Документ

Всего документов: 5844
Число пользователей: 15251

Информация о документе

Цена	300000UZS
Размер	1.9MB
Покупки	0
Дата загрузки	05 Декабрь 2024
Расширение	docx
Категория	Материаловедение

Ayollar yubkasi uchun fason tanlash, gazlama tanlash, andoza tayyorlash, andozaga fason chiziqlarni kiritish, andozani gazlamaga joylashtirish, bichish va tikish texnologik yaratish.

kengroqdir. Etagi kengaytirilgan yubka beli xipcham (ingichka belli) va bo‘ksador
ayollarga yarashadi. Yubkani kengaytirish bel vitochkalarini etak chizig‘iga
o‘tkazish yo‘li bilan hal etiladi.
1-rasm. Yubka variantlari:
a, b – to‘g‘ri siluetli yubka; c-etagi kengaytirilgan yubka;
d-etagi toraygan yubka; e-gode yubka
Etak qismi toraytirilgan yubka («hurmacha» shaklidagi) bashang kiyimlarda
ko‘proq uchraydi. Bunday yubkalar qattiqroq gazlamadan
tikiladi. Ba’zi hollarda bel vitochkalar o‘rniga mayda
burmalar loyihalanadi. Yubka barcha siluetlari va ularning
variantlari to‘g‘ri siluetli yubka gazlamasi asosida
konstruktiv modellash yo‘li bilan yaratiladi. Yubkani
modellashda uning bo‘laklarining o‘zaro mutanosibligiga
(proportsional ichiga) e’tibor berish kerak. Yubkani
modellashda tikish uchun tanlangan gazlama xossalarini va
figuraning to‘laligini ham hisobga olish zarur. Yupqa va
mayin gazlamalardan etagi kengaytirilgan yubkalar,
cho‘ziluvchan gazlamadan torroq yubka tikish ma’qulroqdir.
«Klesh», «gode» bichimli yubkalarni kengaytrish darajasi
(kattaligi) qomat tuzilishiga qarab aniqlanadi.
6а b c d e
2-rasm. To` g’ri
y ubk aningt ashqi
k o` rinishi.

- Mashina tanlash: Tikish uchun mos mashinani tanlang. Odatda, oddiy
tikish, zig-zag yoki badiiy tikish uchun turli xil tikish mashinalari ishlatiladi.
- Tikka yuzalarini tanlash: Tikka yuzalarini tanlashda to'g'ri ipni va tikish
kengligini aniqlang. Bu, tikish jarayonining sifatini ta'minlaydi.
- Tikish texnikasi: Tikish jarayonida har bir qismni diqqat bilan
joylashtiring. Har bir tikuvni to‘g‘ri bajarish uchun mashinani yaxshi boshqarish
zarur.
3. Tugatish bosqichlari.
- Qirrani silliqlash: Tikilgan qirralarni silliqlash va tugatish. Bu, tayyor
mahsulotning estetik ko‘rinishini yaxshilaydi.
- Boshqarish va nazorat: Mahsulot tayyor bo‘lgandan so‘ng, sifat nazorati
o‘tkazing. Barcha o‘lchovlar va chiziqlar to‘g‘ri ekanligini tekshirib chiqing.
- Qadoqlash: Tayyorlangan yupkalarni qadoqlash va saqlash. Bu jarayon,
tayyor mahsulotlarni sotish yoki tarqatish uchun zarur.
Tikish texnologik jarayoni, yuqori sifatli va estetik jihatdan jozibali kiyim
ishlab chiqarishning muhim bosqichidir. Har bir bosqichni diqqat bilan bajarish,
tayyor mahsulot sifatini oshirishga yordam beradi.
№
Operatsiya tavsifi Rasm Ishlatilgan
uskunalar
1
Inson gavdasiga
va xoxishiga qarab
fason tanlanadi Oq qog’oz,
qalam
36

1.2. Gazlama turlarini tanlash va ularning xususiyatlari
Yubka tikish jarayonida gazlama tanlash juda muhim, chunki u tayyor
mahsulotning sifatiga, ko‘rinishiga va kiyish qulayligiga ta’sir qiladi. Quyida
yubkalar uchun eng ko‘p ishlatiladigan gazlama turlari va ularning asosiy
xususiyatlari keltirilgan:
Paxta mato. Paxta mato — tabiiy tola bo‘lib, o‘simlikdan olinadi va havo
o‘tkazuvchanligi, yumshoqligi bilan ajralib turadi. Bu mato ayniqsa yozgi kiyimlar
uchun juda mos bo‘lib, u teri uchun qulay va salqin saqlaydi.
Paxta matoning asosiy xususiyatlari:
- Havo o‘tkazuvchanligi: Paxta tolasi tabiiy ekanligi sababli havo o‘tkazadi
va issiq havoda terlashni kamaytiradi, bu esa yozgi kiyimlarda ko‘p ishlatilishining
sababidir.
- Yumshoqlik: U yumshoq va nozik bo‘lib, teri bilan oson moslashadi.
Ayniqsa, chaqaloq va bolalar kiyimlari uchun bu xususiyat muhim.
- Namlikni yutish: Paxta matosi namlikni yaxshi yutadi va tez quriydi, shu
sababli sport kiyimlarida yoki kundalik kiyimlarda qulaylik yaratadi.
- Chidamlilik: To‘g‘ri parvarish bilan paxta matolari uzoq muddat xizmat
qiladi va chayqalishda o‘z sifatini yo‘qotmaydi.
- Ekologik toza: Paxta tolasidan tayyorlangan matolar biologik
parchalanadi va tabiiy atrof-muhitga zarar yetkazmaydi, bu esa ularning ekologik
jihatdan xavfsizligini ta’minlaydi.
Paxta mato ko‘p hollarda boshqa tolalar bilan aralashtiriladi, masalan, paxta-
polyester aralashmasi mustahkamlik va chidamlilikni oshiradi. Shu bilan birga,
100% sof paxta matolari ham yuqori sifatli deb hisoblanadi. Paxta matosi ko‘p
turdagi kiyimlar, ayniqsa ko‘ylaklar, futbolkalar va yozgi liboslarda keng
qo‘llaniladi
Shoyi . Shoyi yoki ipak mato — eng qadimgi va qadrlangan matolardan biri
bo‘lib, tabiiy ipak tolasidan olinadi. Bu mato o‘zining nafisligi, nozikligi va
hashamatli ko‘rinishi bilan ajralib turadi. Shoyi, ayniqsa, rasmiy tadbirlar, to‘y va
ziyofat liboslari uchun ideal tanlov hisoblanadi.
8

Shuning uchun, jinsi kiyimlar ko‘pincha uzoq muddat kiyiladi va bir necha
mavsum davomida yangicha ko‘rinib turadi.
- Uslubiy moslashuvchanlik: Jinsi mato juda ko‘p uslublar uchun mos
keladi. U sport uslubidan tortib casual kiyimlargacha keng diapazonda ishlatiladi
va turli ranglarda, xususan, ko‘k va qora ranglarda ishlab chiqariladi.
- Parvarish qilish qulayligi: Jinsi matoni parvarish qilish oson, u tez-tez
yuvishga va quritishga mos. Ammo mato qalin bo‘lganligi sababli, yuqori
haroratda yuvish yoki quritish uning shakli va rangiga zarar yetkazishi mumkin,
shuning uchun yumshoq parvarish tavsiya etiladi.
- Yozda va qishda kiyish imkoniyati: Jinsi qalinroq va izolyatsion
xususiyatga ega bo‘lsa-da, kundalik foydalanish uchun har mavsumga mos. Yozda
biroz issiq saqlasa ham, jinsi matolar kiyim uslubi va keng tanlovi sababli yil
davomida talab qilinadi.
Jinsi materiallarida cho‘ziluvchanlik qo‘shish uchun ko‘pincha likra yoki
spandex qo‘shiladi, bu esa jinsi kiyimlarni qulay va tanaga moslashtiradi. Shu
sababli, jinsi matolari universal bo‘lib, ular yoshlar orasida ham, kattalar orasida
ham keng ommalashgan .
Sintetik tolalar (poliester, akril) . Sintetik tolalar — kimyoviy yo‘l bilan
sun'iy yaratilgan tola turlaridan bo‘lib, ular chidamlilik va uzoq muddat xizmat
qilish kabi xususiyatlari bilan ajralib turadi. Sintetik tolalar orasida poliester va
akril eng ko‘p qo‘llaniladigan matolardan hisoblanadi.
1. Poliester .
- Chidamlilik: Poliester mato yuqori chidamlilikka ega bo‘lib, uzilib ketish,
cho‘zilish va yuvishga qarshi mustahkam. Bu uni ko‘p marotaba yuviladigan
kiyimlar uchun juda qulay qiladi.
- Tez quriydi: Poliester tolasi suvni kam singdiradi va tez quriydi, shu
sababli u sport kiyimlari, yomg‘ir jildlari va kundalik foydalanishga mos.
- Ajin tushmasligi: Poliester matosi tabiatan ajin tushmas va uzoq vaqt
davomida yangicha ko‘rinishni saqlaydi, bu esa parvarishni osonlashtiradi.
10

O‘ZBEKISTON RESPUBLIKASI OLIY TA’LIM, FAN VA
INNOVATSIYALAR VAZIRLIGI
FARG‘ONA DAVLAT UNIVERSITETI
SIRTQI BO‘LIM TEXNOLOGIK TA’LIM YO‘NALISHI
22/28A- guruh talabasi Toshmuxammadov Oybekning
Mahsulot tayyorlash fanidan
KURS ISHI
Mavzu: Ayollar yubkasi uchun fason tanlash, gazlama tanlash, andoza
tayyorlash, andozaga fason chiziqlarni kiritish, andozani gazlamaga joylashtirish,
bichish va tikish texnologik yaratish.
Bajardi: __________________________
Qabul qildi: _______________________
Farg ‘ ona 2024

