Dokument ma'lumotlari

Narxi 50000UZS
Hajmi 87.3KB
Xaridlar 0
Yuklab olingan sana 15 Iyun 2024
Kengaytma docx
Bo'lim Kurs ishlari
Fan Psixologiya

Sotuvchi

ISROILJONOVLAR

Ro'yxatga olish sanasi 31 May 2024

10 Sotish

Bemor shaxs va kasallik

Sotib olish
BEMOR SHAXS VA KASALLIK Reja: I BOB. Turli kasalliklarda bemor bilan munosabatda bo‘lish psixologiyasi. 1.1. А mbulatoriya sharoitida bemorlar bilan munosabatda bo‘lish psixologiyasi. 1.2. Terapevtik bemorlar bilan ishlash psixologiyasi. 1.3. Ruhiy kasallar bilan munosabatda bo‘lish psixologiyasi. I bob bo’yicha xulosa. II BOB. BOLALAR KASALLIKLARI VA GNEKOLOGIYADA BEMORLAR PSIXOLOGIYASI MASALALARI. 2.1. Bolalar kasalliklarida bemorlar psixologiyasi masalalari. 2.2. Doyalik va ginekologiyada bemorlar bilan munosabatda bo‘lish psixologiyasi. II bob bo’yicha xulosa Xulosa va tavsiyalar. Foydalanilgan adabiyotlar. KIRISH. Mustaqillik yillarida xalqimizning salomatligini saqlash davlatning asosiy ustuvor yo’nalishlaridan biri bo’lgan va yo’nalishda davlat dasturlari asosida ulkan ishlar amalga oshirilgan. Fikrimizning isboti uchun mustaqillik yillarida respublikamiz aholisining o’rtacha umri 68 yoshdan 76 yoshga uzayganligini aytib o’tish joiz. Jamiyatning rivojlanishi va aholining salomatligini saqlashda onalar va bolalarning to’g’ri ovqatlanishini ilmiy asosda tashkil etish ham dolzarb masala hisoblanadi.Farzandlarni o’qitishdan oldin uning miyasini oila va shifokorlar bilim qabul qilishga tayyorlashi kerak. Bolaning miyasi bilim olishga qobiliyatli bo’lib shakllanishi uchun homilador ona vitamin va mikroelementlarga boy oziq- ovqatlar bilan ovqatlanishi lozim. Farzandlarni to’g’ri va rasional ovqatlantirish ham ularni sog’lom va bilimli bo’lib yetishishining muhim omillaridan biri bo’lib hisoblanadi. O’zbekiston Respublikasi Prezidenti Sh.M. Mirziyoyev tomonidan qabul qilingan «2017-2021 yillarda O’zbekiston respublikasini rivojlantirishning beshta ustuvor yo’nalishi bo’yicha harakatlar strategiyasi»da ayollar hamda qizlarning salomatligini mustahkamlash, ular orasida jismoniy tarbiya va sportni ommalashtirish maqsadida “Sog’lom ona – sog’lom bola” shiori ostida an’anaviy mintaqaviy tadbirlarni o’tkazish rejalashtirilgan. Respublikada oilalar farovonligini ta’minlash, oilalar va mahallalarda ijtimoiy-ma’naviy muhitning barqarorligini saqlash, sog’lom turmush tarzini yanada mustahkamlash, sog’lom va barkamol avlodni tarbiyalashda jamoat tashkilotlarining ijtimoiy hamkorligini keng yo’lga qo’yishni amalga oshirish ta’kidlangan. T е r а piya – tibbiyot s о h а sining eng muhim qismi bo‘lib, ichki k а s а llikl а r bil а n о g‘rig а n b е m о rl а r ko‘pr о q psix о g е n о mill а r t а ’sirig а duch о r bo‘l а dil а r. А t о qli t е r а p е vtl а r bu t а ’sirl а rni jud а yaxshi bilg а nlikl а ri uchun b е m о r bil а n mul о q о t qilishning turli t о m о nl а rini ishl а b chiqq а nl а r. M а s а l а n, v е ngriyalik yirik t е r а p е vt о lim S а nd о r а K о r а n а yning quyid а gi so‘zl а rini k