Avtomobillarning avtomatlashtirilgan sovutish tizimlarini loyihalash - Машиностроение - Курсовые работы

Информация о документе

Цена	9000UZS
Размер	5.2MB
Покупки	2
Дата загрузки	27 Сентябрь 2023
Расширение	docx
Раздел	Курсовые работы
Предмет	Машиностроение

Avtomobillarning avtomatlashtirilgan sovutish tizimlarini loyihalash

Купить

O’ZBEKISTON RESPUBLIKASI OLIY VA O’RTA MAXSUS TA’LIM
VAZIRLIGI
ISLOM KARIMOV NOMIDAGI TOSHKENT DAVLAT TEXNIKA
UNIVERSITETI
Elektronika va Avtomatika fakulteti
Elektron apparatlarni ishlab chiqarish texnologiyasi kafedrasi

Datchiklar va o’lchov sestemalari fanidan
KURS ISHI
Mavzu: Avtomobillarning avtomatlashtirilgan
sovutish tizimlarini loyihalash

Guruh:
Bajardi:
Qabul qildi: dots.
Toshkent
1

MUNDARIJA
Kirish ......................................................................................................................... 4
Nazariy qism
Avtomabilning sovutish tizimlari datchiklar 5
Amaliy qism 6
Xulosa ...................................................................................................................... 32
Foydalanilgan adabiyotlar ro’yxati 33
2

KIRISH
Datchiklar haqida tushuncha va ularning klassifikatsiyasi Har xil texnologik
jarayonlarni avtomatlashtirishda ularning ko’rsatgichlari xaqida ma’lumot olish
zarur hisoblanadi. Bu maqsadda birlamchi o’zgartirgichlar (yoki datchiklar) keng
qo’llaniladi. Datchik deb nazorat qilinayotgan yoki rostlanayotgan kattalikni
kerakli yoki avtomatika tizimining keyingi elementlarida qo’llash uchun qulay
qiymatga o’zgartiradigan vositaga aytiladi. Qishloq va suv xo’jaligi ishlab
chiqarishida qo’llaniladigan o’zgartirgichlar asosan olti guruhga bo’linadi:
mexanik; elektromexanik; issiqlik; elektrokimeviy; optik va elektron - ion.
Mexanik o’zgartirgichlar mexanik kirish ko’rsatgichlarni (bosim, kuch, tezlik, sarf
va h.k.) mexanik chiqish ko’rsatgichlar (aylanish chastotasi, bosim va x.k.)
o’zgartirib berish bilan xarakterlanadi. Bunday o’zgartirgichlarning sezgirlik
elementi sifatida elastik elementlar (membrana, prujina, balka kabilar) poplavoklar,
kr ы lchatkalar va drosselli qurilmalar ishlatiladi. Elektromexanik birlamchi
o’zgartirgichlar (yoki elektr datchiklar) kirish mexanik ko’rsatgichlarni (bosim,
kuch, sarf kabilar) chiqish elektr ko’rsatgichlar (kuchlanish, tok, qarshilik,
induktivlik va kabilar) o’zgartirib berish uchun xizmat qiladi. Elektromexanik
o’zgartirgichlar parametrik va generator o’zgartirgichlarga bo’linadi. Parametrik
datchiklarda chiqish ko’rsatgichini elektr zanjir kattaliklari (qarshilik, induktivlik,
o’zaro induktivlik, elektr sig’imi va kabilar) tashkil topadi. 12 Bunday turdagi
datchiklarda elektr toki va kuchlanishi sifatida chiqish signalini olish uchun ularni
maxsus elektr sxemalariga (ko’prikli, differentsialli) ulash hamda alohida energiya
manbasiga ega bo’lishi kerak. Generator datchiklarida bevosita sezgir elementda
kirish signali X chiqish signali U o’zgartiriladi. Ushbu o’zgartirish kirish signali
energiyasi hisobiga bo’ladi va chiqish signali EYuK ko’rinishida hosil bo’ladi.
Generator datchiklari juda oddiy bo’ladi, chunki ular qo’shimcha energiya
manbaisiz ulanadi. Aniqlik darajasi bo’yicha datchiklar 0,24; 0,4, 0,6; 1; 1,5; 2,5; 4
aniqlik sinflariga muvofiq
3

NAZARIY QISIM
1.1BOB.AFTOMABILNING SOVUTISH TIZIMLARI DATCHIKLAR
1.1Rasm
Sovutish tizimining tarkibiy qismlarining sovutish suyuqliklari qurilmasi.
Dvigatelni sovutish tizimi qanday ishlaydi. Majburiy havo sovutish Oddiy ishlash
elektr stansiyasi avtomobil faqat ma’lum bir haroratda mumkin. Ko’pgina
avtomobillar uchun optimal harorat oralig’i 80-90 daraja. C. Pastroq tezlikda
silindrlarda aralashmaning shakllanishi yomonlashadi va yuqori harorat metallning
kengayishiga olib keladi, bu esa komponentlarning tiqilib qolishiga olib kelishi
mumkin. Umumiy qurilma sovutish tizimlariShunday qilib, elektr stantsiyasining
harorati optimal diapazon, sovutish tizimi dvigatel dizayniga kiritilgan. Aynan shu
tufayli issiqlik eng ko’p isitiladigan elementlardan - silindrlardan chiqariladi.
Sovutish tizimlarining turlari Dvigatellarda jami ichki yonish ikki turdagi sovutish
ishlatiladi - havo va suyuqlik. Havo sovutish tizimi, uning dizayni, kamchiliklari
Bir qator kamchiliklar tufayli, avtomobil transporti havo tizimi keng tarqalgan
emas, garchi strukturaviy jihatdan u suyuq tizimga qaraganda ancha sodda. Uning
asosiy elementi silindrlardagi sovutish qanotlaridir. Tsilindrlardan chiqarilgan
5

issiqlik bu qanotlarga taqsimlangan va ular orqali o’tadigan havo oqimi uni amalga
oshirgan. Oqimni yaratish uchun tizim dizayni qo’shimcha ravishda turbinani -
boshqariladigan maxsus pervanani o’z ichiga olishi mumkin krank mili va hosil
bo’lgan havo oqimi silindrlarga yo’naltirilgan gilza. Bu havo tizimining butun
tuzilishi.
1.1 BOB Havo tizimi transport vositalarida deyarli qo’llanilmaydi,
chunki:harorat rejimini sozlash mumkin emas (qishda vosita kerakli haroratga etib
bormadi va yozda u juda tez qizib ketdi);havo oqimining teng taqsimlanishini
ta’minlash uchun har bir silindr alohida turdi;dvigatel ishlayotgan holda to’xtab
turganda, hatto turbina mavjud bo’lganda ham, havo oqimi juda zaif, bu tez qizib
ketishiga olib keladi;ichki isitishni tashkil qilish mumkin emas. Ushbu
kamchiliklar tufayli havo tizimi avtomobillarda qo’llanilmaydi, garchi hali ham
izolyatsiya qilingan holatlar mavjud edi - ZAZ-968 "Zaporozhets" shunday
sovutish tizimiga ega edi. Ammo u 2 zarbli motorlar (zanjirlar, cho’tka kesgichlar,
orqada yuradigan traktorlar va boshqalar) bilan jihozlangan avtoulovlar va
uskunalarda keng qo’llaniladi. Qurilma, dizayn, ishlash printsipi Suyuq sovutish
tizimi Suyuq sovutish tizimining afzalligi aniq haroratni ma’lum diapazonda
ushlab turish qobiliyatidir, shuning uchun u havodan yaxshiroqdir. Ammo bu
tizimning dizayni ancha murakkab. Bunga quyidagilar kiradi:
Sovutish ko’ylagi

Suv nasosi

Termostat

Radiatorlar

Birlashtiruvchi quvurlar

Muxlis

Bunday holda, bunday tizimning asosiy ishchi elementi hisoblanadi maxsus
suyuqlik-, uning yordamida issiqlik chiqariladi. Ilgari u o’rniga ishlatilgan oddiy
6

suv, lekin muzlashning past haroratli chegarasi va shkalaning shakllanishi tufayli
suv asta-sekin tark etildi.
1.2- RASIM
1. Sovutish ko’ylagi Sovutish ko’ylagi - maxsus tizim silindr blokidagi kanallar va
suyuqlik harakatlanadigan blok boshi. Agar biz hamma narsani oddiy tarzda ko’rib
chiqsak, unda shunday ko’rinadi: silindrlar o’rnatilgan blok, shuningdek, asosiy
komponentlar va mexanizmlar mavjud. Ushbu blokning tepasida qobiq yasaladi va
ular orasidagi bo’shliq suyuqlik harakati uchun kanal sifatida ishlatiladi. Ushbu
dizayn suyuqlikni silindrlarni yuvish, blokda o’rnatilgan bloklar va boshning
yonidan o’tish imkonini beradi, bu esa ulardan issiqlikni olib tashlashni
ta’minlaydi.
2. Nasos O’xshaydi suv nasosi Sovutish ko’ylagiga suv nasosi o’rnatilgan. U bir
o’qga o’rnatilgan ko’ylak ichiga joylashtirilgan qo’zg’aluvchan tishli (shkiv) va
pervaneldan iborat. U krank milidan kamar yordamida boshqariladi. Bu suyuqlikni
tizim orqali aylantiradigan suv pompasi. Krank milidan aylanishni qabul qilib,
pervanel suyuqlikni ko’ylagi kanallari bo’ylab harakatlanishga majbur qiladi.
7