8. Ishmatova, M. (2022). Fason ishlab chiqarish asoslari. Farg‘ona: Farg‘ona
Davlat Universiteti.
9. Nurmatova, L. (2023). Kiyim tikish texnologiyalari. Toshkent:
O‘zbekiston Respublikasi Maktabgacha va O‘rta ta'lim vazirligi.
Internet saytlar:
1. O‘zbekiston Respublikasi Davlat Statistika Qo‘mitasi: Ushbu sayt
O‘zbekistonning iqtisodiy va ijtimoiy ko‘rsatkichlari, jumladan, tikuvchilik va
to‘qimachilik sanoati haqidagi ma'lumotlarni taqdim etadi. [Davlat Statistika
Qo‘mitasi]( https://stat.uz )
2. O‘zbekiston Respublikasi Maktabgacha va O‘rta ta'lim vazirligi: Ta'lim
va kasb-hunar ta'limi bo‘yicha dasturlar va resurslarni taqdim etadi. Bu yerda
kiyim tikish texnologiyalari bo‘yicha ma'lumotlar topish mumkin. [Maktabgacha
va O‘rta ta'lim vazirligi]( https://uzedu.uz )
3. Textile of Uzbekistan: O‘zbekiston to‘qimachilik sanoati, gazlamalar va
ularning xususiyatlari haqidagi maqolalar va resurslarni o‘z ichiga olgan sayt.
[Textile of Uzbekistan]( https://uztextiles.uz )
40

To‘g‘ri yubkaga silueti to‘g‘ri to‘rtburchak shaklini beruvchi barcha
yubkalar kiradi. Ular tor va kengaytirilgan, bir va bir necha chokli, shlitsali,
taxlamali va burmali bo‘lishi mumkin.
Yubka vitochkalarining o‘rni, soni va kattaligini aniqlash har bir figuraning
xususiyatlariga bog‘liq. To‘g‘ri yubkada ort bo‘lakda 2 ta, old bo‘lakda 2 ta
vitochka loyihalanadi. Agar vitochka kattaligi 4 sm dan oshsa, u ikkiga bo‘linadi,
ya’ni 2 ta vitochka o‘rniga 4 ta loyihalanadi. Klassik to‘g‘ri yubka ort bo‘lagi o‘rta
chokli yoki yaxlit bo‘ladi. Taqilma chap yon chokda yoki ort o‘rta chokda tikiladi.
To‘g‘ri yubka belbog‘li va belbog‘siz qilib tikilishi mumkin. (2-rasm).
Klassik to‘g‘ri yubkaning chiziqlar bilan bo‘linishi 3-rasmda ko‘rsatilgan.
3 - rasm . To‘g ‘ ri yubkaning konstruktiv chiziqlari va asosiy bo‘laklari.
7

3. Andoza tayyorlash: Andoza tayyorlash jarayoni, belgilangan o‘lchovlar
asosida bajarilib, muvaffaqiyatli ishlash uchun zarur bo‘lgan qadamlar aniqlandi.
Fason chiziqlarini andozaga kiritish jarayoni ham o‘rganilib, aniq va to‘g‘ri
o‘lchovlar belgilanishi zarurati ko‘rsatildi.
4. Andozani gazlamaga joylashtirish va bichish: Andozani gazlamaga
joylashtirish jarayoni, har bir qismining to‘g‘ri joylashishini ta'minlash uchun
muhim ahamiyatga ega. Bichish jarayonida sifatni nazorat qilish va aniqlikni
ta'minlash muhimdir.
5. Tikish texnologiyasi: Tikish jarayonida yuqori sifatli mashinalardan
foydalanish va tikish texnikalarini to‘g‘ri qo‘llash, tayyor mahsulot sifatini
oshiradi. Har bir tikuvni diqqat bilan joylashtirish va sifat nazoratini amalga
oshirish zarur.
Umuman olganda, ayollar yubkasi ishlab chiqarish jarayoni, moda sanoati
va iste'molchilarning ehtiyojlariga mos keladigan sifatli mahsulotlar yaratish uchun
kompleks va to‘g‘ri yondashuvni talab etadi. Ushbu kurs ishida ko‘rsatib berilgan
jarayonlar, muvaffaqiyatli va sifatli mahsulot yaratish uchun zarur bo‘lgan bilim va
ko‘nikmalarni o‘z ichiga oladi.
FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR
1. Mirziyoyev, Sh. (2017). "Yuksak ma'naviyat – yengilmas kuch."
2. Mirziyoyev, Sh. (2020). "O'zbekiston – 2030."
3. Mirziyoyev, Sh. (2019). "Eng muhim vazifalarimiz."
4. Mirziyoyev, Sh. (2018). "O'zbekiston taraqqiyotining yangi bosqichi."
5. Khamdamova, D. (2020). Tikuvchilik va to‘qimachilik texnologiyalari.
Toshkent: O‘zbekiston Milliy Universitеti.
6. Burmizov, U. (2019). Ayollar kiyimlarini tayyorlash. Samarqand:
Samarqand Davlat Universiteti.
7. Shodmonova, S. (2021). Gazlama va uning xususiyatlari. Toshkent:
O‘zbekiston To‘qimachilik Akademiyasi.
39

qirqiladi deb yoziladi, qirqiladigan chiziqlarga ham (X) qo‘yiladi yoki qirqiladi,
deb yoziladi.
Modellashtirish jarayoni. Modellashtirish o‘zgartirish chiziqlari o‘tkazishni
takrorlab, rangli qog‘ozda rangli-tomonida bajariladi, ya’ni qo‘shimchalar
kirgizilgan holdagi kichraytirilgan holda qirqib olinadi (rangli chiziqlar bo‘yicha)
Ba’zi kengaytirishlar qirqib kengaytiriladi, vitochkalar berkitish kerak bo‘lsa,
qirqib ishlanadi va kerakli fason andozasi kichik masshtabda tayyorlanadi.
Masshtab daftarda 1:4 da o‘z razmeri uchun 1:1 da bajariladi. Tayyor bo‘lgan
andozalar ustiga bo‘ylama ip yo‘nalishi, buklov, chok haki va detallar nomi
yoziladi.
Andozani gazlamaga joylashtirish. Tayor bo‘lga n fason andozalari tanlangan
gazlamaga enini aniqlab, unga andozani joylashtirish kerak.
Bunda gazlamaga joylashtirish usuli qo‘llaniladi, ya’ni ikki buklab bo‘ylama
ipi bo‘yicha joylash, yopiq holda 1 qavatli joylash, qisman buklangan holda
joylash, eni bo‘yicha buklangan gazlamaga joylashtirish, turli usullardan aralash
foydalanish. Andozani gazlamaga joylashda bo‘y, ipi, buklov yerlariga qat’iyan
rioya kilinadi. Andozalar n i joylashda, avval katta andozalar, so‘ng oralariga kichik
andozalar joylashtiriladi.
II-BOB. YUBKA TAYYORLASH TEXNOLOGIK JARAYONI
2.1. Andoza tayyorlash va moslashtirish
Yubka andozalarini qurish uchun model konstruktsiyasi chizmasi, yubkani
yig’ish chizmasi. (texnologik ishlov berish sxemasi), tikish uchun tavsiya
etiladigan materiallar xossalari haqidagi ma’lumotlar aniqlab qo’yiladi.
Konstruktsiya chizmasida konstruktiv chiziqlar o’rni (buksa, etak) bo’laklardagi
montaj kertiklar o’rni aniq ko’rsatiladi. Montaj kertiklar yon choklarida (2 tadan)
ort o’rta qirqimida (2 ta), bel vitochkalari o’rnida belgilanadi.
21

foizlar ko‘rinishida berilishi matoning qanchalik tabiiy yoki sun’iy ekanligini
bilishga yordam beradi.
2. Tabiiy tolalar, masalan, paxta va jun, odatda, yumshoq va teri uchun qulay
bo‘lsa-da, sun’iy tolalar ko‘proq chidamlilik va ajin tushmaslik xususiyatlariga
ega. Tegish orqali matoning tabiiy yoki sintetik ekanligini qisman aniqlash
mumkin, ammo bu har doim aniq natija bermaydi, shuning uchun boshqa usullarni
ham qo‘llash zarur.
3. Gazlamaning kichik bir parchasini ehtiyotkorlik bilan yoqib, tola tarkibini
baholash mumkin. Tabiiy tolalar, masalan, paxta va jun, yoqilganda o‘ziga xos
kuyish hidi chiqaradi va qoldiq qoladi, sun’iy tolalar esa eriydi va plastmassaga
o‘xshash qattiq qoldiq hosil qiladi. Ammo bu usul amaliyotda juda ehtiyotkorlik
bilan va faqat zarur hollarda qo‘llanadi, chunki xavfsizlikka e'tibor talab etiladi .
4. Mikroskop yordamida tolalarni ko‘zdan kechirish eng aniq natija beradi,
chunki har bir tolaning o‘ziga xos shakli va tuzilmasi bor. Masalan, paxta tolalari
ingichka va cho‘zilgan tolachalar sifatida, jun esa burama shaklga ega bo‘lib
ko‘rinadi. Mikroskop orqali kuzatish ilmiy tadqiqotlarda ko‘proq qo‘llaniladi.
5. Ishlab chiqarishda yoki maxsus tadqiqotlarda gazlamaning tola tarkibini
aniq aniqlash uchun kimyoviy sinovlar amalga oshiriladi. Bu sinovlar, masalan,
gazlama qanday tolalardan iborat ekanligini va har birining foiz nisbatini aniq
aniqlash imkonini beradi. Shu sababli, tijorat mato ishlab chiqarish jarayonlarida
va sifat nazoratida laboratoriya tahlillari keng qo‘llaniladi .
Tola tarkibini o‘rganish orqali gazlamaning sifati, chidamliligi, havo
o‘tkazuvchanligi va estetik ko‘rinishi haqida to‘liq tasavvur hosil qilish mumkin.
Bu usullar orqali matoni tanlashda sifatli va foydalanish maqsadiga mos matolarni
aniqlash osonlashadi.
Mato zichligi va mustahkamligini tekshirish . Gazlamaning zichligi va
mustahkamligini baholash – uning sifatini va bardoshliligini aniqlashda asosiy
bosqich hisoblanadi. Mato zichligi va mustahkamligi ko‘pincha uning chidamliligi,
ajin tushishga qarshiligi va shaklni saqlab turish qobiliyatiga bevosita ta’sir qiladi.
Quyida mato zichligini va mustahkamligini tekshirishda asosiy usullar keltirilgan:
14

