashuv muhim o’rin tutadi. “Interaktiv” atamasi inglizcha
“interactive” so’zidan olingan bo’lib, “o’zaro ta’sir”, “hamkorlikda harakat qilish”
ma’nosini anglatadi. Demak, interaktiv taqdimot – bu o’quvchi va o’qituvchi
o’rtasida ikki tomonlama muloqotni ta’minlovchi, o’quvchini dars jarayoniga faol
jalb etuvchi, vizual va funksional jihatdan boy axborot resursi hisoblanadi.
An’anaviy taqdimotlarda o’qituvchi axborotni slaydlar orqali bir yo’nalishda
taqdim etadi, ya’ni o’quvchi faqat kuzatuvchi rolini bajaradi. Interaktiv
taqdimotlarda esa o’quvchi jarayonning bevosita ishtirokchisiga aylanadi. U
slaydlarda joylashtirilgan tugmalar, giperhavolalar yoki animatsion elementlar
yordamida taqdimotning borishini boshqaradi, savollarga javob beradi, mustaqil
10

tanlov qiladi. Bu esa o’quv jarayonini faollashtiradi, o’quvchilarning diqqatini
jamlaydi va o’rganilayotgan mavzuni yanada chuqurroq anglashiga yordam beradi.
Interaktiv taqdimotlar o’zining tuzilishi, maqsadi va funksional
xususiyatlariga ko’ra bir necha turlarga bo’linadi. Eng ko’p qo’llaniladigan turlar
quyidagilar:
1. Tushuntiruvchi (ma’lumot beruvchi) interaktiv taqdimotlar –
o’quvchilarga yangi mavzuni tushuntirishda, muhim tushunchalar va jarayonlarni
ko’rgazmali tarzda ifodalashda qo’llaniladi. Bu turdagi taqdimotlarda matn, rasm,
diagramma, animatsiya va video materiallar uyg’unlashgan bo’ladi.
2. Nazorat qiluvchi (test yoki viktorina shaklidagi) interaktiv taqdimotlar –
o’quvchilarning bilimini tekshirish, teskari aloqa o’rnatish, o’zlashtirish darajasini
aniqlash uchun mo’ljallangan. Bunda savollar, javob variantlari, to’g’ri yoki
noto’g’ri javoblarga o’tish uchun giperhavolalar qo’llaniladi.
3. O’yinli interaktiv taqdimotlar – o’quvchilarni rag’batlantirish, darsni
qiziqarli o’tkazish, stressni kamaytirish va musobaqaviy muhit yaratish maqsadida
ishlatiladi. Ular ko’pincha “Krossvord”, “Kim topqir?”, “Bilimlar auksioni” kabi
shakllarda yaratiladi.
4. Loyiha taqdimotlari – o’quvchilar tomonidan mustaqil tayyorlanadi va
ma’lum bir mavzuda tahlil, tadqiqot natijasini ifodalaydi. Bunda interaktiv
elementlar taqdimotning yanada jozibador bo’lishini ta’minlaydi.
Interaktiv taqdimotlarning asosiy o’ziga xosligi shundaki, ular o’qitish
jarayonida o’quvchilarning kognitiv, emotsional va faol ishtirokini uyg’otadi.
Kognitiv faollik o’quvchining bilish faoliyatini rag’batlantiradi — u axborotni
mustaqil tahlil qiladi, savollarga javob topadi, o’z fikrini bildiradi. Emotsional
faollik esa o’quvchini jarayonga qiziqish bilan jalb qiladi, bu esa o’zlashtirish
samaradorligini oshiradi. Faol ishtirok esa o’quvchini darsning markaziga olib
chiqadi, uni passiv tinglovchidan faol ijrochiga aylantiradi.
PowerPoint dasturi interaktiv taqdimotlar yaratish uchun eng qulay
vositalardan biridir. Dasturda mavjud “Hyperlink”, “Trigger”, “Action”,
“Animation Pane”, “Slide Master” kabi funksiyalar orqali taqdimotga dinamik
11