3. Radiator shu bilan birga, antifriz nafaqat ko’ylakda aylanadi. Agar shunday
bo’lsa, unda suyuqlik issiqlik chiqaradigan joy bo’lmaydi, ya’ni. Buning oldini
olish uchun u dizaynga kiritilgan.
Bu ikkita tankning tuzilishi - biri ko’ylagidan suyuqlik bilan ta’minlanadi,
ikkinchisidan esa qaytib keladi. Bu tanklar bir-biriga ko’p sonli quvurlar orqali
ulanadi, ular orqali suyuqlik ular orasida harakat qiladi. Shunday qilib, radiator
yuqori issiqlik o’tkazuvchanligi (mis, alyuminiy, guruch) bo’lgan metallardan
yasalgan. Shuningdek, quvurlar orasidagi issiqlik o’tkazuvchanligini oshirish
uchun maxsus lentalar qo’yiladi, ma’lum bir tarzda yotqiziladi va quvurlar bilan
juda ko’p aloqa nuqtalariga ega. Naychalar orqali o’tadigan suyuqlik issiqlikning
bir qismini lentalarga beradi. Radiatordan o’tadigan havo issiqlikni olib tashlaydi
va uni atrof-muhitga olib tashlaydi. Yaxshi havo oqimini ta’minlash uchun radiator
avtomobilning old qismiga o’rnatiladi. Sovutish ko’ylagi bo’lgan radiator kauchuk
quvurlar orqali ulanadi.
8

ASOSIY QISM
Alohida ta’kidlaymizki , suyuqlik tizimi tufayli uni ta’minlash mumkin edi.
Buning uchun idishni ichiga joylashtirilgan sovutish tizimiga yana bir radiator
kiritilgan. Strukturaviy ravishda, u asosiy radiator bilan bir xil, lekin hajmi
kichikroq. Uning uchun havo oqimi fan bilan elektr motor yordamida yaratiladi.
4. Termostat Sovutish tizimi elektr stantsiyasining optimal harorat
rejimiga eng tez chiqishini ta’minlashi kerak. Va buni ta’minlash uchun dizaynga
termostat kiritilgan. Bu nima uchun ekanligini tushunish uchun - bir oz nazariya.
Agar tizimning dizayni faqat ko’ylagi va nasosdan iborat bo’lsa, unda vosita juda
tez qizib ketadi, chunki suyuqlik faqat blokdagi kanallar bo’ylab harakatlanadi va
issiqlikni olib tashlash uchun joy bo’lmaydi.
1.3-RASIM
Termostatni qurilmasi va ishlash printsipi Bunga yo’l qo’ymaslik uchun
dizaynga radiator kiritilgan . Ammo uning mavjudligi tufayli hajm oshdi, bundan
tashqari, radiatorning maqsadi issiqlikni yo’qotishdir, shuning uchun dvigatel juda
uzoq vaqt davomida kerakli haroratga etadi, ayniqsa qish davri. Kerakli haroratga
tezda qaytishni ta’minlash uchun sovutish tizimi ikkita halqaga bo’lingan - kichik
(faqat sovutish ko’ylagi va nasos ishtirok etadi) va katta (ko’ylagi + nasos +
9

radiator).Termostat ham halqalarga bo’linish bilan shug’ullanadi. Bu haroratning
oshishi bilan qo’zg’atiladigan valfdir. Ustida turli mashinalar uning javob harorati
boshqacha, lekin umuman olganda u 85-95 daraja oralig’ida ishlaydi. BILAN.
Termostatning korpusi odatda radiatorga olib boradigan kanal yaqinidagi silindr
blokida joylashgan. Dvigatelning harorati past bo’lsa-da, termostat bu kanalni
yopadi va suyuqlik faqat ko’ylagi bo’ylab harakat qiladi. Harorat ko’tarilgach, bu
vana asta-sekin ochila boshlaydi, suyuqlikni katta halqadan o’tkazib, radiator
ishtirokida. Muayyan harorat qiymatiga erishilganda, u butunlay ochiladi va
suyuqlik allaqachon faqat katta halqa bo’ylab harakatlanadi.
1.4- Ventilyator, datchiklar
Sovutish fanining ishlash printsipi Shunday bo’ladiki, havo oqimi radiatordan
normal issiqlik tarqalishini ta’minlash uchun etarli emas. Misol uchun, bu vosita
doimiy ishlayotganda tirbandlikda sodir bo’ladi, lekin mashina harakatsiz
bo’lganligi sababli kelayotgan havo oqimi yo’q. Suyuqlikning haddan tashqari
10

qizib ketishining oldini olish uchun majburiy havo oqimini yaratish uchun fan
ishlatiladi. U asosiy radiatorning orqasida joylashgan va elektr motor tomonidan
boshqariladi. Uning ishga kiritilishi radiatorga o’rnatilgan harorat sensori tufayli
amalga oshiriladi.Bundan tashqari, dizayn harorat ma’lumotlarini uzatuvchi
haroratni ham o’z ichiga oladi asboblar paneli kabinada, shuning uchun haydovchi
dvigatelning harorat rejimini doimiy ravishda kuzatib borishi va nosozlik paydo
bo’lishini o’z vaqtida sezishi mumkin, buning natijasida dvigatelning harorati
"ko’tarilgan".Sovutish tizimining asosiy nosozliklari Dvigatelni sovutish tizimida
nosozliklar unchalik ko’p emas, ammo ularning oqibatlari juda jiddiy bo’lishi
mumkin. Ulardan asosiylari: Sovutish suyuqligining oqishi; Nasosning,
termostatning noto’g’ri ishlashi; Sensor simlari shikastlangan. Suyuqlikning
oqishi sovutish ko’ylagi buzilishi tufayli yuzaga kelishi mumkin, silindr boshi
qistirmalari, rezina quvurlar, radiator yoki ulanish nuqtalarining ishonchsiz
mahkamlanishi tufayli. Ushbu nosozlikni aniqlash qiyin emas, chunki avtomobil
ostidagi oqish natijasida sovutish suvi ko’lmaki paydo bo’ladi. Agar oqish o’z
vaqtida bartaraf etilmasa, sovutish suvining ko’p qismi oqishi mumkin va tizim
endi harorat
1.5-RASIM
rejimini saqlab qololmaydi. Ko’pincha nasosning ishdan chiqishi bilan bog’liq. Bu
haydovchi tomonida dog’lar izlari, dvigatelning ishlashi paytida shovqinning
11