2.2. Fason chiziqlarini andozaga k irit ish
Yupka tikishda fason chiziqlarini andozaga kiritish jarayoni,
tayyor mahsulotning estetik ko‘rinishini va qadoqlanishini ta’minlashda
muhim ahamiyatga ega. Quyida ushbu jarayonning asosiy bosqichlari
keltirilgan:
1. Fason chiziqlarini aniqlash. Yupka tikishda fason chiziqlarini
aniqlash jarayoni, kiyimning ko‘rinishini va dizaynini belgilashda juda
muhimdir. Har bir chiziq, kiyimning shakli, uslubi va qiyofasini
ta’minlaydi. Fason chiziqlarini aniqlashda quyidagi asosiy chiziqlarni
ko‘rib chiqish kerak:
Bel chizig‘ i: Yupkaning asosiy chizig‘i bo‘lib, bu chiziq belning aniq
belgilanishini ta'minlaydi. Bel chizig‘i turli uslublarga qarab joylashishi
mumkin (masalan, pastki bel, yuqori bel).
K o‘k rak chizig‘i : Agar yupka dizaynida yeng yoki boshqa
elementlar bo‘lsa, ko‘krak chizig‘i ham muhim ahamiyatga ega. Bu
chiziq, kiyimning yuqori qismidagi shaklni belgilaydi.
Past k i qirra: Yupkaning pastki qismini belgilaydigan chiziq. Pastki
qirra chiziqning uzunligi va shakli, yupkaning turiga (masalan, tuzilgan,
baland yoki qiyshiq) qarab farq qiladi.
Y elk a chizig‘i: Agar yupka yenglari bo‘lsa, yelka chizig‘i ham aniq
belgilanishi kerak. Bu chiziq, yenglar va yuqori qismlar o‘rtasidagi
uyg‘unlikni ta'minlaydi.
29

Quyida shoyi matoning asosiy xususiyatlari keltirilgan:
- Yumshoqlik va nafislik: Shoyi juda yumshoq va tanaga yoqimli his qiladi.
Bu uni yuqori sifatli va hashamatli material sifatida qadrlashiga sabab bo‘ladi.
- Yorqinlik va jozibadorlik: Shoyi o‘ziga xos tabiiy yorqinlikka ega bo‘lib,
yorug‘likni yaxshi aks ettiradi. Bu uning boshqa matolardan ko‘ra ko‘proq
jozibador ko‘rinishini ta'minlaydi.
- Havo o‘tkazuvchanligi: Ipak juda havo o‘tkazuvchan va namlikni yaxshi
yutadi, bu esa uni issiq havoda kiyish uchun qulay qiladi. Teri ustida silliq his
qilinishi tufayli, asosan, yozgi va bahorgi kiyimlarda keng qo‘llaniladi.
- Haroratni ushlab turish: Shoyi issiq havoda tanani salqin, sovuq havoda
esa iliq saqlash xususiyatiga ega. Bu uni barcha fasllarda kiyish uchun mos
materialga aylantiradi.
- Namlikni yutish: Shoyi namlikni yaxshi yutadi va tez quriydi, shu sababli
qulaylik beradi va terini tirnamaydi.
Shoyi juda nozik bo‘lgani uchun, yuvishda maxsus parvarish talab qiladi.
Sovuq suvda yoki quruq tozalash usulida parvarish qilish tavsiya etiladi. Uzoq vaqt
xizmat qilishini ta’minlash uchun quritishda va dazmollashda ham maxsus talablar
mavjud. Shu sababli, shoyi kiyimlar uzoq vaqt o‘z jozibasini saqlab qolishi uchun
ehtiyotkorlik talab qiladi.
Jinsi . Jinsi yoki denim mato — qalin va chidamli to‘qima bo‘lib, asosan
paxtadan tayyorlanadi va qo‘shimcha ravishda ko‘pincha sintetik tolalar bilan
aralashtiriladi. Jinsning keng ommalashgani uning mustahkamligi, qulayligi va
ko‘p uslubga mos kelishiga bog‘liq. Jinsi kundalik kiyimlar, ayniqsa yubka, jinsi
shim va kurtkalar uchun keng qo‘llaniladi.
Jinsi matoning asosiy xususiyatlari:
- Mustahkamlik: Jinsi qalin iplar bilan to‘qilganligi sababli yuqori darajada
mustahkam va uzoq muddat xizmat qiladi. Bu uni kundalik foydalanishga, ayniqsa
ko‘p harakat qilinadigan faoliyatlarga mos qiladi.
- Chidamlilik va uzoq muddatga xizmat qilishi: Jinsi mato yuvishga va
eskirishga chidamli bo‘lib, yuvilgandan so‘ng ham shakli va sifatini saqlaydi.
9

4- rasm. Ayollar yubkasining zamonaviy fasonlari.
Model eskizi ni chizish. Unga tavsifnoma (qo‘shimcha ma’lumot berish)
yozish. Tavsifnomada kiyimning bezaklari, qismlari aniqroq yoritiladi shuning
uchun uning qanday gazlamadan tayyorlanishi, qayerda kiyilishi, qaysi vaqtda
kiyishga mo‘ljallanganligi, qanday yoshda, qanday ko‘rinishdagi odamga tavsiya
etilishi yoziladi.
Kiyimning asosiy andozasiga o‘zgartirish chiziqlari kiritish. Bunda shu
kiyimning asosiy andozasi olinib, fason bo‘yicha o‘zgartirish chiziqlari
o‘tkaziladi. Bunda andoza alohida qogozga kontur chiziqlari tushirilib olingan
bo‘lishi kerak. Shu qog‘ozda hali qirqib olinmasdan turib, o‘zgartirish chiziqplari
o‘tkaziladi,
Qo‘shimcha chiziqlar kerak bo‘lgan aloxida model bo‘yicha o‘zgartirish
chiziqlariga o‘zgartirish chiziqlari erkin rangda bo‘lishi kerak. Vitochkalarning
burchaklari {qirqish lozim bo‘lgan ma’lum belgi (X) qko‘yiladi ikki berkitiladi)
20

- Issiqlikni yaxshi saqlamaydi: Tabiiy tolalardan farqli o‘laroq, poliester
havo o‘tkazuvchanligi past bo‘lib, terlashga sabab bo‘lishi mumkin. Shu sababli
uni ko‘pincha boshqa tolalar bilan aralashtirish tavsiya etiladi
2. Akril .
- Yumshoqlik va issiqlikni ushlash: Akril tolasi tabiiy jun kabi yumshoq
bo‘lib, issiqlikni yaxshi ushlaydi, shu sababli qishki kiyimlarda keng qo‘llaniladi.
- Chidamlilik va mustahkamlik: U mustahkam va uzoq muddat xizmat
qiladigan material bo‘lib, ranglarini yaxshi saqlaydi. Akril matolar juda keng
diapazonda ranglarda tayyorlanadi va uzoq muddat foydalanishda ham o‘z
jozibasini saqlaydi.
- Hipoallergen xususiyatlar: Tabiiy tolalarga nisbatan akril hipoallergen
hisoblanadi, bu esa teriga noqulaylik bermaydi va allergik reaksiyalarni keltirib
chiqarmaydi.
- Parvarish qilish osonligi: Akril matolarni oson parvarish qilish mumkin,
ular tez quriydi va ajin tushishga qarshi mustahkam .
Sintetik tolalar ko‘pincha tabiiy tolalar bilan aralashtiriladi va bu ularning
afzalliklarini oshiradi. Misol uchun, paxta bilan poliesterning aralashmasi uzoq
muddat saqlanadigan, ajin tushmaydigan, lekin teriga qulay kiyim tayyorlash
imkonini beradi.
Likra (spandex). Likra yoki spandex — yuqori darajada cho‘ziluvchan
sun'iy tola bo‘lib, turli xil kiyimlarda, ayniqsa sport va qulaylik talab qiladigan
kiyimlarda keng qo‘llaniladi. Likra matoning asosiy afzalligi — uning tanaga juda
mos tushishi va harakatlanishda maksimal erkinlikni ta’minlashi.
Likraning asosiy xususiyatlari:
- Ajoyib cho‘ziluvchanlik: Likra odatda o‘z uzunligini 5-8 martagacha
cho‘zish xususiyatiga ega, keyin esa yana o‘z shakliga qaytadi. Bu uni har xil
kiyimlarda, masalan, sport kiyimlari, fitnes liboslari va ichki kiyimlarda keng
qo‘llashga sabab bo‘ladi.
11

