Дата регистрации 03 Май 2024
15 ПродажAtrof-muhitni toza saqlashda ajdodlarimiz me’rosidan foydalanishning amaliy usullari
![5. Ekologik tarbiyani olib borish chog'ida o'quvchilarga ekologik
bilimlar berish asosida shaxs, jamiyat va tabiat birligi hamda aloqadorligini o
‘quvchilarga tushuntirish, ularda ekologiyaning inson, insoniyat, jamiyat
taraqqiyotidagi muhim o'rni va ahamiyati borasida tushunchalarni qaror
toptirish, shuningdek, ekologik madaniyatni shakllantirish.
6. Iqtisodiy tarbiyani tashkil etish jarayonida o'quvchilarga iqtisodiy
bilimlar berish asosida mamlakat iqtisodiy barqarorligini ta’minlash, bozor
infrastrukturasi qoidalariga amal qilish, ichki bozorni toMdirish, kichik va
o‘rta biznesni yaratish borasidagi faoliyat jarayonida ishtirok etish,
ko‘nikma va malakalarni hosil qilish, inson mehnati bilan bunyod etilgan
moddiy boyliklarni asrash, ularni ko‘paytirish borasidagi qayg‘u'rish
tuyg‘ularini qaror toptirish, iqtisodiy madaniyatni shakllantirish.
7. Huquqiy tarbiyani tashkil etish jarayonida o'quvchilarga Davlat
Konstitutsiyasi haqidagi ta’limotni, chunonchi, fuqarolik, oila, mehnat,
xo‘jalik, ma’muriy, nafaqa, sud ishlarini yuritish va boshqarish
huquqlarining ma’nosini tushuntirish, ular ongiga ijtimoiy-huquqiy
me’yorlarning shaxs va jamiyat hayotidagi ahamiyati haqidagi tasavvurga ega
boMishlarini ta’minlash, ularda huquqiy ong, shuningdek, huquqiy faoliyatni
tashkil etish borasidagi ko‘nikma va malakalarni hosil qilish, huquqiy
madaniyatni shakllantirish.
8. G‘oyaviy va mafkuraviy bilim berish, O‘zbekiston Respublikasi
Konstitutsiyasi, fuqarolik jamiyat asoslari, milliy davlat tuzilishi,
shuningdek, mafkura mazmunini o'rganishni ta’minlash asosida
o'quvchilarda mafkuraviy faoliyat ko‘nikma va malakalarni qaror toptirish,
mafkuraviy madaniyatni shakllantirish va boshqalar.[1]
Demak, tarbiya mazmunida oldinga qo‘yilgan maqsad va vazifalarga
muvofïq o‘quvchilar tomonidan o'zlashtirishi lozim bo‘lgan bilim, ko‘nikma
va malakalar shaxs xulq-atvori hamda sifatlarining mohiyatini aks ettiradi.
