Amper kuchi mavzusiga doir animatsiyalar yaratish

O‘ZBEKISTON RESPUBLIKASI OLIY TA ‘LIM,
FAN VA INNOVATSIYALAR VAZIRLIGI 
ABDULLA QODIRIY NOMIDAGI
JIZZAX DAVLAT PEDAGOGIKA UNIVERSITETI
FIZIKA VA TEXNOLOGIK TA ‘LIM FAKULTETI
FIZIKA VA ASTRONOMIYA O‘QITISH
METODIKASI KAFEDRASI 
5110200 – FIZIKA VA ASTRONOMIYA YO‘NALISHI
120-20-GURUH TALABASI 
NING
FIZIK JARAYONLARNINGKOMPYUTER
ANIMATSIYALARINI YARATISH FANIDAN
“AMPER KUCHI” MAVZUSIGA DOIR
ANIMATSIYALAR YARATISH MAVZUSIDAGI
KURS ISHI
Tayyorladi:  ______  Ro‘ziyeva Durdona
Tekshirdi: ______ _______________________________ Mavzu: Amper kuchi mavzusiga doir animatsiyalar 
yaratish
Reja:
KIRISH.
I. Amper qonuni
I.1. Amper qonuni
I.2. Amper qonunining tabiatda namoyon bo‘lishi
II. Amper kuchi mavzusiga doir animatsiyalar va ularni yaratish
II.1. Amper kuchi mavzusiga oid animatsiyalar
II.2. Amper kuchi mavzusiga oid animatsiyalarni yaratish
III. Amper kuchi mavzusiga oid animatsiyalardan o‘qitishda  
foydalanishning ahamiyati va metodikasi
III.1. Amper kuchi mavzusiga doir animatsiyalardan o‘qitishda 
foydalanishning ahamiyati
III.2. Amper kuchi mavzusiga doir animatsiyalardan o‘qitishda 
foydalanish metodikasi
XULOSA
Foydalanilgan adabiyotlar KIRISH.
                                                          Bizni hamiysha o’ylantirib keladigan yana
                                                           bir muhim masala bu yoshlarimizning 
                                                           odob –ahloqi,yurish turishi,bir so’z 
                                                           bilan aytganda dunyo qarashi bilan bog’liq
                                                           Bugun zamon shiddat bilan o’zgaryabdi.
                                                           Bu o’zgarishlarni hammadan ham ko’proq
                                                           his etadigan kim-yoshlar.Mayli,yoshlar 
                                                           o’z davrining talablari bilan uyg’un bo’lsin
                                                           lekin ayni paytda o’zligini ham unutmasin
.                                                         Biz kimmiz,qanday ulug’ zotlarning avlodimiz
                                                           degan da’vad ularninh qalbida doimo aks
                                                           sado berib o’zligiga sodiq qolishiga undab
                                                           tursin.Bunga nimaning xisobidan erishamiz?
                                                           Ta’lim va tarbiya xisobidan deya ta’kidlaydi.
                                                                                                         Sh.M.Mirziyo
yev
Amper   kuchi   mavzusiga   oid   animatsiyalar   yaratish   kurs   ishimning   bir   nechta
dolzarbliklari mavjud. Bular:
1. Tushunchalarni oson tushunish:  Animatsiyalar Amper kuchi tushunchalarini
o‘qitishda   o‘quvchilarga   qanday   qilib   ro‘y   berishi,   sodir   bo‘ladigan   hodisalar
va xossalarning o‘zaro munosabatlarini oson tushunishlariga yordam beradi.
2. Interaktiv   o‘rganish:   Animatsiyalar   interaktiv   elementlarni   qo‘shish   orqali
o‘quvchilarga   qatnashish   imkoniyatini   ta‘minlaydi.   O‘quvchilar   o‘z
animatsiyalarga   o‘zgartirish   kiritish   orqali   tushunchalarni   o‘rganib,   o‘zlarini
aktiv baholashlari va takomillashtirishlari mumkin.
3. Qiziqarli dars jarayoni:   Animatsiyalar, o‘quvchilar uchun darsni qiziqarli va
ko‘nikma   bo‘lgan   qilishga   yordam   beradi.   Animatsiyalarni   o‘quvchilarning
darslarini yanada qiziqtirish, sodir bo‘ladigan hodisalarni oson tushunish uchun
qo‘llashadi.
4. Mavzuni nazariy o‘rganish:  Animatsiyalar, amper kuchi mavzusidagi nazariy
tushunchalarni   vizual   ravishda   o‘rgatish   uchun   ideal   vosita   bo‘lib   xizmat
qiladi.   Bu   o‘quvchilarni   nazariy   tushunchalarni   o‘rgangan   holda   ko‘rgan   va
tasavvur qilganini tasdiqlashda yordam beradi.
5. Texnik   yaratish:   Animatsiyalar   yaratish,   o‘quvchilarga   so‘nggi   texnik
yaratishni   o‘rganish   uchun   zarur   rivojlanishni   ta’minlaydi.   3D   model   tuzish, animatsiyalarni   qanday   yaratish,   harakatlarni   boshqarish   va   boshqa   texnik
yaratish bo‘yicha ko‘nikmalarni o‘rgatishga imkon beradi.
6. O‘zlashtirilgan   dars   materiallari:   Animatsiyalar,   o‘zlashtirilgan   dars
materiallarini   tuzishda   yordam   beradi.   O‘quvchilarga   animatsiyalar   orqali
qanday   qilib   o‘rganishlarini   qo‘llash   orqali,   o‘zlarining   o‘zlashtirilgan
bilimlarni olishlari uchun samarali usulni yaratishga imkon beradi.
7. Faol   dars   jarayoni:   Animatsiyalar,   dars   jarayonini   faol   qilishga   yordam
beradi.   O‘quvchilarga   o‘rganishlarini   o‘zlashtirish,   animatsiyalarni   o‘rganib,
va   o‘z   animatsiyalarini   yaratish   orqali   qanday   qilib   tadbir   korishlari   va
darslarni qiziqarliroq
Amper   kuchi   mavzusiga   doir   animatsiyalar   yaratishimning   bir   nechta   asosiy
maqsadlari mavjud:
1. Tushunchalarni   oson   tushunish:   Animatsiyalar,   moddada   sodir   bo‘ladigan
amper kuchi tushunchalarini vizual ko‘rinishda ko‘rsatish orqali, o‘quvchilarga
harakatlarni,   kuchni,   va   sodir   bo‘ladigan   hodisalarni   oson   tushunishlariga
yordam beradi.