Mazkur usullardan foydalanish gazlama tanlashda sifatni aniqroq baholash
va matoning foydalanishga mosligini aniqlashda yordam beradi. Bu usullar kiyim
va uy bezaklari uchun matolarni to‘g‘ri tanlashni osonlashtiradi.
1.4. Fason va gazlama uyg‘unligi
Fason va gazlama uyg‘unligi, kiyim ishlab chiqarishda muhim ahamiyatga
ega bo‘lib, tayyor mahsulotning sifatini, estetik ko‘rinishini va foydalanish
qulayligini belgilaydi. Ushbu uyg‘unlikni ta’minlash uchun quyidagi omillarni
hisobga olish zarur:
1. Fason dizayni: Fason dizayni, kiyimning ko‘rinishi va uslubini belgilaydi.
Har bir fason turli gazlama turlari bilan uyg‘un kelishi kerak. Masalan, oqimli va
yengil matolar (masalan, shoyi) yuqori sifatli va nozik dizaynlar uchun ideal, shu
bilan birga, kuchli va og‘ir gazlamalar (masalan, jinsi) kuchli va rasmiy
ko‘rinishdagi kiyimlar uchun yaxshiroqdir .
2. Gazlama xususiyatlari: Gazlamaning cho‘ziluvchanligi, elastikligi, zichligi
va tukli yoki tekisligi kabi xususiyatlari fason dizayniga ta’sir qiladi. Gazlama
xususiyatlari, tayyor kiyimning qanday harakat qilishini va inson tanasiga qanday
mos kelishini belgilaydi. Masalan, sport kiyimlari uchun mo‘ljallangan matolar,
yuqori elastiklik va mustahkamlikka ega bo‘lishi kerak, shunda kiyim harakatlar
paytida qulay bo‘ladi .
3. Estetik uyg‘unlik: Fason va gazlama uyg‘unligini ta’minlashda rang va
naqshlar muhim rol o‘ynaydi. Har bir fason turli rang va naqshlar bilan uyg‘un
kelishi kerak. Ko‘pincha, geometrik naqshlar to‘g‘ri chiziqli fasonlar uchun mos
keladi, va nozik va romantik naqshlar esa yumshoq va oqimli fasonlar uchun afzal
ko‘riladi .
4. Foydalanish maqsadi: Kiyimning qanday maqsadga mo‘ljallanganligini
bilish, fason va gazlama uyg‘unligini tanlashda muhimdir. Masalan, kasbiy
kiyimlar kuchli va chidamli matolardan tayyorlanishi kerak, chunki ularni uzoq
vaqt davomida kiyish talab qilinadi. Boshqa tomondan, bayram va tantanalar
uchun mo‘ljallangan kiyimlar engil va nozik matolar bilan tayyorlanadi .
18

1. Mato zichligi odatda bir kvadrat dyuymga to‘g‘ri keladigan ip sonini
o‘lchash orqali baholanadi. Ip soni qancha yuqori bo‘lsa, mato shunchalik zich va
mustahkam bo‘ladi. Bu usul, ayniqsa, paxta va ipak matolari uchun qo‘llanadi.
Yuqori zichlikdagi matolar uzun muddatli foydalanishda chidamliligi bilan ajralib
turadi
2. Mato vazni ham zichlikning bilvosita ko‘rsatkichi bo‘lishi mumkin. Mato
kvadrat metridagi gramm miqdorini o‘lchash bilan vazni aniqlanadi. Odatda,
og‘irroq matolar zich va mustahkam hisoblanadi, lekin bu ularning foydalanish
maqsadiga bog‘liq. Misol uchun, jinsi kabi og‘ir matolar tashqi kiyimlar uchun
mos bo‘lsa, yengil paxta matolar yozgi kiyimlar uchun afzalroq sanaladi.
3. Mato cho‘zilganda o‘z shaklini saqlab qolishi va qayta tiklanishi uning
mustahkamligini ko‘rsatadi. Bu sinovni matoni muloyimlik bilan cho‘zish orqali
tekshirish mumkin. Mustahkam mato cho‘zilgandan keyin avvalgi holatiga qaytadi
va uzaymaydi. Spandex kabi matolar bu borada yuqori elastiklikka ega.
4. Gazlamaning aşınishga qarshiligini sinash uchun laboratoriya yoki amaliy
tajribalar kerak. Aşınish testi mato yuzasida qanchalik tez aşınish yuzaga kelishini
aniqlaydi va bu ko‘pincha foydalanish muddatini aniqlashda muhimdir. Bu
sinovlar odatda professional ishlab chiqaruvchilar tomonidan amalga oshiriladi.
5. Gazlamaning yirtiq qarshiligi matoning cho‘ziq bo‘lib, uzoq muddat
bardosh berishini ta’minlaydi. Bu tekshiruv mato bo‘ylama va ko‘ndalang cho‘zish
orqali amalga oshiriladi, odatda laboratoriya sharoitida o‘tkaziladi. Mato yuqori
yirtiq qarshiligiga ega bo‘lsa, u kiyim va boshqa mato mahsulotlarida ko‘proq
foydalanishga chidamli bo‘ladi .
Mato zichligi va mustahkamligini to‘g‘ri baholash sifatli mahsulot yaratishda
muhim rol o‘ynaydi. Bu tekshiruv usullari gazlamaning uzoq muddat davomida
shaklini saqlab qolishini, chidamliligini va estetik qiyofasini yaxshilashda yordam
beradi.
Rang sifatini baholash. Rang sifatini baholash, gazlama yoki matoning
estetik ko‘rinishi va sifatini aniqlashda muhim ahamiyatga ega. Rang sifatini
15

2
Yubka chizmasini
chizib olamiz Oq qog’oz,
qalam
3
C hizmaga fason
chizig ini kiritamizʻ Oq qog’oz,
qalam
4
Fason chiziqlari
kiritib olingan
andozamizni modellab
olamiz qaychi,chiz
ish uchun bo r
ʻ
5
Yubkani old qismini
matoni buklov qismiga
qo yib bichamiz
ʻ qaychi,chizish
uchun bo r
ʻ
37

Texnologiya
asosida faoliyat
turlari Tavsiya
etiladigan
moslama va
uskunalar Chizma Standart asosida
operatsiyani
bajarish tartibi
I II III IV
1. Yubka asos
konstruktsiyasi
chizmasini
chizish. Qalam,
o’chirg’ich,
lineyka,
o’lchov
tasma. Yubka chizmasi
nazariy fanlar
davomida chiziladi.
Yubka chizmasini
chizish tartibi 3-
jadvalda va 4,5,6-
rasmlarda keltirilgan.
2. Yubka
shlitsasini chizish. Qalam,
o’chirg’ich,
lineyka,
o’lchov
tasma. Yubka chizmasida ort
bo’lakda etakdan 25-
30 sm qo’yiladi va
shlitsa o’rni
belgilanadi. Shlitsa
kengligi 5 sm bo’ladi.
Shlitsa kengligi bilan
shlitsa konturi
nuqtalar bo’yicha
tutashtiriladi.
25

6. Yubka
belbog’ini qurish. 1 , 0
2 , 5 С т х 2 + П т + 1 = 3 7 х 2 + 1 + 1 = 7 6 с м
8
3 Belbog’ni qurish
uchun hisoblar 8-
rasmga tegishli
hisoblardan olinadi.
7. Qotirma
andozalari ni
tayyorlash Belbog’ va shlitsa
uchun qotirma
andozalar quriladi.
Qotirma andozalar
asosiy andozalar
asosida, ya’ni ort
bo’lak va belbog’
bo’laklari
andozasidan quriladi.
8. Andoza larni
qirqib olish.
1 0 1 0
1 0
1 0 1 0
0 1
0 2
Ò.È.
Ò.È.
3 0 4 0 3 0 4 0
1 , 0
0 3
1 , 0
0 4
0 5
8 Andoza konturlari
chetlaridan biroz
qo ’ yim qo ’ yib (1-1,5)
qirqib olinadi .
9. Birikuv chi
bo’laklar
qirqimlarini
tekshirish. Old va ort bo’laklar
yon qirqimlarining
uzunligi va shakli
muvofiqligi
tekshiriladi. Qirqim
uchlariga chokning
qaysi tomonga
dazmollanishiga
qarab aniqlik
kiritiladi.
10. Yubka
bo’laklari
andozalari ni
rasmiy lashtirish. Andozalarga
qistirmadagi belgilar
kiritiladi (7-rasm).
- andoza nomi;
- kiyim nomi;
- bo’lak tartib
raqami;
- bo’lak nomi;
- chok haqi qiymati;
- tanda ipi
yo’nalishi;
- kertiklar o’rni
(kertik eni (2-3
mm, uzunligi 5-7
mm).
27

MUNDARIJA:
KIRISH ............................................................................................................... 3
I-BOB. Y UBKA FASONI VA GAZLAMA TANLASH JARAYONI
1.1. Ayollar yubkasi fasonini tanlash mezonlari……………………………...... 5
1.2. Gazlama turlarini tanlash va ularning xususiyatlari……………………….. 8
1.3. Gazlamaning sifatiga qarab tanlov qilish usullari…………………………. 13
1.4. Fason va gazlama uyg‘unligi ………………………………………………. 18
II-BOB. YUBKA TAYYORLASH TEXNOLOGIK JARAYONI
2.1. Andoza tayyorlash va
moslashtirish………………………………………... 21
2.2. Fason chiziqlarini andozaga kiritish.............................................................. 28
2.3. Andozani gazlamaga joylashtirish va
bichish................................................ 32
2.4.Tikish texnologik jarayoni.............................................................................. 34
XULOSA……......………….………………………………………………….. 36
FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR........................................................... 38
2

