Anglanmagan psixik jarayon - Психология - Презентации

Информация о документе

Цена	9000UZS
Размер	83.3KB
Покупки	0
Дата загрузки	21 Апрель 2024
Расширение	pptx
Раздел	Презентации
Предмет	Психология

Продавец

Zafarjon

Дата регистрации 21 Апрель 2024

0 Продаж

Anglanmagan psixik jarayon

Купить

Mavzu:Anglanmagan psixik jarayon.
Anglanmagan av t omat izml ar
Anglanmagan psixik jarayon lar.Rej a:

Ong egasi bo‘lgan inson motivatsiyalangan harakatlarni bajarishga, ko‘zlangan
maqsadga erishishga yoki ma’lum vazifani bajarishga qodir, chunki inson
o‘zining hulq-atvori yoki holatini anglaydi va nazorat qiladi. SHunday bo‘lsa
ham, odam psixikasi uchun ob’ekt tomonidan anglanish darajasiga ko‘ra
farqlanadigan psixik jarayonlar va hodisalarning ikki katta guruhi xosdir. Inson
ongida kechishi yoki ifodalanishi qisman aks etuvchi psixik jarayonlar va
hodisalar. Bunday jarayonlar anglanmagan jarayonlar guruhiga taalluqlidir.

Barcha anglanmagan psixik jarayonlar uch bo‘limga ajratiladi: ongli
harakatlarning anglanmaydigan mexanizmlari, ongli harakatlarning
anglanmagan qo‘zg‘atuvchilari va «ong usti» jarayonlari.
O‘z navbatida, ongli harakatlarning anglanmaydigan mexanizmlari bo‘limi uch

sinfga bo‘linadi: anglanmaydigan avtomatizmlar; anglanmaydigan mayl
hodisalari; ongli harakatlarning anglanmaganligi.

Anglanmagan avtomatizmlar deb, odatda, ongsiz ravishda o‘z-o‘zidan sodir
bo‘ladigan harakatlar yoki aktlarga aytiladi. Anglanmaydigan avtomatizmlar
sinfiga kiradigan jarayonlar ikkilangan tabiatga ega. Ba’zi jarayonlar hech
qachon anglanmagan bo‘lib, boshqalari esa avval anglangan, so‘ngra esa ongda
yozilib qolmaydigan holatga o‘tgan. Birlamchi jarayonlar
birlamchi
avtomatizmlar
guruhini tashkil etadi yoki ba’zida ular avtomatik harakatlar deb
ataladi. Ushbu guruhga tug‘ma yoki bola hayotining dastlabki yilida
shakllangan harakatlar kiradi. Ularga: so‘rish harakatlari, ko‘zlar pirpirashi
va konvergensiyasi, jismlarni ushlab olish, qadam tashlash va boshqalar kiradi.
Anglanmaydigan avtomatizmlar sinfiga kiruvchi hodisalarning ikkinchi
guruhi
avtomatlashtirilgan harakatlar yoki ko‘nikmalar deb ataladi.
Harakatlarning bu guruhiga avvaldan anglangan holatda bo‘lib, keyinchalik
esa behisob takrorlashlar va ular bajarilishining takomillashishi natijasida ong
ishtirokini talab etmay qo‘ygan, avtomatik ravishda bajariladigan
harakatlar
kiradi. Ko‘nikmalarning shakllanish jarayoni bizning barcha malaka, bilim va
qobiliyatlarimizning rivojlanishi asosida yotganligidan har bir individ uchun
muhim ahamiyatga ega. Masalan, fortepianoda chalishni o‘rganish.

Barchasi oddiy harakatlarni o‘zlashtirishdan boshlanadi. Avvalo to‘g‘ri o‘tirishni,
musiqa asbobida qo‘llar, barmoqlarning to‘g‘ri holatini saqlashni o‘rganish zarur.
So‘ngra har bir barmoq zarbasi, qo‘llarning harakatlari ishlab chiqiladi,
sayqallanadi. Xuddi mana shu oddiy asosda fortepianoda kuy chalish texnikasi
elementlari yaratiladi: yosh pianinochi kuy «olib borishni», akkordlar, stakkato va
legato chalishni o‘rganishi zarur… SHunday qilib, oddiy harakatlardan
murakkablariga tomon siljish yo‘li bilan harakatlarning anglanmagan darajalaridan
o‘zlashtirilgan darajalariga o‘tkazish hisobiga inson cholg‘uchilik mahoratini
egallaydi.
Harakatlarni ongli nazoratdan ozod qilish haqida gapirilganda umumiy holatdagi
ozodlik haqida o‘ylash kerak emas, ya’ni, odam nima qilayotganini anglaydi, faoliyat
ustidan nazorat saqlanib qoladi. Gap shundaki, ong maydoni (maydon – bu vaqtning
ma’lum lahzasida anglanadigan ma’lumotlar sohasi) bir jinsli emas. Ong fokusi, ong
osti, shuningdek, ortidan ongsizlik sohasi boshlanadigan chegarasini ham ajratish
mumkin. Biror faoliyatni bajarishda uning eng murakkab bo‘lgan va doimiy
nazoratni talab etuvchi harakatlari ongimiz diqqat markazida bo‘ladi.