kuchayishi bilan birga keladi, notekis kiyinish haydovchi kamar. Agar nasos o’z
vaqtida almashtirilmasa, uning tiqilib qolishi va sinishi ehtimoli bor. haydovchi
kamar, va bu allaqachon juda jiddiy muammolar bilan to’la, chunki ko’pincha vaqt
kamari ham ushbu kamar bilan ishga tushiriladi. Termostat bilan bog’liq muammo,
odatda, u bir holatda tiqilib qoladi. Shu sababli, halqalar orasidagi suyuqlik
o’tkazilmaydi, u faqat kichik bo’ylab yoki bo’ylab harakatlanadi. katta doira.
Simlar yoki sensorlarning shikastlanishi asboblar panelidagi o’qishlar uzatilmasligi
yoki haqiqatga mos kelmasligi va fan kerakli vaqtda yoqilmasligi yoki doimiy
ishlashiga olib keladi, bu esa harorat rejimini buzadi.
(keyingi o’rinlarda - ICE) - bu silindrlarda supurib tashlash uchun yonuvchan
mikro portlashlarning qat’iy ketma-ketligi. Shunga mos ravishda, vosita harorati
ko’tariladi va kritik bo’ladi. Bunday jarayonlar muqarrar ravishda
muvaffaqiyatsizlikka olib keladi quvvat bloki har qanday transport vositasi.
Shuning uchun hamma narsada zamonaviy ichki yonuv dvigatellari sovutish tizimi
talab qilinadi. Tizimning funktsiyalari va turlari Sovutish tizimi va benzinning
asosiy maqsadi va dizel ichki yonuv dvigateli ish paytida qizib ketadigan dvigatel
qismlaridan issiqlikni majburiy olib tashlash va uning ish haroratini saqlab qolish
uchun kamayadi. Ushbu funktsiyaga qo’shimcha ravishda, avtomobil sovutish
tizimi bir qator boshqa tegishli vazifalarni ham bajaradi: gacha dvigatelning isishi
tezlashishi ish harorati; yo’lovchi bo’linmasini isitish uchun havoni isitish; ichki
yonuv dvigatelining moylash tizimini sovutish; sovutish chiqindi
gazlar(resirkulyatsiyadan foydalanganda); havo sovutish (turbo zaryadlash bilan);
vites qutisidagi moyni sovutish (avtomatik uzatish bilan). Ishlash printsipi va ish
rejimiga qarab, quyidagi sovutish tizimlarini ajratish odatiy holdir: suyuqlik
(suyuqlik oqimi bilan issiqlikni olib tashlashga asoslangan); havo (havo oqimini
sovutish asosida); estrodiol (suyuqlik va havo tizimlarining ishlash printsipini
birlashtirgan).
Tizim tuzilishi Ichki yonish dvigatellarining aksariyati majburiy aylanish
tamoyilidan foydalangan holda suyuq sovutish tizimiga (yopiq turdagi) ega. Aynan
12

u, bir tomondan, maksimal darajada ta’minlashga qodir samarali sovutish, boshqa
tomondan, bu dvigateldan ortiqcha issiqlikni olib tashlashning yanada ergonomik
va qulay usulidir. Dvigatel sovutish tizimining qurilmasi va sxematik diagrammasi
(dizel va benzin) quyidagi komponentlarning ishlashini o’z ichiga oladi: fan bilan
radiator (elektr, mexanik yoki gidravlik); elektr fan bilan isitgich radiatori
("pechka"); silindr bloki va blok boshi uchun sovutish kurtkalari; aylanma (suv)
nasosi ("nasos"); kengaytirish tanki; radiatorli kran "pechka"; quvurlar va
shlanglarni ulash. Sovutgich sifatida suv, antifriz, antifriz ishlatilishi mumkin.
Ko’p sonli avtomobillarni sovutish tizimi antifrizdan ko’proq foydalanadi eng
yaxshi variant, yaxshi xarajat / ishlash nisbati tufayli. Tizim qanday ishlaydi
Dvigatel sovutish tizimining ishlash printsipi (ham benzin, ham dizel) juda
oddiy va sovutish suyuqligining maqsadli aylanishiga asoslanadi. Dvigatel
qismlaridan (sovutish ko’ylagi) issiqlikni oladigan sovutish suvi, suv pompasi
tomonidan yaratilgan bosim ta’sirida, issiqlik almashinuvini amalga oshirib, tizim
orqali aylana boshlaydi
13

1.6-RASIM
Dastlab, suyuqlikning harakati kichik doira ichida yopiq termostat bilan,
ya’ni radiatorning ishlamasdan amalga oshiriladi. Bu dvigatelni isitish va uni ish
haroratiga etkazish jarayonini tezlashtirish uchun amalga oshiriladi. Suyuqlik
sovutish ko’ylagiga qaytgandan so’ng, aylanish jarayoni davom etadi. Harorat
yuqori qiymatlarga (100 daraja ichida) etib borsa, termostat ochiladi va sovutish
suvi radiatorga kirib, katta aylana bo’ylab harakatlana boshlaydi. Bu darhol
dvigatelni sovutadi, chunki sovutish tizimiga ilgari ishlatilmagan suyuqlik
(radiatorda bo’lgan) kiradi. Radiatorning o’zi atmosfera havosi oqimi bilan
sovutiladi. Dvigatelni keyingi isitish bilan (masalan, in yozgi davr), suyuqlik
kerakli harorat darajasiga sovish uchun vaqt topolmasa, maxsus qurilma avtomatik
ravishda elektr ventilyatorni ("yalqov"), qo’shimcha sovutish radiatorini va qisman
dvigatelni yoqadi. Ventilyator yetib borguncha ishlaydi talab darajasi suyuqlik
harorati va maxsus qurilma uni o’chiradi. Krank miliga kamar qo’zg’aysan bilan
ulangan fanning mexanik versiyasi doimiy rejimda ishlaydi. Agar kerak bo’lsa
(masalan, sovuq mavsumda) sovutish suvi "pechka" ga ochiq isitgich krani orqali
kiradi, u erda bir tomondan soviydi, bir tomondan ortiqcha issiqlikni chiqaradi,
boshqa tomondan. qo’l, mashinadagi havoni isitadi. Tizimning asosiy nosozliklari
Agar siz yo’l harakati qoidalarining 2.3.1-bandiga va transport vositalarining
harakati cheklangan "Nosozliklar ro’yxati ..." ga murojaat qilsangiz, unda siz
dvigatelni sovutish bilan bog’liq muammolar haqida to’liq eslatib o’tmaganligini
topishingiz mumkin. tizimi. Bu shuni anglatadiki, tizimdagi nosozliklar
harakatlanish taqiqlangan nosozliklar sifatida joylashtirilmaydi. Va shuning uchun
sovutish tizimi va uni ta’mirlash har bir haydovchi uchun shaxsiy masala, uning
yo’lda qulaylik darajasi. Tizim duch kelishi mumkin bo’lgan asosiy "kichik"
muammolar qanday dvigatelni sovutish? birinchidan, eng keng tarqalgan sovutish
suvi oqishi yoki oqishi. Bundan tashqari, uning sabablari ko’cha haroratining
o’zgarishida (ko’pincha - sovuq mavsumning boshlanishi) bo’lishi mumkin.
Ommabop sabablar orasida yuqori haroratning doimiy ta’siri ostida elastikligini
14

yo’qotadigan quvurlar va shlanglarni kokslash kiradi. Sovutish suvi oqishi sabab
bo’ladi va jismoniy shikastlanishlar asosiy radiator va "pechka" radiatori, yoki
kimyoviy (masalan, antifrizning bir qismi bo’lgan reagentlar tomonidan) yoki
mexanik ta’sir (masalan, zarba) bilan olingan.
1.7-RASM
Ikkinchidan, bir xil darajada mashhur nosozlik - bu termostatning ishdan chiqishi
(yoki tiqilib qolishi). Termostat klapan (suyuqlik bilan doimiy aloqada bo’lgan
qurilma) asta-sekin korroziyaga uchraydi. Oxir-oqibat, u tiqilib qoladi, bu "ochiq-
yopiq" tizimda ishlashni istisno qiladi. Termostatning bu holatining natijalari ikki
xil:"ochiq" holatda tiqilib qolganda, sovutish suvi faqat katta aylana bo’ylab
harakatlanadi (radiatordan doimiy foydalanish bilan), bu dvigatelning zaif va uzoq
vaqt isishiga va shunga mos ravishda avtomobil ichki qismining yomon isishiga
olib keladi; yopiq holatda tiqilib qolganda, sovutish suvi, aksincha, faqat kichik
doira ichida (radiatordan foydalanmasdan) harakat qiladi, bu dvigatelning haddan
tashqari qizib ketishiga olib keladi va metall konstruktsiyadagi qaytarilmas
15