11. Gazlama ni
namlab
dazmollash. Gazlama namlanib,
o’rish (tanda) ipi
yo’nalishida
dazmollanadi.
12. Gazlama
nuqsonlarini
aniqlash, bo’yi va
enini o’lchash. Gazlama o’ng
tomonidan tekshirib
chiqiladi, nuqsonlar
bor joylari bo’r bilan
belgilab qo’yiladi.
13. Gazlama ni
bichuv stoliga
joylashti rish. Bichuv stoli ustiga
gazlama yalang qavat
qilib to’shaladi.
14. Gazlama ga
yubka bo’laklarini
joylashti-rish. 01
Ò.È
Ò.È
Ò.È
Ò.È.
Ò.È.
02
02
03
03 Yubka old va ort
bo’lak andazalari
gazlama ustiga
joylashtiriladi. Bunda
bo’lak tanda ipi
yo’nalishi gazlama
o’rish ipi yo’nalishi
bilan ustma-ust
tushishi shart.
Gazlama tanda ipidan
mumkin bo’lgan
chetga og’ish
kattaligi 5-jadvalda
keltirilgan.
15. Joylashma
ni bo’rlash. Andaza konturlari
uchi o’tkirlangan bo’r
yordamida
bo’rlanadi. Bunda:
a) bo’r chiziq
qalinligi 0,1 smdan
oshmasligi kerak:
b) chiziqlar andoza
konturi bilan mos
tushishi kerak.
v) yubka bo’laklari
oralig’ida 0,5 sm joy
qoldirish kerak.
16. Qotirma
bo’laklarini
bichish Belbog’ va shlitsa
qotirmasi flizelindan
qirqib olinadi.
17. Yubka
bo’laklarini qirqib
olish.
18. Bichilgan
bo’laklarni
tekshirib ko’zdan
kechirish. Bichilgan bo’laklar 4-
jadvaldagi andozalar
spetsifikatsiyasi
bo’yicha tekshirib,
tahlanadi.
28

Andazalar turlari, ularni ishlab chiqish uchun qo’yiladigan talablar T-24, T-
33, T-38 modullarda keltirilgan. Yubka uchun asosiy (avra) va qotirma bo’laklar
andozalari ishlab chiqiladi. Andozalar spetsifikatsiyasi, tanda ipi yo’nalishi, chok
haqi qiymatlari 1-jadvalda keltirilgan.
Andozalar birikuvchi qirqimlar uzunligi va konfiguratsiyasi bo’yicha
solishtiriladi va muvofiqlashtiriladi. Andozalar spetsifikatsiyasida bir kiyim
komplektiga kiruvchi bo’laklar tartibi va soni keltiriladi. Andozalar qirqilgach,
texnik shartlar asosida rasmiylashtiriladi. Har bir bo’lakka markirovka belgisi
qo’yib chiqiladi: kiyim nomi, razmeri, bo’yi, bo’lak nomi, bichilgan bo’laklar soni.
Andozalarda tanda ipi yo’nalishi va uning yo’l qo’yiladigan chetga og’ish kattaligi,
uloq tushadigan joylarda ularning minimal va maksimal kengligini ko’rsatuvchi
chiziqlar, nazorat kertiklar aniq ko’rsatiladi.
1-jadval
To’g’ri yubka andozalarning spetsifikatsiyasi
Bo’lak nomi Belgi
manjeti Soni Gazlama
turiBichiqda Andozada
Yubka old
bo’lagi 01 1 1 Asosiy
Yubka ort
bo’rchagi 02 2 1 Asosiy
Yubka
belbog’i 03 2 1 Asosiy
Belbog’
qotirmasi 04 1 1 Flizelin
Shlitsa
qotirmasi 05 1 1 Flizelin
Ilgich
22

A sosiy f ason chiziqlar: Yupka dizayni asosida boshqa chiziqlar
ham aniqlanishi mumkin. Bu, masalan, ornament yoki boshqa
dekorativ elementlar orqali amalga oshiriladi.
Fason chiziqlarini aniqlash jarayoni, avvalo, dizaynerning
g‘oyasiga bog‘liq bo‘lib, keyinchalik tayyor andozaga kiritilishi kerak.
Har bir chiziq aniq va ehtiyotkorlik bilan chizilishi, natijada yuqori sifatli
va estetik ko‘rinishga ega mahsulotlar tayyorlash imkonini beradi.
2. A ndozani t ay y orlash . Andozani tayyorlash jarayoni, kiyimni
tikish va dizayn qilishda muhim bosqichdir. Yupka uchun andozani
tayyorlash, to‘g‘ri o‘lchovlar va dizayn chiziqlarini hisobga olgan holda
amalga oshirilishi kerak. Quyidagi bosqichlar andozani tayyorlashda
ko‘rib chiqilishi zarur:
O‘lchovlarni olish: Yupka tayyorlashdan oldin, foydalanuvchining
o‘lchovlarini aniq olish zarur. O‘lchovlar bel, son, uzunlik va pastki
qirrani o‘z ichiga olishi kerak. O‘lchovlar to‘g‘ri bo‘lishi, keyinchalik
andozaning sifatiga ta’sir qiladi.
Dizayn chizmasini t ay y orlash: Dizayn chizmasi asosida, andozani
tayyorlash uchun kerakli chiziqlar chiziladi. Bu chizmalarda bel chizig‘i,
ko‘krak chizig‘i, pastki qirra va boshqa kerakli chiziqlar ko‘rsatilishi
kerak.
A ndozani qog‘ozga chizish: Tayyorlangan dizayn chizmasidan
foydalanib, andoza qog‘ozga yoki kartonga chiziladi. Chizish jarayonida
ehtiyotkorlik bilan chizish asboblaridan (masalan, chiziq chizish
qalamchasi) foydalanish kerak.
30

1 -jadval
To’g’ri yubka andozalarida tanda ipi yo’nalishi
Bo’lak nomi Bo’lak
belgisi Tanda ipi (t.i.)
yo’nalishi T.I.
yo’nalishidan
mumkin
bo’lgan chetga
og’ish, %.
Old bo’lak 01 O’rta chiziqga
parallel 5,0
Ort bo’lak 02 O’rta chiziqga
parallel 5,0
Belbog’ 03 Belbog’ uzunligi
bo’ylab 5
3 -jadval
To’g’ri yubka andozalarida chok haqi qiymati
Bo’lak nomi Qirqim nomi Chok haqi, sm.
Old bo’lak Bel qirqim 0,7-1,0
Yon qirqim 1,0-1,5
Etak 3,0-4,0
Ort bo’lak Bel qirqim 0,7-1,0
Yon qirqim 1,0-1,5
Etak 3,0-4,0
O’rta qirqim 1,0-1,5
Belbog’ Chetki qirqim 0,7-1,0
23

Belgi qo‘shish: Andozaning har bir qismi uchun belgilashlar qo'shing. Bu,
bichish jarayonida aniqlikni ta'minlaydi va har bir qismning joylashuvini eslatadi.
Kiyinuvchanlikni ta'minlash: Yupka andozasini joylashtirishda, kiyimning
qulayligini hisobga olish kerak. Har bir qismning joylashuvi, kiyimni qulay va
chiroyli qilishda muhim rol o'ynaydi.
O‘lchovlarni tekshirish: Andozani joylashtirish jarayonida barcha
o‘lchovlarni nazorat qiling. Har bir qismning joylashuvi va uzunligi to‘g‘ri bo‘lishi
kerak.
Yuqoridan pastga joylash: Andozani gazmaga joylashtirganda, yuqoridan
pastga qarab joylashtirishga harakat qiling. Bu, andozaning to'g'ri joylashishini
ta'minlaydi.
Bichish qirrasi: Andozani joylashtirgandan so‘ng, barcha chiziqlar va
burchaklarni aniq va to‘g‘ri chizib chiqing. Har bir chiziqning to‘g‘ri bo‘lishi
tayyor mahsulotning sifatini oshirishga yordam beradi.
Ishlab chiqish: Gazmaga andozadan olingan belgilarni chizish, bichish
jarayonini yengillashtiradi. Belgilarni diqqat bilan joylashtiring, shunda
keyinchalik tikishda qulaylik bo'ladi.
Andozani gazlamaga joylashtirish jarayoni, yupka sifatini ta'minlashda
muhim rol o‘ynaydi. Har bir bosqichni diqqat bilan bajarish, yuqori sifatli va
estetik jihatdan jozibali kiyim yaratishga yordam beradi.
Yupka bichish jarayoni kiyim ishlab chiqarishning muhim bosqichidir. Bu
jarayon sifatli va estetik jihatdan jozibali tayyor mahsulot yaratishga yordam
beradi. Quyida yupkani bichishning asosiy bosqichlari keltirilgan:
Andozani joylashtirish: Avval andozani gazmaga joylashtiring va barcha
kerakli belgilarni qo‘shing. Bu belgilar o‘lchovlar, naqshlar va qirralarning to‘g‘ri
joylashishini ta'minlaydi.
Kesish bichimi: Andozani kesishdan oldin, gazmaning har bir qismi uchun
kichik kesiklar yoki chiziqlar qo‘shing. Bu, kesish jarayonida aniqlikni oshiradi.
34

baholash jarayoni bir nechta jihatlardan iborat bo‘lib, quyida ularning ba'zilari
keltirilgan:
1. Rang intensivligi rangning qancha kuchli va yorqinligini anglatadi.
Yoritilish sharoitlariga qarab rang intensivligi o‘zgarishi mumkin. Yuqori
intensivlikdagi ranglar ko‘zga oson ko‘rinadi va odatda, iste'molchilar tomonidan
afzal ko‘riladi.
2. Rang o‘zgarishi matoning turli sharoitlarda (yuvish, quyosh nuri, yoki
quruq havoda) rangning saqlanishi darajasini o‘lchaydi. Rang o‘zgarishini sinash
usullari odatda laboratori sharoitida amalga oshiriladi, bu matoning uzoq muddatli
foydalanish uchun mosligini aniqlaydi. Yuqori rang o‘zgarishi darajasi, matoning
chidamli ekanligini ko‘rsatadi
3. Rang tasviri, rangning qanday ko‘rinishi va uning qulayligi haqida
ma’lumot beradi. Ranglar, masalan, qizil, ko‘k, yashil va ularning to‘ldiruvchi
ranglar bilan kombinatsiyalari orqali tasvirlanadi. Rang tasviri, matoning
foydalanuvchilarga ta'sirini aniqlashda muhim rol o‘ynaydi.
4. Matoning har joyida rangning bir xil bo‘lishi muhimdir. Bir xil rangning
turli qismlarida farqlar bo‘lishi sifatni pasaytiradi va iste'molchilarni
qoniqtirmaydi. Rangning bir xil saqlanishini baholash uchun turli joylardan
namuna olish va ularni solishtirish zarur.
5. Rang nazorati ishlab chiqarish jarayonida rangni tekshirish va nazorat
qilishga yordam beradi. Bu, rangni ishlab chiqarish uchun ishlatiladigan
pigmentlar va bo‘yoqlarni to‘g‘ri tanlashni, rangga ta'sir etuvchi sharoitlarni
nazorat qilishni o‘z ichiga oladi. Rang nazorati orqali ishlab chiqaruvchilar yuqori
sifatli va bir xil rangdagi mahsulotlarni taqdim etish imkoniyatiga ega sifatini
baholash jarayoni matoning marketing, dizayn va sifatni oshirishda muhimdir.
Yuqori sifatli ranglar iste'molchilar tomonidan ko‘proq qabul qilinadi va mato
mahsulotining qiymatini oshiradi. Rang sifatini baholash usullarini ishlab
chiqaruvchilar va iste'molchilar tomonidan yaxshi bilish, sifatli va chidamli
mahsulotlarni tanlashda yordam beradi.
16