2. Namoyishini   ko‘rish:   Animatsiyalar   moddada   sodir   bo‘ladigan   amper   kuchi
harakatlarini   ko‘rishga   yordam   beradi.   O‘quvchilar,   sodir   bo‘ladigan
hodisalarni va amper kuchi harakatlarini ko‘rish orqali tasavvur ko‘nikmalariga
ega bo‘lishadi.
3. Nazariy   tushunchalarni   o‘rganish:   Animatsiyalar,   moddada   sodir   bo‘ladigan
amper kuchi haqida nazariy tushunchalarni o‘rganishda yordam beradi. 
4. O‘zlashtirilgan   bilimlarni   olish:   Animatsiyalar,   o‘quvchilarga   moddada   sodir
bo‘ladigan   amper   kuchi   haqida   o‘zlashtirilgan   bilimlarni   olishda   yordam
beradi. Ular o‘z animatsiyalarini yaratish orqali tushunchalarini ifodalayish va
moddada sodir bo‘ladigan harakatlar haqida o‘zlarini sinashlari mumkin.
5. Amaliy   mashg‘ulotlarni   bajarish:   Animatsiyalar,   o‘quvchilarni   amaliy
mashg‘ulotlarni   bajarishga   chaqirish   orqali,   sodir   bo‘ladigan   hodisalarni   va
amper kuchi harakatlarini o‘rganishlarini oshirishga imkon beradi.
6. Qo‘shimcha   ta‘lim   materiallarini   tayyorlash:   Animatsiyalar,   dars
materiallarini   qo‘shish   orqali,   o‘quvchilarni   moddada   sodir   bo‘ladigan   amper
kuchi tushunchalarini o‘rganish uchun qo‘shimcha materiallar bilan tanishtirish
uchun samarali vosita bo‘lib xizmat qiladi.
7. Nazariy   tushunchalarni   amaliyotda   o‘rganish:   Animatsiyalar   orqali
o‘quvchilar   sodir   bo‘ladigan   hodisalarni   nazariy   tushunchalardan   boshlab
o‘rganib,   keyin   amaliyotda   qo‘llash   orqali   nazariy   tushunchalarni   amaliyotga
o‘tkazishlariga yordam beradi. 8. Qiziqish   va   rivojlanishni   oshirish:   Animatsiyalar   o‘quvchilarda   amper   kuchi
mavzusiga   qiziqtirish   yaratish,   o‘rganishlarini   yanada   qiziqtirib,   ularni
ko‘rsatkichlar orqali tushunishlarini oshirishga yordam beradi.
Animatsiyalarni   yaratish,   xususiyatlari,   va   Amper   kuchimavzusidagi
animatsiyalarni   yaratish   uchun,   kerakli   bo‘lgan   texnik   qoidalarni   va   tavsiyalarini
hisobga olishingiz juda muhim.
1. Amper kuchi tushunchasi
Amper   kuchi   yordamida   animatsiyalarni   yaratishda,   moddaning   xossalari
o‘rtasidagi   ta’sir   va   ularga   moslashtirish   muhimdir.   Amper   kuchi   tushunchasini
tushunish va modellash juda muhimdir.
2. Animatsiya platformasi tanlash
Animatsiyalarni   yaratish   uchun   animatsiya   platformasini   tanlashingiz   kerak.
Ko‘p   animatsiya   dasturlaridan   foydalangan   holda,   yoki   o‘zingiz   yaratgan
modellaringizni   uchun   animatsiya   yaratish   uchun   Blender,   Unity,   Unreal   Engine,
Power   Point,   Macromedia   Flash   kabi   muhitlardan   foydalangan   holda   yaratish
mumkin. I-BOB. Amper kuchi
I.1. Amper kuchi
  Amper qonuni   – bir-biridan muayyan masofada joylashgan o tkazgichlarning	ʻ
kichik bir qismidan oqayotgan ikki   tokning   o zaro mexanik ta’siri haqidagi qonun.	
ʻ
19-asr   boshlarida   tabiiy   fanlar   rivojining   eng   asosiy   bo limlaridan   biri   xuddi	
ʻ
bir-biri   bilan   mos   kelmaydigandek   ko rinadigan   elektr   va   magnit   hodisalari	
ʻ
o rtasidagi munosabatni aniqlash bo lgan. 	
ʻ ʻ Xans Kristian Ersted  elektr toki o tayotgan	ʻ
sim   magnit   strelkasini   og dirishini   tajribaviy   asosda   ko rsatib   berdi.   Andre-Mari	
ʻ ʻ
Amper bu hodisaga shunchalik qiziqqanki, magnetizm va elektr o rtasidagi bog liqlik	
ʻ ʻ
borasida chuqur tajribaviy va matematik izlanishlar olib borgan. Natijada, uning ismi
bilan ataluvchi qonun vujudga keldi.
Amper   tomonidan   o tkazilgan   asosiy   tajriba   yetarlicha   sodda:   u   ikki   to g ri	
ʻ ʻ ʻ
simni yonma-yon qo ygan hamda undan elektr toki o tkazgan. Ayon bo ldiki, simlar	
ʻ ʻ ʻ
o rtasida tokning yo nalishiga qarab tortishish yoki itarishish kuchi hosil bo lar ekan.	
ʻ ʻ ʻ
Albatta,   bunday   xulosaga   kelish   uchun   peshonangiz   7   qarich   bo lishi   shart   emas.	
