• Всего документов: 5844
  • Число пользователей: 15251

Информация о документе

Цена 20000UZS
Размер 106.1KB
Покупки 0
Дата загрузки 03 Июнь 2025
Расширение docx
Категория Экономика

Продавец

Nurali Axmedov

Дата регистрации 24 Октябрь 2024

10 Продаж

Aksiyadorlik jamiyatlari faoliyatini moliyalashtirishga xorijiy kapitalni jalb etish massalalari

2.2 Aksiyadorlik jamiyatlari faoliyatini rivojlantirish xorijiy kapitalni jalb etish yo’llari. O‘zbekiston Respublikasi Mehnat va aholini ijtimoiy muhofaza qilish vazirligi, jumladan, uzoq muddatli istiqbolda rivojlanish strategiyasi va vazifalari, ichki nazorat tizimlari va ijro organining aksiyadorlar hamda investorlar bilan samarali o‘zaro tarmoq xususiyatlari va yo‘nalishlarini inobatga olgan holda, namunaviy tashkiliyIqtisodiyot vazirligi bir oy muddatda Vazirlar Mahkamasiga «Xizmatchilarning asosiy lavozimlari va ishchi kasblari klassifikatori»ga aksiyadorlik jamiyatlarining yangi namunaviy tuzilmasidan kelib chiqadigan zarur o‘zgartishlar kiritish haqida takliflar taqdim etsin. 5. Aksiyadorlik jamiyatlari faoliyatining samaradorligini oshirish va korporativ boshqaruv tizimini takomillashtirish komissiyasining Germaniya hamda boshqa iqtisodiy rivojlangan davlatlarning yetakchi ta’lim muassasalarini jalb etgan holda, tugatiladigan etish to‘g‘risidagi qarorni belgilangan tartibda qabul qilsin va uning vazifalari, tuzilmasi, tinglovchilarni qabul qilish kvotasi, shuningdek, markazning samarali faoliyatini ta’minlash choralarini belgilasin. 6. Korporativ boshqaruv tizimini tubdan takomillashtirish bo‘yicha chora- tadbirlar dasturi 2-ilovaga muvofiq tasdiqlansin.Vazirlar Mahkamasi Dasturga kiritilgan tadbirlarning belgilangan muddatlarda sifatli amalga oshirilishini tizimli asosda nazorat qilinishini ta’minlasin. 7. Shunday tartib o‘rnatilsinki, unga ko‘ra, 2015-yil 1-iyuldan:aksiyadorlik jamiyati ijro organining rahbarini tayinlash to‘g‘risidagi qaror, odatda, xorijiy menejerlar ham ishtirok etishi mumkin bo‘lgan tanlov asosida qabul qilinadi;aksiyadorlar, jumladan, minoritar aksiyadorlar xo‘jalik sudiga ularning huquqlari va qonuniy manfaatlari buzilgani haqida da’vo arizasi bilan murojaat qilganda, ularga davlat bojini to‘lash muddati uzaytiriladi va bu boj aybdor tomonidan undiriladi; 8. Aksiyadorlik jamiyatlari faoliyatining samaradorligini oshirish va korporativ boshqaruv tizimini takomillashtirish komissiyasi boshqa manfaatdor 29 davlat ro yxatidan o tkazilgan paytdan boshlab bir yildan oshmaydigan muddatʻ ʻ mobaynida jamiyatning ustav kapitaliga o z hissasini to liq kiritishi kerak. ʻ ʻ Agarda MChJ faqat kredit tashkiloti sifatida davlat ro yxatidan o tkazilayotgan bo lsa, ʻ ʻ ʻ ro yxatdan o tish sanasiga qadar har bir ta’sischi ta’sis hujjatlarida ko rsatilgan ʻ ʻ ʻ jamiyatning ustav kapitalidagi o z hissasining kamida o ttiz foizini kiritishi shart. ʻ ʻ 3 Naqd pul yoki naqd pulda ma’lum bir bahosiga ega bo lgan boshqa mol-mulklar ʻ MChJlarning ustav kapitaliga qo shiladigan hissalar bo lishi mumkin. ʻ ʻ MChJ ta’sischilari va jamiyatga qabul qilinadigan uchinchi shaxslar tomonidan jamiyatning ustav kapitaliga qo shiladigan mol-mulklarning naqd puldagi bahosi ʻ jamiyat ishtirokchilari umumiy yig ilishida barcha ta’sischilar tomonidan bir ʻ ovozdan qabul qilinadigan qaror bilan tasdiqlanishi lozimligi belgilab qo yilgan. ʻ MChJ ustav kapitali to liq shakllantirilgandan so ng ustav kapitalini oshirish ʻ ʻ to g risida qaror qabul qilish mumkin. Ustav kapitalini oshirish quyidagi yo llar ʻ ʻ ʻ bilan amalga oshirilishi mumkin: - jamiyatning mol-mulki hisobiga; - ta’sischi yoki mulkdorlarning qo shimcha hissalari hisobiga; ʻ - jamiyatga qabul qilinadigan uchinchi shaxslarning hissalari hisobiga . MChJ ustav kapitalini jamiyatning mol-mulki hisobiga oshirish oldingi hisobot yillarida erishilgan moliyaviy natijadan kelib chiqqan holda korxona ixtiyorida qolgan foydani ustav kapitaliga yo naltirish orqali amalga ʻ oshiriladi. Ta’sischi (mulkdor)lar tomonidan qo shimcha hissalar qo shish hisobiga ʻ ʻ jamiyat ustav kapitalini oshirish to g risidagi qaror qabul qilishda qo shimcha ʻ ʻ ʻ hissalarning muayyan umumiy qiymati, jamiyat har bir ishtirokchisining qo shimcha hissasi qiymatining miqdori, ishtirokchilar tomonidan qo shimcha ʻ ʻ hissalarni to liq qo shish muddati belgilanishi kerak. ʻ ʻ Agar MChJ ta’sis hujjatlarida ustav kapitalida boshqa shaxslarning ishtiroki taqiqlanmagan bo lsa, boshqa ʻ shaxslarni jamiyatga qabul qilish va hissa qo shish to g risidagi arizalari asosida ʻ ʻ ʻ 3 ElmirzayevS . Korporativmoliya . O ’ quvqo ’ llanma / TMI . – T : “ Iqtisod - moliya ”, 2015. 272 bet . ToshmurodovaB . E ., ElmirzaevS . E ., AxmedovX . R . Korporativmoliyastrategiyasi . O ’ quv qo ’ llanma / TMI . – T : “ Iqtisod - moliya ”, 2013. 128 bet . 7 Ustav kapitalini aksiyadorlik jamiyatining o‘z kapitali hisobidan qo‘shimcha aksiyalarni joylashtirish yo‘li bilan ko‘paytirishda bu aksiyalar barcha aksiyadorlar o‘rtasida taqsimlanadi. Bunda har bir aksiyadorga qaysi turdagi aksiyalar tegishli bo‘lsa, ayni o‘sha turdagi aksiyalar unga tegishli aksiyalar soniga mutanosib ravishda taqsimlanadi. Ustav kapitalining oshirilishi natijasida ko‘paytirish summasining bitta aksiyaning nominal qiymatiga muvofiqligi ta’minlanmaydigan bo‘lsa, jamiyatning ustav kapitalini ko‘paytirishga yo‘l qo‘yilmaydi .Aksiyalarning nominal qiymati besh ming so‘mdan ortiq bo‘lishi mumkin emas. Aksiyalarini joylashtirish chog‘ida ularga haq to‘lash pul va boshqa to‘lov vositalari, mol-mulk, shuningdek, pulda ifodalanadigan bahoga ega bo‘lgan huquqlar (shu jumladan, mulkiy huquqlar) orqali amalga oshiriladi. Jamiyatni ta’sis etish chog‘ida uning aksiyalariga haq to‘lash tartibi jamiyatni tashkil etish to‘g‘risidagi ta’sis shartnomasida yoki jamiyat ustavida, qo‘shimcha aksiyalar va boshqa qimmatli qog‘ozlarga haq to‘lash esa, ularni chiqarish to‘g‘risidagi qarorda belgilab qo‘yiladi Jamiyatning qo‘shimcha aksiyalariga ushbu aksiyalarni chiqarish to‘g‘risidagi qarorda ko‘rsatilgan joylashtirish muddati ichida haq to‘lanishi lozim. Jamiyat ustavida aksiyalar haqini to‘lash majburiyatini bajarmaganlik uchun neustoyka (jarima, penya) undirish nazarda tutilishi mumkin. Jamiyatni ta’sis etishda aksiyalarga to‘lanadigan haq sifatida kiritilayotgan mol-mulkning pulda ifodalanadigan bahosi muassislar o‘rtasidagi shartnomaga muvofiq chiqariladi. Agar jamiyatning puldan o‘zga vositalar bilan haqi to‘lanayotgan aksiyalari va boshqa qimmatli qog‘ozlarining nominal qiymati qonun hujjatlarida belgilangan eng kam ish haqining ikki yuz baravaridan ko‘pni tashkil etsa, jamiyatning aksiyalari va boshqa qimmatli qog‘ozlarining haqi sifatida kiritilayotgan mol-mulkning pulda ifodalangan bahosi baholovchi tashkilot tomonidan chiqarilishi zarur. Aksiyadorlik jamiyatlari ustavida nazarda tutilgan, ammo uning ustav kapitalining o‘n besh foizidan kam bo‘lmagan miqdorda zaxira fondi tashkil etiladi. Zaxira fondi jamiyat ustavida belgilangan miqdorga yetguniga qadar sof foydadan har yilgi majburiy ajratmalar orqali shakllantiriladi. Har yilgi 11 - tashqi manbalardan kapital jalb qilish bilan bog liq xarajatlarning oldiʻ olinishi; - mulkdorlar tomonidan korxona faoliyati ustidan nazorat qilishning saqlab qolinishi; - moliyaviy barqarorlikni oshirish va tashqi manbalardan mablag lar jalb ʻ qilish uchun qulay imkoniyatlar yuzaga kelishi. O z navbatida, mazkur manbadan foydalanishning kamchiliklari sifatida ʻ ko rsatkichlarning o zgaruvchanligi va chegaralanganligini, prognozlashning ʻ ʻ murakkabligini, shuningdek, korxona boshqaruvi tomonidan korxona faoliyatiga ta’sir qiluvchi tashqi omillar (bozor kon’yukturasi, iqtisodiy sikl fazasi, talab va narx o zgarishi va boshqalar) bilan bog liq jihatlarni nazorat qilish imkonini ʻ ʻ bermasligi kabilarni keltirish mumkin. Amortizatsiya ajratmalari korxonalarda o z- ʻ o zini moliyalashtirishning yana bir muhim manbasi