- Issiqlikni saqlash xususiyati: Barxat nisbatan qalin mato bo‘lgani uchun
issiqlikni yaxshi saqlaydi, bu uni sovuq havoda kiyishga moslashtiradi.
- Turli tolalardan tayyorlanishi: Barxat mato paxta, ipak, poliester yoki
viskoza kabi tolalardan tayyorlanishi mumkin. Ipak barxati eng qimmatli va
hashamatli sanaladi, poliester yoki viskozadan tayyorlangan barxat esa kundalik
foydalanish uchun mos va bardoshlidir.
- Parvarish qilishda ehtiyotkorlik: Barxatning yumshoq va silliq yuzasi
sabab, uni maxsus parvarish qilish kerak. Odatda, yuvishdan ko‘ra, professional
tozalash tavsiya etiladi, chunki barxatni noto‘g‘ri yuvish yoki quritish natijasida
uning yuzasi zarar ko‘rishi mumkin
Barxat matosi ko‘pincha zamonaviy uslubdagi kiyimlarda ishlatiladi va
klassik moda elementlaridan biri hisoblanadi. Bu mato har qanday libos yoki
interyerga ko‘rk bag‘ishlaydi va ko‘plab dizaynerlar tomonidan qadrlanadi.
Yubka tikish yuqorida keltirilgan gazlamalarni tanlashda tikuv texnikasi,
matoning uzunlik va kengligi, rangi va o‘ziga xos tuzilishi kabi omillar ham
hisobga olinadi. Har bir gazlama turi o‘ziga xos uslub va foydalanish holatiga mos
keladi, shuning uchun maqsad va o‘ziga xos ehtiyojlarga qarab tanlanadi.
1 .3. Gazlamaning sifatiga qarab tanlov qilish usullari
Gazlama sifatini baholashda turli mezonlar asosida tanlov qilish mato turiga,
sifat talablariga va foydalanish maqsadlariga bog‘liq. Quyidagi usullar
gazlamaning sifati va mosligini baholash uchun foydali hisoblanadi:
Tola tarkibini o‘rganish . Gazlama sifatini baholashning birinchi bosqichi
— uning tola tarkibini aniqlashdir. Tola tarkibi matoning umumiy xususiyatlariga
va u qanday kiyimlar yoki buyumlar uchun mos kelishiga ta’sir qiladi. Quyida tola
tarkibini o‘rganish usullari va asosiy e’tibor beriladigan jihatlar keltirilgan:
1. Odatda mato yoki tayyor kiyimlarning yorlig‘ida asosiy tolalar
ko‘rsatiladi. Bu, masalan, paxta (cotton), jun (wool), ipak (silk), viskoza (rayon),
polyester yoki likra (spandex) kabi tolalarni o‘z ichiga oladi. Tola tarkibining
13

I-BOB. Y UBKA FASONI VA GAZLAMA TANLASH JARAYONI
1.1. Ayollar yubkasi fasonini tanlash mezonlari
Ayollar yubkasining fasonini tanlash mezonlari bir qator omillarni o‘z ichiga
oladi. Fason tanlashda quyidagi asosiy jihatlar e’tiborga olinadi:
1. Tanlash maqsadi: Yubka qanday tadbirda yoki vaziyatda kiyilishini
aniqlash muhimdir. Masalan, ish joyida, rasmiy tadbirda yoki norasmiy
uchrashuvda kiyinadigan yubkalar turlicha bo‘ladi.
2. Qishga yoki yozga moslik: Yubka matosining qalinligi va uslubi faslga
qarab tanlanadi. Yozda engil va havo o‘tkazadigan matolar, qishda esa qalin va
issiq materiallardan tayyorlangan yubkalar afzal.
3. Figuraga moslik: Yubka fasoni tanlashda ayolning figuralarini hisobga
olish zarur. Masalan, ba'zi fasonlar qizlar uchun qulay bo‘lsa, boshqalar esa to‘g‘ri
chiziq va bel qismiga e'tibor qaratadi.
4. Trendi va zamonaviylik: O‘z vaqtida trendda bo‘lgan fasonlarni tanlash,
ayolning uslubini zamonaviy ko‘rinishga olib keladi. Trendlar haqida so‘nggi
yangiliklarni o‘rganish foydali bo‘ladi.
5. Fasonning o‘ziga xosligi: Yubkaning turli xil turlari, masalan, A-shakl,
tulum, uzun yubkalar, mini yubkalar va boshqalar bor. Har bir fason o‘ziga xos
ko‘rinishga va amaliyotga ega, shuning uchun ularni tanlashda ehtiyotkorlik kerak.
6. Mahsulotning narxi: Budjetga qarab, tanlashda narx darajasini ham
hisobga olish muhimdir. Qimmatbaho brendlar yoki maxsus dizaynerlar tomonidan
tayyorlangan yubkalar ko‘proq investitsiya talab qiladi.
Yubkalar silueti bo‘yicha to‘g‘ri, etakka qarab kengaygan va toraygan
bo‘ladi. Har bir siluet bir necha variantlardan iborat bo‘lishi mumkin. Yubka
konstruktsiyasini chizishda avval siluet tanlanadi, so‘ng shaxsiy figura to‘laligi
hisobga olinib zamonaviy moda yo‘nalishiga mos model aniqlanadi.
To‘g‘ri yubka va uning variantlari ixcham buksali ayollar figurasini
kelishgan qilib ko‘rsatadi. Uning etak qismi bo‘ksa qismiga nisbatan 5-8 sm ga
5

usullar orqali yuqori sifatli, jahon bozorida raqobatbardosh mahsulotlar yaratishga
yo‘l ochadi.
Kurs ishi mavzusining maqsad i . Yubka tayyorlash texnologiyasini har
tomonlama o‘rganish va mukammallashtirish orqali sifatli mahsulot tayyorlash
jarayonini takomillashtirish. Bu orqali ayollar kiyimlari uchun yangi fasonlar
yaratish, dizayn va sifat talablarini oshirishga qaratilgan texnologiyalarni tadbiq
etish.
Kurs ishi mavzusining v azifalar i:
 Ayollar yubkasi uchun zamonaviy fasonlarni tanlash va tavsiya etish.
 Yubka uchun mos gazlamalarni tanlashda sifat omillarini o‘rganish.
 Andozani tayyorlash va unga fason chiziqlarini kiritish jarayonlarini
o‘rganish.
 Andozani gazlamaga joylashtirish, bichish va tikish jarayonlarini
o‘rganish hamda yaxshilash.
4

Kesish asboblarini tanlash: Yupkani kesish uchun sifatli va o'tkir qaychi
yoki burchak qirqish asboblarini tanlang. Bu asboblar yordamida gazmani aniq va
to‘g‘ri kesish mumkin.
Bichish texnikasi: Yupkani kesayotganda, har bir qirrani diqqat bilan
tekshiring. Bichish jarayonida bosqichma-bosqich ishlang va har bir qismni aniq
kesishga harakat qiling.
Qismlarni ajratish: Bichilgan qismlarni ajratib, har birini belgilangan joyiga
qo‘ying. Bu, tikish jarayonini yengillashtiradi.
Kichik teshiklar: Har bir qismda kichik teshiklar yoki teshiklar qoldirish
zarur bo'lsa, ularni tayyorlang. Bu, keyinchalik tikish jarayonida yordam beradi.
Bichish burchagi: Bichish jarayonida burchaklarni to‘g‘ri ushlang. Har bir
burchakning to‘g‘ri bo‘lishi, tayyor mahsulotning sifatini oshirishga yordam
beradi.
Sifatni nazorat qilish: Har bir kesish jarayonida sifatni nazorat qiling.
Bichilgan qismlar bir-biriga mos kelishi va o‘lchovlar to‘g‘ri bo‘lishi kerak.
Yupkani bichish jarayoni, yuqori sifatli va chiroyli kiyim yaratishda
muhimdir. Har bir bosqichni diqqat bilan bajaring va aniqlikni ta'minlashga
harakat qiling.
2.4. Tikish texnologik jarayoni
Yupka tikish jarayoni kiyim ishlab chiqarishning oxirgi, lekin muhim
bosqichidir. Bu jarayon ko‘plab qadamlarni o‘z ichiga oladi, va har bir bosqich
aniq va ehtiyotkorlik bilan bajarilishi kerak. Quyida tikish texnologik jarayonining
asosiy bosqichlari keltirilgan:
1. Tayyorlash bosqichlari.
- Bichilgan qismlarni tekshirish: Bichish jarayonida tayyorlangan qismlar
yaxshilab tekshirilishi kerak. O'lchovlar va sifat nazorat qilinadi.
- Yopish va o'lchovlarni belgilash: Har bir qismni tikishda foydalanish
uchun tayyorlang. Har bir yopish nuqtasini va o'lchovni aniq belgilash muhim.
2. Tikish jarayoni.
35