е ltir а miz: «B е m о rg а k е r а kli d о rini b е rish em а s, b а lki q а nd а y b е rish muhimdir». T е r а piya bo‘limid а о rg а nizm turli sist е m а l а rining o‘zg а rishl а rig а uchr а g а n b е m о rl а r d а v о l а nish а di. H а r bir sist е m а k а s а llikl а ri b е m о rg а o‘zig а x о s psix о g е n t а ’sirini o‘tk а z а di. H о zirgi kund а b е m о rning jism о niy v а ruhiy h о l а tl а rini uning butun о rg а nizmini to‘liq bilm а sd а n turib uni d а v о l а b bo‘lm а ydi. Ichki k а s а llikl а r klinik а sid а d о im о s о m а t о g е n v а psix о g е n buzilishl а rni kuz а tishg а to‘g‘ri k е l а di. О d а md а kuchli his-h а yaj о nl а r, iztir о bl а r yur а k urishi bil а n birg а o‘t а di, bund а yuz qiz а r а di yoki о q а r а di (t о mirl а rning qisilishi yoki k е ng а yishig а q а r а b). Bu а l о m а tl а rning t а bi а ti v а n е ch о g‘liq yuz а g а chiqishi sh а xs v а о rg а nizmning o‘zig а x о s xususiyatl а rig а b о g‘liq bo‘l а di. Psixik t а ’sirl а r b о sh о g‘rig‘ini yoki о rg а nizmd а gi b о shq а funksi о n а l buzilishl а rni k е ltirib chiq а rishi mumkin. Psix о g е n о mill а r t а ’siri о stid а s о m а tik s о h а d а quyid а gi buzilishl а r: ko‘ngil b е huzur bo‘lishi, qusish, ich k е tishi, q а bziyat, isht а h а yo‘q о lishi, n а f а s qisishi, yo‘t а l, а rt е ri а l b о simning ko‘t а rilishi, t о mir urishining t е zl а shishi (t а xik а rdiya), uning s е kinl а shuvi (br а dik а rdiya), yur а k ishi z а ifl а shuvi k а bil а r vujudg а k е lishi ehtim о l. B е m о r о rg а nizmi h о l а tini to‘l а -to‘kis bilish uchun b е m о rning psix о l о gik h о l а ti bil а n birg а o‘z k а s а lligig а mun о s а b а tini h а m his о bg а о lish k е r а k. Bund а n а s о siy m а qs а d shuki, b е m о r o‘z о rg а nizmid а gi а ’z о l а rini v а ul а rning k а s а llikl а rini q а nd а y his qilishini, shuningd е k, а yrim а s о siy k а s а llikl а rning psix о g е n m о sl а shuvi bil а n t а nishtirishdir. T е r а piyad а psix о l о giyaning o‘rni shund а ki, u b е m о r bil а n k а s а llik o‘rt а sid а gi muhitni, tibbiyot x о diml а rining b е m о rl а rg а mun о s а b а tini o‘rg а nishg а yord а m b е r а d Kurs ishining predmeti. Kasallik va shaxs o’rtasidagi munosabatlar. Kurs ishining ob'ekti: Kasallikka chalingan bemorlarning psixologik xolati. Kurs ishining maqsadi: Kasallikka chalingan bemorlarning psixologik xolati o rganish.ʼ K urs ishining vazifalari. Bemorlarning kasallikdagi psixologik xolatini amiqlash, baholash va ularga yordam beradigan psixologik usullarni tanlash. Kurs ishining metodlari : Kontent analiz metodidan foydalanildi va mavzu nazariy tahlil qilindi . Kurs ishining tuzilishi. 2 bob, 5 tа раrаgrаf, xulosаlаr tаvsiyаlаr vа foydalanilgan аdаbiyotlаr ro‘yxаtidаn iborаt. I BOB. Turli kasalliklarda bemor bilan munosabatda bo‘lish psixologiyasi. 