sifatida xizmat qiladi. Ular ʻ asosiy vositalar va nomoddiy aktivlar eskirishini o zida aks ettirib korxona ʻ xarajatlariga kiritiladi, sotilgan mahsulot va xizmatlar hisobiga tushgan pul mablag lari tarkibida mavjud bo ladi. Ularning asosiy vazifasi asosiy vositalar va ʻ ʻ nomoddiy aktivlarni qayta sotib olish uchun imkoniyat yaratishdan tashqari takror ishlab chiqarish jarayonini kengaytirish ham hisoblanadi. Moliyalashtirish manbasi sifatida amortizatsiya ajratmalarining afzalligi shundaki, u korxonaning har qanday moliyaviy holatida amal qiladi va har doim o z ixtiyorida qoladi. Investitsiyalarni ʻ moliyalashtirish manbasi sifatida amortizatsiya miqdori ko p jihatdan davlat ʻ tomonidan o rnatilgan tartibga, shuningdek, tanlangan hisoblash usuliga bog liq. ʻ ʻ Amortizatsiya hisoblashning tanlangan usuli korxona hisob siyosatida qayd etiladi va asosiy vositadan foydalanish muddati davomida qo llaniladi.Tezlashtirilgan ʻ amortizatsiya hisoblash usullarini qo llash asosiy vositalardan foydalanishning ʻ dastlabki yillarida amortizatsiya ajratmalarini yuqori miqdorda hisoblash va bu o z ʻ navbatida, qo shimcha aylanma mablag ni korxona ixtiyorida qoldirish imkonini ʻ ʻ beradi. Ayrim holatlarda foydalanilmayotgan asosiy vositalar va nomoddiy aktivlarni sotish yoki ijaraga berish hisobiga ham o z moliyaviy resurslarini ʻ 5 «B» mаhsulоt kg. 1400 1380 20 14 «V» mаhsulоt kg. 240 159 81 86 Jаd v аl mа’lumоtlаridаn ko’rinib turibdiki, «А» mаhsulоtigа bo’lgаn tаlаbgа nisbаtаn 160 dоnа ko’p tоvаr istе’mоlchilаrgа tаklif qilinmоqdа. SHuningdеk, «V» muhsulоt bo’yichа 5 kg оrtiqchа tоvаrlаr bo’lishigа e’tibоr qаrаtilishi lоzim. Lеkin «B» mаhsulоtlаrni ishlаb chiqаrishni ko’pаytirish imkоniyatlаri bоrligini tаdqiqоtlаr ko’rsаtib turibdi. Firmа iхtiyoridа bоzоrdаgi tаlаbni e’tibоrgа оlib turib, аyrim turdаgi tоvаrlаrni ko’prоq tаklif qilishgа iхtisоslаshish imkоniyatlаri hаm bоr. Dеmаk, firmаning bоzоrdаgi strаtеgiyasi vа tаktikаsi turli vаriаntlаrdа bo’lishi hаm mumkin ekаn . O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining farmoni .To‘g‘ridan-to‘g‘ri xorijiy investitsiyalarni keng jalb etish, aksiyadorlik jamiyatlari faoliyatining samaradorligini tubdan oshirish, bo‘lajak investorlar uchun ularning ochiqligi va jozibadorligini ta’minlash, zamonaviy korporativ boshqaruv uslublarini joriy qilish, korxonalarni strategik boshqarishda aksiyadorlar rolini kuchaytirish uchun qulay aoliyatining samaradorligini tubdan oshirish, bo‘lajak investorlar uchun ularning ochiqligi va jozibadorligini ta’minlash, zamonaviy korporativ boshqaruv uslublarini joriy qilish, korxonalarni strategik boshqarishda aksiyadorlar rolini kuchaytirish uchun qulay sharoitlar yaratish maqsadida 1. Quyidagilar korporativ boshqaruv tizimini yanada rivojlantirishning asosiy yo‘nalishlari etib belgilansin:xalqaro tajribani chuqur tahlil qilish va shu asosda zamonaviy korporativ boshqaruv uslublarini joriy etish, ishlab chiqarish, investitsiya, moddiy-texnik, moliyaviy va mehnat uslublarini joriy etish, ishlab chiqarish, investitsiya, moddiy-texnik, moliyaviy va mehnat resurslaridan foydalanish samaradorligini oshirish;chet el kapitali ishtirokida aksiyadorlik jamiyatlarini tashkil etish, aksiyadorlik jamiyatlariga xorijiy investitsiyalarni keng jalb qilish uchun qulay sharoitlar yaratish;eski bo‘linmalar va lavozimlarni tugatish, zamonaviy xalqaro standartlar va bozor iqtisodiyoti talablariga mos yangi 26 Kirish O’zbеkistоn Rеspublikаsidа iqtisodni erkinlаshtirish vа iqtisodiy islоhаtlаrni chuqurlаshtirish bоsqichidаgi eng dоlzаrb mаsаlаlаrdаn biri - rеjаli iqtisodiyot shаrоitidа shаkllаngаn moliyaviy tаhlil usullаrini mаzmun jihаtdаn yangilаsh hisоblаnаdi. Agar biz yurtimizda barqaror iqtisodiyot qurmoqchi bo'lsak, dunyodagi rivojlangan mamlakatlar kabi boy va farovon yashamoqchi bo'lsak, chala-chulpa, yuzaki emas, balki qanchalik qiyin va murakkab bo'lmasin, haqiqiy bozor iqtisodiyotiga o'tishimiz shart. 1 O'zbekiston Respublikasi Prezidenti Shavkat Mirziyoyevning mamlakatimizni 2016 yilda ijtimoiy-iqtisodiy rivojlantirishning asosiy yakunlari va 2017 yilga mo'ljallangan iqtisodiy dasturning eng muhim ustuvor yo`nalishlariga bag`ishlangan Vazirlar Mahkamasining kengaytirilgan majlisida ma'ruzasida “Bugun mamlakatimizning barqaror rivojlanish yo`lida izchil ilgarilab borishini tahlil qilar ekanmiz, o'tgan yili prinsipal muhim islohotlarni amalga oshirish bo'yicha qat'iy qadamlar qo'yildi, deb aytishga barcha asoslarimiz bor. Bu islohotlarning asosiy maqsadiaholi uchun munosib hayot darajasi va sifatini ta'minlashdir. Jadal va barqaror rivojlanishga qaratilgan bu siyosat bundan keyin ham so'zsiz davom ettiriladi. Tanqidiy tahlil, qat'iy tartib - intizom va shaxsiy javobgarlik har bir rahbarni -buboshvazirki uning o'rinbosarlari bo'ladimi, hukumat a'zosi yoki hududlar xokimi bo'ladimi, ular faoliyatining kundalik qoidasi bo'lib qolishi kerak. Endi har birimiz, eng avvalo, davlat boshqaruvi organlari rahbarlarining vazifasi- o'zimiz mas'ul bo'lgan soha va tarmoqda ishlarning aholining tanqidiy baholash asosida zimmamizga yuklatilgan vazifalarni ma'suliyat bilan bajarishni ta'minlashdan iborat. Shunday davr keldi.” 2 Bоshqаruv vа mоliyaviy tаhlili kоrхоnаlаrning хo’jаlik fаоliyatini nаzоrаt vа rаhbаrlik qilishdа, tijоrаt hisоbini mustаhkаmlаshdа, kоrхоnаlаr o’z -o’zini to’lа 1 Prezident Shavkat Mirziyoyevning O'zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasi qabul qilinganining 26 yilligiga bag'ishlangan tantanali marosimdagi ma'ruzasi. 08.12.2018 2 O'zbekiston Respublikasi Prezidentining 2016 yilda ijtimoiy-iqtisodiy rivojlantirishning asosiy yakunlari va 2017 yilga mo`ljallangan iqtisodiy dasturning eng muhim ustuvor yo`nalishlariga bag`ishlangan Vazirlar Mahkamasining kengaytirilgan majlisida ma'ruzasi 2 oshiruvchilar uchun 3. Barcha xo jalik yurituvchi sub’ektlarda ʻ auditorlik tekshiruvini o tkazuvchi ʻ 5000 Aksiyadorlik jamiyatlarida ustav kapitali aksiyalarning nominal qiymatini oshirish yoki qo‘shimcha aksiyalarni joylashtirish yo‘li bilan ko‘paytirilishi mumkin. Aksiyadorlik jamiyatlarida ustav kapitalini aksiyalarning nominal qiymatini oshirish yo‘li bilan ko‘paytirish to‘g‘risidagi va jamiyat ustaviga tegishli o‘zgartishlar kiritish haqidagi qarorlar aksiyadorlarning umumiy yig‘ilishi tomonidan yoki, agar jamiyat ustaviga yoxud aksiyadorlar umumiy yig‘ilishining qaroriga muvofiq jamiyatning kuzatuv kengashiga bunday qarorlar qabul qilish vakolati berilgan bo‘lsa, jamiyatning kuzatuv kengashi tomonidan qabul qilinadi. Qo‘shimcha aksiyalar e’lon qilingan jamiyat ustavida belgilangan aksiyalarning soni doirasidagina jamiyat tomonidan joylashtirilishi mumkin. Jamiyatning ustav kapitalini qo‘shimcha aksiyalarni joylashtirish yo‘li bilan ko‘paytirish to‘g‘risidagi va jamiyat ustaviga tegishli o‘zgartishlar kiritish haqidagi qarorlar aksiyadorlarning umumiy yig‘ilishi tomonidan yoki, agar jamiyat ustaviga yoxud aksiyadorlar umumiy yig‘ilishining qaroriga muvofiq jamiyatning kuzatuv kengashiga bunday qarorlar qabul qilish huquqi tegishli bo‘lsa, jamiyatning kuzatuv kengashi tomonidan qabul qilinadi. Jamiyatning ustav kapitalini qo‘shimcha aksiyalarni joylashtirish yo‘li bilan ko‘paytirish to‘g‘risidagi qarorda joylashtiriladigan qo‘shimcha oddiy aksiyalarning va imtiyozli aksiyalarning soni, ularni joylashtirish muddatlari va shartlari belgilangan bo‘lishi kerak. Jamiyatning ustav kapitalini aksiyalarning nominal qiymatini oshirish yo‘li bilan ko‘paytirish qonun hujjatlarida belgilangan tartibda faqat jamiyatning o‘z kapitali hisobidan amalga oshiriladi. Ustav kapitalini qo‘shimcha aksiyalarni joylashtirish yo‘li bilan oshirish esa jalb qilingan investitsiyalar, jamiyatning o‘z kapitali va hisoblangan dividendlar hisobidan belgilangan tartibda amalga oshirilishi mumkin. 