o’zgarishlarga, resursning pasayishiga olib kelishi mumkin. quvvat blokining va
hatto uning buzilishi.
Uchinchidan, aylanma nasosning (yoki "nasos") buzilishi jiddiy noqulaylik
tug’diradigan ko’rinadi. Ko’pincha, bu nosozlik "nasos" rulmanining ishdan
chiqishi bilan bog’liq - uning asosiy qismi. Sabablari ahamiyatsiz - eskirish yoki
sifatsiz ehtiyot qismlar. Buzilishni bashorat qilish qiyin, ammo "nasos" ning
nostandart ishlashining boshlanishini - podshipnikning xarakterli hushtak ovozi
bilan tushunish mumkin. Bu aylanma nasosni zudlik bilan almashtirish kerakligini
anglatadi. To’rtinchidan, muayyan sharoitlarda vosita sovutish tizimining tiqilib
qolishi mumkin. Ushbu holatning sabablari, qoida tariqasida, sovutish tizimining
kanallarida (radiator, blok, blok boshi) tuzlarning cho’kishi hisoblanadi. Bu
sovutish suyuqligining aylanishini buzadi va dvigateldan ortiqcha issiqlikni olib
tashlash va uning qismlari yomonlashadi. Oxir-oqibat, bu barcha oqibatlarga olib
keladigan dvigatelning haddan tashqari qizib ketishiga olib keladi. Tizimning
ishlashi va texnik xizmat ko’rsatish asoslari Sovutish tizimining holatini kuzatish
zarur shart qulay haydash transport vositasi... Ushbu tizimning nosozliklari
avtomobilning ishlashiga to’sqinlik qilmasa ham, haydovchi uning ishdan chiqishi
xavfini tushunishi kerak. Issiq mavsumda dvigatelning haddan tashqari qizishi va
avtomobil salonining etarli darajada isitilmasligi qish mavsumi ta’mirlash
zarurligiga olib keladi, ba’zan juda qimmat. Dvigatelni sovutish tizimini
ishlatishning oddiy qoidalariga rioya qilish sizga nosozliklarning avtomobilning
normal ishlashiga ta’sirini oldini olish, o’z vaqtida oldini olish yoki
minimallashtirish imkonini beradi. Sovutish suyuqligi darajasini doimiy nazorat
qilish Kengaytirish tanki sovutish tizimidagi suyuqlik darajasini vizual nazorat
qilish uchun xizmat qiladi. Haqiqat shundaki, sovutish tizimining hajmi doimiy,
lekin suyuqlik hajmi ish sharoitlariga qarab o’zgaradi. Agar sovutish suvi darajasi
(kengaytirish idishida ko’rsatilgan) tushib qolsa yoki ko’tarilsa, tizimdagi uning
miqdorini tuzatish kerak. Tizimning oqish diagnostikasi Sovutish suvi darajasining
doimiy pasayishi ko’pincha uning oqishi bilan bog’liq. Sovutish tizimining
16

elementlari bilan quvurlarning ko’plab ulanishlari, asosiy radiator yoki "pechka"
radiatorining korroziyasi kengaytirish tankidagi suyuqlik darajasining doimiy
pasayishiga olib keladi. Muammoni diagnostika qilish komponentlar va
yig’ilishlarda joylashgan qora dog’larni aniqlash bilan bog’liq dvigatel bo’limi,
yo’lda ho’l oyoq izlari, shuningdek, antifrizning xarakterli shirin-qizil hidi.
Jiddiyroq narsa - o’lchagichdagi antifriz izlarini aniqlash, bu qimmatbaho
dvigatelni ta’mirlashga olib keladi. Dvigatelning haddan tashqari qizishi yoki
isitishning etarli emasligi belgilari Haddan tashqari issiqlik bir necha sabablarga
ko’ra bo’lishi mumkin termostatni "yopiq" holatda tiqilib qolishi; tizim
kanallarining tiqilib qolishi;tizimdagi suyuqlik darajasining etarli emasligi. Ammo
avtomobil dvigatelining etarli darajada isitilmasligi faqat tiqilib qolgan termostatni
ko’rsatadi, u faqat "ochiq" holatda ishlaydi. Harakat paytida dvigatelning ko’plab
mexanizmlari doimiy harakatda bo’ladi. Ularning ishqalanishi shunchalik kuchliki,
harorat juda tez ko’tarila boshlaydi. Ammo yuqori haroratning asosiy aybdori
yonuvchan aralashma bo’lib, uning yonishi natijasida harorat 2000-2500 ° S gacha
ko’tariladi. Bunday holda, vosita tezda muvaffaqiyatsiz bo’lishi mumkin, chunki
uning normal ishlashi uchun eng maqbul harorat 80-90 ° S dir. Dvigatelning
ishlashini saqlab qolish uchun uni sovutish kerak. Buning uchun dvigatelda
sovutish tizimi mavjud. Eng oddiy tarzda dvigatelni sovutish, kelayotgan havo
oqimidir. Ushbu tizim deyarli avtomobillar uchun ishlatilmaydi, lekin mototsikl
dvigatellarini sovutish uchun keng qo’llaniladi. Ba’zan kelayotgan havo ham
avtomobillarning dvigatelini sovutadi. Bizga ma’lum bo’lgan brendlar orasida
ushbu tizim ishlatilgan. Havo sovutish tizimining ishlash printsipi havoni
dvigatelga fan tomonidan etkazib berilishiga asoslanadi. Va sovutish avtomatik
ravishda termostat tomonidan boshqariladi, uning yordamida siz istalgan harorat
rejimini saqlab, sovutish yoki qizib ketishning oldini olishingiz mumkin. Ko’pgina
avtomobil dvigatellari suyuq sovutish tizimidan foydalanadi. Ushbu tizimning
ishlash printsipi havo sovutishdan ancha sodda. Bu silindrlardan chiqadigan
issiqlik sovutish muhiti tomonidan so’rilishiga asoslanadi. Harorat regulyatori
sifatida, ya’ni. sovutish
17

2.0-RASM
vositasi, maxsus suyuqlik ishlatiladi. Tsilindrning devorlaridan isitiladi, u
radiatorga kiradi, u erda soviydi va yana silindrning devorlariga o’tib, issiqlikni
yutadi. Shunday qilib, sovutish suyuqligi doimiy ravishda aylanadi, nasos bu
tizimni boshqaradi. Sovutish uchun antifriz ishlatiladi - etilen glikol va spirt
aralashmasi. Oddiy suvni sovutish vositasi sifatida ham ishlatish mumkin, ammo
sovuq havoda uni ishlatish mumkin emas, chunki u muzlagandan so’ng dvigatelga
zarar etkazadi. Antifriz minus 40 ° C gacha muzlamaydi. Va endi biz sovutish
tizimining qanday ishlashi haqida gaplashamiz. Ushbu qurilma silindrli sovutish
ko’ylagi, radiator, nasos, termostat, fan va fan kamar, panjurlar, qisqichlar bilan
bog’lovchi quvurlar va shlanglar va suv harorati ko’rsatkichini o’z ichiga oladi. Bu
qismlarning barchasi juda muhim va agar ulardan biri buzilgan bo’lsa, butun
sovutish tizimi ishlamay qolishi mumkin. Agar dvigatel avtomobilning yuragi
bo’lsa, u holda suv nasosini sovutish tizimining yuragi deb atash mumkin. Uning
asosiy vazifasi- suyuqlikning aylanishini ta’minlash. Fan suyuqlikni sovutadigan
18

havo oqimi hosil qiladi. Mashinaning tezligi qanchalik yuqori bo’lsa, fan
shunchalik ko’p ishlaydi. Sovutish ko’ylagi nima ekanligini allaqachon bilasiz:
uning ikki silindrli devorlari hosil bo’ladi va sovutish suvi ular orasidagi
bo’shliqqa kiradi. Radiator yuqori va pastki rezervuardan iborat bo’lib, ular orasida
quvurlar joylashgan. Yuqori idishda issiq suyuqlik bor, uni sovutish kerak. Ko’p
miqdorda suv darhol juda sekin soviydi. Ammo mashina yo’lda bo’lganda, siz
kutishga vaqtingiz yo’q, shuning uchun dizaynerlar undagi suv kichik qismlarda
sovutilishi uchun bunday qurilmani ixtiro qildilar. Misol uchun, agar piyoladagi
choy juda issiq bo’lsa, uni choy qoshig’iga solib, uni puflashingiz mumkin.
Radiator xuddi shu printsipga asoslanadi. Yuqori tankdan yaxshi puflangan nozik
oqimlardagi issiq suyuqlik pastki idishga kiradi. U erda suyuqlik allaqachon
sovutilgan holda yig’iladi.
Radiator plomba bo’yni tiqin bilan mahkam yopilgan. Ammo suyuqlik
shunchalik issiqki, u hatto qaynashi mumkin. Bunday holatlar uchun vilkada
klapanlar mavjud. Agar ortiqcha bosim paydo bo’lsa, bug ‘bir vana (chiqish) orqali
chiqariladi. Mexanizmdagi bosim atmosferadan past bo’lganda, havo radiatorga
boshqa valf (qabul qilish) orqali kiradi. Agar dvigatel uzoq vaqt ishlagandan keyin
hali sovib ketmagan bo’lsa, u holda radiator qopqog’ini ochish juda xavflidir. issiq
bug ‘yoki suvdan kuyish. Termostat sovutish tizimining ishlashini tartibga soladi.
Suyuqlik qizib ketganda, termostatning gofrirovka qilingan tsilindridagi spirt
bug’lana boshlaydi, silindr ichidagi spirt bilan bosim ko’tariladi va balandlikda
cho’zilgan silindr termostat klapanini ochadi. Bu kamida 80 ° S haroratda sodir
bo’ladi. Harorat 90 ° C ga ko’tarilishi bilan vana to’liq ochiladi va suv tizimda
erkin aylana oladi. Vana faqat harorat tushganda yopiladi, bu avtoulovchi mashina
tezligini pasaytirganda yoki to’xtaganda sodir bo’ladi. Yo’lda, agar u juda yaxshi
va silliq bo’lsa ham, mashina biroz chayqaladi. Shuning uchun dvigatelning
radiatorga nisbatan pozitsiyasi doimo o’zgarib turadi va uni mustahkam tayanchga
qo’yib bo’lmaydi. Faqat kauchuk o’rnatishga ruxsat beriladi. Xuddi shu sababga
ko’ra, vosita va radiator o’rtasida qattiq aloqa o’rnatilmaydi. Lekin kauchuk
19