7](https://docx.uz/documents/536e2cb2-d4ab-4558-8a91-2a4b718c0ba6/page_7.png?v=1)
![Prezidentining 1993-yil 23-apreldagi «Sog‘lom avlod uchun» Xalqaro
nodavlat xayriya jamg'armasini tashkil etish to‘g ‘risida»gi Farmoni, o‘sha yili
«Sog‘lom avlod uchun» ordenining ta’sis etilishi, shu nomda Davlat dasturi,
«Ekologik ta’lim-tarbiya konsepsiyasi»ning ishlab chiqilishi,
«Ekosan»jamg‘armasining tuzilishi mamlakatda ekologik muammolarni
bartaraf etishga davlatimiz hukumatining g‘amxo‘rligidan dalolatdir.Qadimda
ham ekologik muammolarni hal qilishga urinishlar bo‘lgan. Ayniqsa,
«Avesto»da, Qur’oni Karim va Hadisi shariflarda ham ushbu muammolarga
e’tibor berib kelingan. Ekologik tarbiyaga e’tibor yurtimizda oiladan,
bog‘cha va yaslilardanoq boshlab yuborilgan. Hozirgi paytda umumta’lim
maktablarida ham ekologik yo‘nalishdagi sinflarning tashkil etilishi va shular
asosida litsey va maktablarda ta’lim-tarbiya ishlarining olib borilishi - yoshlarga
maktab partasidanoq tabiatga muhabbat ruhida tarbiya berishga astoydil
kirishilganligidan dalolatdir. «Ekologik ta’lim-tarbiya - ekologik bilimlarni
berish, ularda tashqi muhit va vujud orasidagi uzviy bog‘liqlik mavjudligini his
ettirish, tabiiy va ijtimoiy muhitga nisbatan oqilona munosabatda bo‘lish
ko‘nikmalarini hosil qildirish».[2]
Talaba-yoshlarga ekologik ta'lim-tarbiya berishda ularga tegishli
tushuncha va atamalarning mazmun-mohiyatini yoshlar ongiga singdirish ushbu
sohadagi ishimiz samaradorligini oshirishga ijobiy ta’sir etadi.
1.Ekologik joy-ekomuhit tabiatda turyashashi mumkin bo‘lgan barcha
muhit omillari majmuyi.
2. Ekologik krizis - ekologik tanglik - ekologik tizimlar, alohida hududlar
yoki biosfera miqyosidagi tabiiy ofatlar: toshqin; yer silkinishi; vulqon
otilishi; qurg‘oqchilik; dovul; chigirtkalar ofati; yong‘in va boshqa holatlar
oqibatida yuz beradigan ekologik vaziyat.
3. Ekologik muvozanat - inson, o‘simlik va hayvonlar uchun zarur
bo‘lgan tabiiy sharoitlar muvozanati.
9](https://docx.uz/documents/536e2cb2-d4ab-4558-8a91-2a4b718c0ba6/page_9.png?v=1)
![ekologik ta’lim-tarbiyaning mazmun-inohiyatini quyidagicha ifodalash
mumkin, ya’ni umumiy ta’lim-tarbiyaning asosiy va tarkibiy qismlaridan
biri bolib, uning yordamida talaba-yoshlarda atrof-muhit va uning
muammolari yechimlariga nisbatan ongli munosabatni shakllantirish hamda
ularni kelajakda ekologik tarbiyani olib borishga oid bilim, ko‘nikma va
malakalar bilan qurollantirishdir.[3]
11](https://docx.uz/documents/536e2cb2-d4ab-4558-8a91-2a4b718c0ba6/page_11.png?v=1)
![sohasining o‘zaro manfaatli hamkorligini rivojlantirish га qaratilgan vazifalar
yuzasidan qator ishlar amalga oshirib kelinmoqda.
