Axborot texnologiyalari - Informatika va AT - Slaydlar

Dokument ma'lumotlari

Narxi	9000UZS
Hajmi	4.0MB
Xaridlar	1
Yuklab olingan sana	22 Aprel 2024
Kengaytma	pptx
Bo'lim	Slaydlar
Fan	Informatika va AT

Sotuvchi

iroda ismoilova

Ro'yxatga olish sanasi 22 Aprel 2024

6 Sotish

Axborot texnologiyalari

Sotib olish

URGANCH DAVLAT UNIVERSITETI
1-BOSQICH 237-GURUH AMALIY
PSIXOLOGIYA FAKULTETI TALABASI
XAYBULLAEVA NARGIZANING
AXBOROT TEXNOLOGIYALARI FANIDAN
TAYYORLGAN TAQDIMOTI

AXBOROT TEXNOLOGIYALARI. AXBOROT
TEXNOLOGIYALARIGA DUNYO AXBOROT
HAMJAMIYATI RIVOJLANISH TALABLARI DOIRASIDA
QO’YILAYOTGAN VAZIFALAR VA USTUVOR
YO’NALISHLAR. RAQAMLI TEXNOLOGIYALAR

REJA:
Axborot
texnologiyalari
haqida qisqacha
tushuncha va
ularning ahamiyati
haqida Axborot
texnologiyalarining
rivojlanish tarixi Raqamli
texnologiyalar va
ularning ahamiyati

Axborot texnologiyalari (inglizcha: Information Technology(IT)) — bu
kompyuter tizimlari, dasturiy ta minot, dasturlash tillari, ma lumotlar, ʼ ʼ
ma lumotlarni qayta ishlash va saqlashni o z ichiga olgan tegishli sohalar
ʼ ʻ
to plami. Axborot texnologiyalari (AT) axborot-kommunikatsiya
ʻ
texnologiyalari (AKT)ning bir qismini tashkil qiladi. AT tizimi — odatda,
axborot tizimi, aloqa tizimi yoki aniqrog i, kompyuter tizimi, jumladan, barcha
ʻ
apparat, dasturiy ta minot va periferik jihozlar — cheklangan AT
ʼ
foydalanuvchilari guruhi va AT loyihasi tomonidan boshqariladigan tizim va
odatda AT tizimini ishga tushirish va joriy etishni nazarda tutadi.
Garchi odamlar eng qadimgi yozuv tizimlari yaratilganidan beri ma lumotlarni
ʼ
saqlash, olish, manipulyatsiya qilish va muloqot qilish bilan shug ullangan
ʻ
bo lsalar-da, zamonaviy ma noda axborot texnologiyasi atamasi birinchi
ʻ ʼ
marta 1958-yilda Garvard Business Review jurnalida chop etilgan maqolada
paydo bo lgan; mualliflar Garold J. Leavitt va Tomas L. Uisler “yangi
ʻ
texnologiyaning hali bitta aniq nomi yo q. Biz uni axborot texnologiyalari (AT)
ʻ
deb ataymiz”, deb sharhladilar. Ularning ta rifi uchta toifadan iborat: ishlov
ʼ
berish texnikasi, qaror qabul qilishda statistik va matematik usullarni qo llash
ʻ
va kompyuter dasturlari orqali yuqori darajadagi fikrlashni simulyatsiya
qilish.