shlanglar va quvurlar to’g’ri. Ular engil va egiluvchan, shuning uchun ular jarliklar
va gumbazlardan qo’rqmaydi. Jalyuzlar radiatordan o’tadigan havo miqdorini
tartibga solish uchun kerak. Ular yo’lovchi bo’linmasida joylashgan tutqich
yordamida aylantirilishi mumkin bo’lgan bir qator vertikal o’rnatilgan plitalardan
iborat. Tutqich boshlang’ich holatida bo’lganda, panjurlar ochiq bo’ladi va havo
uzoq vaqt davomida radiatorga erkin oqadi. Agar siz tutqichni o’zingizga
tortsangiz, panjurlar yopiladi va radiatorga havo kirishi to’xtaydi. Tutqichni faqat
yarmigacha uzaytirgandan so’ng, havo kuchli bo’lmasa ham, radiatorga oqib
chiqadi. Panjurlar haydovchilar tomonidan kamdan-kam hollarda va asosan sovuq
mavsumda radiatorni hipotermiyadan himoya qilish uchun ishlatiladi. Dvigatelni
ishga tushirganda qish vaqti pardalar tezroq isishi va radiatordagi suvning
muzlashiga yo’l qo’ymasligi uchun yopiq bo’lishi kerak. Albatta, sovutish
tizimining ishlashini kuzatish kerak. Buning uchun asboblar panelida elektr suv
harorati o’lchagich mavjud. Sovutish ko’ylagi ichiga joylashtirilgan sensorga
ulangan. Yo’lda haydovchi ushbu qurilmaning ko’rsatkichlarini kuzatishi kerak.
Dvigatel qizib ketmasligi kerak, chunki bu mexanizmning tez eskirishiga olib
keladi. Ko’pincha, haddan tashqari qizib ketish sovutish suyuqligining etarli
emasligi yoki sovutish tizimining noto’g’ri ishlashi natijasida yuzaga keladi.
Gipotermiya ko’pincha qishda noto’g’ri panjurlar yoki izolyatsion qopqoqning
yo’qligi tufayli yuzaga keladi. Haddan tashqari qizib ketish va sovutish dvigatel
quvvatini sezilarli darajada kamaytiradi, shuning uchun radiatordagi sovutish suvi
darajasini muntazam tekshirib turish kerak, uning oqishi yoki yo’qmi.
20

2.1RASM
Sovutish tizimi kerak muntazam tekshiruv, bu vaqt davomida fanning
podshipniklarini moylash va agar kerak bo’lsa, uning kamarini va shlang
qisqichlarini mahkamlash kerak. Agar siz sovutish uchun suvdan foydalansangiz,
unda sovuq havo, ayniqsa, 0 ° C dan past haroratlarda, radiatordagi suv
muzlashmasligini ta’minlash kerak, aks holda radiatorning o’zi va tsilindrga zarar
yetkaziladi. Dvigatelni sovuqdan himoya qilish uchun radiator qoplamasiga
izolyatsion qopqoq qo’yiladi. Agar siz dvigatelni sovutish tizimi bilan vizual
ravishda tanishmoqchi bo’lsangiz, unda ushbu videoni tomosha qilishni
unutmang."" haqida ko’proq maqolalar Saytdagi xatolikni payqadingizmi? Uni
tanlang va Ctrl + Enter tugmalarini bosing Birinchidan ishlab chiqarish avtomobili
20-asr boshlarida Ford kompaniyasi tomonidan chiqarilgan. U mag’rur "T"
prefiksini kiygan va insoniyat rivojlanishidagi yana bir muhim bosqichni
ifodalagan. Bungacha mashinalar bir hovuch ishqibozlarning ko’p qismi edi, ular
yuk tashish va vaqti-vaqti bilan tushdan keyin sayrga chiqishardi. Genri Ford
21

haqiqiy inqilob qildi. U mashinalarni konveyerga qo’ydi va tez orada uning
mashinalari Amerikaning barcha yo’llarini to’ldirdi. Bundan tashqari, Sovet
Ittifoqida ham zavodlar ochildi. Genri Fordning asosiy paradigmasi juda oddiy edi:
"Mashina qora bo’lsa, har qanday rangga ega bo’lishi mumkin". Bunday
yondashuv har bir kishining shaxsiy mashinasiga ega bo’lish imkonini berdi.
Xarajatlarni optimallashtirish va ishlab chiqarishni kengaytirish narxni
chinakamiga hamyonbop qildi. O’shandan beri ko’p vaqt o’tdi. Avtomobillar
tinimsiz rivojlanib bordi. O’zgartirish va qo’shimchalarning aksariyati dvigatelga
kiritilgan. Bu jarayonda sovutish tizimi alohida rol o’ynadi. U yildan-yilga
takomillashtirilib, dvigatelning ishlash muddatini uzaytirish va qizib ketishdan
qochish imkonini berdi. Shuni tan olish kerakki, dvigatel sovutish tizimi har doim
avtomobillarda bo’lgan, ammo uning dizayni yillar davomida keskin o’zgargan.
Agar siz faqat hozirgi kunga qarasangiz, ko’pchilik avtomobillar suyuqlik turiga
ega. Uning asosiy afzalliklari ixchamlik va yuqori ishlashni o’z ichiga oladi. Lekin
bu har doim ham shunday emas edi.
Birinchi dvigatel sovutish tizimlari juda ishonchsiz edi. Ehtimol, agar siz
xotirangizni zo’rlashtirsangiz, 19-asr oxiri va 20-asr boshlarida voqealar sodir
bo’lgan filmlarni eslang. O’sha paytlarda yo’l chetida sigaret chekadigan dvigatelli
mashina odatiy hol edi. Diqqat! Dastlab, dvigatelning haddan tashqari qizib
ketishining asosiy sababi suvni sovutish suvi sifatida ishlatish edi. Avtoulovchi
sifatida siz buni bilishingiz kerak zamonaviy avtomobillar sovutish tizimi uchun
resurs sifatida antifriz ishlatiladi. Uning analogi hatto Sovet Ittifoqida ham bo’lgan,
u faqat antifriz deb nomlangan. Asosan, ular bitta va bir xil moddadir. U spirtli
ichimliklarga asoslangan, ammo qo’shimcha qo’shimchalar tufayli antifrizning
samaradorligi keskin yuqori. Masalan, dvigatel sovutish tizimidagi antifriz mutlaqo
hamma narsani himoya plyonkasi bilan qoplaydi, bu issiqlik uzatishga juda salbiy
ta’sir qiladi. Shu sababli, dvigatelning resursi kamayadi. Antifriz butunlay
boshqacha tarzda ishlaydi. Faqat qamrab oladi muammoli joylar... Bundan
tashqari, farqlar orasida siz antifrizda bo’lgan qo’shimcha qo’shimchalarni, turli xil
22