Qarorda ekologik muammolar global ahamiyatga ega ekanligi inobatga
olinib atrof muhit muhofazasi, ekologik madaniyat ekologik ta’lim tarbiya,
ekologik ma’rifat masalalariga alohida e’tibor berilgan. Ta’lim tizimining
barcha bosqichlarida ekologik ong, ekologik tarbiya, ekologik madaniyat, global
ekologik muammolarni bartaraf etish, tabiiy muhitni qayta tiklash uchun
umummilliy tadbirlar o‘tkazish ko‘zda tutilgan. Maktabgacha ta’lim tashkilotlari
va umumiy o‘rta ta’lim maktablari, o‘rta maxsus, professional ta’lim tizimi, oliy
ta’lim tizimi, oliy ta’limdan keyingi ta’lim tizimi, Kadrlar tayyorlash va
malakasini oshirish bosqichlarida ekologik ta’lim tizimini takomillashtirish,
maktabdan tashqari ta’lim tizimida ekologik ta’limni takomillashtirish tizimli
ko‘zda tutilgan. Mazkur ekologik ta’limni rivojlantirish konsepsiyadan
kutilayotgan natijalar; ekologik ta’lim tarbiya jarayonini tizimli tashkil
etish ,yoshlar orasida ekologik bilim va madaniyatni targ‘ib qilish, ekologiya
soxasini ilg‘or innovatsion texnologiyalarni jalb etgan holda yanada
takomillashtirish, yoshlarni Ona tabiatni sevish va uni ko‘z qorachig‘idek
asrashga qaratilgan bilim va ko‘nikmalarini oshirish uchun metodik asos bo‘lib
xizmat qiladi. Konsepsiyaning amalga oshirilishi Vatanimiz tabiati, ekotizimlari,
atrof muhitni izdan chiqishdan asrashga xizmat qiladi hamda aholi barcha
qatlamlarining ekologik madaniyatini oshirishga hissa qo‘shadi. [4]
Ekologiya o‘zi nima? Ekologiya so‘zini eshtishimiz bilan ko‘z oldimizga
ko‘chalarni toza tutish, suvlarni muhofaza qilish, havoni ifloslanishdan
saqlashgina kelmaydi. Ekologiya – hozirgi zamonning keng miqyosdagi keskin
ijtimoiy muammolaridan biridir. Ekologik muammolarni hal etish barcha
xalqlarning manfaatlariga mos bo'lib, sivilizatsiyaning hozirgi kuni va kelajagi
ko'p jihatdan shu muammo yechimiga bog'liqdir. Ekologiya- hayot jarayonlarini,
insonning atrof-muhiti muammolarini o‘ziga xos uslublarda tadqiq qiladigan
mustaqil fandir. Ekologiya “Tabiy uyimiz”ni o‘rganish, boshqacha qilib
13](https://docx.uz/documents/536e2cb2-d4ab-4558-8a91-2a4b718c0ba6/page_13.png?v=1)
![natijasi har bir mahallada ko‘rinishi kerak, bu savobli ishni havas bilan qilish
kerak,- dedi davlatimiz rahbari Shavkat Mirziyoyev.
Markur mavzu yuzasidan olib borgan izlanishlar natijasidan shunday
xulosa qilish mumkinki: tabiatdagi barcha o‘zgarishlarning sababchisi inson
ekan demak, uning yaxshilashga, asrab avaylashga ham u ma’sulligini o‘quv
mashg‘ulotlarida zamonaviy ekologik ta’limga asoslangan holda rivojlantirish
lozim. Bunda o‘sib kelayotgan kelajak avlodga ekologik ong va madaniyatni
shakllantirish ham muhim ahamiyat kasb etadi.[5]
15](https://docx.uz/documents/536e2cb2-d4ab-4558-8a91-2a4b718c0ba6/page_15.png?v=1)
![• tabiat haqidagi tushuncha, tabiiy muhit, tabiiy omillar va ular
orasidagi bog‘lanish;
• tabiat boyliklaridan tejab-tergab foydalanish va ularni muhofaza
qilish;
• atrof-muhitni ifloslanishdan saqlash;
• tabiatni kelajak avlodlar uchun qanday bo'lsa, o‘shandayligicha
qoldirishga intilish va shu kabilar.
Uzoq tarixga nazar tashlaydigan bo‘lsak, Markaziy Osiyo xalqlari,
jumladan, o‘zbeklar ham jahondagi eng qadimiy xalqlardan hisoblanadi va ular
jahon ilm-faniga, ma'naviy-ma’rifiy taraqqiyotiga katta hissa qo‘shganligining
guvohi bolamiz. Ota-bobolarimizning bu boradagi qoldirgan boy ma’naviy
merosi milliy merosimizni chuqur, har taraflama o‘rganishimizga va u haqda
xolisona fikr bildirishga hamda O‘zbekiston mustaqilligiga erishuvida buyuk
ma’naviy ozuqa bo‘ldi yoki ota-bobolarimiz qoldirgan milliy qadriyatlarimizni
tiklash va ularni targ‘ib qilishga keng imkoniyatlar yaratildi.