AT atamasi odatda, kompyuterlar
va kompyuter tarmoqlarining
sinonimi sifatida ishlatiladi, lekin u
televizor va telefon kabi boshqa
axborot tarqatish texnologiyalarini
ham qamrab oladi. Iqtisodiyot
doirasidagi bir qancha mahsulot
yoki xizmatlar axborot
texnologiyalari, jumladan,
kompyuter texnikasi, dasturiy
ta minot, elektronika, ʼ
yarimo tkazgichlar, internet,
ʻ
telekommunikatsiya uskunalari va
elektron tijorat bilan bog liq.
ʻ Amaldagi saqlash va qayta ishlash
texnologiyalariga asoslanib, AT
rivojlanishining to rtta fazasini
ʻ
ajratish mumkin: mexanikgacha
(miloddan avvalgi 3000-yildan
miloddan avvalgi 1450-yilgacha),
mexanik (milodiy 1450-yildan
milodiy 1840-yilgacha),
elektromexanik (milodiy 1840-
yildan milodiy 1940-yilgacha) va
elektron (1940-yildan hozirgi
kungacha). Axborot texnologiyalari,
shuningdek, informatikaning bir
tarmog i bo lib, uni protsedura,
ʻ ʻ
tuzilma va har xil turdagi
ma lumotlarni qayta ishlashni
ʼ
umumiy o rganish sifatida aniqlash
ʻ
mumkin. Ushbu soha butun dunyo
bo ylab rivojlanishda davom etar
ʻ
ekan, uning umumiy ustuvorligi va
ahamiyati ham oshib bordi

Kompyuter fanlari g oyalari birinchi marta 1950-yillardan oldin ʻ
Massachusets Texnologiya Instituti (MIT) va Garvard
universitetida tilga olingan, ular kompyuter sxemalari va
raqamli hisoblarni muhokama qilishgan va o ylashni
ʻ
boshlaganlar. Vaqt o tishi bilan AT va informatika sohasi
ʻ
murakkablashdi va ko proq ma lumotlarni qayta ishlashga
ʻ ʼ
qodir bo ldi. Turli tashkilotlardan ilmiy maqolalar chop etila
ʻ
boshlandi.
Dastlabki kompyuterlarga nazar tashlaydigan bo lsak, Alan
ʻ
Turing, J. Presper Ekkert va Jon Mauchli 1900-yillarning
o rtalarida kompyuter texnologiyalarining asosiy kashshoflari
ʻ
hisoblangan. Ularga o zlarining ishlanmalari uchun bunday
ʻ
kredit berish, ularning harakatlarining aksariyati birinchi
raqamli kompyuterni loyihalashga qaratilgan edi. Shu bilan
birga, sun iy intellekt kabi mavzular ko tarila boshlandi, chunki
ʼ ʻ
Tyuring o sha davr texnologiyasini shubha ostiga qo ya
ʻ ʻ
boshladi.

Qurilmalar ming yillar davomida
hisoblashda yordam berish
uchun ishlatilgan, ehtimol
dastlab hisoblagich shaklida.
Miloddan avvalgi I asrning
boshlarida paydo bo lgan ʻ
Antikythera mexanizmi odatda
eng qadimgi mexanik analog
kompyuter va eng qadimgi
ma lum bo lgan tishli mexanizm
ʼ ʻ
hisoblanadi. Taqqoslanadigan
tishli qurilmalar Yevropada XVI
asrgacha paydo bo lmadi va
ʻ
faqat 1645-yilga qadar to rtta
ʻ
asosiy arifmetik amalni
bajarishga qodir bo lgan birinchi
ʻ
mexanik kalkulyator ishlab
chiqildi.

Klapanli elektron kompyuterlar 1940-yillarning boshida
paydo bo la boshladi. 1941-yilda tugallangan ʻ
elektromexanik Zuse Z3 dunyodagi birinchi
dasturlashtiriladigan kompyuter edi va zamonaviy
standartlarga ko ra to liq hisoblash mashinasi
ʻ ʻ
hisoblanishi mumkin bo lgan birinchi mashinalardan biri
ʻ
edi. Ikkinchi jahon urushi paytida Colossus nemis
xabarlarini shifrlash uchun birinchi elektron raqamli
kompyuterni ishlab chiqdi. Garchi dasturlashtirilsa ham,
u umumiy maqsadli emas edi, faqat bitta vazifani
bajarish uchun mo ljallangan edi. Shuningdek, u o z
ʻ ʻ
dasturini xotirada saqlash qobiliyatiga ega emas edi;
dasturlash ichki simlarni o zgartirish uchun vilkalar va
ʻ
kalitlar yordamida amalga oshirildi. Birinchi taniqli
zamonaviy elektron raqamli saqlangan dastur
kompyuteri 1948-yil 21-iyunda o zining birinchi dasturini
ʻ
ishga tushirgan Manchester Baby edi.