qaynash haroratini va hokazolarni eslashingiz mumkin. Qanday bo’lmasin, suv
bilan taqqoslash eng aniq bo’ladi. Suv 100 daraja haroratda qaynatiladi.
Antifrizning qaynash nuqtasi taxminan 110-115 daraja. Tabiiyki, buning natijasida
dvigatelning qaynashi holatlari deyarli yo’qoldi. Dizaynerlar dvigatelni sovutish
tizimini yangilashga qaratilgan ko’plab tajribalarni o’tkazganligini tan olish kerak.
Faqatgina eslab qolish kifoya havo sovutish... Bunday tizimlar o’tgan asrning 50-
70-yillarida juda faol ishlatilgan. Ammo past samaradorlik va kattalik tufayli ular
tezda foydalanishdan chiqib ketishdi. Sifatida muvaffaqiyatli misollar havo
sovutgichli dvigatel sovutish tizimiga ega avtomobillarni eslash mumkin:
Fiat 500,
Citroën 2CV,
Volkswagen Bee
Sovet Ittifoqida havo sovutgichli dvigatel bilan ishlaydigan mashinalar ham bor
edi. Ehtimol, SSSRda tug’ilgan har bir avtoulovchi dvigateli orqada o’rnatilgan
afsonaviy "Kazaklar" ni eslaydi. Suyuq dvigatel sovutish tizimi qanday ishlaydi
Suyuq sovutish tizimining sxemasi juda murakkab emas. Bundan tashqari, barcha
dizaynlar, qaysi kompaniyalar ishlab chiqarish bilan shug’ullanganidan qat’i nazar,
bir-biriga o’xshash. Dvigatel sovutish tizimining ishlash printsipini ko’rib
chiqishdan oldin, asosiy strukturaviy elementlarni o’rganish kerak. Bu qurilma
ichida hamma narsa qanday sodir bo’layotganini aniq tasavvur qilish imkonini
beradi. Bu erda tugunning asosiy tafsilotlari: Sovutish ko’ylagi. Bu antifriz bilan
to’ldirilgan kichik bo’shliqlar. Ular sovutish eng zarur bo’lgan joylarda joylashgan.
Radiator issiqlikni atmosferaga chiqaradi. Odatda uning hujayralari eng yuqori
samaradorlikka erishish uchun qotishmalarning kombinatsiyasidan tayyorlanadi.
Tuzilish nafaqat suyuqlikning haroratini samarali ravishda kamaytirishi, balki
bardoshli bo’lishi kerak. Axir, hatto kichik tosh ham teshikka olib kelishi mumkin.
Tizimning o’zi quvurlar va qovurg’alar birikmasidan iborat. Fan, kelayotgan havo
oqimiga to’sqinlik qilmaslik uchun radiatorning orqa tomoniga o’rnatiladi. U
23

elektromagnit yoki gidravlik debriyaj bilan ishlaydi. Harorat sensori vosita
sovutish tizimidagi antifrizning joriy holatini qayd etadi va agar kerak bo’lsa, uni
katta doirada ishga tushiradi. Ushbu qurilma filial trubkasi va sovutish ko’ylagi
orasiga o’rnatiladi. Aslida, bu struktura elementi bimetalik yoki elektron bo’lishi
mumkin bo’lgan valfdir. Nasos markazdan qochma nasosdir. Uning asosiy vazifasi
tizimdagi moddalarning uzluksiz aylanishini ta’minlashdir. Qurilma kamar yoki
vites bilan ishlaydi. Ba’zi motorli modellarda bir vaqtning o’zida ikkita nasos
bo’lishi mumkin. Radiator isitish tizimi... Hajmi bo’yicha u butun sovutish tizimi
uchun shunga o’xshash qurilmadan biroz pastroq. Bundan tashqari, u idishni ichida
joylashgan. Uning asosiy vazifasi issiqlikni mashinaga o’tkazishdir.
Albatta, bu dvigatel sovutish tizimining barcha elementlari emas, shuningdek,
quvurlar, quvurlar va ko’p narsalar mavjud kichik qismlar... Ammo butun
tizimning ishlashini umumiy tushunish uchun bunday ro’yxat etarli. Ish printsipiV
dvigatel sovutish tizimi ichki va tashqi doira mavjud. Birinchisiga ko’ra, sovutish
suvi antifrizning harorati ma’lum darajaga yetguncha aylanadi. Bu odatda 80 yoki
90 daraja. Har bir ishlab chiqaruvchi o’z chegaralarini belgilaydi. Eshik haroratdan
oshib ketishi bilan suyuqlik ikkinchi doirada aylana boshlaydi. Bunday holda, u
sovutilgan maxsus bimetalik hujayralar orqali o’tadi. Oddiy qilib aytganda, antifriz
radiatorga kiradi, u erda kelayotgan havo oqimi yordamida tezda soviydi.
Dvigatelni sovutishning ushbu tizimi juda samarali, chunki u avtomobilning eng
yuqori tezlikda ham ishlashiga imkon beradi. Bundan tashqari, qarshi havo oqimi
sovutishda muhim rol o’ynaydi. Diqqat! Dvigatelni sovutish tizimi pechning
ishlashi uchun javobgardir. Bu qanday ishlashini yaxshiroq tushuntirish uchun
zamonaviy tizimlar dvigatelni sovutish, keling, biroz chuqurroq boraylik dizayn
xususiyatlari sxema. Ma’lumki, dvigatelning asosiy elementi silindrlardir. Safar
davomida ularda pistonlar doimo harakatlanadi. Misol tariqasida oladigan bo’lsak
Gaz dvigateli, keyin qisqarish vaqtida sham uchqunni boshlaydi. U aralashmani
yoqadi, natijada kichik portlash sodir bo’ladi. Tabiiyki, bu vaqtda harorat bir necha
ming darajaga etadi. Shunday qilib, haddan tashqari issiqlik bo’lmaydi va silindrlar
24

atrofida suyuq ko’ylagi bor. U issiqlikning bir qismini oladi va keyin uni qaytarib
beradi. Dvigatel sovutish tizimida antifriz doimiy ravishda aylanadi. Turli xil
sovutgichlardan foydalanish sovutish tizimiga qanday ta’sir qiladi Yuqorida aytib
o’tilganidek, ilgari oddiy suv sovutish tizimlarida ishlatilgan. Ammo bunday
qarorni juda muvaffaqiyatli deb atash mumkin emas. Dvigatellar doimo qaynab
turishidan tashqari, yana bir yon ta’siri bor edi, ya’ni shkala. Ko’p miqdorda u
qurilmaning ishlashini falaj qildi. Shkala hosil bo’lishining sababi suvning
kimyoviy tuzilishida yotadi. Gap shundaki, amalda suv 100% toza bo’lishi
mumkin emas. Barcha begona elementlarni butunlay yo’q qilishning yagona yo’li
distillashdir. Dvigatel sovutish tizimi ichida aylanib yuradigan antifriz shkala
yaratmaydi. Afsuski, doimiy ishlash jarayoni ular uchun iz qoldirmasdan o’tmaydi.
Yuqori harorat ta’sirida moddalar parchalanadi. Natija bu jarayon korroziya va
organik moddalar qoplami shaklida parchalanish mahsulotlarini hosil bo’lishidir.
Ko’pincha begona moddalar tizim ichida aylanib yuradigan sovutish suviga kiradi.
Natijada, butun tizimning samaradorligi sezilarli darajada yomonlashadi. Diqqat!
Eng katta zarar plomba tomonidan amalga oshiriladi. Ushbu moddaning zarralari
teshiklarni to’ldirishda sovutish suvi bilan aralashib, ichkariga kiradi. Bu
jarayonlarning barchasi natijasida dvigatel sovutish tizimi ichida turli konlar hosil
bo’ladi. Ular issiqlik o’tkazuvchanligini buzadi. Eng yomon holatda, quvurlarda
blokirovkalar hosil bo’ladi. Bu, o’z navbatida, qizib ketishga olib keladi.
Tizimning tez-tez ishlamay qolishi Shubhasiz, suyuqlik tizimlari Muzlatgichlar
eng yaqin hamkasblari bilan solishtirganda juda ko’p afzalliklarga ega. Ammo
ba’zida ular ham muvaffaqiyatsizlikka uchraydi. Ko’pincha strukturada oqish hosil
bo’ladi, bu suyuqlikning oqishi va dvigatelning ishlashining yomonlashishiga olib
keladi. Dvigatel sovutish tizimidagi oqish quyidagi sabablarga ko’ra yuzaga kelishi
mumkin:Natijada qattiq sovuqlar ichidagi suyuqlik muzlab qolgan va strukturaga
zarar yetgan.Umumiy sabab qochqinning shakllanishi - shlanglarning nozullar
bilan ulanishining oqishi.Yuqori karbonizatsiya ham oqishga olib kelishi mumkin.
Yuqori haroratlar tufayli elastiklikni yo’qotish.
25