«Respublikamiz mustaqillikka erishgandan so‘ng, ekologik tarbiyada
xalq pedagogikasidan foydalanishga katta e’tibor berib kelinmoqda. Atrof-
muhitni muhofaza etish, moddiy boyliklardan oqilona foydalanishga oid
tarbiyani milliy qadriyatlar va an’analar, sharqona urf-odatlar orqali berish
ehtiyoji paydo bo‘ldi.[6]
O‘qituvchining bolalarga ekologik ta’lim va tarbiya berishda xalqimizning
o‘ziga xos milliy tarbiyasidan o‘rinli foydalanishi yaxshi samara beradi.
Milliy tarbiyamizda to‘rt narsa - yer, suv, tuproq, havo muqaddas hisoblangan.
Xalqimiz juda qadim zamonlardan suvga e’tiqod qo‘yib, yozning eng
jazirama kunlarida «Suv sayli» o ‘tkazgan.
Ota-bobolarimiz «Suv - tabiat in’omi, hayot manbayi», deb bejiz
aytishmagan. Har tomchi suvni gavhardek qadrlab, bog‘-rog‘lar yaratishgan. Biz
esa suvdan xo‘jasizlarcha foydalanishimiz natijasida Orol muammosining
tug‘ilishiga sababchi boldik. Sirdaryo va Amudaryoning belgilangan yerga to‘la
18](https://docx.uz/documents/536e2cb2-d4ab-4558-8a91-2a4b718c0ba6/page_18.png?v=1)
![yetib bormasligi natijasida bugun o‘rta Osiyo uchun ahamiyatli bo‘lgan
Orolning butunlay yo‘qolish xavfi paydo bo‘ldi».
Demak, talaba-yoshlarga ekologik tarbiya berishda milliy qadriyatlar,
urf-odatlar, an’analar, marosimlar, nodir qolyozmalar va davlat arboblarining
ushbu sohaga oíd faoliyatlari mustahkam didaktik asos bo‘lib, bular orqali
ularni atrof-muhitni toza saqlashga, ozodalikka, pokizalikka va eng asosiysi
sogiom turmush tarzi hamda muhitini tashkil eta olishga o‘rgatiladi.[7]
19](https://docx.uz/documents/536e2cb2-d4ab-4558-8a91-2a4b718c0ba6/page_19.png?v=1)
![bormoqda. Yashil o‘rmonlar siyraklashib, o‘simlik va hayvonot turlari
kamaymoqda, foydali qazilma boyliklari tugab bormoqda. Suv xavzalari va
atmosfyera havosining ifloslanishi, chiqindi moddalarning ortib borishi
natijasida aholini oziq-ovqat bilan ta’minlash, enyergiya va chuchuk suv
muammolari borgan sari murakkablashmoqda. Oqibatda, millionmillion yillar
davomida turg‘un bo‘lgan tabiiy holatga putur yetmoqda.
Ekologik bilim - bu tirik tabiatning tuzilishi, rivojlanishi, o‘zgarishi, yer
yuzidagi tirik jonzotlarning holati, ularning bir-birlari va atrof-muhit o‘rtasida
bo‘ lib turadigan munosabatlarni, tabiiy boyliklarning son va sifatini, xajmini,
xillarini hamda ularni saqlash va tejamkorlik bilan foydalanish yo‘llarini
o‘zlashtirishdan iboratdir.
Inson tabiatga, o‘zini o‘rab olgan muhitga nisbatan o‘z munosabatini
o‘zgartirishi, tabiat qonunlarini bilishi, o‘rganishi va ular asosida o‘z hayotini
rivojlantirishi shart. Tabiat qonunlariga mos keladigan hayot yo‘llarini ishlab
chiqish kyerak. Aks holda inson va jamiyat katta tabiiy ofatlarning kelib
chiqishiga sababchi bo‘ladi va shu ofatlardan halok bo‘ladi.