elementlar qo’shish, foydalanuvchi harakatiga mos reaksiya beradigan
mexanizmlar yaratish mumkin. Masalan, o’quvchi “To’g’ri javob” tugmasini
bossa, u avtomatik tarzda keyingi slaydga o’tadi yoki rag’batlantiruvchi xabar
chiqadi; “Noto’g’ri javob” bosilganda esa ogohlantiruvchi effekt paydo bo’ladi.
Bunday mexanizm interaktiv muloqotni real vaqt rejimida ta’minlaydi.
Interaktiv taqdimotlarni o’qitish jarayonida qo’llash bir qator pedagogik
afzalliklarga ega. Birinchidan, bu usul o’quvchilarning o’rganishga bo’lgan
motivatsiyasini oshiradi. O’quvchi darsda faqat tinglovchi emas, balki ishtirokchi
sifatida qatnashadi. Ikkinchidan, o’quvchi dars davomida o’z faoliyatini nazorat
qiladi — ya’ni u har bir javobdan so’ng natijani ko’radi, xatolarini aniqlaydi va
o’zi tuzatish imkoniyatiga ega bo’ladi. Uchinchidan, interaktiv taqdimotlar
o’qituvchining darsni boshqarish jarayonini yengillashtiradi. Darsning barcha
bosqichlari – tushuntirish, mustahkamlash, baholash – bitta taqdimot faylida
uyg’unlashadi. Bu esa darsni tizimli, mantiqan izchil va samarali o’tkazish
imkonini beradi.
Shuningdek, interaktiv taqdimotlardan foydalanish o’quvchilarda ijodiy
fikrlash va axborot madaniyatini shakllantiradi. O’quvchi slaydlardagi vazifalarni
bajarish orqali nafaqat bilim oladi, balki axborotni tahlil qilish, uni vizual tarzda
ifodalash, to’g’ri qaror qabul qilish, raqamli vositalardan ongli foydalanish
ko’nikmalarini ham egallaydi. Shu tariqa, interaktiv taqdimotlar ta’limda XXI asr
kompetensiyalarini – ya’ni tanqidiy fikrlash, kommunikativlik, ijodkorlik va
axborot texnologiyalaridan samarali foydalanish qobiliyatlarini rivojlantirishda
muhim vosita bo’lib xizmat qiladi.
Ta’lim jarayonida interaktiv taqdimotlardan foydalanishning samaradorligini
oshirish uchun o’qituvchi bir necha metodik tamoyillarga amal qilishi kerak.
Avvalo, taqdimot mazmuni dars maqsadiga to’liq mos bo’lishi zarur. Har bir slayd
o’zida faqat eng muhim, asosiy tushunchalarni jamlashi, ortiqcha ma’lumotlar
bilan to’ldirilmasligi lozim. Shuningdek, ranglar uyg’unligi, matn o’lchami, shrift
turi va dizayn elementlari o’quvchilar diqqatini chalg’itmasligi kerak. Interaktiv
elementlar esa darsning mantiqiy tuzilishiga xizmat qilishi lozim.
12

Pedagogik nuqtai nazardan interaktiv taqdimotlarning samarali qo’llanishi
o’qituvchi va o’quvchi faoliyatini uyg’unlashtiradi. O’qituvchi taqdimot orqali
o’quvchilarning bilimini faollashtiradi, muammoli vaziyatlar yaratadi, o’quvchilar
esa bu vaziyatlarni hal etish orqali yangi bilimni o’zlashtiradilar. Bu jarayonda
o’quvchi “sub’yekt” sifatida o’rganishning faol ishtirokchisiga aylanadi.
Interaktiv taqdimotlardan foydalangan darslar, ayniqsa informatika fanida,
o’quvchilarning texnik fikrlashini rivojlantirishda, algoritmik tafakkurni
shakllantirishda, kompyuter savodxonligini oshirishda muhim rol o’ynaydi. Misol
uchun, “Algoritmlar va dasturlash asoslari”, “Kompyuter qurilmalari”, “Axborot
xavfsizligi” kabi mavzularda o’qituvchi slaydlar orqali muammoli savollar,
tanlovli testlar yoki bosqichma-bosqich topshiriqlarni interaktiv shaklda taqdim
etishi mumkin. Bu o’quvchilarning mustaqil fikrlash, tahlil qilish va tezkor qaror
qabul qilish qobiliyatlarini rivojlantiradi.
Interaktiv taqdimotlarni samarali qo’llashda o’qituvchi metodik tayyorgarlik
bilan bir qatorda texnik ko’nikmalarga ham ega bo’lishi zarur. Dastur interfeysi,
giperhavola va trigger funksiyalaridan foydalanish, audio va video elementlarni
joylashtirish, slaydlarni moslashtirish kabi amaliy ko’nikmalar taqdimotni
mukammal holga keltiradi. Shu bilan birga, har bir interaktiv element darsning
maqsadiga xizmat qilishi, o’quvchilarni ortiqcha chalg’itmasligi lozim.
Shunday qilib, interaktiv taqdimotlar ta’lim jarayonini samarali tashkil etish,
o’quvchilarning bilimini faol o’zlashtirish, ijodiy va mustaqil fikrlashini
rivojlantirishda muhim o’rin tutadi. PowerPoint dasturi bu borada o’qituvchilarga
keng imkoniyatlar yaratadi — u yordamida darslarni vizual, muloqotli, o’yinli va
nazoratli shaklda olib borish mumkin. Shu sababli, keyingi boblarda PowerPoint
vositasida interaktiv viktorinalarni yaratish texnologiyasi, ularning metodik
asoslari va amaliy qo’llanilishi batafsil yoritiladi.
13