Mexanik shikastlanish.
Statistik ma’lumotlarga ko’ra, ko’pincha dvigatel sovutish tizimlarida qochqinlarni
keltirib chiqaradigan oxirgi sababdir. Ko’pincha zarbalar radiator hududida.
Pechka ham tez-tez azoblanadi. Shuningdek, dvigatel sovutish tizimida termostat
tez-tez ishlamay qoladi. Bu sovutish suvi bilan doimiy aloqa qilish bilan bog’liq.
Natijada korroziy qatlam paydo bo’ladi. NatijalaDvigatel sovutish tizimining
dizayni juda murakkab ko’rinmasligi mumkin. Ammo uni yaratish uchun yillar
davomida tajriba va minglab muvaffaqiyatsiz urinishlar kerak bo’ldi. Ammo endi
har bir mashina dvigateldan yuqori sifatli issiqlikni olib tashlash tufayli o’z
chegarasida ishlashi mumkin. Avtomobil dvigatelining asosiy qismlaridan
issiqlikni olib tashlashning asosiy funktsiyasidan tashqari, sovutish tizimi bir qator
qo’shimcha vazifalarni hal qiladi. Darhaqiqat, u ish, ichki isitish, chiqindi va
chiqindi gazlarni qayta ishlash, turbo zaryadlash va uzatish bilan shug’ullanadi. Bu
qanday ishlaydi, shuningdek, sovutish tizimining ishlash printsipi nima va bundan
keyin ham muhokama qilinadi. Dvigatelni sovutish tizimlarining turlari Haroratni
nazorat qilish avtomobil
26

2.2RASM
dvigateli sovutish suyuqligi (antifriz, sovutish suvi) yordamida va havo aylanishi
orqali amalga oshirilishi mumkin. Shunga asoslanib, uch turdagi tizimlar ajratiladi:
Havo. Jismoniy jihatdan bu havo oqimi bo’lib, buning natijasida issiq havo
chiqariladi dvigatel bo’limi atmosferada. Havoni sovutish tabiiy yoki majburiy
bo’lishi mumkin (fan yordamida). Samaradorligi pastligi sababli, u mustaqil tizim
sifatida deyarli qo’llanilmaydi. Suyuqlik. Bu sovutish suvi aylanadigan quvurli
sxemalar tizimi. Suyuq sovutish majburlash mumkin (nasos bilan pompalanadi),
termosifon (isitilgan va sovutilgan suyuqliklarning zichligidagi farq tufayli) va
kombinatsiyalangan (silindr boshini sovutish majburiy, qolgan birliklar esa
termosifon printsipi bo’yicha). Bunday tizim havo tizimi bilan solishtirganda
samaraliroq, lekin ma’lum ish rejimlarida (dvigatel yoqilgan holda uzoq vaqt bo’sh
vaqt, ko’tarilgan harorat) muhit) yaxshi sovutish uchun etarli bo’lmasligi mumkin.
Birlashtirilgan. Ham havo portlashi, ham suyuqlik davrlaridan foydalanishni
ifodalaydi. Suyuqlikka asoslangan sovutish tizimlari ham ochiq yoki yopiq deb
27

tasniflanadi. Birinchisi, bug ‘trubkasi yordamida atmosfera bilan aloqada bo’ladi,
ikkinchisida suyuqlik atrof-muhitdan butunlay ajratiladi. Yopiq tizimlarda
antifrizning bosimi yuqori, shuning uchun qaynash nuqtasi ham yuqori. Bu ularni
yuqori suyuqlik isitish haroratida (120 ° C gacha) ishlatishga imkon beradi. Ichki
yonish dvigatelini sovutish tizimining qurilmasi va ishlash printsipiDvigatel
sovutish tizimi Zamonaviy avtomashinalarda eng mashhuri - bu majburiy havo va
suyuqlik aylanishi bilan birlashtirilgan dvigatel sovutish tizimi. U quyidagi
elementlardan iborat: Sovutish tizimining radiatori.Kichik va katta sovutish
davrlari. Sovutishko’ylagi(silindrblokidagikanaltizimi).Harorat
sensori.Termostat.Kengaytirish tanki.Nasos (nasos).Pech radiatori.Yog ‘sovutgich
(ixtiyoriy).Radiator (ixtiyoriy).Dvigatel ishga tushganda, nasos suyuqlikni kichik
sxema bo’ylab pompalay boshlaydi. Dvigatel ish haroratiga yetganda, ikkinchi
(katta) sovutish davri ishga tushiriladi va ochiladi. Dvigatel qismlaridan o’tib,
sovutish suvi qiziydi va kengayadi. Harorat ko’tarilgach, suyuqlikning bir qismi
kengaytirish tankiga kiradi. Bu tizimda qancha bosim o’rnatilganidan qat’i nazar,
ortiqcha hajmni qoplash imkonini beradi. Katta va kichik sovutish suvi aylanish
doiralari Sovutish tizimining radiator qismidan o’tib, antifriz yana soviydi va yangi
davrga qaytadi. Agar bu haroratni pasaytirish rejimi etarli bo’lmasa, harorat sensori
ishga tushiriladi, vosita boshqaruv blokiga signal uzatadi va havo sovutish foniyini
ishga tushiradi. Agar bu etarli bo’lmasa, asboblar paneliga (ko’rsatkich) vosita
qizib ketishi haqida signal yuboriladi
Yog ‘sovutgichi va EGR sovutgichi barcha sovutish tizimlarida mavjud
bo’lmasligi mumkin. Ular moylash va egzoz haroratini bir vaqtning o’zida
pasaytirish uchun zarurdir, bu esa avtomobilni xavfsizroq va tejamkor ishlatish
imkonini beradi. O’rnatilgan transport vositalarida zaryad havosining haroratini
pasaytirish uchun qo’shimcha sovutish davri ham bo’lishi mumkin. Dvigatel
sovutish radiatori qanday ishlaydi Ichki yonish dvigatelining sovutish tizimining
radiatori Dvigatel sovutish tizimining radiatori quyidagi elementlardan iborat:
Yadro. Bu quvurli (yupqa gorizontal plitalar bilan birlashtirilgan tasvirlar yoki
28

dumaloq kesmaning vertikal quvurlari), lamellar (chekkalarda lehimlangan kavisli
juft plitalar) va chuqurchalar (odatiy shakldagi kesma bilan payvandlangan
quvurlar) bo’lishi mumkin. olti burchakli). Yuqori tank. Muhrlangan vilka bilan
plomba bo’yni, shuningdek, antifriz shlangini o’rnatish uchun filial trubkasi bilan
jihozlangan. Bug ‘quvurini o’rnatish uchun bo’ynida teshik ochiladi. Ikkinchisida
qaynayotganda ochiladigan bug ‘valfi mavjud. Havo valfi. Dvigatelni
to’xtatgandan so’ng radiatorni havo bilan to’ldirish kerak. Sovutish moslamasi
to’liq soviganida, tizimga qo’shimcha havo bermasdan, kuchli vakuum paydo
bo’lishi mumkin, bu quvurlarni siqib chiqishiga olib keladi. jihozlangan.
O’rnatish.Radiatorning ishlash printsipi uning yadrosida ko’p darajali havo
aylanishiga asoslanadi, bu esa u orqali o’tadigan sovutish suvi haroratining
pasayishini yanada qizg’in qiladi.Eng samarali plastinka tipidagi radiatorlar, ammo
ular tez ifloslanishga moyil, shuning uchun quvurli eng mashhur dizaynga aylandi.
Sovutish suvi harorati sensori xususiyatlari Sovutish tizimining harorat sensori
Harorat sensori tizimning holatini kuzatish imkonini beradi. Sovutish suvi harorati
sensori qaerda joylashganligini aniqlash juda oddiy: qoida tariqasida, u silindr
boshining kanalida joylashgan. Bu ichida termistor muhrlangan korpus bronza,
plastmassa va guruchdan tayyorlanishi mumkin. Korpusda kanalga o’rnatish uchun
ip mavjud. Sensorning ishlash printsipi quyidagi ta’sirga asoslanadi: harorat
ko’tarilganda, sezgir elementning qarshiligi pasayadi, pasayganda esa ortadi.
Qarshilik ko’rsatkichi ga uzatiladi elektron birlik dvigatelni boshqarish. Bu aniq
bo’lishi uchun sovutish suvi holati ma’lumotlari sensorga to’liq botirilishi kerak.
100 ° C haroratda sovutish suvi harorati sensori qarshiligi taxminan 177 ohm
bo’lishi kerak. O’lchov xatolarini hisobga olgan holda, 190 ohm qarshilik
ko’rsatkichiga ruxsat beriladi. Agar og’ishlar ruxsat etilganidan ortiq bo’lsa,
sensorni almashtirish kerak. Ba’zi avtomobil modellarida ikkita harorat sensori
bo’lishi mumkin. Ulardan biri faqat radiator fanini yoqish uchun javobgardir,
ikkinchisi esa hozirgi sovutish suvi harorati o’lchagichi uchun o’lchagichdir.
Sovutgich sifatida nima ishlatiladi Sovutgichni kengaytirish tanki Rolda
ishlaydigan suyuqlik sovutish tizimlari dastlab distillangan yoki
29