Ekologik ta‘lim va tarbiyaning tub ma‘nosi - tabiat va jamiyat o‘rtasidagi
doimiy birlik va ularni bir-birlariga bug‘luvchi tabiiy hamda ijtimoiy qonunlarni
o‘rganish, hayotga tatbiq qilishdan iboratdir.
Ekolgik ta‘lim va tarbiya - bu insonni tabiatga qadam qo‘ygan vaqtdan
boshlab, butun hayoti davomida tabiatdan ongli ravishda foydalanishga,
psixologik, axloq odob yuzasidan halqimizning tabiatga hurmat va e’tibor bilan
qaraydigan urf odatlarini, udumlarini tarbiyalash, tabiiy boyliklarni ko‘paytirish,
bog‘u-rog‘lar, gulzorlar tashkil qilishga undashdan, uning qalbida yaxshi
xislatlar uyg‘ otishdan iboratdir.
Insonni o‘rab turgan tabiiy muhit va uning boyliklarini biladigan, unda n
tejamkorlik bilan foydalanadigan, saqlaydigan, tabiat boyligiga, go‘zalligiga
qo‘shadigan, ijtimoiy va tabiiy qonunlarni biladigan bilimdon shaxsni etishtirish
- bu ekologik tarbiya maqsadi. [8]
22](https://docx.uz/documents/536e2cb2-d4ab-4558-8a91-2a4b718c0ba6/page_22.png?v=1)
![• Maktabgacha yoshdagi bolalarga ekologik tarbiya byerishda o‘quv
muassasaiari va oila o‘rtasidagi umumiylik va xususiylik.
• Maktabgacha yoshdagi bolalar ongida atrof-muhit muhofazasida
bolalarning vazifasi haqida tasavvur hosil qilish.
• Maktabgacha yoshdagi bolalar ongida tabiatni muhofaza qilishda otaona
ibrat-namunasi haqidagi tasavvurlarni hosil qilish.
• Maktabgacha yoshdagi bolalarni oiladagi, o‘quv muassasasidagi
o‘simliklar va hayvonot dunyosini e’zozlashga o‘rgatish, jonivor va qushlarni
parvarish qilishdagi bilim va ko‘nikmani yuksaltirish.
• Maktabgacha yoshdagi bolalarga ekologik tarbiya byerishda milliy
an’ana va urf-odatlarni tiklashga e’tibor qaratish.
• Maktabgacha yoshdagi bolalarga ekologik tarbiya byerishda
to‘garaklardan foydalanish va ularda «Tabiat va inson», «Ekologiya va inson»,
«Orol madad so‘raydi», «Tabiatni e’zozlaylik», «Suvni muqaddas deb bilaylik»
va shu kabi mavzularda davra suhbatlari uyushtirish.
Demak, havo inson tanasi uchun eng muhim va zarur tabiat in’ omidir.