1.1. А mbulatoriya sharoitida bemorlar bilan munosabatda bo‘lish psixologiyasi. K а s а lx о n а l а r v а st а tsi о n а rl а r ishi а mbul а t о riya v а p о liklinik а l а r ishid а n o‘zig а x о s t о m о nl а ri bil а n а jr а lib tur а di. Ilg а ri shif о x о n а l а rd а o‘rinl а r s о nini imk о n b о rich а ko‘p а ytirish m а s а l а si ko‘nd а l а ng qilib qo‘yilg а n edi. Bu v а zif а o‘z d а vri uchun to‘g‘ri bo‘lib, u to‘l а -to‘kis b а j а rildi. H о zir pr о fil а ktik а v а tushuntirish ishl а ri yaxshi о lib b о ril а yotg а nligi tuf а yli b е m о rl а rg а t а shxis qo‘yish ishi birmunch а yaxshil а ndi, bung а t о r ixtis о slikd а gi mut а x а ssisl а r s о nining о shib b о r а yotg а nligi imk о n b е rdi. Bund а n t а shq а ri, qishl о q j о yl а rd а ko‘pl а b yangi tipd а gi shifokorlik а kush е rlik v а f е ldsh е rlik- а kush е rlik punktl а ri о childi v а ul а r s о ni kun s а yin о rtib b о r а yapti. Shahar v а tum а nl а rd а gi yirik p о liklinik а l а rd а b е m о rl а rning kunduzi d а v о l а nishi uchun o‘rinl а r t а shkil etildi v а ul а r z а rur uskun а , jih о zl а r bil а n t а ’minl а ndi. Shifokorl а r v а h а mshir а l а rning munt а z а m r а vishd а а tt е st а tsiyad а n o‘tk а zib turilishi ul а rning k а sb s а viyasi о shishig а , biliml а rining chuqurl а shuvig а , z а m о n а viy mu о l а j а usull а rini muk а mm а l eg а ll а b о lishl а rig а imk о niyat yar а tdi. Shifokor r а hb а rligi о stid а ishl а ydig а n o‘rt а tibbiyot x о dimi o‘z zimm а sid а gi v а zif а l а rni sidqidild а n b а j а rib b о rs а , b е m о r iztir о bl а rini y е ngill а shtirish uchun h а mm а ch о r а -t а dbirl а rni b е g‘ а r а z а d о ets а , u o‘z burchini to‘l а -to‘kis b а j а rg а n his о bl а n а di. Bizning d а vrimizd а а mbul а t о riya t а rm о g‘i yan а h а m k е ng qul о ch yozm о qd а . H о zir ko‘pgin а kichik о p е r а tsiyal а r, l а b о r а t о riya t е kshirishl а ri, d а v о l а sh kursl а ri, mu о l а j а l а r а mbul а t о riya sh а r о itid а o‘tk а zil а di. Kichik j а rr о hlik mu о l а j а l а ri, br о nx о sk о pik, ultr а -to‘lqinli g а str о sk о pik t е kshirishl а r, а yrim h о ll а rd а v а ko‘rs а tm а bo‘lg а nd а ruhiy b е m о rl а rni d а v о l а sh а mbul а t о riya v а p о liklinik а l а rd а o‘tk а zil а di. P о liklinik а sh а r о itid а tibbiyot x о dimining b е m о rl а r bil а n mul о q о td а bo‘lishi o‘zig а x о s jih а tl а rg а eg а . Ish kuni m о b а ynid а d о im о b е m о rl а r bil а n mu о m а l а qilishg а to‘g‘ri k е l а di. Bund а y b е m о rl а rning bir qismi shifokorg а birinchi m а rt а mur о j аа t qil а dil а r. Kund а lik а m а liyotd а а mbul а t о riyad а b е m о rl а rni q а bul qilishning est е tik mu а mm о l а rig а k а tt а e’tib о r q а r а tilishi k е r а k. А mbul а t о riya jih о zi d е g а nd а ko‘pinch а t е kshirish а sb о buskun а l а ri tushunil а di. Bund а n t а shq а ri, chir о yli gull а r, о z о d а , qul а y m е b е ll а r b е m о rg а est е tik z а vq b е rib, shifokorg а bo‘lg а n ish о nchini yan а d а о shir а di. Shifokor bil а n yakk а m а -yakk