Chiziqlarni be lgilash: Har bir chiziq aniq belgilanishi lozim.
Andozani tayyorlash jarayonida, chiziqlarni belgilashda o‘lchovlar,
ko‘rsatmalar va tuzatishlar amalga oshirilishi kerak.
Te k shirish va t ahrirlash: Chizilgan andozani tekshirish muhimdir.
Agar xatolar yoki noaniqliklar mavjud bo‘lsa, ularni tuzatish kerak. Bu
jarayon, andozaning aniqligini va sifatini oshirishga yordam beradi.
K e sish va yig‘ish: Andoza tayyor bo‘lgach, uni kesish jarayoni
boshlanadi. Kesilgan andoza tayyor mahsulotni yig‘ish uchun asos
bo‘lib xizmat qiladi. Yupka chiziqlari ehtiyotkorlik bilan kesilib,
keyinchalik tikish jarayoniga tayyorlanadi.
Andozani tayyorlash jarayoni, kiyim dizaynining sifatini va estetik
ko‘rinishini ta'minlashda muhim rol o‘ynaydi. Har bir bosqichni diqqat
bilan bajarish, yuqori sifatli mahsulotlar yaratish imkonini beradi. 3.
Chiziqlarni Chizish: Fason chiziqlari andozaga chiziladi. Har bir chiziq
aniq va to‘g‘ri bo‘lishi muhimdir. Chiziqlarni chizish uchun chizish
asboblaridan (masalan, chiziq chizish qalamchasi) foydalanish kerak.
3. O‘lchov larni belgilash. Yupka tikishda o‘lchovlarni belgilash
jarayoni, tayyor mahsulotning sifatini va mosligini ta'minlashda muhim
rol o‘ynaydi. O‘lchovlar aniq belgilanishi, kiyimning to‘g‘ri va qulay
bo‘lishini ta'minlaydi. Quyidagi asosiy o‘lchovlarni hisobga olish kerak:
Bel o‘lchovi: Bu o‘lchov belning eng tor qismini belgilaydi. Bel
o‘lchovini olishda, o‘lchov lentalarini bel chizig‘idan bir oz pastga
qo‘ying va o‘lchovni yozib oling.
31

Cho‘ziluvchanlik xususiyatlari. Mato cho‘ziluvchanligi, uning elastikligi
va qanchalik cho‘zilishi, kiyim va boshqa mato mahsulotlarining foydalanish
qulayligi va chidamliligida muhim rol o‘ynaydi. Cho‘ziluvchanlik xususiyatlari
quyidagi jihatlarni o‘z ichiga oladi:
Matoning elastikligi uning qanday qilib cho‘zilish va keyin avvalgi holatiga
qaytishi bilan o‘lchanadi. Elastik matolar, masalan, spandex yoki likra, juda yuqori
cho‘ziluvchanlikka ega bo‘lib, ular shaklni saqlash va qulaylikni ta’minlash uchun
ideal hisoblanadi. Bunday matolar ko‘pincha sport kiyimlarida va kiyimlar
dizaynida ishlatiladi . Cho‘zilish darajasi mato yoki tolalar qanchalik cho‘zilishi
mumkinligini ko‘rsatadi. Bu ko‘rsatkichni baholash uchun mato fizik jihatdan
cho‘zilganidan keyin o‘lchanadi. Ba’zi matolar, masalan, jinsi, ko‘proq mexanik
kuch talab qiladi va ularning cho‘zilish darajasi kamroq bo‘ladi, ammo paxta yoki
sintetik tolalar juda yuqori cho‘zilish darajasiga ega.
Qayta tikl a n gandan so‘ng, mato qanday tez va to‘g‘ri qayta tiklanishini
aniqlash muhimdir. Yuqori qayta tiklanish darajasi matoning uzoq muddatli
foydalanish uchun qulayligini oshiradi. Elastik matolar, masalan, ko‘pincha
cho‘zilishdan so‘ng o‘z shaklini tezda qaytaradi, bu esa ularning sifatini
ko‘rsatadi .
Cho‘ziluvchanlik xusustoni ishlab chiqarish jarayonida ishlatiladigan tolalar
va texnologiyalarga ham bog‘liq. Sintetik tolalar, masalan, polyester va spandex,
odatda yuqori cho‘ziluvchanlikka ega, bu esa ularni zamonaviy kiyimlarda,
jumladan, sport kiyimlarida keng qo‘llash imkonini beradi. Cho‘ziluvchanlik
xususiyatlari mato tanlashda muhim ahamiyatga egng qulayligini va uzun muddatli
ishlatilishini ta'minlaydi. Yuqori cho‘ziluvchanlik va elastiklikka ega matolar
ko‘proq iste'molchilar tomonidan afzal ko‘riladi, bu esa ularning bozordagi
raqobatdoshligini oshiradi.
Yumshoqlik va qulaylik . Tegib ko‘rish orqali matoning yumshoqligi va
qanchalik qulay ekanligini baholash mumkin. Paxta, ipak va shoyi matolar odatda
yumshoq bo‘lib, teriga qulay his beradi. Agar mato teriga qattiq tegsa yoki
noqulaylik keltirsa, sifat talablariga javob bermasligi mumkin.
17

5. Ishlab chiqarish jarayoni: Fason va gazlama uyg‘unligini ta’minlash uchun
ishlab chiqarish jarayonida tanlangan texnologiyalar ham muhimdir. Masalan,
burchakli va nozik tikuvlar bilan ishlangan matolar, nozik dizaynlar uchun muhim
ahamiyatga ega, shuningdek, tayyor mahsulotning sifatini oshiradi .
Fason va gazlama uyg‘unligi, kiyimning sifatini, estetikasini va qulayligini
oshirishda asosiy omillardan biridir. Buning natijasida iste'molchilar uchun
qoniqarli va sifatli mahsulotlar yaratiladi.
Modellashtirish tikuvchilik sanoatining, tikuv buyumlar tayyorlashning
muhim qismi hisoblanadi. Modellashtirish so‘zi “ model ” so‘zidan olingan bo‘lib,
frantsuz tilida shakl ma ’ nosini bildiradi. Modellashtirish shakl o‘zgartirishdir,
Tikuv buyimlarini loyihalashda, uning asosiy andozasi tayyorlanib, ma’lum bir
fason bo‘yicha kiyim tikishda, shu asosiy andozaning shaklini shu fason bo‘yicha
o‘zgartirishga to‘g‘ri keladi. Natijada kerakli fason formulasi kelib chiqishi kerak.
Bu jarayonni modellashtirish jarayoni deyiladi. Texnik modellashtirish 4
bosqichda bajariladi:
19

KIRISH
“Yurtimizning kelajagi — yoshlarimizning qo‘lida”
Sh.M.Mirziyoyev.
O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining tikuvchilik va to‘qimachilik
sanoatini rivojlantirishga qaratilgan qarorlari va chora-tadbirlari sohada muhim
o‘zgarishlarga olib kelmoqda. 2023-yil 15-mayda qabul qilingan "Tikuvchilik va
to‘qimachilik sanoatini rivojlantirishni qo‘llab-quvvatlash hamda mahalliy
mahsulotlar eksportini kengaytirish chora-tadbirlari to‘g‘risida"gi PQ-2180-sonli
qaror doirasida bir qator innovatsion va moliyaviy tadbirlar amalga oshirilmoqda.
Mazkur qaror asosida tikuvchilik majmualarini rivojlantirish, yangi ish
o‘rinlari yaratish va iqtisodiy taraqqiyotga hissa qo‘shish maqsad qilingan.
Shuningdek, yangi tikuv-trikotaj majmualari tashkil etish, mahalliy mahsulotlarni
eksport qilish va aholi bandligini ta’minlashga qaratilgan dasturlar ishlab
chiqilmoqda. Misol uchun, 2020-2021 yillarda 160 ta yangi tikuv-trikotaj
majmuasini barpo etish orqali 48 mingga yaqin yangi ish o‘rni yaratish
rejalashtirilgan.
Qaror ijrosi natijasida, mahalliy aholi, ayniqsa, xotin-qizlar uchun bandlik va
daromad manbalari yaratilmoqda. Har bir majmuada o‘rtacha 3,6 million dona
tayyor mahsulot ishlab chiqarish ko‘zda tutilgan, va hozirda ishlab chiqarilgan
mahsulotlarning 30 foizi eksportga yo‘naltirilmoqda. Kelajakda bu ko‘rsatkichni
80 foizga yetkazish maqsad qilingan.
Kurs ishi mavzusining dolzarbligi. Tikuvchilik sohasida zamonaviy usullar
va texnologiyalarni qo‘llash, mahsulot sifati va dizayniga yangi talablarni belgilab
beradi. Ayollar yubkasi uchun fason tanlashdan tortib, to bichish va tikish
jarayonigacha bo‘lgan bosqichlarda zamonaviy texnologiyalarni tatbiq qilish
ayniqsa dolzarbdir. Bu jarayonlar to‘qimachilik sanoatida innovatsiyalar va texnik
3