Axborot tizimi — belgilangan maqsadga erishish yo'lida axborotni yig‘ish,
saqlash, qayta ishlash va uzatish uchun qo‘llaniladigan usullar, vositalar va
shaxslaming o'zaro bog‘langan majmuasidir.
Axborot tizimlari jamiyat paydo bo‘lgan paytdan boshlab mavjud, chunki
jamiyat rivojlanishning turli bosqichlarida o‘z boshqaruvi uchun
tizimlashtirilgan, oldindan tayyorlangan axborotni talab etgan. Bu, ayniqsa,
ishlab chiqarish jarayonlari — moddiy va nomoddiy ne'matlami ishlab
chiqarish bilan bog‘liq jarayonlaiga tegishlidir. Chunki ular jamiyat rivoji
uchun hayotiy muhim ahamiyatga ega. Aynan ishlab chiqarish jarayonlari
jadal takomillashadi. Ularning rivojlanib borishi bilan boshqarish ham
murakkablashadiki, o‘z navbatida, u axborot tizimlarini takomillashtirish va
rivojlantirishni rag‘batlantiradi.

Kibemetik yondashuvga muvofiq boshqaruv tizimi boshqaruv obyekti
yig‘indisini (masalan, korxonalar, tashkilotlar va hokazo) va boshqaruv
subyekti, boshqaruv apparatini o'zida namoyon etadi. Boshqaruv
apparati deganda, maqsadlarni shakllantiruvchi, rejalarni ishlab
chiquvchi, qabul qilingan qarorlarga talablarni moslashtiruvchi,
shuningdek, ularning bajarilishini nazorat qiluvchi xodimlar tushuniladi.
Boshqaruv obyekti vazifasiga esa boshqaruv apparati ishlab chiqqan
rejalarni bajarish kiradi, ya’ni boshqaruv tizimining o‘zi shu ishlami
amalga oshirish uchun tuzilgandir.
Boshqaruv tizimining ikkala komponenti to’g’ri (T) va aks (A) aloqalar
bilan bog'langan. To‘g‘ri aloqa boshqaruv apparatidan boshqaruv
obyektiga yo‘naltiriladigan axborot oqimida ifodalanadi. Aks aloqa
teskari yo'nalishda yuboriluvchi qabul qilingan qarorlarning bajarilishi
haqidagi hisobot axboroti oqimida o‘z aksini topadi.

Axborot oqimlari (T va A), qayta ishlash vositalari,
ma’lumotlami uzatish va saqlash, shuningdek ma’lumotlami
qayta ishlash bo‘yicha operatsiyalami bajaruvchi boshqaruv
apparati xodimlarining o‘zaro aloqasi obyektining axborot
tizimini tashkil etadi.
Axborot tizimlarini tatbiq etish nafaqat mayda-chuyda
axborotni qayta ishlash va saqlash, yozuv-chizuv ishlarini
avtomatlashtirish hisobiga, balki qarorlarni qabul qilish (sun’iy
intellekt usullari, ekspert tizinilari va hokazolar), zamonaviy
telekommunikatsiya vositalari (elektron pochta,
telekonferensiyalar), yalpi va lokal hisoblash tarmoqlari va
boshqalardan foydalanishda firma mutaxassislari xatti-
harakatini modellashtirishga asoslangan boshqarishning
yangi uslublari hisobiga ham firma ishlab chiqarish-xo‘jalik
faoliyati samaradorligini yuksaltirish maqsadlarida amalga
oshiriladi.

Axborot tizimlarining
avtomatlashtirilgan va
avtomatik turlari ma’lum. Avtomatlashtirilgan
axborotlar tizimida
boshqarish yoki
ma’lumotlarni qayta
ishlash funksiyalarining
bir qismi avtomatik
ravishda, qolgani esa
inson tomonidan
bajariladi. Avtomatik axborotlar
tizimida boshqarish va
ma’lumo н lami qayta
ishlashning barcha
funksiyalari texnik
vositalarda, inson
ishtirokisiz amalga
oshiriladi (masalan,
texnologik jarayonlarni
avtomatik boshqarish).