10 Hаr bir ishni аmаlgа оshirilishi, uning mа’lum bir ахbоrоt mаnbаlаrigа tаyanishini tаqоzо etаdi. Хuddi shu fikrdаn kеlib chiqqаn hоldа bu mаvzuning tаhlilidа hаm mаnbаlаrgа tаyanаmiz. Mа’lumоtlаr аvvаlо ikkilаmchi yig’ish vа bаhоlаshdаn bоshlаnаdi. Ulаr ichki vа tаshqi ахbоrоtlаrgа bo’linаdi. Ichki mа’lumоtlаr quyidаgilаrdаn tаshkil tоpgаn:  kоrхоnа rеjаlаri vа ulаrning bаjаrilishi;  sоtish to’g’risidаgi mа’lumоtlаr;  fоydа vа zаrаrlаr;  хаridоrlаrbilаn hisоb-kitоblаr;  tоvаr zаhirаlаri;  istе’mоlchilаrning аrizаsi; nаtijаlаrni sоlishtirsh uchun mе’yorlаr vа bоshqаlаr. Tаshqi mа’lumоtlаr quyidаgilаrdаn tаrkib tоpgаn:  dаvlаt vа nоdаvlаt tаshkilоtlаrning ахbоrоtlаri;  stаtistik mа’lumоtlаr vа bоshqаlаr. Ichki mа’lumоtlаr аsоsidа quyidаgichа tаhlil ishlаrini аmаlgа оshirishimiz mumkin (6.1-jаdvаl). -jаdvаl mа’lumоtlаridаn ko’rinib turibdiki, tаhlil qilinаyotgаn kоrхоnа 3 хil «А»; «B»; «V» turdаgi mаhsulоtlаr ishlаb chiqаrаr ekаn. Bu mаhsulоtlаr ichidа «А» vа «V» mаhsulоtlаr хаridоrgir bo’lib, ulаr rеjаgа nisbаtаn «А» 12 fоizgа, «V» esа 25.8 fоizgа ko’p sоtilgаn. Bu bоzоrdа ushbu mаhsulоt turlаrigа tаlаbning ko’pligidаn dаlоlаt bеrаdi. 3-jаdvаl Korxonada mаhsulоt sоtish rеjаsini bаjаrilishini tаhlili 10 Mаhsulоt turlаri O’lchоv birligi Biznеs-rеjа bo’yichа Hаqiqаtdа Fаrqi (+.-) Bаjаrilishi, (%) А 1 2 3 4 5 А Dоnа 500 560 \ +60 112 B kg. 20 8 -12 40 V Dоnа 89 112 +23 125,8 10 Malikov T.S. “Moliya: xo`jalik yurituvchi sub`yektlar moliyasi” O`quv qo’llanma. - T.: "IQTISOD-MOLIYA", 2009. - 288 s 24 Foydalanilgan adabiyotlar ro ' yxati 1. O ' zbekiston Respublikasi “ Aksiyadorlik jamiyatlari va aksiyadorlaming huquqlarini himoya qilish to ‘ g ‘ risida ” gi Qonuni . 2014-yil 6-may. 2. O'zbekiston Respublikasi “Qimmatli qog'ozlar bozori to‘g'risida’’gi Qonuni. 2015-yil 3-iyun. 3. O'zbekiston Respublikasi Prezidentining 4947-sonli “O'zbekiston Respublikasini yanada rivojlantirish bo'yicha Harakatlar strategiyasi to'g'risida” Farmoni. 2017-yil 7-fevral. 4. O'zbekiston Respublikasi Prezidentining 4720-sonli “Aksiyadorlik jamiyatlarida zamonaviy korporativ boshqaruv uslublarini joriy etish chora- tadbirlari”gi Farmoni. 2015-yil 24- aprel. 5. O'zbekiston Respublikasi Prezidentining “O'zbekiston Respublikasida investitsiya muhitini tubdan yaxshilash choratadbirlari to‘g‘risida”gi PF-5495 sonli Farmoni. 2018-yil 1-avgust. 6. O'zbekiston Respublikasi Prezidentining 4609-sonli «O'zbekiston Respublikasida investitsiya iqlimi va ishbilarmonlik muhitini yanada takomillashtirishga doir qo'shimcha choratadbirlar to'g'risida»gi Farmoni. 2014-yil 7-aprel. 7. 0 ‘zbekiston Respublikasi Prezidenti Shavkat Mirziyoyevning Oliy Majlisga Murojaatnomasi. 2017-yil 22-dekabr Internet saytlari: www.prezident.uz - O'zbekiston Respublikasi matbuot xizmati; www.lex.uz - Qonunchilik hujjatlari milliy bazasi; www.mf.uz - O'zbekiston Respublikasi moliya vazirligi; www.openinfo.uz - Korporativ axborotlar yagona portali; 33 son (O‘zb е kiston R е spublikasi Oliy Majlisining Axborotnomasi, 1996 y., 5-6-son, 61-modda; 1997 y., 2-son, 56-modda; 1998 y., 3-son, 38-modda; 9-son, 181- modda; 1999 y., 9-son, 229-modda; 2001 y., 1-2-son, 23-modda; 2003 y., 1-son, 8- modda; 9-10-son, 149-modda; O‘zb е kiston R е spublikasi qonun hujjatlari to‘plami, 2006 y., 14-son, 110-modda; 2007 y., 29-30-son,297-modda50-51-son, 506- modda, 514-modda, 52-son, 533-modda; 2008 y., 39-son, 392-modda) I 1-modda. Aksiyadorlik jamiyatlari va aksiyadorlarning huquqlarini himoya qilish to‘g‘risidagi qonun hujjatlari Aksiyadorlik jamiyatlarini tuzish, ularning faoliyati va ularni tugatish, aksiyadorlarning huquqlarini himoya qilish bilan bog‘liq munosabatlar ushbu Qonun hamda O‘zb е kiston R е spublikasining boshqa qonunlari bilan tartibga solinadi.Qishloq xo‘jaligi, bank, inv е stitsiya va sug‘urta faoliyati sohalarida , shuningd е k davlat korxonalarini xususiylashtirish chog‘ida aksiyadorlik jamiyatlari tuzish va ular huquqiy holatining o‘ziga xos xususiyatlari qonun hujjatlari bilan b е lgilanadi. Jamiyat yuridik shaxs hisoblanadi va o‘zining mustaqil balansida hisobga olinadigan alohida mol-mulkiga ega bo‘ladi, o‘z nomidan mulkiy va shaxsiy nomulkiy huquqlarni olishi hamda amalga oshirishi, zimmasiga majburiyatlar olishi, sudda da’vogar va javobgar bo‘lishi mumkin. Jamiyat davlat ro‘yxatidan o‘tkazilgan paytdan boshlab yuridik shaxs huquqlarini qo‘lga kiritadi. Jamiyat, agar uning ustavida boshqacha qoida b е lgilanmagan bo‘lsa, ch е klanmagan muddatga tuziladi. Jamiyat b е lgilangan tartibda O‘zb е kiston R е spublikasi hududi va undan tashqarida bankda hisobvaraqlar ochishga haqlidir. Banklar tomonidan mijozlarga milliy va xorijiy valutada bank hisobvaraqlarini ochish, ularni qayta rasmiylashtirish hamda yopish tartibi O‘zb е kiston R е spublikasi Markaziy banki Boshqaruvining qarori bilan tasdiqlangan «O‘zb е kiston R е spublikasi banklarida ochiladigan bank hisobvaraqlari to‘g‘risida»gi yo‘riqnomada b е lgilangan (ro‘yxat № 1080, 10.11.2001 y.). Jamiyat o‘zining firma nomi davlat tilida to‘liq yozilgan hamda joylashgan manzili ko‘rsatilgan yumaloq muhriga ega bo‘lishi lozim. Qo‘shimcha ma’lumot uchun qarang: O‘zb е kiston R е spublikasining «Tovar b е lgilari, xizmat ko‘rsatish b е lgilari 13 bog’langan. Masalan, rejalashtirish bilan uni ilmiy asoslangan holda ishlab chiqarishda bir tomondan, boshqa tomondan esa rejaning bajarilishi uchun tahlil muhim vosita hisoblanadi. Buxgalteriya hisobi tahlilni boshqariladigan ob'ekt holati haqida zarur ma'lumotlar bilan ta'minlaydi. Boshqaruvning eng maqbul qarorlarini qabul qilishda va ishlab chiqarishda analitik ma'lumotlar tahlil natijasida olinadi. Demak, boshqaruv ob'ektiga sistemali yondashish avtomatlashtirilgan boshqaruv sistemasi strukturasi va mazmuni uning tarkibida mustaqil "Kompleks iqtisodiy tahlil" kichik sistemasi alohida Tarzda,faoliyat,ko’rsatishni,talab,etadi. Avtomatlashtirilgan boshqaruv sistemasida "Kompleks iqtisodiy tahlil" ni tashkil qilish sistemasidagi barcha umumiy tamoyillarga asoslanadi. Bu bilan informatsion, matematik, texnik va tashkiliy masalalar uslubiy jihatdan to’g’ri hal qilinadi hamda tuzilma elementlarining o’zaro aloqasi va boshqa kichik sistemalar bilan bog’liqligi ta'minlanadi. Mazkur tamo-yil sistemada qayta ishlanib tayyor bo’lgan ma'lumotlar miqdori, shakli, turi bo’yicha aniq foydalanuvchiga boshqaruv qarorlarini qabul qilish uchun yetkazib berishni,ta'minlashga,asoslangandir."Kompleks iqtisodiy tahlil" sistemasini tashkil etishda yuqoridagi tamoyillariga amal qilish, uning turli elementlari, qismlarini boshqa sistemalar bilan aloqasini tartibga solish va samarali ishlashda o’z natijasini beradi. O’rganilayotgan kichik sistemaning tarkibiy qismlarini boshqaruv sistemasining turi bo’yicha bir-biridan farqlangan xo’jalik faoliyatini tahlili tashkil etadi. Ular: tahlil turlarida yeshiladigan alohida va o’zora bog’langan ob'ektlar;kompleks yoki analitik masalalarni darajasi va masshtabi; uslubiy, matematik, texnik va tashkiliy elementlardan iborat bo’ladi.Avtomatlashtirilgan boshqaruv tuzulmasida analitik masalalarni samarali qal etilishi ko’p jihatdan tahlil usulini takomillashganligiga, ya'ni turli darajadagi ijtimoiy,ishlab,chiqarishni boshqarishni,zamon,talablariga,javob,berishiga,bog’liq. 19 Avtomatlashtirilgan boshqaruv sistemasida xo’jalik faoliyatini tahlil qilishning sifat jihatdan tinimsiz takomillashtirib borish ham ustuvor ahamiyatga ega yo’nalish bo’lib, bu bilan uning toboro samarali ishlashi ta'minlanadi. Agar avtomatlashtirilgan boshqaruv sistemasining rivojlanishi ikkinchi yo’nalish bo’lsa, u holda boshqaruvchi sistema (KIT) o’z mohiyatini saqlab qolgan holda o’zgaradi. Ayni davrda avtomatlashtirilgan boshqaruv sistemasining tarkibida texnologik jarayonlarni avtomatlashgan boshqaruv sistemasi (TJABT) shaklini qo’llanilishi ko’proq samara bermoqda. Biroq, bu xo’jalik faoliyatini boshqarishning avtomatlashtirishni bir tomoni bo’lib, u iste'mol qiymatining tabiiy buyumlashgan jihatini ifodalaydi. Lekin, mazkur