5. Kesish v a y ig‘ish: Chiziqlar andozaga kiritilgandan so‘ng,
andozani kesish jarayoni boshlanadi. Kesilgan andoza tayyor
mahsulotni yig‘ish uchun asos bo‘lib xizmat qiladi. Yupka chiziqlari
ehtiyotkorlik bilan kesilib, keyinchalik tikish jarayoniga tayyorlanadi.
Yupka tikishda fason chiziqlarini andozaga kiritish, sifatli va
estetik ko‘rinishga ega kiyimlarni tayyorlash jarayonida muhim rol
o‘ynaydi. Bu jarayon, dizaynni amalga oshirishda aniq reja va
tadbirlarni talab qiladi, shuning uchun har bir bosqichni diqqat bilan
bajarish zarur.
2.3. Andozani gazlamaga joylashtirish va bichish
Yupka tayyorlash jarayonida andozani gazlamaga joylashtirish va bichish
bosqichlari muhim ahamiyatga ega. Bu jarayonlar, kiyinuvchanlikni ta'minlash va
tayyor mahsulotning sifatini oshirishga yordam beradi. Quyidagi bosqichlar
andozani gazlamaga joylashtirish va bichish jarayonini batafsil ko‘rsatadi.
Andozani gazlamaga joylashtirish. Yupka andozasini gazlamaga
joylashtirish jarayoni, kiyim tayyorlashda muhim ahamiyatga ega. Bu jarayonning
har bir bosqichi aniqlik va e'tibor talab qiladi. Quyida andozani gazlamaga
joylashtirishning asosiy bosqichlari keltirilgan:
Gazmani tanlash: Yupka uchun mos gazma tanlang. Gazma sifatiga, rangiga
va naqshlariga e'tibor bering. Yubka dizayniga mos keladigan gazma sifatlari
(masalan, paxta, shoyi, jinsi) haqida o‘ylang.
Gazmani tozalash: Gazmani joylashtirishdan oldin, uni tozalang va
qirralarini tekshiring. Bu, sifatni yaxshilashga yordam beradi.
Andozani joylash: Yupka andozasini gazmaga joylashtirganda, har bir qismi
uchun to‘g‘ri joylashtirishni aniqlang. Yubkaning uzunligi va kengligi,
shuningdek, naqshning yo'nalishi ham hisobga olinishi zarur.
33

Yon 0,7-1,01 0 1 0
1 0
1 0
1 0
0 1
0 2
3 0 4 0 3 0 4 0
1 , 0
0 3
1 , 0
0 4
0 5
8
5- rasm. Yubka bo’laklarining andozalari
1 , 0
2 , 5
С т х 2 + П т + 1 = 3 7 х 2 + 1 + 1 = 7 6 с м
8
3
6- rasm. Belbog’ andozasi chizmasi.
1-2 =S
bel x 2+P
bel +1=37 x 2 + 1 + 1 =76 sm. 1 - 4 = 6 + 2 = 8 sm belbog’ning
tayyor holdagi kengligi = 3 sm, 2 sm – chok haqi uchun.
To’g’ri yubka bo’laklarini bichish. Gazlamaga andozalarni joylash va
bichish shartlari T-22, T-32, T-38 modullarda batafsil keltirilgan.
Ayollar yubkasini modellash, andoza tayyorlash, gazlamaga andozani
joylashtirish, bichish bo’yicha texnologik xarita
24S
bel x 2+P
bel +1=37 x 2 + 1 + 1

- Moslashuvchanlik: Likra tana harakatlariga moslashadi va maxsus shaklni
saqlash xususiyatiga ega, shuningdek, kiyimlarning uzoq muddat yangi ko‘rinishda
bo‘lishini ta'minlaydi.
- Yengillik va qulaylik: Likra yengil va yupqa tola bo‘lib, kiyimlarga havo
o‘tkazish xususiyatini beradi, shuning uchun u kundalik kiyimlarda ham keng
foydalaniladi.
- Boshqa tolalar bilan aralashtirish: Likra ko‘pincha paxta yoki polyester
kabi tolalar bilan aralashtiriladi, bu esa matoga ko‘proq qulaylik va elastiklik
qo‘shadi. Shu sababli, likra aralashmali matolar sport kiyimlari, yoga liboslari va
shuningdek, kechki kiyimlar uchun ajoyib tanlov hisoblanadi.
- Parvarish qilish osonligi: Likra tolasi uzoq muddat xizmat qilishi uchun
maxsus yuvish va quritish talab qilinmaydi, lekin yuqori haroratda yuvishdan
saqlanish lozim, chunki bu tolaning elastik xususiyatlariga zarar yetkazishi
mumkin
Likra asosidagi matolar harakatlanish talab qiladigan kiyimlarda,
shuningdek, estetik jihatdan chiroyli ko‘rinish talab qilinadigan kiyimlar uchun
juda qulay hisoblanadi. Bu tola turli moda uslublarida foydalanish uchun ham ideal
tanlovdir.
Barxat. Barxat yoki velvet — yuzasi silliq va yumshoq, qalin to‘qima bilan
qoplangan, yuqori sifatli mato. U o‘zining hashamatli ko‘rinishi va teginishga
yoqimli xususiyatlari bilan ajralib turadi. Barxat matolari ko‘pincha tantanali
kiyimlar, kechki liboslar, aksessuarlar va uy bezaklarida ishlatiladi.
Barxat matoning asosiy xususiyatlari:
- Yumshoq va hashamatli yuzasi: Barxat maxsus to‘qish texnologiyasi bilan
ishlab chiqariladi, uning yuzasida quyuq va zich tolalar qatlami hosil bo‘ladi. Bu
qatlam matoga qulaylik va hashamat ko‘rinishini beradi, ayniqsa kechki kiyimlar
va bayramona liboslar uchun mos keladi.
- Chiroyli ko‘rinishi va yorqinligi: Barxat mato yorug‘likni yaxshi aks
ettiradi va uni rangiga ko‘ra turli xil yorqinlikda ko‘rsatadi. Shu sababli, barxat
yorqin ranglarda o‘ziga xos ko‘rinishga ega bo‘lib, matoni alohida jozibali qiladi.
12

6
Yubkani orqa qismi
matoni buklovga
qo yib bichib olamizʻ mato,qaychi,sm
lenta ,chizish
uchun bo r ʻ
7
Yubkamiz tayyor
bo’lgan ko’rinishda
XULOSA
Ayollar yubkasi ishlab chiqarish jarayoni ko‘p bosqichlardan iborat bo‘lib,
har bir bosqichning o‘ziga xos ahamiyati bor. Bu kurs ishida quyidagi asosiy
jarayonlar va ularning ahamiyati ko‘rib chiqildi:
1. Fason tanlash: Yubka fasonini tanlashda uning turli xil variantlari va
ularning foydalanish holatlari tahlil qilindi. Fason tanlashda ayollarning individual
xohishlari va zamonaviy trendlar e'tiborga olindi. Yubka modellarining estetik va
funksional jihatlari bir-biriga mos kelishi zarur.
2. Gazlama tanlash: Gazlama tanlash jarayoni, turli tola turlari va ularning
xususiyatlarini o‘rganish orqali amalga oshirildi. Paxta, shoyi, jinsi, sintetik tolalar
va likra kabi gazmalar o‘rganilib, ularning qirralari va foydalanish imkoniyatlari
ko‘rsatib berildi. Gazmaning sifatini belgilovchi mezonlar, jumladan, tola tarkibi,
zichlik va mustahkamlik xususiyatlari ham muhokama qilindi.
38

3. Yubka
bo’laklarini
konstruktsiya
chizmasidan
ko’chirish. Kalka
qog’oz,
chizg’ich,
o’chirg’ich,
asos
konstruktsiya
. Yubka
konstruktsiyasi
chizmasidan old, ort
bo’laklari kalka
qog’oz vositasida
alohida qilib
ko’chiriladi. Bunda
har bir bo’lakka
tegishli kertik,
vitochka va ichki
chiziqlar ham
ko’chiriladi.
4. Ort bo’lak
andozasini
chizish. Chok haqi qiymatlari
andoza ko’chirilgan
bo’lak konturlari
bo’ylab qo’yib
chiqiladi: Etakda 3-4
sm, bel qirqimida – 1
sm, yon qirqimda –
1,0 – 1,5 sm.
Andoza konturlari
chiziladi. Tanda ipi
yo’nalishi, kertiklar
o’rni belgilanadi.
5. Old bo’lak
andozasini
chizish. Chok haqi qiymatlari
andoza ko’chirilgan
bo’lak konturlari
bo’ylab qo’yib
chiqiladi: Etakda 3-4
sm, bel qirqimida – 1
sm, yon qirqimda –
1,0 – 1,5 sm.
Andoza konturlari
chiziladi. Tanda ipi
yo’nalishi
belgilanadi. Kertiklar
o’rni belgilanadi.
26

Son o‘lchovi : Son o‘lchovi, yupkaning erkin harakatini va
qulayligini ta'minlash uchun muhimdir. Buni o‘ng va chap sonning eng
keng nuqtalaridan o‘lchash orqali aniqlanadi.
Yupk a uzunligi: Yupka uzunligi bel o‘lchovidan pastki qirraga
qadar o‘lchanadi. Bu o‘lchov, yupkaning dizayniga qarab farq qilishi
mumkin (masalan, qisqa yoki uzun yupkalar).
Yupk a aylanmasi: Yupkaning pastki qirrasidagi aylanma o‘lchovi,
yupka formasini belgilashda va kiyinuvchanlikni ta'minlashda
ahamiyatlidir. Bu o‘lchov, pastki qirra bo‘ylab to‘g‘ri chiziq bilan
o‘lchanadi.
Y eng o‘lchovlari: Agar yupka yeng bilan bog‘liq bo‘lsa, yeng
uzunligi va kengligini ham o‘lchash kerak. Yeng o‘lchovlari ko‘krakdan
olingan o‘lchovlarga mos kelishi zarur.
K o‘k rak o‘lchovi: Yupka dizayni ko‘krak chizig‘idan boshlangan
bo‘lsa, ko‘krak o‘lchovi ham hisobga olinishi kerak. Bu o‘lchov,
kiyimning yuqori qismini shakllantirishda muhimdir.
O‘lchovlarni belgilash jarayonida diqqatli bo‘lish, kiyimning
qulayligini va estetik ko‘rinishini ta'minlaydi. O‘lchovlar aniqligiga
e'tibor berish, keyinchalik ishlab chiqarish jarayonida muhim
ahamiyatga ega.
4. Tek shirish v a t ahrirlash: Chizilgan chiziqlarni va o‘lchovlarni
tekshirish lozim. Agar xatolar mavjud bo‘lsa, ularni tuzatish va
chiziqlarni tahrir qilish kerak. Bu jarayon, tayyor mahsulot sifatini
oshirishga yordam beradi.
32

Купить