ʻ
Yetarlicha   kuchli   tokda   simlar   rostdan   ham   itarishishi   yoki   tortishishini   oddiy   ko z	
ʻ
bilan   ko rish   mumkin.   Lekin   Amper   ehtiyotkor   o lchovlar   orqali   mexanik   o zaro	
ʻ ʻ ʻ
ta sir   kuchi   tok   kuchiga   proporsional   ekanligini   va   ular   orasidagi	
ʼ   masofa
kattalashgani sayin bu kuch kichrayib borishini aniqlashga muvaffaq bo ldi. Bundan	
ʻ
kelib chiqqan holda Amper kuzatilayotgan kuch magnit maydon hosil  bo lishi bilan
ʻ
ifodalanishini xulosaladi.
Amper   bu   hodisani   quyidagiga   o xshash   holda   izohladi:   simdagi   elektr   toki	
ʻ
magnit   maydon   hosil   qiladi   va   uning   kuch   chiziqlari   konfiguratsiyasi   sim   atrofida
konsentrik aylanalarni namoyish qiladi. Ikkinchi sim magnit maydon ta siriga tushib	
ʼ
qoladi va unda harakatlanuvchi elektr zaryadlarga ta sir qiluvchi kuch vujudga keladi.	
ʼ
Bu   kuch   sim   yasalgan   metall   atomlariga   uzatiladi,   natijada   sim   egiladi.   Shu   tariqa,
Amper   tajribasi   elektr   va   magnetizm   tabiati   haqidagi   ikkita   bir-birini   to ldiruvchi	
ʻ
faktlarni   ko rsatib   beradi:   birinchidan,   istalgan   elektr   toki   magnit   maydon   hosil	
ʻ
qiladi; ikkinchidan, magnit maydonlar harakatlanuvchi elektr zaryadlariga kuch bilan
ta sir o tkazadi. Bularning birinchisi bugungi kunda Amper qonuni deb ataladi va bu	
ʼ ʻ
qonun   Biosavarlaplas   qonuni   bilan   chambarchas   bog liqdir.   Aynan   shu   ikki   qonun	
ʻ
asosida   keyinchalik   elektromagnit   maydon   nazariyasi   qurildi.   Agar   Amper   qonuni
kengroq   talqin   qilinsa,   unda   fazoda   joylashgan   yopiq   elektr   zanjir   atrofida   magnit
maydonni   vujudga   keltirishini   tushunib   olish   mumkin.   Uning   intensivligi   zanjirdan
o tgan   elektr   tokiga   va   zanjir   ichidagi   maydonga   proporsionaldir.   Ya ni,   masalan,	
ʻ ʼ
to g ri chiziqdan iborat alohida sim atrofida tok tufayli simgacha bo lgan masofa r ga
ʻ ʻ ʻ
teng   B   induksiyali   magnit   maydon   hosil   bo lsa,   bunday   simning   aylana   zanjirdagi	
ʻ tutashuvi bu maydonlarning zanjir ichida, tokli yopiq simda qo shilish yo lida (ilmiyʻ ʻ
til   bilan   aytganda   integratsiya   yo lida)   zanjir   ichidagi   magnit   maydon   intensivligi	
ʻ
sifatida   πr2B   qiymatni   qabul   qilamiz,   bunda   πr2   —   doiraviy   berk   kontur   yuzasi.
Amper qonuni bo yicha bu kattalik zanjirdagi tok kuchiga ham proporsional bo ladi.	
ʻ ʻ
Aslini   olganda,   siz   Andre-Mari   Amper   ismi   bilan   balki   o zingiz   bilmagan	
ʻ
holda   bir   necha   marta   duch   kelgandirsiz.   Uyingizdagi   istalgan   elektr   jihozini   olib
qarang   —   unda   yozilgan   elektrotexnik   xususiyatlarini   payqaysiz.   Masalan,
quyidagidek: “~220V 50Hz 3,2 A”. Bu deganiki, qurilma 50 gertz chastotaga ega 220
voltli   o zgaruvchan   standart   elektr   tarmog ida   foydalanish   uchun   mo ljallangan.   U	
ʻ ʻ ʻ
iste’mol qiladigan tok kuchi 3,2 amperni tashkil qiladi. Tok kuchining birligi amper
(qisqartmasi — A) ham olim sharafiga nomlangan.
Birlikning   rasmiy   belgilanishi   Amper   tomonidan   qilingan   asl   tajribadan   kelib
chiqadi.   Vakuumda   bir-biridan   bir   metr   uzoqda   joylashgan   ikkita   parallel   to g ri	
ʻ ʻ
chiziqli simlardan o tayotgan tok kuchi o tkazgichning har bir metr uzunligida 2×10-	
ʻ ʻ
7   nyuton   kuchni   hosil   qila   oladigan   tok   kuchiga   ega.   (Barcha   ilmiy   birliklarning
belgilanishi   mana   shunday   qat iy   formulirovkada   bo ladi.   Albatta,   bu   yerda   gap	
ʼ ʻ
cheksiz   uzunlik   va   ko ndalang   kesimi   ahamiyatsiz   darajada   kichik   bo lgan   “ideal	
ʻ ʻ
o tkazgichlar”   haqida   gap   bormoqda.)   Ha,   aytgancha,   1   amper   kuchli   tokda	
ʻ
o tkazgichning istalgan nuqtasidan bir soniyada tahminan 6×1023 dona elektron oqib
ʻ
o tadi.
ʻ
Andre-Mari   Amper   (1775–1836)   —   аransuz   fizigi.   Lionlik   (Fransiyadagi
shahar)   savdogar   oilasida   dunyoga   kelgan.   Ajoyib   oilaviy   kutubxonasiga   ega   uy
ta limini olgan. (Xususan, ko zga ko ringan matematiklarning asarlarini asl nusxada
ʼ ʻ ʻ
o qish   uchun   lotin   tilini   mustaqil   o rgangan.)   Fransuz   ta lim   tizimida   katta   mansab
ʻ ʻ ʼ
qozonganki,   Napoleon   Bonapart   boshchiligidagi   Fransiya   universitetlar   tizimining
bosh  inspektori  etib  tayinlangan.  Amper   o zining  elektrodinamik izlanishlari   haqida	
ʻ
xulosa   qilgan   va   aniq   matematik   formulirovka   bergan   eng   mashxur   ishi   “Tajribalar
orqali kelib chiqqan elektrodinamik hodisalar nazariyasi” 1827-yilda chop etilgan.  