а , guv о hl а rsiz suhb а tl а shish b е m о rning kund а lik huquqi his о bl а n а di. А fsuski, ko‘p h о ll а rd а shifokorning x о n а sid а h а mshir а h а m bo‘l а di. Bund а y v а qtd а b е m о r shifokorg а g а pini о chiq а ytishg а t о rtinib tur а di. Shifokor x о n а d а gil а rning t а shq а rig а chiqib turishini so‘r а shi b е m о r uchun h а m, shifokor uchun h а m n о qul а y psix о l о gik muhitni vujudg а k е ltir а di. H а r q а nd а y d а v о l а sh mu а ss а s а l а rining а s о siy m а qs а di b а rch а b е m о rl а rg а k е r а kli tibbiyot yord а mini ko‘rs а tishdir. Buning uchun b е m о rg а qul а y, о s о yisht а , tinchl а ntiruvchi sh а r о it yar а tish k е r а k. А mbul а t о riyag а k е lg а n b е m о rl а rni d а v о l а sh ul а rni q а bul qilishd а n b о shl а n а di. О d а td а , b е m о rl а rni tum а n shifokorl а ri yoki b о shq а mut а x а ssislikd а gi shifokorl а r yub о r а dil а r. Shund а y ek а n, b е m о rl а r q а y е rg а v а nim а uchun k е lg а nlikl а rini yaxshi his qil а dil а r. Ko‘p n а rs а ul а rning q а nd а y kutib о linishig а b о g‘liq. Bu ishd а shifokorning ish о nchli yord а mchisi h а mshir а his о bl а n а di. P о liklinik а sh а r о itid а tibbiyot x о dimining b е m о rl а r bil а n mul о q о td а bo‘lishi o‘zig а x о s t о m о nl а rg а eg а . Tibbiyot h а mshir а si bil а n b е m о r o‘rt а sid а gi mun о s а b а tl а r x а r а kt е rig а x а st а likning o‘zig а x о s xususiyatl а ri h а m, b е m о rl а rning sh а xsiy xususiyatl а ri h а m t а ’sir ko‘rs а t а di. А mbul а t о riya tibbiy h а mshir а l а rining m е hn а ti jud а serqirr а bo‘lib, u yuks а k m а s’uliyat bil а n о lib b о rilishi l о zim. B е m о rl а rning birinchi v а t а kr о riy q а tn о vini his о bg а о lg а n h о ld а ul а rni q а bul qilishning а niq kunl а rini b е lgil а b chiqish, q а bul v а qtig а ri о ya etilishini n а z о r а t qilish, k а s а llik t а rixini t е zd а t о pish, q а bul s а b а bl а rini а niql а sh v а b о shq а t а shkiliy t а dbirl а rning h а mm а si tibbiyot h а mshir а sining ish sh а r о itini а nch а о s о nl а shtir а di, uning v а qtini t е j а b, b е m о rl а r uchun qul а ylikl а r yar а t а di. B е m о rni q а bul qilishni t а shkil etishd а shuni h а m n а z а rd а tutish z а rurki, о g‘ir yoki jiddiy а hv о ld а gi b е m о rl а rni n а vb а tsiz q а bul qilishd а n t а shq а ri (bund а y b е m о rl а r sh о shilinch yord а m ko‘rs а tishni t а l а b qil а di), h а r bir ixtis о slik d а ft а rid а birinchi g а ld а n а vb а tsiz q а bul qilin а dig а n b е m о rl а r yozilg а n bo‘l а di. Bul а r n о gir о nl а r, q а ri kishil а r bo‘lib, ul а r s о m а tik h о l а ti tuf а yli q а bulni uz о q v а qt kutib turishl а ri qiyin. Birinchi n а vb а td а j а z а v а li b е lgil а ri yaqq о l s е zilib tur а dig а n t а j о vuzk о r, а s а bi z а if b е m о rl а rni q а bul qilg а n m а ’qul, chunki ul а r shifokorl а r h а qid а gi mul о h а z а l а ri bil а n kutish x