II BOB. POWERPOINT VOSITASIDA INTERAKTIV
VIKTORINALAR YARATISH TEXNOLOGIYASI
2.1. Interaktiv viktorinalarni loyihalash va yaratish bosqichlari
Zamonaviy ta’lim jarayonida o’quvchilarning bilimini baholash, ularni faol
fikrlashga undash hamda o’zlashtirish samaradorligini oshirishda interaktiv
viktorinalarning ahamiyati katta. Viktorina so’zi lotincha “victoria” – “g’alaba”
so’zidan kelib chiqqan bo’lib, u o’yin yoki musobaqa shaklida bilimni sinovdan
o’tkazish jarayonini bildiradi. An’anaviy viktorinalar odatda og’zaki yoki yozma
tarzda o’tkazilgan bo’lsa, zamonaviy axborot texnologiyalarining rivojlanishi
natijasida ularning elektron va interaktiv shakllari keng tarqaldi. Ayniqsa,
PowerPoint dasturi asosida yaratilgan viktorinalar o’quvchilarning darsdagi
faolligini oshiruvchi, ularni musobaqaga undovchi, darsni jonlantiruvchi samarali
vositadir.
PowerPoint dasturida interaktiv viktorina yaratish – bu o’quv materialini
ta’limiy o’yin shaklida tizimlashtirish, savollar va javoblarni vizual hamda
interfaol tarzda taqdim etish, o’quvchilarning har bir javobiga darhol teskari aloqa
berish imkonini yaratish demakdir. Bunday viktorinalar nafaqat o’quvchilarning
bilim darajasini baholaydi, balki ularning mantiqiy fikrlash, tezkor qaror qabul
qilish, diqqatni jamlash va ijodiy yondashuv ko’nikmalarini rivojlantiradi.
Interaktiv viktorinalarni yaratish o’qituvchidan ham pedagogik, ham texnik
tayyorgarlikni talab qiladi. Chunki bunday taqdimotda didaktik mazmun, vizual
dizayn, texnik mexanizmlar va o’yin elementlari bir butun tizimda uyg’unlashishi
zarur. Shu sababli PowerPoint dasturida interaktiv viktorinalarni yaratish jarayoni
bir necha izchil bosqichlardan iborat bo’ladi.
1. Boshlang’ich tayyorgarlik va maqsadni aniqlash bosqichi.
Bu bosqichda o’qituvchi viktorinaning maqsadi, mavzusi, auditoriyasi va
shaklini aniqlaydi. Viktorina darsning qaysi bosqichida – yangi mavzuni
mustahkamlashda, yakuniy nazoratda yoki dars o’yini sifatida – qo’llanilishi
aniqlanadi. Shuningdek, o’quvchilarning yoshi, bilim darajasi, qiziqish sohasi va
mavzuning murakkablik darajasi hisobga olinadi. Masalan, 5–7-sinflar uchun
14

viktorinalar ko’proq vizual va o’yin elementlariga asoslangan bo’lishi maqsadga
muvofiq, yuqori sinflarda esa mantiqiy testlar, algoritmik savollar ko’proq foyda
beradi.
Maqsadni to’g’ri belgilash viktorinaning butun mazmuni va strukturasi
uchun asos bo’lib xizmat qiladi. Maqsad aniq bo’lmasa, viktorina faqat o’yin tusini
oladi, ammo ta’limiy samaradorlikka erishish qiyin bo’ladi. Shu sababli, har bir
interaktiv viktorina “o’quvchilarda ma’lum bilim, ko’nikma va malakalarni
shakllantirish”ga yo’naltirilgan bo’lishi kerak.
2. Mazmunni tanlash va savollar bazasini shakllantirish bosqichi.
Bu bosqichda o’qituvchi viktorinaning didaktik asosini, ya’ni savollar
tizimini ishlab chiqadi. Savollar oddiy yodlashga emas, balki tahlil, solishtirish,
amaliy qo’llashga yo’naltirilgan bo’lishi kerak. Ular quyidagi mezonlarga javob
berishi zarur:
– o’rganilayotgan mavzuga bevosita bog’liq bo’lishi;
– murakkablik darajasi bosqichma-bosqich oshib borishi;
– har bir savolga faqat bitta to’g’ri javob bo’lishi;
– savollar qisqa, aniq va tushunarli shaklda ifodalangan bo’lishi.
Savollar soni viktorinaning davomiyligiga qarab belgilanadi. Odatda,
PowerPoint asosidagi dars viktorinalari 8 dan 20 gacha savoldan iborat bo’ladi.
Har bir savol uchun 3 yoki 4 ta javob varianti kiritiladi. Javoblar orasiga “to’g’ri”
va “noto’g’ri” variantlar kiritilib, ular giperhavola yoki trigger funksiyasi
yordamida tegishli slaydlarga bog’lanadi.
3. Dizayn va strukturani loyihalash bosqichi.
Interaktiv viktorina faqat mazmuni bilan emas, balki tashqi ko’rinishi –
dizayni bilan ham o’quvchilarni jalb etadi. Shu sababli bu bosqichda o’qituvchi
slaydlar dizaynini ishlab chiqadi, fon ranglari, shrift turi, animatsiya va grafik
elementlarni tanlaydi. Dizayn minimalistik, ammo jozibador bo’lishi lozim. Juda
ko’p ranglar, ortiqcha animatsiyalar o’quvchini chalg’itadi.
PowerPoint dasturida “Slide Master” funksiyasi yordamida barcha slaydlar
uchun yagona dizayn shabloni yaratiladi. Har bir slaydda savol matni, javob
15