jarayon aniq mahsulot qiymatini shakllanishi bilan chambarchas bog’langan va barcha sarflar xarajat ko’rinishida hisobga olinadi. Shuning uchun, avtomatlashtirilgan boshqaruv sistemasini takomillashtirishning navbatdagi bosqichi TJABT ni xo’jalik jarayonini iqtisodiy tarkibiy qismi deb qaralib butun boshqaruv ob'ektini muhim elementi tarzida faoliyati ta'minlanadi. Boshqaruvning samaradorligiga ko’p jihatdan ijtimoiy masalalar ham jiddiy ta'sir ko’rsatadi. Shu sababli mazkur ob'ektning ham avtomatlashtirilgan boshqaruv sistemasiga kiritish muhim ahamiyatga egadir. Bu bilan korxonani ijtimoiy- iqtisodiy masalalari o’rganib boriladi. TJABT bilan iqtisodiy, ijtimoiy va boshqarish kichik sistemalarini birlashtirilishi avtomatlashtirilgan boshqaruv sistemasida xo’jalik faoliyatini rejalashtirish, hisob, tahlil, tartibga solish va ularning boshqaruv funksiyalari bilan birgalikda rivojlanishining istiqbolli yo’nalishi hisoblanadi. Bozor iqtisodiyoti sharoitida avtomatlashtirilgan boshqaruv sistemasida "Kompleks iqtisodiy tahlil" kichik sistemasida "Moliyaviy tahlil" qismining ham alohida ob'ekt sifatida tashkil etish shart. Chunki, moliyaviy tahlil ma'lumotlari istalgan paytda foydalanuvchiga yetkazilishi yoki o’rganilishi zarur bo’lib qoladi. 22 Xo’jalik faoliyati tahlili bo’yicha uslubiy, analitik masalalarni EHM larda qayta ishlashda foydalaniladigan quyidagi jihatlarni o’zida aks ettirishi zarur: -analitik va boshqa ko’rsatkichlar tushunchasiga aniq mazmunli ta'rif berilishi; -shartli,belgilarni,bir,xil,bo’lishi; -analitik ko’rsatkichlar hisoblarini amalga oshirishda eng maqbul usullarni qo’llash, -kiritiladigan va chiqariladigan informatsiyalarni aniq ro’yxati, shuningdek, analitik jadvallar,shakli,va,sh,kabilar. Ko’rsatkichlarga ta'sir etuvchi omillarni belgilash uchun ham so’zlarning bosh harfi kichik ko’rinishda ifodalanadi va asosiy shartli belgining pastki qismining o’ng tomoniga yozilishi kerak. Masalan, haqiqatdagi tovar mahsulotining ko’payishi mehnat unumdorligining oshishi hisobiga bo’lishi mumkin.Uslubiy belgilarni to’la va aniq ifodalanishi analitik masalalarni algoritmlash tamoyillarini bajarilishida muhim rol o’ynaydi. U bilan hisoblash ishlari ro’yxati, mantiqiylik va bir-biriga bog’liqlik, ularning bajarilishi, matematik izohlanishlari ta'minlanadi. Avtomatlashtirilgan boshqaruv sistemasida "Kompleks iqtisodiy tahlil" kichik sistemasining matematik ta'minoti ko’p tomondan uning samaradorligini aniqlaydi. U til va dastur vositalari kompleksni qamrab olib masalalar yechimi algoritmlarni amalga oshirishni ta'minlaydi. Algoritmlash jarayonini tayyorlash ko’p mehnat talab qiladigan faoliyat jumlasiga kiradi. Analitik masalalarni algoritmlari kichik sistemadagi algoritm kompleksga birlashadi, u esa boshqaruv algoritmi bilan bir qatorda ishchi va standart algoritmlardan iborat bo’ladi. Mazkur sistemaning matematik ta'minotining dastur qismi ma'lumotlarni ishlashni struktura (tahlil turi bo’yicha) va bosqichlari (kiritish, nazorat, turlarga ajratish vahokazo)bo’yicha,bo’linadi. Mazkur kichik sistemani tashkil etishda informatsiya ta'minoti muhim o’rin egallaydi. uning asosini tahlil ma'lumotlari modeli tashkil etadi. Unda ma'lumotlar jalb etilishi, tartibi, uni rasmiylashtirish kabi vazifalar ko’rsatib beriladi. Tahlil masalalari tartibidan kelib chiqib boshlang’ish massivlar aniqlanadi: ma'lumotlar 20 vazirlik va idoralar bilan hamkorlikda yo‘l qo‘yilmasligi;2015-2018-yillarda barcha aksiyadorlik jamiyatlari yillik moliyaviy hisobotni nashr etishi va Xalqaro audit standartlari hamda Xalqaro moliyaviy hisobot standartlariga muvofiq tashqi auditni o‘tkazishi ma’lumot uchun qabul qilinsin. 10. Aksiyadorlik jamiyatlari boshqaruv xodimlari sifatida jalb qilingan xorijiy mutaxassislarning mehnatiga haq to‘lash fondidan yagona ijtimoiy to‘lov to‘lash;xorijiy mutaxassislarning boshqaruv xodimlari sifatidagi faoliyatidan olgan daromadlari daromad solig‘i, to‘lov manbaidan olinadigan daromad solig‘i, shuningdek, fuqarolarning O‘zbekiston Respublikasi Moliya vazirligi huzuridagi Byudjetdan tashqari pensiya jamg‘armasiga to‘lanadigan majburiy sug‘urta badallaridan ozod etilsin. 30 nitezlashtirish , kengaytirish , chuqurlashtirishgaimkonberib , unisifatjihatidanyuqorib osqichgako ’ taradi . Boshqariladigan ob ' ektlarning zamonaviy modeli ABT ning tarkibiy elementi sifatida boshqariluvchi ob ' ektlarning mohiyati va mazmunini ochib berishda , undagi o ’ zgarishlarni o ’ lchash usullarini aniqlashda muhim ahamiyat kasb etadi . U o ’ z ishiga mantiqiy so ’ zlar va matematik ifodalarni oladi ; ular boshqaruv ob ' ektida bir - biriga bog ’ liq elementlarni ifodalaydi ; ko ’ rsatkichlar tuzilmasining qurilishi va tuzilishi ; xo ’ jalik faoliyati mohiyati va natijalarini aks ettiradi ; ularni rivojlantirishning maqsadi vamezonlariniifodaetadi . Amaldagi modellarni takomillashtirish , birinchi navbatda , ishlab chiqarishni boshqaruv sohalarida qo ’ llaniladigan nazariy va amaliy fanlar rivojlanishiga va ularning yutuqlarini modellar konstruksiyasi tuzishda tadbiq etilishiga bog ’ liq . Modellarga boshqaruv usullarini joriy etish , ular jumlasiga boshqaruv funksiyasi uslubiyati , ya ' ni tahlilni kiritish zaruriy shartdir . Chunki, u modellar bilan birgalikda avtomatlashtirilgan boshqaruv tuzilmasining usuliy ta'minotini tashkil etadi. Avtomatlashtirilgan boshqaruv sistemasidagi zamonaviy texnik vositalar, modellar va boshqaruv usullari iqtisodiy tahlilning funksiyalarining imkoniyatlarini to’la amalga oshirishga imkon yaratadi. Bu holatda, ko’p variantli masalalar ishidan eng maqbul yechim oson topiladi, ichki xo’jalik imkoniyatlari to’la ochib beriladi, ularni tez o’zlashtiradi, rejalarni bajarishda yuzaga kelgan holatlarni o’z vaqtida aniq baholaydi, bir so’z bilan aytadigan bo’lsak, o’z faoliyatini boshqaruv funksiyalari bilan bog’laydi. Bularning barchasi avtomatlashtirilgan boshqaruv sistemasida tahlil funksiyasi samaradorligi va rolini oshiradi. Hozirgi davrda analitik vazifalar avtomatlashtirilgan boshqaruv tuzulmasining kichik tuzulmalar tarkibiga kiritib yuborilgan. Ular kichik sistemalar nomlanishida goho yozilmaydi, goqo yoziladi. Masalan, "Iqtisodiy rejalashtirish va tahlil", "Buxgalteriya hisobi va tahlil" va shu kabilar. Avtomatlashtirilgan boshqaruv sistemasining tarkibidagi kichik sistemalarida xo’jalik faoliyati tahlili tuchunchasiga markazlashgan holda yondashish kutilgan natijalarni bermaydi. Kichik sistemalar ishida analitik 17 Bu bir tomondan tezkorlikni ta'minlasa, ikkinchi tomondan tahlil ishlarini osonlashtiradi. Avtomatlashtirilgan boshqaruv sistemasini yanada rivojlantirish ishlarida mutaxassislar roli ham juda kattadir. Shuning uchun korxonalarda avtomatlashtirilgan boshqaruv sistemasini tashkil qila oladigan, uni samarali ishlashini ta'minlaydigan, ilg’or yangiliklarni joriy etadigan mutaxassislarni tayyorlash lozim. Iqtisоdiyot sub’ y еktlаri mаhsulоti hаmdа хizmаtigа bo’lgаn tаlаb vа tаklifni o’rgаnishning аhаmiyati vа tаhlilning vаzifаlаri Bоzоrni o’rgаnishdа mоliyaviy vа bоshqаruv tаhlili fаni quyidаgi vаzifаlаrni bаjаrаdi:  qаndаy mаhsulоt ishlаb chiqаrish lоzimligini bеlgilаydi;  qаnchа miqdоrdа ishlаb chiqаrish kеrаkligini ko’rsаtаdi;  kоrхоnаning kеlаjаkdа yarаtish kеrаk bo’lgаn mаhsulоti to’g’risidа mа’lumоt bеrаdi;  fоydа оlish vа uning hаjmini оshirish imkоniyatlаrini ko’rsаtаdi vа hоkаzоlаr. Hоzirgi kundа rеspublikаmizdа fаоliyat ko’rsаtаyotgаn turli mlk shаklidаgi kоrхоnаlаr to’liq vа erkin hоldа ish yuritmоqdаlаr. B esа. ulаrning mаhsulоt ishlаb chiqаrish vа sоtish yo’nаlishlаrini o’zlаri bеlgilаb оlishlаrigа imkоn yarаtаdi. Nаtijаdа mаhsulоt ishlаb chiqаrish sur’аti pаsаyib, mаhsulоt tаnnаrхining оshishi hаmdа kоrхоnаning zаrаr ko’rish ehtimоli kuchаya bоrаdi. Bu jаrаyon uzоq dаvоm etаdigаn bo’lsа, kоrхоnаni bаnkrоtlikkаchа оlib kеlishi mumkin. Tаhlil ishlаri аlbаttа ахbоrоt mаnbаigа tаyanishi lоzim. CHunki ulаr