•
Qo’llanish sohasiga qarab, axborot tizimlarini
quyidagi sinflarga ajratish mumkin:
•
• ilmiy tadqiqotlarni avtomatlashtirish va
boshqarish;
•
• loyihalashtirishni avtomatlashtirish;
•
• tashkiliy jarayonlarni boshqarish;
•
• texnologik jarayonlarni boshqarish.

Ilmiy axborot tizimlari
ilmiy xodimlar
faoliyatini
avtomatlashtirish,
statistik axborotni tahlil
etish, tajribalarni
boshqarish uchun
mo‘ljallangan. Loyihalashtirishni
avtomatlashtirishning
axborot tizimlari yangi
texnika (texnologiya)
ishlab chiqaruvchilar
va loyihachi
muhandislar mehnatini
avtomatlashtirish
uchun moljallangan. Tashkiliy boshqaruvning
axborot tizimlari —
shaxslar funksiyalarini
avtomatlashtirish uchun
mo'ljallanga’n. Bu sinfga
ham sanoat (korxonalar),
ham nosanoat obyektlari
(bank, biija, sug‘urta
kompaniyalari,
mehmonxonalar va
hokazolar) va ayrim ofislar
(ofis tizimlari)ni
boshqarishning axborot
tizimlari kiradi. Texnologik jarayonni
boshqarishning axborot
tizimlari turli texnologik
jarayonlarni
avtomatlashtirish uchun
mo‘ljallangan
(moslashuvchan ishlab
chiqarish jarayonlari,
metallurgiya, energetika
va hokazolar).

•
Istalgan vazifalardagi axborot tizimi ishini ta’minlovchi
jarayonlani umumiy holda quyidagicha tasawur etish
mumkin:
•
• tashqi yoki ichki manbalardan axborotni kiritish;
•
• kiritilgan axborotni qayta ishlash va uni qulay ko'rinishda
taqdim etish;
•
• iste'molchiga axborotni uzatish;
•
• teskari aloqa, ya’ni kiritilayotgan axborotni tuzatish
uchun foydalanuvchilar tomonidan qayta ishlangan
axborot bilan ta’minlash.

Axborot ta’minoti — axborot tizimlarida ma’lumotlar omborini
(bazasini) yaratish, hujjatlashtirishning bir xil tartibga keltirilgan
tizimlarini ichiga oigan axborotni kodlashtirish, joylashtirish va
tashkil qilish bo'yicha uslublar va vositalar yig‘indisidir.
Qabul qilinadigan boshqaruv qarorlarining ishonchliligi va sifati ko‘p
jihatdan ishlab chiqilgan axborot ta’minoti sifatiga bog'liq.
Dasturiy ta’minot — kompyuter texnikasi vositasida ma’lumotlarni
qayta ishlash tizimi (MQIT)ni yaratish va foydalanish dasturiy
vositalari yig‘indisidir. Dasturiy ta ’m inot tarkibiga bazaviy
(umumtizimli) va amaliy (maxsus) dasturiy mahsulotlar kiradi.
Bazaviy dasturiy vositalar inson va kompyuteming o‘zaro
harakatlarini avtomatlashtirish, ma’lumotlarni qayta ishlash,
namunaviy protseduralarni tashkil etish, MQIT texnik vositalari
ishlashini nazorat va diagnostika qilish uchun xizmat qiladi.