Amper   qonuni   —   bir-biridan   muayyan   masofada   joylashgan
o tkazgichlarning  kichik bir  qismidan  oqayotgan  ikki	
ʻ   tokning   o zaro  mexanik ta siri	ʻ ʼ
haqidagi   qonun.   Amper   qonunidan   shunday   xulosa   chiqadi:   bir   tomonga   oqayotgan
tokli   parallel   o tkazgichlar o zaro tortisha-di, qarama-qarshi tomonga oqayotgan tokli	
ʻ ʻ
o tkazgichlar   o zaro   itarishadi.	
ʻ ʻ   Amper   sharafiga   shunday   atalgan.   Magnit
maydonining   tokli   kichik   bir   o tkazgichga   ko rsatadigan   ta sir   kuchini   ifodalovchi	
ʻ ʻ ʼ
qonun ham Amper qonuni deb ataladi.
F
m
L = 2 k
A I
1 I
2
r kAkA  dan magnit kuch doimiysi ( Biosavarlaplas qonuni ),   F
m
L	Fm   qisqaroqning uzunligi
birligiga   to g ridan-to g ri   simning   umumiy   kuchi   (qanchalik   uzunroq   bo lsa,	
ʻ ʻ ʻ ʻ ʻ
qisqaroqqa   nisbatan   cheksiz   uzunlik   deb   taxmin   qilinadi),   rr r
—   ikki   sim   orasidagi
masofa,  	
I1,I2rIIdd ,     — toklar
Amper   -   vakuumda   bir-biridan   1   metr   masofa   uzoqlikda   joylashgan   cheksiz
uzun   va   o‘ta   kichik   ko‘ndalang   kesimga   ega   ikki   parallel   o‘tkazgichdan   o‘tganda,
o‘tkazgichning har 1 metr uzunligida 	
2·10	–7  Nyuton o‘zaro ta'sir kuchi hosil qiladigan
o‘zgarmas   tok   kuchiga   teng.Bundan   kelib   chiqadiki,   tarqalish   muhitining   magnit
singdiruvchanligi   nomi   bilan   ham   ataladigan,   magnit   doimiysi   -   μ
0   ning   qiymati
μ
0 = 4 π· 10 – 7
Genri   taqsim   metrga   aniq   teng.  	
μ0=	4π·	10	–7   H/m.1946-yildagi   asosiy
matnda   ko‘rsatilgan   "MKS   kuch   birligi"   so‘zi   bu   joyda   9-O‘TXQ   tomonidan
tasdiqlangan "nyuton" so‘zi bilan almashtirildi. I.2. Amper kuchining tabiatda namoyon bo‘lishi
Biz   bilamizki,   oqim   o'tkazuvchi   o'tkazgich   magnit   maydon   hosil   qiladi   va
a Kuch .   Lekin biz bu kuchni qanday hisoblaymiz va bu nimaga bog'liq.   Va agar ikkita
oqim   o'tkazuvchi   o'tkazgich   bir-biriga   yaqin   joylashgan   bo'lsa-chi.   Bizning
baxtimizga   fizik Andre-Mari Amper tok o'tkazuvchi sim o'z atrofidagi boshqa simni
o'ziga tortishi yoki qaytarishini aniqladi.   Ushbu yagona kashfiyot bugungi kunda biz
bilgan  elektromagnetizmning   shakllanishiga   olib   keldi.   Tokning   asosiy   birligi   uning
ishini   sharaflash   uchun   haqli   ravishda   Amper   nomi   bilan   atalgan.   Uning
elektromagnetizmdagi   tajribalari   va   ishlari   Amper   qonuni   deb   ataladigan   qonunni
shakllantirishga   olib   keldi Kuch qonun.   Bu   qonun   induktsiya   o'rtasidagi   bog'liqlikni
bildiradi Kuch va   boshqa   omillar,   masalan,   oqimning   intensivligi   va   simning
uzunligi.   Ushbu maqolada biz Amperni  ko'rib chiqamiz Kuch qonun va uning asosini
tashkil   etgan   qonunlar.   Biz   uning   tenglamasini   ham   ko'rib   chiqamiz   va   bir   nechta
misollar ustida ishlaymiz.  
Amper kuch qonuni
Amper   kuch   qonuni   kuch   ekanligini   ikkita   tok   o'tkazuvchi   simlar   orasidagi
tortishish   yoki   itarilish   ularning   uzunligi   va   ular   orqali   o'tadigan   oqimga
proportsionaldir.  
Magnit kuchning yo'nalishi ikkala simdagi oqim yo'nalishiga bog'liq,
Agar   oqim   oqimining   yo'nalishi   ikkala   simda   bir   xil   bo'lsa,   unda   kuch
jozibador   bo'ladi.   Agar   oqim   qarama-qarshi   yo'nalishda   oqsa,   unda   kuch   itaruvchi
hisoblanadi.   Amper kuchlari qonunining asosiy asosi  avval mavjud bo'lgan quyidagi
qonunlar bilan ta'minlanadi. O'ng   qo'lning   bosh   barmog'i   qoidasi   bu   erda   tasvirlangan;   u   sim   orqali
o'tadigan oqim va u ishlab chiqaradigan magnit maydon o'rtasidagi
Qoidaga   ko'ra,   agar   siz   oqim   o'tkazgichni   bosh   barmog'ingiz   bilan   oqim
oqimiga qaratgan bo'lsangiz, barmoqlarning burish yo'nalishi uning atrofidagi magnit
maydonni ifodalaydi.  