deionizatsiyalangan suvdan foydalangan. Biroq, uchun zamonaviy dvigatellar zarur
ish harorati oralig’ini ta’minlamaydi. Bundan tashqari, u sovutish tizimining
ishlash muddatini qisqartiradigan metallar uchun korroziy bo’lishga moyildir.
Ushbu kamchiliklarni bartaraf etish uchun bugungi kunda sovutish suvi sifatida
maxsus qo’shimchalar (etilen glikol, korroziya inhibitörleri) bo’lgan
kompozitsiyalar qo’llaniladi, bu butun tizimning xususiyatlarini yaxshilaydi.
Antifriz eng ko’p ishlatiladi, u pastroq muzlash chegarasiga ega. Favqulodda
sovutish suvini to’ldirish zarur bo’lganda, siz oddiy toza suvdan foydalanishingiz
mumkin. Biroq, tizimning to’g’ri ishlashi uchun imkon qadar tezroq bunday
eritmani yuqori sifatli antifriz bilan almashtirish kerak. Sovutish moslamasi har 60-
100 ming kilometrda almashtiriladi. Sovutilgan holatda (dvigatel o’chirilgan
holda), uning miqdori sovutish tizimining kengaytirish tankining filial trubasining
pastki chetida bo’lishi kerak. Qulaylik uchun "Min" va "Maks" belgilari mavjud.
Suyuqlik miqdori minimal belgidan past bo’lganda, to’ldiring. Agar ishdan keyin
daraja yana tushib ketgan bo’lsa, bu tizimning depressurizatsiyasini ko’rsatadi.
Dvigatelni sovutish tizimining ahamiyati shubhasizdir. Shuning uchun uning
asosiy bo’linmalarini muntazam ravishda profilaktik tekshiruvdan o’tkazishga
arziydi. Bu dvigatelning haddan tashqari qizishi va jiddiy shikastlanishning oldini
oladi.Volvo XC90 qayerda yig’ilgan Mitsubishi Lancer IX ning ikki litrli Lancer 9
bilan zaif tomonlari va asosiy kamchiliklariKia uchun dvigatel va transmissiya
moylari Kia-ga qanday moy quyiladi Kia Rio uchun tavsiya etilgan dvigatel moyi
Kia Rio 3 uchun dvigatel moyi Lambda probi snag nimaAudi Allroad (C5) -
Model tavsifi Farlarni tuzatish uchun quvvat manbai Ishlatilgan mashinani qanday
qilib to’g’ri sotish bo’yicha bosqichma-bosqich ko’rsatmalar DSG qutilarida nima
yangilanganDSG vites qutisi - bu nima, ijobiy va salbiy tomonlariTexnik
xususiyatlari Nissan X-Trail T32Reklama
Sovutish ko’ylagi - maxsus tizim silindr blokidagi kanallar va suyuqlik
harakatlanadigan blok boshi. Agar biz hamma narsani oddiy tarzda ko’rib chiqsak,
unda shunday ko’rinadi: silindrlar o’rnatilgan blok, shuningdek, asosiy
30

komponentlar va mexanizmlar mavjud. Ushbu blokning tepasida qobiq yasaladi va
ular orasidagi bo’shliq suyuqlik harakati uchun kanal sifatida ishlatiladi. Ushbu
dizayn suyuqlikni silindrlarni yuvish, blokda o’rnatilgan bloklar va boshning
yonidan o’tish imkonini beradi, bu esa ulardan issiqlikni olib tashlashni
ta’minlaydi. 2. Nasos O’xshaydi suv nasosi Sovutish ko’ylagiga suv nasosi
o’rnatilgan. U bir o’qga o’rnatilgan ko’ylak ichiga joylashtirilgan qo’zg’aluvchan
tishli (shkiv) va pervaneldan iborat. U krank milidan kamar yordamida
boshqariladi. Bu suyuqlikni tizim orqali aylantiradigan suv pompasi. Krank
milidan aylanishni qabul qilib, pervanel suyuqlikni ko’ylagi kanallari bo’ylab
harakatlanishga majbur qiladi.
3. Radiator Shu bilan birga, antifriz nafaqat ko’ylakda aylanadi. Agar
shunday bo’lsa, unda suyuqlik issiqlik chiqaradigan joy bo’lmaydi, ya’ni. Buning
oldini olish uchun u dizaynga kiritilgan. Bu ikkita tankning tuzilishi - biri
ko’ylagidan suyuqlik bilan ta’minlanadi, ikkinchisidan esa qaytib keladi. Bu
tanklar bir-biriga ko’p sonli quvurlar orqali ulanadi, ular orqali suyuqlik ular
orasida harakat qiladi. Shunday qilib, radiator yuqori issiqlik o’tkazuvchanligi
(mis, alyuminiy, guruch) bo’lgan metallardan yasalgan. Shuningdek, quvurlar
orasidagi issiqlik o’tkazuvchanligini oshirish uchun maxsus lentalar qo’yiladi,
ma’lum bir tarzda yotqiziladi va quvurlar bilan juda ko’p aloqa nuqtalariga ega.
Naychalar orqali o’tadigan suyuqlik issiqlikning bir qismini lentalarga beradi.
Radiatordan o’tadigan havo issiqlikni olib tashlaydi va uni atrof-muhitga olib
tashlaydi. Yaxshi havo oqimini ta’minlash uchun radiator avtomobilning old
qismiga o’rnatiladi. Sovutish ko’ylagi bo’lgan radiator kauchuk quvurlar orqali
ulanadi. Alohida ta’kidlaymizki, suyuqlik tizimi tufayli uni ta’minlash mumkin
edi. Buning uchun idishni ichiga joylashtirilgan sovutish tizimiga yana bir radiator
kiritilgan. Strukturaviy ravishda, u asosiy radiator bilan bir xil, lekin hajmi
kichikroq. Uning uchun havo oqimi fan bilan elektr motor yordamida yaratiladi.
31

XULOSA
Men bu kurs ishida datchIk turlarini zamonaviy eliktironik tehnikasida
qo’llanilishini ulardan foudalanishni ko’rib chiqdik. aftomabilning sovutish
tizimlarini o’rganib ulsardan foydalanishni sovutish tizimlarini sovutish
datchiklarini ko’rib ularni sxemalarini ardiuno dasturida yasashni ko’rib chiqdik.
Biz bu datchiklardan juda ko’p amaliy bilimlar oldim
32

I.A.Karimov Barkamol avlod-O„zbekiston taraqqiyotining poydevori:
O„zbekiston Respublikasi «Ta lim to„g„risida»gi Qonuni. Kadrlar tayyorlash ‟
milliy dasturi.T.; «SHarq»1997yil.
Kasb-hunar kolejlarida mutaxassislar tayyorlash uchun o„quv reja va dasturlar.
Toshkent. 1999 yil.
K. Davlatov, A. Vorobyov, I. Karimov «Mehnat va kasb ta limi, tarbiyasi hamda
‟
Kasb tanlash nazariyasi va metodikasi»
N.A. Muslimov, O.A. Quysinov «Kasb ta lim metodikasi», TDPU. Toshkent 2007 y
‟
Nishonaliev U.N. tahriri ostida «Kasbiy ta lim pedagogikasi» T.: 2005 yi
‟
. Sh.A.Sharipov, Yu.K.Jo raev “Sanoat elektronika asoslari”, T.:
‟ Gio fan poligraf ,
2009 y. U-7001
7. N.A.Muslimov, YU.K.Jo„raev, SHaripov.SH.A, U.A.Bozorov «Maishiy xizmat
ko„rsatish texnikasini ishga tushirish boshqarish va himoya apparatlari”
T.: IQTISOD-VOLIYA , 2007. . X.Nig matov, “Radioelektronika asoslari”, T.:
‟
O zbekiston, 1994 y. U-5006/1
‟ S.F. Amirov,
“Elektronikaning nazariy asoslari”, T.: Talqin, 2008 y. U-
. N.SH.Turdiev. “Radioelektronika asoslari”, T.: O qituvchi, 1992
‟ y. A.S. Karimov
va boshqalar.
“Elektrotexnika va elektronika asoslari”, T.: O qituvchi, 1995 y. 464 b. U-5186/2
‟
F.E.Evdokimov “Umumiy elektrotexnika”, T.: O qituvchi, 1995 y. 388 b.
‟ U-
5225/5 . A.I. Xonboboev, N.A. alilov
‟
“Umumiy elektrotexnika va elektronika asoslari”, T.: O zbekiston, 2000 y. 445 b.U
‟
-5687.

FOYDANILGAN ADABIYOTLAR
33

Avtomobillarning avtomatlashtirilgan sovutish tizimlarini loyihalash

Купить