•
Raqamli texnologiyalar (inglizcha: Digital technology) — signallarni uzluksiz
spektr shaklida emas, balki analog darajadagi diskret diapazonlarda ko rsatishga ʻ
asoslangan texnologiyalar.Ushbu texnologiyalarning barcha darajalari
diapazonda bir xil signal holatini ifodalaydi. Raqamli texnologiya analogdan farqli
o laroq, uzluksiz emas, balki diskret signallar bilan ishlaydi. Bundan tashqari,
ʻ
signallar kichik qiymatlar to plamiga ega, odatda ikkita. Haqiqiy hayotda tizimlar,
ʻ
ayniqsa, buxgalteriya hisobini saqlash tizimlari uchta ma noga asoslanadi.
ʼ
Odatda bular 0, 1, NULL bo lib, ular mantiqiy algebrada mos ravishda „False“,
ʻ
„True“ qiymatlariga ega va NULL mavjud bo lganda „natija yo q“. Raqamli
ʻ ʻ
sxemalar asosan VA, YOKI, EMAS va hokazo kabi mantiqiy elementlardan
iborat bo lib, hisoblagichlar va flip-floplar bilan ham bog lanishi mumkin. Raqamli
ʻ ʻ
texnologiyalar asosan raqamli elektronikada, birinchi navbatda kompyuterlarda,
elektrotexnikaning turli sohalarida, masalan, o yin mashinalari, robototexnika,
ʻ
avtomatlashtirish, o lchash asboblari, radio va telekommunikatsiya qurilmalari va
ʻ
boshqa ko plab raqamli qurilmalarda qo llaniladi.
ʻ ʻ

Raqamli kontaktlarning
zanglashiga olib qaraganda
afzalliklaridan biri, birinchidan,
signallarni buzilishsiz uzatish
mumkin. Masalan, 1 va 0 lar
ketma-ketligi sifatida
uzatiladigan uzluksiz audio
signalni uzatish shovqin
darajasi 1 va 0 ni aniqlashga
xalaqit bermaslik uchun yetarli
darajada past bo lgan taqdirda ʻ
xatosiz rekonstruksiya qilinishi
mumkin. Bir soatlik musiqani
kompakt diskda saqlash
mumkin. atigi 6 milliard bitni
ishlatadi. Kompyuter tomonidan
boshqariladigan raqamli tizimlar
dasturiy ta minot orqali
ʼ
boshqarilishi mumkin,
apparatni o zgartirmasdan
ʻ
yangi xususiyatlar qo shiladi.
ʻ
Ko pincha bu dasturiy
ʻ
mahsulotni oddiygina yangilash
orqali ishlab chiqaruvchining
ishtirokisiz amalga oshirilishi
mumkin. Bu xususiyat sizga
o zgaruvchan talablarga tezda
ʻ
moslashish imkonini beradi.
Bundan tashqari, analog
tizimlarda mumkin bo lmagan
ʻ
yoki amalga oshirish mumkin
bo lgan murakkab
ʻ
algoritmlardan foydalanish
mumkin, lekin faqat juda katta
xarajatlar bilan.

Raqamli tizimlarda axborotni saqlash
analog tizimlarga qaraganda
osonroq. Raqamli tizimlarning
shovqinga chidamliligi ma lumotlarni ʼ
zararsiz saqlash va olish imkonini
beradi. Analog tizimda qarish va
eskirish qayd etilgan ma lumotni
ʼ
buzishi mumkin. Raqamli rejimda,
agar umumiy shovqin ma lum
ʼ
darajadan oshmasa, ma lumot juda
ʼ
aniq tarzda tiklanishi mumkin.

Xulosa
Xulosa qilib aytish kerakki zamonaviy axborot texnologiyalari
qo’llanilayotgan bugun har yerda, har qadamda uchratish mumkin.
O’quvchi- yoshlarni zamonaviy axborot texnologiyalari va zamonaviy
pedagogik texnologiyalardan foydalanishni o’rgatish, ularda o’z
faoliyat sohasida yangi axborot texnologiyalari va interfaol
usullardan foydalanish o’rganilayotgan mavzuning yana keng
qamrovli tushunib olishga , bilim ko’nikma va malakalarning
mustahkamlanishiga olib keladi.Yana shuni aytish mumkin, ta’lim
muassasalarida Informatika va axborot texnologiyalari fanini
zamonaviy pedagogik texnologiyalar va interfaol usullardan
foydalanish darslarning mazmunli tashkil etilishi va talabalarda
o’zlashtirish ko’rsatkichlarini oshirish hamda mustahkam bilim
olishlariga yordam beradi.

Axborot texnologiyalari

Sotib olish