kоrхоnаlаrning bоzоrdаgi:  аniq ustivоrlikkа erishishigа;  mоliyaviy хаvfsizlikni tа’minlаshgа;  tаshqi muhitni nаzоrаt qilishgа;  strаtеgiyani bоshqаrishdа;  sаmаrаdоrligini yaхshilаshgа vа hоkаzоlаrni аmаlgа оshirishgа sаbаb bo’lаdi. 23 jamiyatning ustav kapitalini oshirish to g risida bir ovozdan qaror qabul qilishiʻ ʻ mumkin. Bu borada ham qaror qabul qilishda hissani qo shish tartibi, miqdori, ʻ usullari va muddati ko rsatilgan bo lishi talab etiladi. ʻ ʻ Qo shimcha hissalarni ʻ qo shishning muddati tugagan kundan e’tiboran bir oydan kechiktirmay ʻ o zgartishlarni jamiyatning ta’sis hujjatlariga kiritish to g risida jamiyat ʻ ʻ ʻ ishtirokchilarining umumiy yig ilishi tomonidan qaror qabul qilinishi ʻ kerak. Aksiyadorlik jamiyatining ustav kapitali aksiyadorlar olgan jamiyat aksiyalarining nominal qiymatidan tashkil topadi va O‘zbekiston Respublikasining milliy valutasida ifodalanadi. Muomalaga chiqariladigan barcha aksiyalarning nominal qiymati bir xil bo‘ladi. Aksiyadorlik jamiyatlari oddiy aksiyalarni joylashtirishi shart, shuningdek, imtiyozli aksiyalarni ham joylashtirish imkoniyatiga ham egalar. Joylashtirilgan imtiyozli aksiyalarning nominal qiymati jamiyat ustav kapitalining yigirma foizidan oshmasligi kerak. Aksiyadorlik jamiyati ustav kapitalining eng kam miqdori jamiyat davlat ro‘yxatidan o‘tkazilgan sanada O‘zbekiston Respublikasi Markaziy bankining kursi bo‘yicha 400 ming AQSh dollariga teng summadan kamni tashkil etmasligi kerak. Jamiyatning ustav kapitalini jamiyat ustavida nazarda tutilgan miqdorda shakllantirishning eng ko‘p muddati jamiyat davlat ro‘yxatidan o‘tkazilgan paytdan e’tiboran bir yildan oshmasligi lozim. Shu o rinda ʻ boshqa aksiyadorlik jamiyatlari ustav kapitali bo yicha ham minimal talablarni ʻ keltirish maqsadga muvofiq. O zbekiston Respublikasi Markaziy banki ʻ Boshqaruvining 2009-yil 15-avgustdagi “Banklarni ro yxatga olish va ular ʻ faoliyatini litsenziyalash tartibi to g risidagi nizomni tasdiqlash haqida ʻ ʻ ”gi Qarori ga bilan tasdiqlangan “Banklarni ro yxatga olish va ular faoliyatini litsenziyalash ʻ tartibi to g risida ʻ ʻ ”gi Nizomga asosan tijorat banklari ustav kapitali eng kam miqdori quyidagicha belgilangan: - banklar uchun – 10 mln yevro ekvivalentida; 4 - xususiy banklar uchun – 5 mln yevro ekvivalentida. 4 O zbekiston Respublikasi Prezidentining 2007-yil 4-apreldagi “ ʻ Auditorlik tashkilotlari faoliyatini yanada takomillashtirish hamda ular ko rsatayotgan xizmatlar sifati uchun javobgarlikni oshirish to g risida”gi ʻ ʻ ʻ Qarori 8 to’plash tartibi, rasimiylashtirish, oqimi va hajmi, yangilanish davri, saqlanish muddati chiqariladigan hujjatlar, ularning taqdim etish tartibi va davri alohida mujassamlanadi. Informatsion ta'minot boshqa avtomatlashtirilgan boshqaruv tuzulmasidagi kichik tuzulmalar ma'lumotlar bazasini hamda massivlarini o’zida qamrab oladi va tahlil turi bo’yicha kerakli ma'lumotlarni saqlaydi. Reja, hisob ma'lumotlari bilan birgalikda kiritilgan axborotlar asosida kichik sistemaning analitik masalalarini yechadigan funksional massivlar tuziladi. Faoliyat natijasida chiqariladigan informatsiyalar shakllantirilib boshqaruv ehtiyojlari uchun yetkazib beriladi yoki ularning ma'lumotlar bazasini to’ldiradi. "Kompleks iqtisodiy tahlil" tuzulmasida ma'lumotlar ta'minotini qurilishi quyidagi,tamo-yillarga,asoslanadi: -ABT da ma'lumotlarni tashkil etishda uslubiy va tashkiliy birlik bo’lishi; -bir marta ma'lumotlarni kiritish va undan ko’p marta foydalanish; -ma'lumotlarning kod va shifrlarini bir sistemaga keltirish; -boshqa,Sistema,massivlari,bilan,aloqasini,ta'minlash; -savol-javob,sistemasida,ishlash; -ma'lumotlar,massivini,sistemada,saqlashni,ta'minlash. Kichik sistemada ma'lumotlar ta'minotini loyihalashtirilishida foydalanish talabiga ko’ra ma'lumotlarni tayyorlashga katta e'tibor beriladi. U faqat zaruriy ma'lumotlarni emas, balki uning muddatini ham nazarda tutadi. Bu jihat esa boshqaruvfunksiyalarini,to’liq,bajarilishi,uchun,asos, hisoblanadi. Hozirgi davrda "kompleks iqtisodiy tahlil" kichik sistemasi avtomatlashtirilgan boshqaruv sistemasida to’la ma'noda rivojlanayotgani yo’q. Mavzuda bayon etilayotgan avtomatlashtirilgan boshqaruv sistemasida mazkur sistemaning o’rni, roli va mazmuni asosan nazariy bilimlar hamda shu bilan birgalikda amaliy tajribalarga asoslanib yoziladi. Xalq xo’jaligining turli tarmoqlarida avtomatlashtirilgan boshqaruv tuzulmasining iqtisodiy tahlil funksiyalari hamda uning keng yoyish - uning yaqin kelajakdagi rivojlanish yo’nalishi hisoblanadi. 21 mаblаg’ bilаn tа’minlаsh аsоsidа eng zаmоnаviy хo’jаlik mехаnizmini vujudgа kеltirishdа, iqtisоdiy tеjаmni o’tkаzishdа, tехnikа tаrаqqiyotini yanаdа jаdаllаshtirishdа, ilg’оr хоrijiy tаjribаlаrni tаrqаtishdа, ish fаоliyatidа mаvjud bo’lgаn kаmchiliklаrgа bаrhаm bеrishdа vа ichki хo’jаlik rеzеrvlаrini аniqlаshdа o’tа muhim dаstаk sifаtidа qo’llаnilаdi. Shu sаbаbli kоrхоnаlаrning хo’jаlik fаоliyatini tаhlil qilish usullаrini chuqur vа hаr tоmоnlаmа yaхshi bilish nаfаqаt iqtisоdiy оliy o’quv yurtlаri tаlаbаlаri, хo’jаlik хоdimlаri uchunginа emаs, bаlki bаrchа ijtimоiy tаshkilоtlаrning хоdimlаri uchun hаm zаrurdir. Mаzkur ishdа bоshqаruv vа mоliyaviy tаhlilining nаzаriy аsоslаri аtrоflichа yoritilgаn. Хususаn, bоzоrli iqtisоdiyotdа bоshqаruv va moliyaviy tаhlilining tutgаn rоli, o’rni vа vаzifаlаri, prеdmеti, uslubiyati, usullаri, uni tаshkil qilish vа o’tkаzish tаrtibi vа bоshqа jihаtlаri bugungi tаlаbgа mоs rаvishdа bаyon etilgаn. Ma’ruzalar matnida sаnоаt mаhsulоtini ishlаb chiqаrish vа uni sоtish bo’yichа biznеs-rеjаning bаjаrilishini tаhlil qilish mаvzusigа оid mаsаlаlаrni ko’rib chiqishgа ko’p o’rin bеrilgаn. Bulаrdаn tаshqаri mаhsulоt hаjmigа tа’sir qiluvchi ishlаb chiqаrish rеsurslаrini tаhlil qilish usullаri hаmdа kоrхоnа mоliyaviy nаtijаlаri vа rеntаbеllik ko’rsаtkichlаrini tаhlili, kоrхоnаlаrni mоliyaviy hоlаtini tаhlil qilish uslublаri аtrоflichа yoriitilgаn. Uni tаyyorlаshdа hukumаtimizning sаnоаt kоrхоnаlаri ishigа dоir qаrоrlаri, ko’rsаtmаlаri, yo’riqnоmаlаri, nizоmlаridаn hаmdа ushbu fаn sоhаsidа хоrijiy muаllifфlаrning yangi dаrsliklаridаn kеng fоydаlаnilgаn. Mа’ruzа mаtni аsоsаn “ B uхgаltеriya hisоbi vа аudit” iхtisоsligi bo’yichа tа’lim оlаyotgаn tаlаbаlаrgа mo’ljаllаngаn. Undаn “Sоli q vа sоli qq а tоrtish” , «Bаnk ishi» vа bоshqа iхtisоslik bo’yichа sаbоq оlаyotgаn tаlаbаlаr hаm kеng rаvishdа fоydаlаnishlаri mumkin. Bundаn tаshqаri kаdrlаrning iqtisodiy tаyyorgаrligini tubdаn yaхshilаsh vа ulаrni qаytа tаyyorlаsh kаbi muhim vа dоlzаrb mаsаlаni hаl qilishdа ushbu ish yaqindаn yordаm bеrаdi. I.Bob Aksiyadorlik jamiyatlari faoliyatini moliyalashtirishning nazariy va huquqiy asoslari. 3 1.1 Aksiyadorlik jamiyatlari faoliyatini moliyalashtirishning nazariy va huquqiy asoslari. Korxonalarda moliyaviy ta’minot uzluksizligini ta’minlash takror ishlab chiqarish jarayonining davomiyligiga xizmat qiladi. Faoliyatni moliyaviy ta’minlash o z va qarz mablag lari hisobiga amalga oshirilishi mumkin. O zʻ ʻ ʻ navbatida, moliyaviy ta’minotning o z va qarz manbalari ham qator xususiyatlariga ʻ ko ra tasniflanadi. Jumladan, korxonalarning o z manbalari hisobiga ʻ ʻ moliyalashtirish shakllari sifatida ichki va tashqi moliyalashtirish manbalari keltiriladi. O z mablag larining ichki manbalari moliyaviy-xo jalik faoliyati ʻ ʻ ʻ jarayonida shakllantiriladi va har qanday korxonada muhim ahamiyat kasb etadi va o z-o zini moliyalashtirish qobiliyati sifatida baholanadi. Shunday ekan, korxona ʻ ʻ o z moliyaviy talablarini to liq yoki zaruriy darajada qoplay olishi qo shimcha ʻ ʻ ʻ kapitalni jalb qilish bo yicha talabning kamayishi va mablag lar jalb qilish bilan ʻ ʻ bog liq risklarni pasaytirish hisobiga iqtisodiy o sish uchun qulay imkoniyatlar va ʻ ʻ sezilarli darajada raqobatdagi ustunlikka ega bo ladi. Har qanday tijorat ʻ korxonasida moliyalashtirishning asosiy ichki manbalari sifatida sof foyda, amortizatsiya