Ong va faoliyatning ayrim tashkil etuvchilarining nisbati barqaror bo‘lmaganligi sababli
muntazam emas. Bu holat ongimizning diqqat markazida joylashgan harakatlar
muntazam ravishda o‘zgarib turgani uchun sodir bo‘ladi. Inson tomonidan bajariladigan
ba’zi harakatlar ko‘nikmalar darajasiga ko‘tarilganida ongning chetki, so‘ngra esa
ongsizlik sohalarigacha surib chiqariladi, lekin inson ko‘plab xatoliklar sodir eta boshlasa,
masalan, inson o‘zini horg‘in va behol his etganida, qaytadan o‘zining oddiy harakatlarini
nazorat qila boshlaydi. SHu kabi hodisani biror faoliyatni bajarishda uzoq davom etgan
tanaffusdan so‘ng kuzatish mumkin.

Avtomatizmlar muammosini ko‘rib chiqishda quyidagicha savol tug‘ilishi
mumkin: tana harakati bilan bog‘liq bo‘lmagan inson faoliyati va psixik
hayotning boshqa sohalarida ham avtomatizmlar mavjudmi? Ha, mavjud,
va ularning ko‘pchiligi bilan siz yaxshi tanishsiz. Masalan, istalgan matn
ustidan ko‘z yugirtirgan holda ayrim harflarning ma’nosini
anglamasakda, matn mazmunini darhol idrok etamiz. Bu idrok
avtomatizmlari. Avtomatik jarayonlar zehn sohasida ham mavjud,
masalan, algebra, matematikaga doir misol va masalalarni echish.
Endi esa ongli harakatlarning anglanmagan mexanizmlarining ikkinchi
sinfini –
anglanmaydigan mayl hodisalarini ko‘rib chiqamiz. «Mayl»
tushunchasi psixologiyada juda muhim o‘rinni egallaydi, chunki uning
ortida turgan hodisalar inson psixologik hayotining deyarli barcha
sohalarini qamrab oladi. Umumjahon psixologiyasida mayl muammosi
juda keng jabhalarda ishlab chiqilgan yaxlit bir yo‘nalish mavjud edi.
Ushbu yo‘nalish ko‘p yillar mobaynida o‘quvchilari bilan tadqiqotlar olib
borgan gruzin ruhshunoslar maktabining asoschisi D.N. Uznadze (1886-
1950) tomonidan yaratilgan edi.

D.N. Uznadze fikricha, mayl – bu organizm yoki
sub’ektning ma’lum harakatni bajarishga yoki ma’lum yo‘nalishda
harakatlanishga tayyorlik holati. Ushbu ta’rifda bajarilishi lozim
bo‘lgan harakatga
tayyorlik holatiga alohida urg‘u beriladi. Odamning
biror seskantiruvchiga javoban harakat tezligi va aniqligi ma’lum
harakatlarni amalga oshirish ko‘nikmasiga bog‘liq, deb taxmin qilish
mumkin, shuning uchun ko‘nikma va mayl bir xil ma’noni anglatadi.
Lekin «ko‘nikma» va «mayl» tushunchalari umuman bir-biriga
o‘xshash emasligini ta’kidlab o‘tish zarur. Agar ko‘nikma harakatni
amalga oshirish davriga tegishli bo‘lsa, mayl bungacha bo‘lgan davrga
tegishlidir.
Maylning bir necha turlari mavjud: yugurishga tayyor turgan
sportchining holati – bu
motorli mayl . Agar siz qorong‘i xonada
qo‘rquv bilan biror tahdid bo‘lishini kutib o‘tirsangiz, ba’zi
holatlarda haqiqatdan ham qadam tovushlarini yoki shubhali
shovqinlarni eshita boshlaysiz. Bu
perseptiv mayl .

Sizga trigonometrik ramzlar bilan ifodalangan misol berilganida garchi ba’zan misolni oddiy usul bilan
echish mumkin bo‘lsada, sizda uni trigonometrik ifodalar bilan echish mayli paydo bo‘ladi. Bu
aqliy
maylga
misol bo‘la oladi.
Mayl bajariladigan vazifasiga ko‘ra muhim ahamiyat kasb etadi. Ma’lum harakatni bajarishga
tayyorlangan sub’ekt uni tez va aniq, ya’ni, yanada samaraliroq bajarish imkoniyatini beradi.
Lekin ba’zida mayl mexanizmlari insonni yanglishtirishi mumkin. Bunga qadimgi xitoy adabiyotidan misol
keltirish mumkin: «Bir odamning boltasi yo‘qoldi. U qo‘shnining o‘g‘lidan gumonsirab, uni kuzata
boshladi: qarashlari ham, gap-so‘zlari ham bolta o‘g‘risiga o‘xshaydi. Qisqasi, har bir harakati o‘g‘riligiga
ishorat edi.
Lekin ko‘p o‘tmay o‘sha odam vodiyda er haydab, o‘zining boltasini topib oladi. Ertasiga qo‘shnining
o‘g‘liga razm solsaki: na imo ishorasi va na harakati bilan o‘g‘riga o‘xshamas ekan».
Aynan yanglish harakatlar, idrok qilish yoki baholashlarda o‘z ifodasini topgan «mayl xatoliklari»
hammadan avvalroq ruhshunoslarning diqqatini o‘ziga qaratdi.

E’ TIBORI NGIZ
UCHUN RAX MAT!!!

Anglanmagan psixik jarayon

Купить