Amperning kuch tajribasi
Amper   birinchi   bo'lib   ikkita   sim   o'rtasida   ta'sir   qiluvchi   kuch   hodisasini   kashf
etdi.   U   tok   o'tkazuvchi   o'tkazgichga   yaqinlashganda   kompas   ignasi   perpendikulyar
ravishda   og'ishini   payqadi.   Uning   keyingi   tajribalari   ikkita   oqim   o'tkazuvchi   simga
ta'sir qiluvchi kuchni o'zgartirish orqali o'rganishdan iborat edi:
 Ulardan o'tadigan oqim
 Oqimlarning yo'nalishi
 Simlar orasidagi masofa va
 Nihoyat, simlarning uzunligi
U bir yo'nalishda tok o'tkazuvchi ikkita parallel simlar, agar ular orqali o'tadigan
oqim yo'nalishlari qarama-qarshi bo'lsa, bir-birini tortadi va qaytaradi.   Va agar ikkita sim  bir-biriga perpendikulyar  joylashtirilsa,  ular  orasidagi  ta'sir  qiluvchi  kuch nolga
teng bo'ladi.
Amperning kuch tenglamasi
Biz   bilamizki,   Amper   kuchi   sim   uzunligiga   va   ular   orqali   o'tadigan   oqimga
mutanosibdir.   Ikki   parallel   simlar   orasidagi   amper   kuchini   quyidagicha   olish
mumkin:  
 
Amper kuchining bir nechta qiziqarli xususiyatlari mavjud.
 Ikkala simdagi oqim teskari yo'nalishda oqganda, kuch tabiatda jozibali bo'ladi.
 Oqim bir xil yo'nalishda o'tganda kuch itarish xususiyatiga ega.
 Ikki sim bir-biriga perpendikulyar bo'lganda kuch nolga teng.
 Simlardagi oqimning kattaligi oshishi bilan kuch kuchayadi.
 Bundan tashqari, simlar orasidagi masofaga teskari proportsionaldir. II-Bob. Amper kuchi mavzusiga doir animatsiyalar va ularni yaratish
2.1. Amper kuchi mavzusiga oid animatsiyalar
Fizik   jarayonlarning   animatsiyalari   mavjud   tizimlar   sifatida
https://www.vascak.cz/physicsanimations.php ,
https://phys23p.sl.psu.edu/phys_anim/Phys_anim.htm ,
http://www.animatedphysics.com/ ,   https://www.schoolphysics.co.uk/animations/ ,
https://www.physicswithelliot.com/animations ,
https://www.animations.physics.unsw.edu.au/ ,   https://phet.colorado.edu/ ,  saytlarnini
misol   keltirish   mumkin.   Ushbu   saytlarda   2D   va   3D   animatsiyalar   mavjud.
Ularni Power Point, Macromedia Flash, HTML, CSS va JS kabi platformalarda
tayyorlangan.   Ushbu   animatsiyalardan   ba’zilari   esa   Amper   kuchiga   doir
animatsiyalar mavjud. Amper kuchi mavzusiga doir animatsiyalar bo’lib ushbu
mavzularni   o’quvchilarga   tushuntirishda   hamda   o’quvchilarning   tasavvurini
shakllantirishda muhim ro’y o’ynaydi. 
Power   Point   va  Macromedia  Flesh  dasturlarida  yaratilgan  animatsiyalar
2D   o’lchamda   bo’lib   ulardan   foydalanish   qulay   hisoblanadi.   Ushbu
animatsiyalar tayyorlanishi sodda va jarayonni 2 o’lchamda tushunarli ko’rsata
olishi bilan ajralib turadi. https://www.vascak.cz/data/android/physicsatschool/template.php?
f=ele_amper&l=uz   2.2. Amper kuchi mavzusiga oid animatsiyalarni yaratish  
Animatsiya   yaratishda   WPS   Slide   dasturini   tanlab   oldim   va   ushbu
dasturda   amper   kuchi   mavzusiga   oid   animatsiya   tayyorlash   uchun
animatsiya kerakli rasmlarni dasturga kiritdim.
Ushbu   zanjirni   yopiq   holatga   keltirish   va   tok   o’tishini   ta’minlash
uchun kalit ulanadi. So’ngra amper kuchini namoyishini ko’rish mumkin. III-BOB. Amper kuchi mavzusiga oid animatlasiyalardan o‘qitishda  
foydalanishning ahamiyati va metodikasi
Amper   kuchi   mavzusiga   oid   animatsiyalardan   o‘qitish,   talabga   muvofiq
metodika   va   dars   materiyallari   tayyorlashning   o‘ziningahamiyatiga   ega.   Bu,
o‘quvchilarga   konkretni   ko‘nikmalarni   o‘rgatish,   ularni   o‘zlashtirish,   va   nazariy
bilimlarini amaliyotga aylantirish uchun mo‘ljallangan bo‘lishi mumkin.
Ahamiyati:
1. Qiziqtirish:   Animatsiyalar,   o‘quvchilarni   qiziqtirish   va   diqqatini   jalb   qilish
uchun   samarali   vosita   bo‘lib   xizmat   qiladi.   Moslashtirilgan   va   qiziqarli
animatsiyalar,   o‘quvchilarning   ko‘nikmalarini   o‘zlashtirishda   yordam   bera
oladi.
2. Ko‘nikma   va   koordinatsiya:   Animatsiyalar,   amper   kuchi   mavzusini
o‘rganayotgan   o‘quvchilar   uchun   tushunchalarni   o‘rtaga   solish,   ta   ‘sirat   va
xossalarning harakatini tushunishni osonlashtiradi.
3. Amaliyot:   Animatsiyalardan   o‘qitish,   nazariy   bilimni   amaliyotga   aylantirish
uchun zamonaviy va samarali usuldir. O‘quvchilar animatsiyalar orqali Amper
kuchimavzusini   ko‘rib   chiqib,   aniqlik   va   o‘zlariga   xos   misollar   bilan
tanishishlari mumkin.
Metodikasi:
1. Maqsad   belgilash:   Darsda   qanday   maqsadlarga   yo‘l   qilishni   belgilang.
Masalan,   amper   kuchi   va   ularning   harakatini   tushunish,   sodir   bo‘ladigan
hodisalarni aniqlash yoki harakatlarni model qilish.
2. Animatsiyalarni tuzish:  Maqsadlarizga mos ravishda animatsiyalarni tuzishni
boshlang.   Blender,   Unity,   Unreal   Engine,   After   Effects,   Power   Point,
Macromedia   Flash   yoki   boshqa   animatsiya   dasturlaridan   birini   ishlatishni
o‘rganingva animatsiyalarni qanday tuzish mumkinligini o‘qitishni boshlang.