variantlari va boshqaruv tugmalari (masalan, “Keyingi savol”, “Orqaga”, “Natija”,
“Asosiy menyu”) joylashtiriladi. Shu tariqa butun viktorina bir butun, mantiqan
izchil tizimga ega bo’ladi.
4. Interaktiv elementlarni joylashtirish bosqichi.
Bu bosqich PowerPoint dasturining texnik imkoniyatlaridan samarali
foydalanish bosqichidir. Interaktivlikni ta’minlash uchun “Hyperlink” va “Action”
buyruqlaridan foydalaniladi. Har bir javob varianti tegishli slaydga yo’naltiriladi.
Masalan, “To’g’ri javob” tugmasi bosilganda o’quvchini “Tabriklaymiz!” yozuvi
chiqadigan slaydga, “Noto’g’ri javob” bosilganda esa “Qayta urinib ko’ring!”
yozuvi chiqadigan slaydga o’tkazish mumkin.
Bundan tashqari, “Trigger” funksiyasi yordamida javob tugmalariga
animatsiya biriktirish mumkin. Masalan, o’quvchi to’g’ri javobni tanlaganda
tugma yashil rangda yonadi, noto’g’ri tanlansa, qizil rangda o’zgaradi.
Shuningdek, tovush signallari (“ding”, “error” kabi) qo’shilsa, viktorina yanada
jonli tus oladi.
5. Sinov va teskari aloqa bosqichi.
Taqdimot tayyor bo’lgach, uni sinovdan o’tkazish zarur. Bu jarayonda
giperhavolalar to’g’ri ishlayaptimi, triggerlar faollashyaptimi, animatsiyalar bir-
biriga to’g’ri moslashganmi, degan jihatlar tekshiriladi. Viktorina jarayonida texnik
nosozliklar o’quvchilarning diqqatini chalg’itadi, shuning uchun uni sinovdan
o’tkazish muhim.
Teskari aloqa bosqichida o’qituvchi o’quvchilarning javoblariga qarab
darhol natijalarni baholaydi yoki yakuniy slaydda umumiy ball tizimini chiqaradi.
Bu orqali o’quvchi o’z xatolarini aniqlaydi, natijasini tahlil qiladi va darsdan
xulosa chiqaradi.
6. Viktorina jarayonini tashkil etish bosqichi.
Interaktiv viktorinalarni o’tkazishda o’qituvchi muhitni musobaqaviy va
ijobiy ruhda tashkil etishi lozim. O’quvchilar individual yoki guruhlar shaklida
qatnashishi mumkin. Har bir savolga ajratilgan vaqt, ball tizimi va rag’batlantirish
16

mezonlari oldindan belgilanadi. Dars yakunida g’oliblar e’lon qilinadi, bu esa
o’quvchilarda raqobatbardoshlik va o’z ustida ishlash istagini kuchaytiradi.
7. Viktorina natijalarini tahlil qilish bosqichi.
Viktorina yakunlangach, o’qituvchi o’quvchilarning javoblarini tahlil qiladi,
qaysi savollarga ko’p xatolik qilinganini aniqlaydi, kelgusi darslarda shu
mavzularni qayta mustahkamlaydi. Shu tarzda interaktiv viktorina nafaqat
baholash vositasi, balki o’quv jarayonini tahlil qilish va takomillashtirish uchun
ham samarali mexanizmga aylanadi.
Shuni alohida ta’kidlash lozimki, PowerPoint dasturida interaktiv
viktorinalarni yaratish murakkab dasturlashni talab qilmaydi. O’qituvchi dastur
interfeysini yaxshi bilsa, oddiygina “Hyperlink”, “Animation” va “Trigger”
funksiyalari yordamida yuqori darajadagi interaktiv tizim yaratishi mumkin. Shu
bilan birga, PowerPoint dasturining moslashuvchanligi sababli bunday
viktorinalarni keyinchalik boshqa mavzularga moslab o’zgartirish yoki yangilash
juda qulaydir.
Interaktiv viktorinalarni samarali loyihalashning asosiy tamoyillari
quyidagilardan iborat:
– o’quvchilarning yosh xususiyatlari va bilim darajasini inobatga olish;
– vizual elementlarning muvozanatini saqlash;
– teskari aloqa mexanizmini aniq belgilash;
– o’yin elementlarini haddan tashqari ko’paytirmaslik;
– har bir savolni o’quv maqsadiga yo’naltirish;
– dizayn va animatsiyani didaktik maqsadga xizmat qildirish.
Umuman olganda, PowerPoint vositasida yaratilgan interaktiv viktorinalar
o’qitish jarayonining samaradorligini oshiruvchi zamonaviy vosita sifatida o’zini
to’liq oqlaydi. Ular darsni jonlantiradi, o’quvchilarni mustaqil fikrlashga, faol
ishtirok etishga undaydi va baholash jarayonini qiziqarli shaklga keltiradi. Shu
sababli keyingi bandda bunday viktorinalarni yaratishda ishlatiladigan amaliy
usullar, texnik imkoniyatlar va metodik yondashuvlar batafsil yoritiladi.
17