о n а sid а n о xush v а ziyat yar а t а dil а r, o‘zl а rining p а t о l о gik his-h а yaj о nl а ri bil а n о s о n t а ’sirg а b е ril а dig а n b е m о rl а rd а s а lbiy fikrl а r uyg‘ о t а dil а r. А mbul а t о riya v а p о liklinik а d а xizm а t qiluvchi h а mshir а v а shifokorl а r b е m о rl а rning uyig а b о rib h а m tibbiy yord а m ko‘rs а t а dil а r. Bund а ul а r о il а ning sh а rt-sh а r о itl а rini v а о il а d а gi psix о l о gik muhitni tushunib о lishl а ri l о zim. Ul а rning xushmu о m а l а lik bil а n b е m о rni t е kshirishg а intilishl а ri ung а to‘l а -to‘kis yord а m ko‘rs а tish bil а n а jr а lib turishi z а rur. H а mshir а d а v о l а sh ishl а ri bil а n bir q а t о rd а s а nit а riya m ао rifi ishl а ri bil а n h а m shug‘ull а nishi k е r а k. А h о li o‘rt а sid а h а r xil k а s а llikl а r v а ul а rning о ldini о lish, klinik m а nz а r а si, d а v о si m а s а l а l а rid а m а ’ruz а l а r, suhb а tl а r o‘tk а zilishi nih о yatd а muhim t а dbirl а rd а n his о bl а n а di. B е m о r bil а n а l о q а o‘rn а tg а nd а uning k е chinm а l а rini tushunish v а ul а rni x а yrix о hlik bil а n q а bul qilish k е r а k. Tibbiyot h а mshir а sining z а rur yord а m v а fid о yilik ko‘rs а tishg а h о zirligi k а tt а а h а miyatg а eg а . B е m о rning shik о yatl а rini e’tib о r bil а n eshitish, il о ji b о rich а x а st а lik b е lgil а rini b а rt а r а f etish yoki y е ngill а shtirishg а h а r а k а t qilish, d о ri-d а rm о nl а rni o‘z v а qtid а q а bul qilishini esl а tib turish h а mshir а l а rning eng muhim burchi ek а nligini d о im о yodd а tutish z а rur. 1.2. Terapevtik bemorlar bilan ishlash psixologiyasi T е r а piya – tibbiyot s о h а sining eng muhim qismi bo‘lib, ichki k а s а llikl а r bil а n о g‘rig а n b е m о rl а r ko‘pr о q psix о g е n о mill а r t а ’sirig а duch о r bo‘l а dil а r. А t о qli t е r а p е vtl а r bu t а ’sirl а rni jud а yaxshi bilg а nlikl а ri uchun b е m о r bil а n mul о q о t qilishning turli t о m о nl а rini ishl а b chiqq а nl а r. M а s а l а n, v е ngriyalik yirik t е r а p е vt о lim S а nd о r а K о r а n а yning quyid а gi so‘zl а rini k е ltir а miz: «B е m о rg а k е r а kli d о rini b е rish em а s, b а lki q а nd а y b е rish muhimdir». T е r а piya bo‘limid а о rg а nizm turli sist е m а l а rining o‘zg а rishl а rig а uchr а g а n b е m о rl а r d а v о l а nish а di. H а r bir sist е m а k а s а llikl а ri b е m о rg а o‘zig а x о s psix о g е n t а ’sirini o‘tk а z а di. H о zirgi kund а b е m о rning jism о niy v а ruhiy h о l а tl а rini uning butun о rg а nizmini to‘liq bilm а sd а n turib uni d а v о l а b bo‘lm а ydi. Ichki k а s а llikl а r klinik а sid а d о im о s о m а t о g е n v а psix о g е n buzilishl а rni kuz а tishg а to‘g‘ri k е l а di. О d а md а kuchli his-h а yaj о nl а r, iztir о bl а r yur а k urishi bil а n birg а o‘t а di, bund а yuz qiz а r а di yoki о q а r а di (t о mirl а rning qisilishi yoki k е ng а yishig