3. O‘quvchilarga ishtirok etish:  O‘quvchilarni animatsiyalarni tuzish jarayonida
ishtirok   etishni   taqdim   eting.   Ularga   o‘zlarining   animatsiyalarini   yaratish,
ideya qo‘shish va o‘zgartirishlarni amalga oshirish imkoniyatini bering.
4. Ta‘limning   interaktivligi:   Animatsiyalardan   o‘qitishda   interaktivlikni
ta’minlash   juda   muhim.   O‘quvchilarning   o‘zlarini   ifodalayishlari,
animatsiyalarni   o‘zgartirishlari   va   boshqa   qatnashchilar   bilan   hamkorlik
qilishlari uchun imkoniyat yaratish.
5. O‘qitish   materialini   tayyorlash:   O‘quv   materiallarini   tayyorlash   va   bu
materiallarni o‘quvchilar bilan baham ko‘rishga tayyor bo‘ling. Animatsiyalar,
ma‘lumotlarni  o‘qitishning  yanada  oson  va tushunarli   bo‘lishiga  yordam  bera
oladi. 6. Darsni   nazariy   va   amaliy   bo‘lib   tashkil   etish:   Nazariy   va   amaliy   darsni
to‘liq   bo‘lib   tashkil   eting.   Animatsiyalardan   o‘qitish   uchun   nazariy
ma’lumotlar   va   amaliy   mashg‘ulotlar   bilan   birlashgan   ta   ‘lim   usulini   amalga
oshiring.
7. Amaliyotda   foydalanish :   O‘quvchilarga   animatsiyalardan   foydalanishni
o‘rgating.   Ularga   maslahat   bering,   darsdagi   tushunchalarni   amaliy   hayotda
qanday qilib ishlatishlarini o‘rganing.
Animatsiyalardan   o‘qitishda   o‘quvchilarga   qiziqarli   va   sodda   qilib
ma‘lumotlarni   o‘rgatish,   ta   ‘lim   materiallarini   ahamiyatli   va   ko‘p   yordamchi   qiladi.
Bu   usul,   talabalarning   ko‘nikmalarini   o‘zlashtirish,   koordinatsiya   o‘rganish   va
xossalarning harakati haqida tushunishlarini osonlashtiradi. 3.1. Amper kuchi mavzusiga doir animatlasiyalardan o‘qitishda 
foydalanishning ahamiyati
Amper   kuchi   mavzusiga   oid   animatlasiyalardan   o‘qitish,   o‘quvchilarga   bu
mavzu haqida nazariy va amaliy bilimlarni oshirishning samarali yo‘li bo‘lib xizmat
qiladi.   Bu,   turli   o‘quvchilar   uchun   qiziqarli   va   tushuniladigan   usuldir.   Quyidagi
sabablardan foydalanishning ahamiyati mavjud:
1. Qiziqtirish va diqqatni jalb qilish :
 Animatsiyalardan   o‘qitish,   o‘quvchilarning   diqqatini   jalb   qilish   va
qiziqtirishini   oshirishga   yordam   beradi.   O‘quvchilar,   chiziqcha   va   matematik
modellarni   tushunishlarini   osonlashtirish   uchun   animatsiyalardan
foydalanishadi.
2. Koordinatsiya va 3D tushunchalar :
 Amper   kuchi   oftoblarida   sodir   bo‘ladigan   harakatlarni   tushunish   uchun
animatsiyalardan   foydalanish,   koordinatsiya   va   3D   tushunchalarni
o‘quvchilarga o‘rgatishga yordam beradi.
3. So‘nggi texnologiyalardan foydalanish:
 Animatsiyalarni   yaratishda   so‘nggi   texnologiyalardan   foydalanish,
o‘quvchilarga moddani sodir bo‘ladigan amper kuchi tushunchasini  ko‘rsatish
uchun zamonaviy va qiziqarli bir yo‘l bo‘lib qoladi.
4. O‘rganish va nazariy tushunchalarni tajriba qilish:
 Animatsiyalardan   foydalanish,   o‘quvchilarni   o‘rganish   va   nazariy
tushunchalarni amaliyotda ishlatishga imkoniyat yaratadi. Ularga harakat, sodir
bo‘ladigan hodisalar va amper kuchi tushunchasini tajriba qilishlari mumkin.
5. Ko‘nikmalarini o‘zlashtirish:
 Animatsiyalardan   o‘qitish,   o‘quvchilarga   tushunchalarni,   ideoyalarni   va
tushunchalarni  o‘zlashtirishga  yordam  beradi.  3D  koordinat   sistemasi,  magnit
kuchlari   va   hodisalar   tushunchalari,   o‘quvchilar   uchun   ko‘nikmalarni
o‘zlashtirishga yordam beradi.
6. Yengil o‘rganish yo‘li:
 Animatsiyalardan   foydalanish,   ko‘nikmalar   o‘rganishni   jadal   osonlashtiradi,
chunki   animatsiyalar   tasviriy   va   interaktiv   ko‘rsatmalarni   taqdim   etish   orqali
nazariy tushunchalarni amaliyotda o‘rganishga imkon beradi.
7. O‘quvchilarning izlanishini yaxshilash:
 Animatsiyalar,   o‘quvchilarning   o‘zlariga   qiziqish,   ishonch   va   mulohazalarini
oshirish   orqali   o‘rganishni   tezlashtiradi.   Nazariy   tushunchalarni   animatsiyalar
orqali   tasvir   etish,   qo‘shimcha   tarjimalar   va   real   hayot   misollaridan
foydalanish, o‘quvchilarni mavzuni yaxshi tushunishga undaydi.
8. O‘quvchilar o‘zlashtirilgan bilimlar olishi:  Animatsiyalar,   o‘quvchilarni   o‘zlashtirilgan   bilimlarga   olishga   yo‘l   qo‘yadi.
Ular, Amper kuchi mavzusini o‘rganishda o‘zlarini sinab ko‘rish, mashq qilish
va qo‘shimcha ma’lumotlarni olishga imkon beradi.