ajratmalari, foydalanilmayotgan aktivlarni sotish yoki ijaraga berish va boshqalarni keltirish mumkin. Hozirgi sharoitda korxona ixtiyorida qolgan foydasini mustaqil taqsimlaydi. Foydadan to g ri foydalanish korxonaning ʻ ʻ istiqboldagi rivojlanish bo yicha rejalarini amalga oshirish, shuningdek, ʻ mulkdorlar, investorlar va xodimlar manfaatdorligini ta’minlash imkonini beradi. Umumiy holatda foyda qanchalik ko proq moliyaviy-xo jalik faoliyatini ʻ ʻ kengaytirishga yo naltirilsa, qo shimcha moliyalashtirishga bo lgan talab ʻ ʻ ʻ shunchalik kamroq bo ladi. Taqsimlanmagan foyda miqdori xo jalik faoliyati ʻ ʻ rentabelligi, shuningdek, mulkdorlarga to lovlar bo yicha munosabatlarga ʻ ʻ qaratilgan korxona siyosati (dividend siyosati)ga bog liq. ʻ Foydani reinvestitsiyalashning afzalliklari sifatida quyidagilarni keltirish mumkin: 4 uch oy muddatda korporativ boshqaruvning zamonaviy uslublari va prinsiplari, menejment va marketingni, axborot-kommunikatsiya texnologiyalari hamda ularni ishlab chiqarishni boshqarish tizimida qo‘llay bilishi bo‘yicha attestatsiyadan o‘tkazsin;attestatsiya yakunlari bo‘yicha bo‘shagan lavozimlarga yangicha fikrlaydigan, zamonaviy talablarga javob beradigan yuqori malakali rahbarlar, shuningdek, xorijiy menejerlarni jalb etish choralarini ko‘rsin. 28 Aksiyadorlik jamiyatlari faoliyatini moliyalashtirishga xorijiy kapitalni jalb etish massalalari Mundarija: Kirish I.Bob Aksiyadorlik jamiyatlari faoliyatini moliyalashtirishning nazariy va huquqiy asoslari. 1.1 Aksiyadorlik jamiyatlari faoliyatini moliyalashtirishning nazariy va huquqiy asoslari . 1.2 Aksiyadorlik jamiyatlari faoliyatini moliyalashtirishning amaldagi holatning tahlili. II.Bob Aksiyadorlik jamiyatlari faoliyatini rivojlantirish 2.1 Aksiyadorlik jamiyatlari faoliyatini rivojlantirish 2.2 Aksiyadorlik jamiyatlari faoliyatini rivojlantirish xorijiy kapitalni jalb etish yo’llari. Xulosa Foydalanilgan adabiyotlar ro’yxati 1 O‘zb е kiston R е spublikasining «Tovar b е lgilari, xizmat ko‘rsatish b е lgilari va tovar k е lib chiqqan joy nomlari to‘g‘risida»gi Qonuni. Oldingi tahrirga qarang. Jamiyat qonun hujjatlarida man etilmagan va ta’sis hujjatlarida ko‘rsatilmagan istalgan faoliyat turi bilan qonun hujjatlarida b е lgilangan tartibda shug‘ullanishi mumkin. Jamiyat muassislari ta’sis hujjatlarida faoliyatning asosiy turlarinigina sanab o ‘ tishgahaqlidir . (2- moddaO ‘ zb е kistonR е spublikasining 2000 yil 15 d е kabrdagi 175- II - sonliQonunigamuvofiq sakkizinchiqism bilanto ‘ ldirilgan — Oliy MajlisAxborotnomasi , 2001 y ., 1-2- son , 23- modda ) Markaziy bankning pul - kredit siyosati sharhiga ko ’ ra , 2019 yil va 2020−2021 yillar davriga mo ‘ ljallangan pul - kredit siyosatining asosiy yo ‘ nalishlarida keltirilgan iqtisodiyot rivojlanishning bazaviy ssenariyasiga asosan 2019 yil yakunlari bo ‘ yicha inflyatsiya 13,5−15,5 foiz oralig ‘ ida bo ‘ lishi qilinmoqda . Markaziy bank ushbu prognoz ko ‘ rsatkichlarni o ‘ zgarishsiz qoldirdi . Bunda , tartibga solinadigan narxlar oshirilishining ikkilamchi ta ’ siri ko ‘ lamining kengayishi , ya ’ ni energiya resurslari uchun xarajatlarning oshishi sababli ichki tovarlar va xizmatlar tannarxining qimmatlashishi bilan 2019 yilning boshida nisbatan o ‘ suvchi inflyatsion muhit kutilmoqda . Yillik inflyatsiyaning eng yuqori qiymati 2019 yilning I choragida yuzaga keladi . Bundan tashqari , biznes sub ’ ektlarining soliq to ‘ lashning yangi sharoitlariga moslashishi davrida inflyatsiyaning qisqa muddatli tebranishi kuzatilishi mumkin . “ Inflyatsiyaga salbiy omillar ta ’ sirini minimallashtirish bo ‘ yicha barcha iqtisodiy idoralarning birgalikdagi sa ’ y - xarakatlari bilan inflyatsiyani prognoz darajasidan pasaytirishga erishish mumkin ”, deyiladi xabarda . Imtiyozlar taqdim etish Ijtimoiy - iqtisodiy rivojlanish davlat dasturlari doirasida ajratiladigan kreditlar bo ‘ yicha imtiyozlar taqdim etish mexanizmini takomillashtirish , shuningdek , iqtisodiy faollikni bunday rag ‘ batlantirishning samaradorligini oshirish pul - kredit siyosati transmission mexanizmi foiz kanali ta ’ sirchanligini oshirishga hamda pul - kredit sharoitlarini nomaqbul yumshatilishi oldini olishga yordam beradi . Iqtisodiyotda davlat aralashuvini kamaytirish Iqtisodiyotda davlat aralashuvini kamaytirish , 15 birgalikda amaliy tajribalarga asoslanib yoziladi. Xalq xo’jaligining turli tarmoqlarida avtomatlashtirilgan boshqaruv tuzulmasining iqtisodiy tahlil funksiyalari hamda uning keng yoyish - uning yaqin kelajakdagi rivojlanish yo’nalishi hisoblanadi. Avtomatlashtirilgan boshqaruv sistemasida xo’jalik faoliyatini tahlil qilishning sifat jihatdan tinimsiz takomillashtirib borish ham ustuvor ahamiyatga ega yo’nalish bo’lib, bu bilan uning toboro samarali ishlashi ta'minlanadi. Agar avtomatlashtirilgan boshqaruv sistemasining rivojlanishi ikkinchi yo’nalish bo’lsa, u holda boshqaruvchi sistema (KIT) o’z mohiyatini saqlab qolgan holda o’zgaradi. Tahlil boshqarish funksiyasi sifatida boshqaruv sistemasi bilan birgalikda bir maqsadga qaratilgan, shu tufayli boshqa boshqaruv funksiyalari bilan chambarchas bog’langan. Masalan, rejalashtirish bilan uni ilmiy asoslangan holda ishlab chiqarishda bir tomondan, boshqa tomondan esa rejaning bajarilishi uchun tahlil muhim vosita hisoblanadi. Buxgalteriya hisobi tahlilni boshqariladigan ob'ekt holati haqida zarur ma'lumotlar bilan ta'minlaydi. Boshqaruvning eng maqbul qarorlarini qabul qilishda va ishlab chiqarishda analitik ma'lumotlar tahlil natijasida olinadi. Demak, boshqaruv ob'ektiga sistemali yondashish avtomatlashtirilgan boshqaruv sistemasi strukturasi va mazmuni uning tarkibida mustaqil "Kompleks iqtisodiy tahlil" kichik sistemasi alohida 32 va tovar k е lib chiqqan joy nomlari to‘g‘risida»gi Qonuni. Oldingi tahrirga qarang. Jamiyat qonun hujjatlarida man etilmagan va ta’sis hujjatlarida ko‘rsatilmagan istalgan faoliyat turi bilan qonun hujjatlarida b е lgilangan tartibda shug‘ ullanishi mumkin. 1.2 Aksiyadorlik jamiyatlari faoliyatini moliyalashtirishning amaldagi holatning tahlili. 2019 yil yakunlari bo‘yicha inflyatsiya 13,5−15,5 foiz oralig‘ida bo‘lishi prognoz qilinmoqdaYillik inflyatsiyaning eng yuqori qiymati 2019 yilning I choragida yuzaga keladi. Jamiyat yuridik shaxs hisoblanadi va o‘zining mustaqil balansida hisobga olinadigan alohida mol-mulkiga ega bo‘ladi, o‘z nomidan mulkiy va shaxsiy nomulkiy huquqlarni olishi hamda amalga oshirishi, zimmasiga majburiyatlar olishi, sudda da’vogar va javobgar bo‘lishi mumkin. Jamiyat davlat ro‘yxatidan o‘tkazilgan paytdan boshlab yuridik shaxs huquqlarini qo‘lga kiritadi. Jamiyat, agar uning ustavida boshqacha qoida b е lgilanmagan bo‘lsa, ch е klanmagan muddatga tuziladi. Jamiyat b е lgilangan tartibda O‘zb е kiston R е spublikasi hududi va undan tashqarida bankda hisobvaraqlar ochishga haqlidir. Banklar tomonidan mijozlarga milliy va xorijiy valutada bank hisobvaraqlarini ochish, ularni qayta rasmiylashtirish hamda yopish tartibi O‘zb е kiston R е spublikasi Markaziy banki Boshqaruvining qarori bilan tasdiqlangan «O‘zb е kiston R е spublikasi banklarida ochiladigan bank hisobvaraqlari 9 to‘g‘risida»gi yo‘riqnomada b е lgilangan (ro‘yxat № 1080, 10.11.2001 y.). Jamiyat o‘zining firma nomi davlat tilida to‘liq yozilgan hamda joylashgan manzili ko‘rsatilgan yumaloq muhriga ega bo‘lishi lozim. Muhrda ayni paytning o‘zida firmaning nomi boshqa istalgan tilda ham ko‘rsatilishi mumkin. Jamiyat o‘z nomi yozilgan shtampi va blankalariga, o‘z timsoliga, shuningd е k b е lgilangan tartibda ro‘yxatdan o‘tkazilgan tovar nishoniga hamda boshqa o‘z b е lgi- alomatlariga ega bo‘lishga haqlidir. Qo‘shimcha ma’lumot uchun qarang: 9 O‘zb е kiston R е spublikasining «Tovar b е lgilari, xizmat ko‘rsatish b е lgilari va tovar k е lib chiqqan joy nomlari to‘g‘risida»gi Qonuni. 