2.2. PowerPoint’da viktorina elementlarini (giperhavola, animatsiya,
tugmalar) orqali yaratish amaliy usullari
PowerPoint dasturi o’zining keng funksional imkoniyatlari tufayli nafaqat
oddiy taqdimotlar, balki to’liq interaktiv dars modullarini yaratish imkonini beradi.
Interaktiv viktorinalar ham aynan shu imkoniyatlardan samarali foydalanish orqali
tuziladi. Ularning asosiy mexanizmi uchta asosiy element — giperhavolalar,
animatsiyalar va tugmalar orqali amalga oshiriladi. Bu elementlar o’zaro
uyg’unlashgan holda o’quvchining harakatlariga javob beruvchi, teskari aloqa
beruvchi va o’z-o’zini boshqaruvchi o’yinli ta’lim muhiti yaratadi.
Giperhavolalar orqali interaktivlikni ta’minlash
PowerPoint dasturidagi eng muhim interaktiv vositalardan biri bu
giperhavola (Hyperlink) funksiyasidir. Giperhavola – bu foydalanuvchini bir
slayddan ikkinchi slaydga, yoki dasturdagi boshqa ob’yektlarga tez o’tishni
ta’minlovchi bog’lama hisoblanadi. Giperhavolalar yordamida o’qituvchi viktorina
ichida savollar, javob variantlari, natijalar, hamda “Asosiy menyu” o’rtasida
mantiqiy yo’nalishni yaratadi.
Masalan, har bir savol slaydida 3 yoki 4 ta javob varianti beriladi. To’g’ri
javob varianti bosilganda foydalanuvchini “To’g’ri!” degan xabarli slaydga,
noto’g’ri javob varianti bosilganda esa “Xato, yana urinib ko’ring” yozuvi
chiqadigan slaydga yo’naltirish mumkin. Buning uchun quyidagi amaliy bosqich
bajariladi:
1. Javob variantlarini tanlab olinadi (masalan, “A”, “B”, “C” yoki “1”, “2”,
“3”).
2. Tanlangan matn yoki shakl belgilanadi.
3. “Insert” menyusidan “Hyperlink” buyrug’i tanlanadi.
4. “Place in This Document” bo’limidan kerakli slayd raqami ko’rsatiladi.
5. “OK” tugmasi bosiladi.
Natijada, foydalanuvchi tanlagan javobni bosganida PowerPoint avtomatik
tarzda mos slaydga o’tadi. Bu orqali dars jarayoni o’zaro bog’liq, avtomatik va
interaktiv shaklga kiradi. Shu bilan birga, giperhavolalar yordamida “Asosiy
18

menyu”, “Natijalar”, “Boshlash”, “Chiqish” kabi tugmalar ham yaratiladi. Bu
tugmalar o’quvchini taqdimotda erkin harakatlanish imkoniyatiga ega qiladi.
Giperhavolalarni samarali qo’llash uchun o’qituvchi viktorinaning mantiqiy
xaritasini (ya’ni, savollar ketma-ketligi, to’g’ri va noto’g’ri javoblarning
yo’nalishi) oldindan loyihalab olishi zarur. Aks holda, slaydlar orasidagi bog’lanish
chalkash bo’lishi mumkin.
Animatsiya yordamida teskari aloqa yaratish
Interaktiv viktorinalarda o’quvchining har bir harakatiga javoban vizual yoki
audio teskari aloqa berish juda muhim. PowerPoint dasturida bu jarayon
animatsiya yordamida amalga oshiriladi. Animatsiya – bu slayd ichidagi
obyektlarning harakati, ko’rinishining o’zgarishi yoki paydo bo’lish jarayonidir. U
o’quvchilarning diqqatini kerakli joyga qaratadi, savollarning dinamik tarzda
taqdim etilishini ta’minlaydi.
Animatsiya yordamida quyidagi didaktik maqsadlar amalga oshiriladi:
– savol matnining ketma-ket chiqishini ta’minlash (bu o’quvchining
diqqatini yo’naltiradi);
– javob variantlarining bosilgandan so’ng yashil yoki qizil rangda yoritilishi
(teskari aloqa funksiyasi);
– to’g’ri javobda rag’batlantiruvchi effekt (“Tabriklaymiz!” yozuvi paydo
bo’lishi);
– noto’g’ri javobda ogohlantiruvchi effekt (“Qayta urinib ko’ring!”).
Bunday animatsiyalarni qo’llash uchun quyidagi amaliy bosqichlar
bajariladi:
1. Savol va javob matnlari kiritilgan slayd ochiladi.
2. “Animations” menyusidan kerakli animatsiya turi tanlanadi (masalan,
“Appear”, “Fly In”, “Pulse”).
3. Har bir javob variantiga alohida animatsiya biriktiriladi.
4. “Trigger” funksiyasi yordamida animatsiya faqat javob tugmasi
bosilganda ishga tushishi sozlanadi.
19