Animatsiyalardan   o‘qitish,   qiziqishni   oshirish,   o‘quvchilarni   ma’lumotlarni
o‘zlashtirish va nazariy tushunchalarni amaliyotda ishlatishga ko‘maklashadi. Ushbu
usul, interaktiv, qiziqarli va efektiv o‘rganish jarayonini ta’minlaydi. 3.2. Amper kuchi mavzusiga doir animatsiyalardan o‘qitishda foydalanish 
metodikasi
Amper   kuchi   mavzusiga   oid   animatsiyalardan   o‘qitish   uchun   quyidagi
metodika va qadamlar foydali bo‘lishi mumkin:
1. Maqsadni aniq belgilash:
Dars   o‘tilayotgan   maqsadlarni   aniq   belgilang.   O‘quvchilar   qanday   bilimlarni
olishlarini talab qilasiz? Misol uchun, amper kuchi tushunchasini, ularning harakatini
va   sodir   bo‘ladigan   hodisalarni   tushuntiruvchi   ma’lumotlarni   o‘rganishni   maqsad
qilishingiz mumkin.
2. Animatsiya yaratish:
Animatsiya   dasturi   (Blender,   Unity,   After   Effects,   Power   Point,   Macromedia
Flesh   yoki   boshqalar)   orqali   animatsiyalarni   yaratishni   boshlang.   Animatsiyalarda
amper   kuchi   orqali   sodir   bo‘ladigan   harakatlarni,   hodisalarni   va   qo‘shimcha   ta
‘sirlarni tushuntiruvchi ko‘rinishlarni tuzing.
3. Nazariy bilimlarni ta ‘lim etish:
Animatsiyalardan   oldin,   nazariy   tushunchalarni   o‘qitish.   Animatsiyalarda
ko‘rsatiladigan   harakatlarni   va   hodisalarni   tushuntirish   uchun   zarur   bo‘lgan   nazariy
ma ‘lumotlarni berib ko‘ring.
4. Animatsiyalarni tanishtirish:
Animatsiyalarni   o‘quvchilarga   tanishtiring.   Har   bir   animatsiya   uchun   maqsadni,
animatsiyada   ko‘rsatilayotgan   hodisalarni   va   ularning   sabablari   haqida   gaplashing.
Animatsiyalarning   qanday   yaratilgani,   qanday   aniqlanganligini   va   qanday
o‘quvchilar uchun foydali bo‘lishini ta’kidlang.
5. Interactive animatsiyalarni ishtirok etish:
O‘quvchilarni animatsiyalarni yaratish jarayonida ishtirok etishga rag‘batlantiring.
Ular,   animatsiyalarni   o‘zlarining   fikrlariga   va   innovatsiyalariga   asoslanib,   o‘z
animatsiya ko‘rinishlarini tuzishlari va takomillashlari mumkin bo‘lishini ta’minlang.
6. Amaliy mashg‘ulotlar va labaratoriyalar:
Animatsiyalardan   o‘qitishni   amaliyotga   o‘tkazing.   O‘quvchilarga   laboratoriya
ishlarini,   tajribalar   va   amaliy   mashg‘ulotlarni   tashkil   etish   orqali   o‘rganishlarini
oshirishlari uchun imkoniyat yaratish.
7. Tezlashtirilgan qo‘llanma: Animatsiyalardan   o‘qitishni   tezlashtirish   uchun   qulay   qo‘llanmalar   tayyorlang.
O‘quvchilar   uchun   animatsiyalar,   diqqatini   jalb   qiluvchi   tasvirlar   va   grafikalar,   va
ma’lumotlar   bilan   to‘ldirilgan   yangiliklarni   o‘z   ichiga   olgan   qo‘llanmalar
o‘rganishlarini oshirishlari uchun maqbul bo‘ladi.
8. Online resurslar va videolar:
Online   platformalarda   mavjud   bo‘lgan   amper   kuchi   mavzusiga   oid   videolar,
animatsiyalar   va   qo‘llanmalar   bilan   o‘qitishni   oshirish.   Bu,   o‘quvchilar   uchun
o‘rganishni oson va qiziqarli qiladi.
9. Faol dars jarayonini yaratish:
Dars   jarayonini   faol   va   qiziqarli   qilishga   harakat   qiling.   Animatsiyalardan
foydalanishni   animatsiyalarni   kuzatib,   amaliy   mashg‘ulotlar   va   tajribalar   bilan
bog‘langan bir dars jarayoni tuzilishini o‘rganing.
10. Tadbir va konkurslar:
O‘quvchilarni   animatsiyalarini   namoyish   etish,   tadbirlar   va   konkurslar   tashkil
eting.   Bu,   ularga   qiziqish   va   boshqa   o‘quvchilarni   rag‘batlantirish   imkoniyatini
yaratadi.
Animatsiyalardan o‘qitish, ko‘nikmalarini o‘zlashtirish, nazariy tushunchalarni
amaliyotda   ishlatish   va   o‘quvchilarning   qiziqishi   va   innovatsiyalariga
rag‘batlantirishda kuchli usul bo‘lib xizmat qiladi. XULOSA
Men   fizika   fanini       o`qitish       jarayonida       Vatanga       muhabbat       hissini
tarbiyalash   mavzusida   kurs ishi   yozish mobaynida, o`quvchilarga       ta`lim   berish
jarayonida       qaysi     usullar     yordamida,       ularda     o`z     millatiga     ,   xalqiga     sadoqat,
milliy   g`urur   va   Vatanga   muhabbat   hissini   tarbiyalash   mumkinligini   yoritishga
harakat   qildim.   Bu     kurs     ishini     yozish       davomida       shuni     angladimki,
o`quvchilarda   vatanparlik   tuyg`usini       shakllantirish     oila,       shuni     barobarida     esa
albatta       umumiy   o`rta   ta`lim   maktablari   va   o`rta   maxsus   kasb-hunar   kollejlari
o`qituvchilarining oldida turgan muhim masala ekan.  Nafaqat pedagoglar balki butun
dunyoda ham bu  dolzarb   masalalardan   biridir.   Ulkan  iqtisodiy  o`zgarishlar  yuz
berayotgan hozirgi   davrda   fizikaning   ahamiyati    yanada   oshdi,     shuning   uchun
ham       ta’lim     katta     ijtimoiy     ahamitga     ega.     Respublikamiz     hukumati     yoshlarga
ta’lim     va     tarbiya     berish     tizimini     takomillashtirish,     ta’lim     va     tarbiyani
turmushning  oshib   borayotgan   talablari    darajasiga    yetkazish    vazifasini    birinchi
o’ringa   qo`ydi.   Prezidentimizning     chiqargan     qarorlarida     eng     avvalo,     ta`lim-
tarbiya     berishni     oilamizdan,       televideniya     va     radiolarda     qo`yiladigan
eshittirishlardan       boshlanishi   kerakligi   haqida     aytib     o`tdilar.     Darhaqiqat
o`quvchilarimizning       hozirgi     kunda   asosiy   vaqtlarini   jalb   qilayotgan   telefon
apparatlarida   ham   turli   xil   o`yinlardan     ko`ra,       vatanparvarlikka     oid     dastur
joylashtirilganda   edi,   qilinayotgan   sa`yharakatlarimiz   ko`proq  samara  berardi.