Havoga muntazam ravishda aralashib turadigan iflos chang o‘pkada gaz
almashuviga salbiy ta’sir ko‘rsatadi. Bu insonning sog‘lig‘ini bora-bora izdan
chiqarib, turli-tuman xastaliklarni vujudga keltiradi. Tabiat shunday odil
mo‘jizaki, atrofmuhitni muvozanatga keltiradi. Chunonchi, chiqarilgan karbonat
angidridni o‘siml iklar yutib, uni kislorodga aylantiradi, demak o‘simliklar
Juuyosi, larnziy ma’noda aytganda, havoni chang va karbonat angidriddan
tozalab byeruvchi bebaho vositadir. Bunda inson o‘z atrofini o‘rab turgan
iabiatni, uning o‘simliklar dunyosini ko‘z qorachig‘iday asrabgina qolmay, uni
boyitishi, qo‘lidan kelganicha ko‘proq daraxt ekishi, ko‘kalamzorlashtirishga
intilishi zarur degan xulosa chiqadi. Shuning uchun otabobolarimiz daraxt ekish,
bog‘ -rog‘ yaratishni savobli ish deb bilishgan. Bir tup mevali daraxt ekkan
kishining ikki dunyosi obod bo‘ladi, deb bejiz aytishmagan.[9]
26](https://docx.uz/documents/536e2cb2-d4ab-4558-8a91-2a4b718c0ba6/page_26.png?v=1)
![Ma‘lumki, Respublikamizda ―Uzluksiz ekologik ta‘lim konsepsiyasi
yaratilgan. Mazkur konsepsiyaga ko‘ra, maktabgacha ta‘lim tashkilotlari
bolalariga ekologik ta‘lim-tarbiyaning oddiy elementlari beriladi. Maktabgacha
ta‘lim tashkilotlarida bolalar atrof-muhit bilan qanday muloqotda bo‘lishlari
zarurligini, issiq-sovuq, yorug‘lik-qorong‘ulik, kecha-kunduz, yomg‘ir-qorni,
yaxshilikyomonlikni, qushlar, hayvonlar, o‘simliklarga nisbatan qanday
munosabatda bo‘lishni bilishlari, tabiatdagi ranglarni tanishlari zarurdir.
Pedagogika nazariyasi va amaliyotiga ―ekologik ta‘lim, ―ekologik
tarbiya, ―ekologik ong, ―ekologik faoliyat, ―ekologik mas‘uliyat, ―ekologik
e‘tiqod, ―ekologik ma‘rifat, ―ekologik madaniyat va boshqa bir qator
ekologiyaga oid bulgan atamalar va ular bilan bog‘liq tushunchalar kirib keldi.
Ekologik ta‘lim ekologik ma‘rifatning asosiy jihati bo‘lib, o‘qitish va o‘qish
jarayonlarida mavjud ijtimoiy ekologik tajribaning avloddan-avlodga
o‘tkazilishidir. Ekologik ta‘lim orqali shaxsda ekologik bilim, ko‘nikma va
malakalar hosil bo‘ladi. Ekologik tarbiya (tor ma‘noda) rivojlanayotgan shaxsda
maqsadga muvofiq axloqiy-ekologik fazilatlarni tarkib toptirishni nazarda tutadi
va shu orqali shaxsning ekologik xulq-atvor xususiyatlari takomillashib boradi.
Ekologik ong – shaxsning amaliy ekologik faoliyati va hatti-harakatini tartibga
solib turadi. Ekologik faoliyat esa ekologik bilimlarga tayanilgan holda tabiat va
atrof-muhit muhofazasini ta‘minlash borasida amalga oshirilayotgan
xattiharakatlar majmui demakdir. Ekologik dunyoqarashning ajralmas bir qismi
bo‘lmish ―ekologik mas‘uliyat deganda insonning atrof-muhitga mas‘uliyatli
munosabatini tushunamiz. Bunday munosabat insoniyatning, xususan, ayrim
odamlarning bilib-bilmay, uzoqni o‘ylamay tabiatga ko‘rsatgan salbiy ta‘siri
oqibatlarini anglash va bunday ta‘sirni bartaraf etish istagi natijasidagina
shakllanadi. Ekologik madaniyat – alohida shaxsning ibratli axloqiy-ekologik
hatti-harakati boshqalarda zavq-shavq uyg‘ota olishlik holatini ifodalaydi. Bu
atama shaxs va jamiyatning atrof-muhitga munosabat darajasini belgilash uchun
qo‘llaniladi. [10]
27](https://docx.uz/documents/536e2cb2-d4ab-4558-8a91-2a4b718c0ba6/page_27.png?v=1)
![Ekskursiyalar o'rta guruhdan boshlab tashkil etiladi. Barcha guruhlarda
qo'shimcha sifatida maqsadli sayrlar o'tkaziladi. Mashg'ulotning samaraliligi
tarbiyachining tayyorgarlik darajasiga bog'liqdir. Tarbiyachi mashg'ulot
mavzusini va ahamiyatini belgilab, mavzu bo'yicha tabiatshunoslik bilimlarini
to'ldirishi, so'ng mashg'ulot vazifalarini dastur asosida ishlab chiqishi lozim.