5. Rag’batlantiruvchi yoki ogohlantiruvchi effekt uchun ovozli signal
(“Sound”) qo’shiladi.
“Trigger” funksiyasi PowerPoint animatsiya tizimining eng muhim
qismlaridan biridir. U foydalanuvchi tomonidan bosilgan ob’yektni “signal”
sifatida qabul qiladi va unga mos animatsiyani faollashtiradi. Misol uchun,
“To’g’ri javob” tugmasiga bosilganda yashil yulduz paydo bo’ladi, “Noto’g’ri
javob” bosilganda esa qizil belgili animatsiya chiqadi. Bu esa o’quvchining
e’tiborini kuchaytiradi va darsni o’yin elementlari bilan boyitadi.
Shuningdek, animatsiyalarni vaqt (Timing) jihatdan ham moslashtirish zarur.
Har bir animatsiya 0,5–1 soniya ichida sodir bo’lishi maqsadga muvofiq, chunki
haddan ortiq sekinlik dars sur’atini pasaytiradi, tezkorlik esa o’quvchilarga diqqat
qaratish imkonini bermaydi. Shu bilan birga, animatsiya yo’nalishlari (chapdan,
o’ngdan, yuqoridan) bir xil uslubda tanlanishi dizayn uyg’unligini saqlaydi.
Tugmalar yordamida boshqaruv tizimini yaratish
Interaktiv viktorinaning eng asosiy elementi — bu boshqaruv tugmalari
hisoblanadi. Ular foydalanuvchiga taqdimot jarayonini boshqarish, ya’ni keyingi
yoki oldingi savolga o’tish, asosiy menyuga qaytish, natijalarni ko’rish, chiqish
yoki qayta boshlash imkonini beradi.
PowerPoint dasturida tugmalarni yaratish uchun “Insert → Shapes → Action
Buttons” bo’limidan kerakli shakl tanlanadi. Tanlangan shakl (masalan, o’qcha,
doira, to’rtburchak) slaydga joylashtirilgach, unga quyidagi harakatlardan biri
biriktiriladi:
– Hyperlink to → Next Slide (keyingi savolga o’tish);
– Hyperlink to → Previous Slide (oldingi savolga qaytish);
– Hyperlink to → First Slide (asosiy menyuga qaytish);
– Hyperlink to → Last Slide (natijalar slaydiga o’tish);
– Hyperlink to → Custom Slide Show (maxsus slaydlar guruhiga o’tish).
Tugmalar dizayni ham o’quvchilarda qiziqish uyg’otadi. Ularni turli ranglar,
belgilar, piktogrammalar yordamida bezash, masalan, “to’g’ri javob” uchun yashil,
“noto’g’ri javob” uchun qizil tugma qo’llash maqsadga muvofiq. “Action”
20

menyusida har bir tugmaga ovozli effekt biriktirish ham mumkin. Masalan, to’g’ri
javob bosilganda “applause.wav”, noto’g’ri javob bosilganda “error.wav” tovushi
eshitiladi. Bu o’quvchilarni ruhlantiradi, darsni yanada jonlantiradi.
Tugma, animatsiya va giperhavola uyg’unligi
Samarali interaktiv viktorina yaratishda ushbu uch elementning o’zaro
uyg’unligi muhim. Giperhavola foydalanuvchini kerakli slaydga o’tkazsa, trigger
animatsiya teskari aloqa beradi, tugma esa butun jarayonni boshqaradi. Shu tarzda,
har bir savol uchun kichik “mini-sistema” yaratiladi — bu tizim o’z-o’zini
boshqaruvchi kichik o’yin modulidir.
Misol sifatida quyidagicha sxema tuziladi:
1. Savol slaydi (matn + 3 javob varianti);
2. Har bir javob tugmasi trigger orqali o’ziga xos animatsiyani ishga
tushiradi;
3. To’g’ri javob bosilganda giperhavola foydalanuvchini “Tabriklaymiz!”
slaydiga olib boradi;
4. “Keyingi savol” tugmasi bosilganda navbatdagi savolga o’tiladi;
5. Yakuniy slaydda “Natijalar” va “Qayta boshlash” tugmalari joylashadi.
Bunday tizim yordamida PowerPoint taqdimoti deyarli mustaqil interaktiv
dasturga aylanadi. O’qituvchi darsda faqat yo’naltiruvchi rolni bajaradi,
o’quvchilar esa jarayonning faol ishtirokchisiga aylanadi.
Qo’shimcha amaliy tavsiyalar
PowerPoint’da interaktiv viktorina yaratishda quyidagi metodik tavsiyalarni
inobatga olish maqsadga muvofiq:
– Har bir slaydda ko’pi bilan bitta savol joylashtirilishi lozim. Bu
o’quvchilarning diqqatini jamlaydi.
– To’g’ri va noto’g’ri javoblar dizayni keskin farq qilishi kerak (rang,
animatsiya, tovush).
– Har 5–6 savoldan so’ng oraliq natija yoki “mini rag’bat” sahifasi kiritish
o’quvchilar motivatsiyasini oshiradi.
21