Biz   ta`lim     jarayonining     barcha bosqichlarida,       barcha   yo`nalishlarida     asosiy
e`tiborimizni   o`quvchilarning tarbiyasiga     qaratsak,     maqsadga   muvofiq     bo`ladi.
Buning       uchun     esa,   o`z   ajdodlarimiz     ishlaridan     na`munalar,       nafaqat       ilm-fan
sohasida   balki   ijtimoiyiqtisodiy   sohalardagi     yutuqlarimiz     haqida   o`quvchilarni
ogoh  etib  turish  ham,  ularda   vatan  ravnaqidan   g`ururlanish  va  o`zining   ham
hissasini     qo   `shishga   intilish     shakllanishiga       sabab     bo`ladi     desak       mubolag`a
bo`lmaydi.   Bunday usullarni ushbu kurs ishimda yoritishga harakat qildim. Demak,
ikkilanmay shuni  aytishim  mumkinki, o`quvchilarda vatanparvarlikni biroz bo`lsada
shakllantirsak,     tarbiya   va   ta`lim   berishni   osonlashtiramiz   deyolamiz.   Vatanga
muhabbat hissini  o`zimizda   shakllantirish     uchun   eng   birinchi     navbatta   tarbiya
uchun   kerakli hislatlar   shakllantira   olishimiz     kerak. Ushbu   kurs     ishini   yozish
mobaynida shunday   xulosaga   keldimki,   yurtimizda   ham  eng  birinchi   navbatda
kelajak avlodga     etibor,     unda   insonparvarlik   va   vatanparvarlikni     shakllantirish
asosiy   vazifa   bo`lib     turibdi.     Bunga   erishilyapti   ham.   Buni   isboti   sifatida
davlatimizda ta`lim tizimida bo`layotgan o`zgarishlarni keltirishimiz mumkin.   FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR
1.     O’zbekiston   Respublikasining   Konstitutiyasi:   XII   chaqiriq   O’zbekiston
Respublikasining   Oliy   Kengashining   XI   sessiyasida   1992-yil   8-dekabrda   qabul
qilingan.   -  T. : O’zbekiston,  1999.  -  37 b.  
2.   Karimov   I.       Xavfsizlik   va   barqaror   taraqqiyot   yo’lida.     6jild.       -T.   :
O’zbekiston,  1998.  -  429 b.  
3.   Karimov   I.     Biz   kelajagimizni   o’z   qo’limiz   bilan   quramiz.   7   jild.     -     T.   :
O’zbekiston,  1999. -  410 b.  
4.     "Ta’lim   to’g’risida"gi   qonun   //   Barkamol   avlod     -     O’zbekiston
taraqqiyotining  poydevori.  -  T. : SHarq,  1998.  -  B.  20-29.  
5.     "Kadrlar   tayyorlash   milliy   dasturi"   //   Barkamol   avlod     -     O’zbekiston
taraqqiyotining poydevori.   -T. : SHarq,  1998. -  B. 31-63. 
6.Begimqulov   U.   «Fizika   darslarida   informatsion   texnologiyalardan
foydalanish»,// «Fizika, matematika va informatika jurnali». 2002
7.Yo‘ldoshev J. G‘., Usmonov S. A. Innovatsion ta’lim texnologiya asoslari. T.
O‘qituvchi. 2004.
8.    NimatovR.  .  ,    Abdullaeva.   Q.    Akademik  litsey-o’rta  mahsus,    kasb-hunar
ta’limining asosiy bo’g’ini // Kasb- hunar ta’limi.  -Toshkent,  2000.  -№3.  -B. 25.  
9.     Nishonova   M.   M.     va   boshqalar.     Umum   ta’lim   fanlari   o’quv   dasturlarida
uzviylikni   ta’minlashningn   ba’zi   muammolari   //   Kasb-hunar   ta’limi;   -Toshkent,
2000.    -  №4.  -  B.  10-11. 
10.     Shodiyev   D.     Ta’lim   standartlari   va   o’quv   metodik   majmualar
uzluksizligi//Xalq   ta’limi. -Toshkent,  
1999.  - №6.  -  B.  10-14. 
11.  www. bilim. uz
12.  www. pedagog.uz 
13. Ziyonet.uz

I.    Amper qonuni
1.1.    Amper qonuni
1.2.    Amper qonunining tabiatda namoyon bo‘lishi
II.    Amper kuchi mavzusiga doir animatsiyalar va ularni yaratish
2.1.    Amper kuchi mavzusiga oid animatsiyalar
2.2.    Amper kuchi mavzusiga oid animatsiyalarni yaratish
III.    Amper kuchi mavzusiga oid animatsiyalardan o‘qitishda foydalanishning ahamiyati va metodikasi
3.1.    Amper kuchi mavzusiga doir animatsiyalardan o‘qitishda foydalanishning ahamiyati
3.2.    Amper kuchi mavzusiga doir animatsiyalardan o‘qitishda foydalanish metodikasi