Bunda tarbiyachi «Ilk qadam» dastur vazifalariga, bolaning qobiliyat
darajasiga hamda tevarak-atrofdagi tabiiy muhitga tayanadi. Mazkur mashg'ulot
mazmunini tanlashda uning ish tizimidagi o'rni (mashg'ulotda boshlang'ich
bilimlarni shakllantirish jarayoni sodir bo'lyaptimi, yoki ular boyitilib bir
tizimga solinyaptimi, bilimlarni qo'llash mashq qilinyaptimi va shu kabilar)ni
aniqlash lozim.
Bu o'rinda tarbiyachi darsning maqsadi va mazmuniga qarab turli
metodlarni qo'llaydi. Tarbiyachi qanday metod va uslublar tanlamasin ulardan
kompleks, bir birini to'ldirgan holda foydalanishi, bu asosiy maqsad —
o'rganilayotgan tabiat jismlari va hodisalarning bolalar tomonidan qabul qilib
olinishini yaxshilashga hamda tabiat haqidagi tushunchalarning to'g'ri
shakllanishiga xizmat qilishi kerak. Mashg'ulotda hal etiladigan tarbiyaviy
vazifalar tabiatga ijobiy, ehtiyotkorona, g'amxo'rona, estetik munosabatlarni
shakllantirishga yo'llanadi. Mashg'ulotga tayyorlanish hamda uni o'tkazishda
uning tuzilishini to'g'ri aniqlash muhimdir.
Metodni tanlash ta'limiy vazifalar xarakteri, tabiiy ob’yektning
xususiyatlari hamda bolalarning yoshiga bog'liqdir. Masalan, yovvoyi hayvonlar
haqidagi bilimni shakllantirishni yaxshisi diafilm, kinofilmlar ko'rsatish orqali,
tabiat burchagidagi hayvonlar va o'simliklar bilan tanishishni esa ularni bevosita
kuzatish orqali amalga oshirgan ma'qul. [11]
Tanlangan metod dastur vazifasining to'liq bajarilishini va bolalarning
faol aqliy faoliyatini ta'minlashi lozim. Tarbiyachi mashg'ulot o'tkazishdan oldin
bir qancha ko'rgazmali qurollar, yani jonli va jonsiz tabiat jismlari (gerbariylar
29](https://docx.uz/documents/536e2cb2-d4ab-4558-8a91-2a4b718c0ba6/page_29.png?v=1)
![yil fasllari, tabiat manzaralari tasvirlangan kalendarlar, toshlar, foydali
hasharotlar, o'simliklar va ularning qismlari va boshqalar)ni tayyorlab qo'yadi.
Chunki ko'rgazmali qurol bolalarga o'rganilayotgan narsani bir necha
sezgi a'zolari bilan qabul qilib olish imkoniyatini beradi, ya'ni ular narsani
ko'ribgina qolmasdan, uning xususiyatini (masalan, tirnab ko'rish, bolg'acha
bilan urib ko'rish orqali narsaning mo'rtligini, egish bilan qayishqoqligini,
egiluvchanligini va hokazo) sinaydilar. Mashg'ulot so'ngida tarbiyachi
bolalarning malaka va ko'nikmalarini, ularning mashg'ulotga munosabatlarini,
qiziqishlarini pedagogik jihatdan baholaydi. [12]
30](https://docx.uz/documents/536e2cb2-d4ab-4558-8a91-2a4b718c0ba6/page_30.png?v=1)
BOSHLANG‘ICH TA'LIM PEDAGOGIKA FANIDAN