– Taqdimotni “Slide Show” rejimida ishlatishdan oldin barcha
giperhavolalarni test qilish zarur.
– O’qituvchi viktorina davomida o’quvchilar javoblarini baholash bilan
birga, ularning mantiqiy fikrlashini ham tahlil qilishi kerak.
Yuqoridagi amaliy yondashuvlar yordamida PowerPoint dasturi asosida
yaratilgan interaktiv viktorinalar dars jarayonini nafaqat qiziqarli, balki samarali
ham qiladi. O’quvchilar o’yin shaklida bilimlarini sinovdan o’tkazadi, xatolarni o’z
vaqtida tuzatadi, raqobat muhitida mustaqil fikrlashga o’rganadi.
Natijada, PowerPoint’da yaratilgan interaktiv viktorina oddiy taqdimot
emas, balki ta’lim jarayonini raqamli asosda boshqaruvchi, motivatsiyani
oshiruvchi, teskari aloqa beruvchi innovatsion o’qitish vositasiga aylanadi. Shu
sababli ushbu texnologiyani informatika darslarida qo’llash o’quvchilarning
bilimni mustahkamlash, mantiqiy tafakkurni rivojlantirish va ijodiy yondashuvni
shakllantirishda eng samarali yo’llardan biri hisoblanadi.
22

XULOSA
Bugungi kunda ta’lim jarayonini samarali tashkil etishda raqamli
texnologiyalar, xususan, Microsoft PowerPoint dasturining o’rni beqiyosdir.
Zamonaviy o’qitish jarayonida o’quvchilarni faollikka, mustaqil fikrlashga, tezkor
qaror qabul qilishga va ijodiy yondashuvga o’rgatish o’qituvchidan innovatsion
metodlardan foydalanishni talab etadi. Shu nuqtai nazardan, PowerPoint dasturi
asosida yaratilgan interaktiv viktorinalar darslarni samarali, qiziqarli va interfaol
shaklda o’tkazish uchun eng qulay vositalardan biri hisoblanadi.
Kurs ishi davomida o’tkazilgan nazariy va amaliy tahlillar shuni
ko’rsatadiki, PowerPoint dasturi faqat taqdimotlar tayyorlash uchun mo’ljallangan
vosita emas, balki ta’lim jarayonini raqamli va interaktiv shaklda tashkil etish
imkoniyatini beruvchi kuchli o’qitish texnologiyasidir. Ayniqsa, unda yaratilgan
viktorinalar o’quvchilarning bilimini baholash bilan birga, ularni dars jarayoniga
faol jalb etadi, o’yin shaklida o’rganishga undaydi hamda bilimlarni
mustahkamlashni osonlashtiradi.
Tadqiqot davomida PowerPoint dasturida interaktiv viktorinalarni yaratish
jarayonining asosiy bosqichlari o’rganildi. Dastlabki bosqichda viktorinaning
maqsadi, mavzusi va auditoriyasi aniqlanadi, keyingi bosqichlarda esa savollar
bazasi tuziladi, dizayn ishlab chiqiladi, giperhavolalar va trigger funksiyalari
yordamida interaktiv tizim yaratiladi. Yakuniy bosqichda esa viktorina sinovdan
o’tkazilib, teskari aloqa mexanizmi yo’lga qo’yiladi. Ushbu izchil yondashuv
PowerPoint asosidagi har qanday interaktiv loyiha uchun metodik asos bo’lib
xizmat qiladi.
Interaktiv viktorinalarning asosiy pedagogik afzalliklari quyidagilardan
iborat:
– dars jarayonini jonlantiradi va o’quvchilarning e’tiborini oshiradi;
– o’quvchini darsda faol ishtirokchi sifatida shakllantiradi;
– teskari aloqa (feedback) orqali o’z-o’zini baholash imkonini beradi;
– bilimlarni o’yinli tarzda mustahkamlashga xizmat qiladi;
– o’quvchilarning mantiqiy va tanqidiy fikrlash qobiliyatini rivojlantiradi;
23

– axborot texnologiyalaridan samarali foydalanish ko’nikmalarini
shakllantiradi.
PowerPoint dasturining texnik imkoniyatlari — giperhavolalar,
animatsiyalar, triggerlar, boshqaruv tugmalari, ovozli effektlar va vizual dizayn
shablonlari — o’qituvchiga darsni o’ziga xos, interaktiv muhitda tashkil etish
imkonini beradi. Natijada, o’quvchi dars davomida faqat ma’lumot oluvchi emas,
balki jarayonni boshqaruvchi, qaror qabul qiluvchi faol ishtirokchiga aylanadi.
Tahlillar shuni ko’rsatdiki, interaktiv viktorinalar informatika fanida ayniqsa
samarali natija beradi. Chunki bu fan mantiqiy fikrlash, algoritmik yondashuv va
texnik tafakkurni talab qiladi. PowerPoint orqali tashkil etilgan interaktiv o’yinlar
o’quvchilarni o’qituvchi bilan hamkorlikda fikrlashga, kompyuter
texnologiyalarini amaliy qo’llashga o’rgatadi. Bunda o’quvchilar o’rganilayotgan
mavzuni chuqurroq tahlil qiladi, natijani ko’z bilan ko’radi va o’z xatolarini darhol
to’g’rilay oladi.
Kurs ishi natijalariga ko’ra, PowerPoint dasturida yaratilgan interaktiv
viktorinalarni informatika darslarida qo’llash quyidagi didaktik samaralarni beradi:
1. O’quvchilarning o’quv faoliyatiga nisbatan qiziqishini oshiradi;
2. O’rganilayotgan mavzularni eslab qolish va amaliy qo’llash
samaradorligini kuchaytiradi;
3. O’qituvchi uchun baholash jarayonini avtomatlashtirish imkonini
yaratadi;
4. Darsni vaqt jihatidan ixcham, mazmunan esa boy shaklda o’tkazishga
yordam beradi;
5. O’quvchilarda raqamli kompetensiya, ijodkorlik va mas’uliyatni
shakllantiradi.
Shuningdek, PowerPoint vositasida yaratilgan interaktiv viktorinalar
o’qituvchiga yangi pedagogik metodlarni sinab ko’rish, darsni multimedia
muhitida olib borish, vizual va audio vositalarni uyg’unlashtirish imkonini beradi.
Bu jarayon o’quvchilarning bilish faoliyatini rag’batlantiradi, ularni faollikka,
izlanishga va muloqotga chorlaydi.
24