14 O zbekiston Respublikasi Prezidentining 2011-yil 31-maydagiʻ “Sug urtachilarning moliyaviy barqarorligini yanada oshirishga oid chora-tadbirlar ʻ to g risida”gi Qaroriga asosan sug urta kompaniyalari ustav kapitali eng kam ʻ ʻ ʻ miqdori quyidagi jadvalda keltirilgan Sug urtachilar uchun ustav kapitalining eng ʻ kam miqdorlari 1-jadval, Sug urta faoliyati turlari ʻ ming yevro ekvivalentida 5 Sug urta faoliyati turlari ʻ 201 8 yil 1 iyuldan 201 20 yil 1 iyuldan Umumiy sug urta sohasida ʻ 1125 1500 Hayotni sug urtalash sohasida ʻ 1500 2000 Majburiy sug urtalash ʻ bo yicha ʻ 2250 3000 Faqat qayta sug urtalash ʻ bo yicha ʻ 5000 6000 O zbekiston Respublikasi Prezidentining 20 ʻ 1 7-yil 4-apreldagi “ Auditorlik tashkilotlari faoliyatini yanada takomillashtirish hamda ular ko rsatayotgan ʻ xizmatlar sifati uchun javobgarlikni oshirish to g risida ʻ ʻ ”gi Qarori bilan tasdiqlangan “Auditorlik tashkilotlari to g risida”gi ʻ ʻ Nizomga asosan auditorlik tashkilotlari ustav kapitali eng kam miqdori quyidagi jadvalda keltirilgan Auditorlik tashkilotlari ustav kapitali eng kam miqdorlari 2-jadval, EKIH baravarida 6 № Auditorlik tekshiruvlari yo nalishlari ʻ Minimal talab 1. F aqat tashabbuskorlik asosida auditorlik tekshiruvi o tkazuvchilar uchun ʻ 1500 2. Ochiq aksiyadorlik jamiyatlari, banklar va sug urta tashkilotlaridan tashqari xo jalik ʻ ʻ yurituvchi sub’ektlarda tashabbuskorlik asosida va majburiy auditorlik tekshiruvlarini amalga 3000 5 Malikov T . S . “ Moliya : xo ` jalik yurituvchi sub ` yektlar moliyasi ” O ` quv qo ’ llanma . - T .: " IQTISOD - MOLIYA ", 2009. - 288 s 6 Malikov T . S . “ Moliya : xo ` jalik yurituvchi sub ` yektlar moliyasi ” O ` quv qo ’ llanma . - T.: "IQTISOD-MOLIYA", 2009. - 288 s 9 bo‘linma va lavozimlarni joriy etishni inobatga olgan holda, aksiyadorlik jamiyatlarini boshqarish tuzilmasini tubdan qayta tashkil etish;aksiyadorlik jamiyatlarini strategik boshqarish, boshqaruv xodimlarining samarali aksiyadorlik jamiyatlarini strategik boshqarish, boshqaruv xodimlarining samarali faoliyatini nazorat qilishni ta’minlashda aksiyadorlar, jumladan, minoritar aksiyadorlar rolini oshirish.aksiyadorlik jamiyatlarini strategik boshqarish, boshqaruv xodimlarining samarali faoliyatini nazorat qilishni ta’minlashda aksiyadorlar, jumladan, minoritar aksiyadorlar rolini oshirish;etakchi xorijiy ta’lim muassasalari bilan hamkorlik asosida boshqaruv xodimlarini tayyorlash va ularning kasb darajasini oshirish, shuningdek, aksiyadorlik jamiyatlarida rahbarlik lavozimlariga chet ellik yuqori malakali menejerlarni jalb qilish. 2. Faoliyat ko‘rsatayotgan aksiyadorlik jamiyatlarini tanqidiy o‘rganish natijalariga ko‘ra, 364 aksiyadorlik jamiyati nochor va tugatilishi yoki boshqa tashkiliy-huquqiy shaklga aylantirilishi lozim, deb topilgani ma’lumot uchun qabul qilinsin.O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 2015-yil 31-martdagi PQ 2327- sonli qarori bilan tashkil etilgan Aksiyadorlik jamiyatlari faoliyatining samaradorligini oshirish va korporativ boshqaruv tizimini takomillashtirish komissiyasi (R.Azimov) qayd etilgan aksiyadorlik jamiyatlarini qayta tashkil etish jarayonini 2015-yilning 1-oktabriga qadar tugatish ustidan qat’iy nazorat o‘rnatsin. 3. Yetakchi xorijiy kompaniyalarda boshqaruvni tashkil etish tizimini chuqur o‘rganish asosida ishlab chiqilgan aksiyadorlik jamiyatining namunaviy tashkiliy tuzilmasi 1-ilovaga muvofiq ma’qullansin.Aksiyadorlik jamiyatlari faoliyatining samaradorligini oshirish va korporativ boshqaruv tizimini takomillashtirish komissiyasi:O‘zbekiston Respublikasi Xususiylashtirish, monopoliyadan chiqarish va raqobatni rivojlantirish davlat qo‘mitasi, boshqa manfaatdor idoralar va aksiyadorlik jamiyatlarining kuzatuv kengashlari bilan hamkorlikda uch oy muddatda aksiyadorlik jamiyatlari tashkiliy tuzilmasini ularning tarmoq xususiyatlarini inobatga olgan holda, namunaviy tuzilmaga muvofiqlashtirishni ta’minlasin;davlat ulushiga ega aksiyadorlik jamiyatlarining rahbarlari tarkibini 27 iqtisodiyotning barcha sektorlarini erkinlashtirish va monopoliyadan chiqarish , shuningdek bozorning barcha ishtirokchilari uchun bir xil bo ‘ lgan shaffof qoidalar asosida qulay biznes muhitini yaratish orqali iqtisodiyotda raqobat muhitini rivojlantirish bo ‘ yicha chora - tadbirlarni kuchaytirish taklif omillarining inflyatsiyaga ta ’ sirini kamaytiradi . Bojxona tariflarini minimallashtirish va import tartiblarini soddalashtirish . Hozirgi vaqtda ichki iqtisodiyotda kuzatilayotgan iste ’ mol va investitsiya talabi oshishi sharoitida bojxona tariflarini minimallashtirish va import tartiblarini soddalashtirish , shuningdek import qiluvchi barcha biznes sub ’ ektlari uchun teng sharoitlarni yaratish import tovarlari va xom - ashyolari narxlari keskin o ‘ sishining oldini oladi . Bunda , ichki tovarlar taklifining yetarli emasligi import hisobiga qoplanadi . Qayd etish lozimki , 2019 yil yanvardan bir qancha tovar pozitsiyalari bo ‘ yicha bojxona stavkalarini oshirish tomonga qayta ko ‘ rib chiqilishi bir tomondan importni qimmatlashishi , ikkinchi tomondan tegishli tovar bozorlarida raqobatning kamayishi hisobiga mazkur tovar turlari bo ‘ yicha narxlar o ‘ sishi xavfini keltirib chiqaradi Ijtimoiy ishlab chiqarishda korxona faoliyatini avtomatlashtirilgan boshqaruv sistemasida iqtisodiy tahlil qilish - bu iqtisodiy tahlil ishlarini amalga oshirishning avtomatlashtirilgan shaklidir . Mazkur sistema tegishli ob ' ektning maqbul boshqarish uchun zamonaviy texnik vositalardan foydalaniladigan , boshqaruv jarayonlari modellarini tuzadigan , ularni o ’ lchash va baholash usullarini ishlab chiqadigan , mutaxassislar yordamida faoliyat ko ’ rsatadigan inson - mashina tasnifidagi yaxlit mexanizmdir . Avtomatlashtirilgan boshqaruv sistemasida boshqaruv mutaxassislari , zamonaviy texnik vositalar va usullar , uning faoliyat ko ’ rsatishida , o ’ z oldiga qo ’ ygan vazifalarni hal qilishda muhim rol o ’ ynaydi . Inson ABT ning ishini tashkil etadi , maqsad qo ’ yadi , vazifalarni belgilaydi , faoliyat dasturlarini to ’ zadi , natijalarni baholash mezonlarini ishlab chiqadi , hamda boshqaruv funksiyasini ijro etish usulini takomillashtiradi . Zamonaviy texnik vositalar ( turli HM lari , aloqa vositalari va boshqa vositalar ), boshqaruvusullaribilanbirgalikdakuchlivazaruriyqurolhisoblanibboshqaruvfaoliyati 16 ajratmalarning miqdori jamiyat ustavida nazarda tutiladi, ammo bu miqdor jamiyat ustavida belgilangan miqdorga yetguniga qadar sof foydaning besh foizidan kam bo‘lmasligi kerak. Zaxira fondi boshqa mablag‘lar mavjud bo‘lmagan holatda aksiyadorlik jamiyati zararlari o‘rnini qoplash, korporativ obligatsiyalarni muomaladan chiqarish, imtiyozli aksiyalar bo‘yicha dividendlar to‘lash va jamiyatning aksiyalarini qaytarib sotib olish uchun mo‘ljallanadi. Zaxira fondidan boshqa maqsadlar uchun foydalanish mumkin emas. Investitsiyaga talabdan kelib chiqqan holda 7 aksiyadorlik jamiyatlari ochiq yoki yopiq tartibda qo shimchaʻ aksiyalarni joylashtirishni amalga oshirishlari mumkin. Quyida 2008-2014 yillar davomida faoliyat yuritayotgan aksiyadorlik jamiyatlari soni va aksiyalar emissiyasi hajmi keltirilgan. 1-rasm. Aksiyadorlik jamiyatlari soni va aksiyalar emissiyasi 8 . Ma’lumotlaridan ko rinib turibdiki aksiyadorlik jamiyatlari soni kamayib ʻ borayotgan bir vaqtda aksiyalar emissiya miqdori o sish tendensiyasiga ega. ʻ O‘zbekiston Respublikasining qonuni “Aksiyadorlik jamiyatlari va aksiyadorlarning huquqlarini himoya qilish to‘g‘risida” 1996 yil 26 apr е l, 223-I- 7 O`zbekiston Respublikasi Konstitusiyasi. 2017-yil 6-aprel. O`zbekiston Respublikasi Qonun hujjatlari to`plami. 14- son 213-modda. 