Kurs ishining amaliy natijalari shuni ko’rsatadiki, PowerPoint dasturi
yordamida interaktiv dars shakllarini yaratish:
– darsni raqamli muhitga moslashtiradi;
– an’anaviy ta’limni innovatsion usullar bilan uyg’unlashtiradi;
– ta’lim jarayonida “o’yinli o’rganish” (gamification) tamoyillarini samarali
qo’llash imkonini beradi.
Shu sababli PowerPoint asosida yaratilgan interaktiv viktorinalarni ta’lim
jarayoniga keng joriy etish informatika fanining o’qitish sifatini yangi bosqichga
ko’taradi. Bunday yondashuv o’quvchilarni darsning faol ishtirokchisiga
aylantiradi, bilim olish jarayonini ijobiy hissiyotlar bilan boyitadi va
o’quvchilarning tafakkurini, muloqot madaniyatini hamda raqamli ko’nikmalarini
rivojlantiradi.
Yakuniy xulosa sifatida ta’kidlash mumkinki, PowerPoint dasturidan
foydalanib interaktiv viktorinalar yaratish — bu zamonaviy ta’lim talablariga
javob beradigan, o’quvchi shaxsiga yo’naltirilgan, ijodiy, qiziqarli va samarali
o’qitish shaklidir. U o’qituvchiga darsni boshqarish, o’quvchini esa o’z bilimini
amaliy sinovdan o’tkazish imkoniyatini beradi.
Shunday qilib, ushbu kurs ishida ilgari surilgan ilmiy-nazariy asoslar, amaliy
usullar va metodik tavsiyalar nafaqat informatika, balki boshqa fanlarni ham
interaktiv tarzda o’qitishda qo’llanilishi mumkin. PowerPoint dasturi asosida
yaratilgan bunday interaktiv materiallar ta’lim sifatini oshirish, dars jarayonini
raqamlashtirish va o’quvchilarda XXI asr kompetensiyalarini shakllantirishning
eng samarali yo’llaridan biri hisoblanadi.
25

FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR RO’YXATI
1. Jo’rayev A., Abdullayeva M. Informatika va axborot texnologiyalari. – T.:
O’zbekiston faylasuflari jamiyati nashriyoti, 2020. – 264 b.
2. Xakimov A. Kompyuter texnologiyalari va ularni ta’limda qo’llash. – T.:
O’qituvchi, 2018. – 212 b.
3. G’ulomova M., Mamatqulova D. Axborot texnologiyalari asoslari. – T.: “Fan va
texnologiya”, 2021. – 180 b.
4. Qurbonov B., Usmonov N. Multimedia vositalaridan foydalanish metodikasi. –
Samarqand: SamDU nashriyoti, 2019. – 156 b.
5. Karimov A., Rahimova S. Pedagogik texnologiyalar va innovatsion ta’lim
metodlari. – T.: Innovatsiya, 2022. – 240 b.
6. Zaynutdinov Sh. PowerPoint dasturida taqdimotlar yaratish va ularni o’qitishda
qo’llash. – Farg’ona: FDU nashriyoti, 2020. – 132 b.
7. Mavlonova R., Tursunova Z. Ta’lim jarayonida interaktiv metodlardan
foydalanish. – T.: “Iqtisod-Moliya”, 2018. – 145 b.
8. Ergashev N. Axborot-kommunikatsiya texnologiyalarini o’qitishda didaktik
yondashuvlar. – T.: “Fan va ta’lim”, 2019. – 158 b.
9. Shirinov D. Ta’limda multimedia va interaktiv texnologiyalar. – T.: TDPU
nashriyoti, 2021. – 170 b.
10. Omonov S., G’anieva N. Informatika o’qitish metodikasi. – T.: “Noshir”, 2020.
– 276 b.
11. Usmonova L. Zamonaviy darslarda PowerPoint imkoniyatlaridan
foydalanish. // “Axborot texnologiyalari va ta’lim” ilmiy jurnali. – 2022. – №4. –
B. 45–51.
26

Informatika va axborot texnologiyalari darslarida Power point vositasida interaktiv viktorinalar yaratish usullari

Sotib olish