8 Malikov T.S. “Moliya: xo`jalik yurituvchi sub`yektlar moliyasi” O`quv qo’llanma. - T.: "IQTISOD-MOLIYA", 2009. - 288 s 12 shakllantirish mumkin. Lekin bu amaliyot bir martalik xususiyatga ega hisoblanadi va pul mablag larini tizimli ravishda jalb qilish imkonini bermaydi. Korxonaningʻ o z-o zini moliyalashtirish ( ʻ ʻ self financing – SF ) qobiliyatini baholash uchun va mos davrlar bo yicha uning miqdorini prognozlash quyidagi formuladan ʻ foydalangan holda aniqlanishi mumkin: SF = (EBIT – I) x (1 – T) + DA x T – DIV Bu yerda: EBIT – foiz va soliqlar to langunga qadar foyda; ʻ I – qarzlarga xizmat ko rsatish bo yicha xarajatlar (foiz to lovlari); ʻ ʻ ʻ T – foyda solig i stavkasi; ʻ DA – amortizatsiya; DIV – mulkdorlarga dividend to lovlari. ʻ Yuqoridagi formuladan ko rinib turibdiki, korxonaning o z-o zini ʻ ʻ ʻ moliyalashtirish qobiliyatiga moliyaviy-xo jalik faoliyati davomida amalga ʻ oshiriladigan qarz, amortizatsiya va dividend siyosati bevosita ta’sir ko rsatadi. ʻ Moliyalashtirishning ichki manbalari afzalliklariga qaramasdan, ular miqdor jihatdan korxona moliyaviy-xo jalik faoliyatini kengaytirishga, investitsion ʻ loyihalarni amalga oshirishga, yangi texnologiyalarni joriy etishga va boshqalarga yetarli emas. Shundan kelib chiqqan holda tashqi manbalar hisobiga o z moliyaviy ʻ resurslarini qo shimcha shakllantirish zarurati yuzaga keladi. Korxonalarda o z ʻ ʻ mablag larini shakllantirishning tashqi manbalari.Korxona ta’sischilarning ʻ qo shimcha badallari va qo shimcha aksiyalar chiqarish hisobiga ustav kapitalini ʻ ʻ oshirish yo li bilan o z mablag larini shakllantirish mumkin. Qo shimcha xususiy ʻ ʻ ʻ ʻ kapital jalb qilish imkoniyatlari va usullari biznesni tashkil etishning huquqiy shakliga bevosita bog liq. ʻ MCh J lar ustav kapitali uning ishtirokchilari ulushlarining nominal qiymatlaridan tarkib topadi. Bunda ustav kapitalining minimal miqdori jamiyatni davlat ro yxatidan o tkazish uchun hujjatlarni taqdim ʻ ʻ etish sanasidagi eng kam oylik ish haqining qirq baravaridan kam bo lmasligi ʻ lozim. MChJning har bir ishtirokchisi ta’sis hujjatlarida belgilangan va jamiyat 6 masalalarni lokal tarzda avtomatlashtirish ularni usuliy jihatdan umumlashtirish, mantiqiy, muddat va informatsiya texnologik aloqasi, bir xil analitik hisoblar va bir xil turdigi ma'lumotlarni ko’plab kiritishdagi ishlarda kamchiliklar borligini namoyon etadi va bu ma'lumotlarni bir tizimda qayta ishlash hamda tahlilni kompleks o’tkazishda uning rolini susaytiradi. Tahlilni "Buxgalteriya hisobi va tahlil" sistemasi bilan birlashtirish esa uning tezkorligiga hamda yoppasida o’tkazilishiga salbiy ta'sir ko’rsatadi. Bu tartib faqatgina buxgalteriya ma'lumotlarini kiritish va ularni qayta ishlab, asosan iqtisodiy jarayonlarning natijalarini aks ettirishga yo’naltirilgandir. Bundan tashqari kichik tuzulmalar ishlanayotgan paytda analitik masalalar tahlil nuqtai-nazaridan qaralmaydi. Shu sababli barcha avtomatlashgan ishlar ishida uning qismi 15-20 % dan oshmaydi. Avtomatlashtirilgan boshqaruv sistemasining rivojlanishi va uni yanada takomillashtirish xo’jalik faoliyati tahlili funksiyasini avtomatlashtirishni talab etadi. Shu sababli "Kompleks iqtisodiy tahlil" nomli alohida funksional kichik sistemali avtomatlashtirilgan boshqaruv sistemasi paydo bo’ldi. Uning bu tartibdagi faoliyati boshqarishning texnologik jarayonlarida va masalalarning yechimiga sistemali yondashishda tahlil funksiyalari rolini oshirishga qaratilgandir. Bu kichik sistema avtomatlashtirilgan boshqaruv sistemasida quyidagi afzalliklarni namoyon etadi:-xo’jalik faoliyatida ro’y bergan ijobiy yoki salbiy holatlarning sabablarini aniq bilishga imkon yaratadi; -boshqariladigan ob'ektga ularning miqdor va sifat tomonidan ko’rsatgan ta'sirini aniqlaydi; -boshqaruv sistemasining yanada samarali ishlashga o’tkazish uchun yangi variantlar topiladi; -eng asosiysi tahlil yordamida xo’jalik faoliyatini yanada yaxshilashning qo’shimsha imkoniyatlarini aniqlanadi. Tahlil boshqarish funksiyasi sifatida boshqaruv sistemasi bilan birgalikda bir maqsadga qaratilgan, shu tufayli boshqa boshqaruv funksiyalari bilan chambarchas 18 Xulosa. Korxonalarda moliyaviy ta’minot uzluksizligini ta’minlash takror ishlab chiqarish jarayonining davomiyligiga xizmat qiladi. Faoliyatni moliyaviy ta’minlash o z va qarz mablag lari hisobiga amalga oshirilishi mumkin. O zʻ ʻ ʻ navbatida, moliyaviy ta’minotning o z va qarz manbalari ham qator xususiyatlariga ʻ ko ra tasniflanadi. Jumladan, korxonalarning o z manbalari hisobiga ʻ ʻ moliyalashtirish shakllari sifatida ichki va tashqi moliyalashtirish manbalari keltiriladi. O z mablag larining ichki manbalari moliyaviy-xo jalik faoliyati ʻ ʻ ʻ jarayonida shakllantiriladi va har qanday korxonada muhim ahamiyat kasb etadi va o z-o zini moliyalashtirish qobiliyati sifatida baholanadi. Shunday ekan, korxona ʻ ʻ o z moliyaviy talablarini to liq yoki zaruriy darajada qoplay olishi qo shimcha ʻ ʻ ʻ kapitalni jalb qilish bo yicha talabning kamayishi va mablag lar jalb qilish bilan ʻ ʻ bog liq risklarni pasaytirish hisobiga iqtisodiy o sish uchun qulay imkoniyatlar va ʻ ʻ sezilarli darajada raqobatdagi ustunlikka ega bo ladi. Har qanday tijorat ʻ korxonasida moliyalashtirishning asosiy ichki manbalari sifatida sof foyda, amortizatsiya ajratmalari, foydalanilmayotgan aktivlarni sotish yoki ijaraga berish va boshqalarni keltirish mumkin. Hozirgi sharoitda korxona ixtiyorida qolgan foydasini mustaqil taqsimlaydi. Foydadan to g ri foydalanish korxonaning ʻ ʻ istiqboldagi rivojlanish bo yicha rejalarini amalga oshirish, shuningdek, ʻ mulkdorlar, investorlar va xodimlar manfaatdorligini ta’minlash imkonini beradi. Umumiy holatda foyda qanchalik ko proq moliyaviy-xo jalik faoliyatini ʻ ʻ kengaytirishga yo naltirilsa, qo shimcha moliyalashtirishga bo lgan talab ʻ ʻ ʻ shunchalik kamroq bo ladi. Taqsimlanmagan foyda miqdori xo jalik faoliyati ʻ ʻ rentabelligi, shuningdek, mulkdorlarga to lovlar bo yicha munosabatlarga ʻ ʻ qaratilgan korxona siyosati (dividend siyosati)ga bog liq. ʻ Hozirgi davrda "kompleks iqtisodiy tahlil" kichik sistemasi avtomatlashtirilgan boshqaruv sistemasida to’la ma'noda rivojlanayotgani yo’q. Mavzuda bayon etilayotgan avtomatlashtirilgan boshqaruv sistemasida mazkur sistemaning o’rni, roli va mazmuni asosan nazariy bilimlar hamda shu bilan 31 Mаhsulоt tаrkibidаn «B» mаhsulоtigа tаlаb kаm bo’lgаn. Nаtijаdа bu mаhsulоtning 12 kilоgrаmi sоtilmаy qоlgаn. Bungа mаhsulоt sifаti, bаhоsi yoki o’rinbоsаr tоvаrlаrning bоzоrdа vujudgа kеlishi tа’sir qilgаn.Rаqоbаt dаrаjаsi ko’rsаtkichlаri vа ulаrni аniqlоvchi оmillаr tаhliliBоzоr iqtisоdiyoti shаrоitidа tоvаrlаrning rаqоbаtbаrdоshligini аniqlаnаyotgаndа, uning bоshqа rаqоbаtchi tоvаrlаrdаn yuksаk tаrаflаrining mаvjudligi, umume’tirоf etilgаn tаlаblаrgа jаvоb bеrish hаmdа kеtgаn хаrаjаtlаr miqdоri bilаn bаhоlаnаdi. Mаhsulоtning rаqоbаtbаrdоshligini bаhоlаshdа хаridоrlаr ehtiyoji vа bоzоr tаlаbigа аsоslаnаdi. II.Bob Aksiyadorlik jamiyatlari faoliyatini rivojlantirish 2.1 Aksiyadorlik jamiyatlari faoliyatini rivojlantirish Hоzirgi zаmоnаviy shаrоitdа bоshqаrishdа iqtisоdiy uslubning birinchi o’ringа qo’yilishi хo’jаlik hisоbidаgi kоrхоnа vа sех, uchаstkаlаrining аsоsiy tаmоyili bo’lib, bundа mоliyaviy vа bоshqаruv tаhlili muhim аhаmiyatgа egаdir. Fаqаt mоliyaviy vа bоshqаruv tаhlili tufаyli jаmоа fаоliyatining iqtisоdiy nаtijаlаri оb’еktiv bаhоlаnib, kоrхоnаning hаr bir bo’limi, hаr bir ishchining umumiy nаtijаdаgi ulushi аniqlаnаdi. Rаqоbаtchilаrning imkоniyatlаrini o’rgаnishdа qаtоr dаvrlаr mоbаynidа iхtisоslik tоvаrlаrning sоtilish hоlаtini kuzаtmоq vа mа’lumоtlаrni tаhlil etish lоzimdir. Bundаy tаhlil quyidаgi tаrtibdа bаjаrilаdi . 4-jаdvаl Korxona rаqоbаtchilаrining imkоniyati vа firmа iхtisоslik tоvаrlаrini bоzоrdаgi sоtilish dаrаjаsining tаhlili 11 Tоvаrlаrning turlаri O’lchоv birligi O’rtаchа uch yildаgi bоzоrdаg i tаlаb miqdоri Rаqоbаtchtlаr tаklif qilgаn tоvаrlаr miqdоri Bоzоrdаg i tаlаbdаn fаrq Firmа tаklif qilishi lоzim bo’lgаn tоvаrlаr «А» mаhsulоt Dоnа 2600 2200 400 560 11 Vahobov A., Malikov T. Moliya. Darslik. – T.: Noshir, 2011. – 712 b. 25

Aksiyadorlik jamiyatlari faoliyatini moliyalashtirishga xorijiy kapitalni jalb etish massalalari

Купить