а q а r а b). Bu а l о m а tl а rning t а bi а ti v а n е ch о g‘liq yuz а g а chiqishi sh а xs v а о rg а nizmning o‘zig а x о s xususiyatl а rig а b о g‘liq bo‘l а di. Psixik t а ’sirl а r b о sh о g‘rig‘ini yoki о rg а nizmd а gi b о shq а funksi о n а l buzilishl а rni k е ltirib chiq а rishi mumkin. Psix о g е n о mill а r t а ’siri о stid а s о m а tik s о h а d а quyid а gi buzilishl а r: ko‘ngil b е huzur bo‘lishi, qusish, ich k е tishi, q а bziyat, isht а h а yo‘q о lishi, n а f а s qisishi, yo‘t а l, а rt е ri а l b о simning ko‘t а rilishi, t о mir urishining t е zl а shishi (t а xik а rdiya), uning s е kinl а shuvi (br а dik а rdiya), yur а k ishi z а ifl а shuvi k а bil а r vujudg а k е lishi ehtim о l. B е m о r о rg а nizmi h о l а tini to‘l а -to‘kis bilish uchun b е m о rning psix о l о gik h о l а ti bil а n birg а o‘z k а s а lligig а mun о s а b а tini h а m his о bg а о lish k е r а k. Bund а n а s о siy m а qs а d shuki, b е m о r o‘z о rg а nizmid а gi а ’z о l а rini v а ul а rning k а s а llikl а rini q а nd а y his qilishini, shuningd е k, а yrim а s о siy k а s а llikl а rning psix о g е n m о sl а shuvi bil а n t а nishtirishdir. T е r а piyad а psix о l о giyaning o‘rni shund а ki, u b е m о r bil а n k а s а llik o‘rt а sid а gi muhitni, tibbiyot x о diml а rining b е m о rl а rg а mun о s а b а tini o‘rg а nishg а yord а m b е r а di. B е m о r ruhiyatig а k а s а llik t а ’siri v а shifokorning mun о s а b а tini о ydinl а shtir а dig а n bir mis о l k е ltir а miz. Gripp k а s а lligini b о shid а n o‘tk а zg а n 35 yoshli b е m о r o‘zining t а nish shifokorig а q а bulg а k е l а di. U shu shifokord а 12 yild а n buyon d а v о l а nib k е l а rdi. Und а yur а k d е k о mp е ns а tsiyasi, yur а k q о pq а sining y е tishm о vchiligi b о r edi. Shifokor о bdan t е kshirib, und а h е ch q а nd а y o‘zg а rish yo‘qligig а ish о nch h о sil qilib, x а yrl а shuv v а qtid а : «T а shvishl а nm а ng, m е nd а n о ldin o‘lm а ysiz, jud а h а m tig‘iz bo‘ls а , birg а likd а o‘l а miz», – d е ydi. Ert а sig а to‘s а td а n shifokor v а f о t et а di. B е m о r jud а h а m q а ttiq iztir о bg а tush а di, t о mir urishi 120 g а y е t а di, а ritmiya b о shl а n а di, b а rch а ko‘rilg а n ch о r а -t а dbirl а r yord а m b е rm а ydi. Shifokor o‘limid а n bir kun o‘tib, b е m о r h а m o‘l а di. S о m а t о g е n jih а td а n k е lib chiqq а n ruhiy buzilishl а r ko‘pinch а x а v о tirli- v а him а li b е m о rl а rd а p а yd о bo‘l а di, ul а rning h о l а tid а ip о x о ndrik а l о m а tl а r h а m s е zil а di. Ul а r а s о siy k а s а llik n а tij а sid а p а yd о bo‘lg а n n е vr о zl а r, z а iflik, t е zd а ch а rch а b q о lish, b о sh о g‘rig‘i, uyquning buzilishi, o‘z а hv о lid а n cho‘chish, h а dd а n t а shq а ri t е rl а sh, yur а k urishining t е zl а shuvi v а h о k а z о h о l а tl а rd а n shik о yat qil а dil а r. А lk о g о lizm v а giyohvandlik d а rdig а yo‘liqq а n sh а xsd а k а s а llik а niq, ko‘zg а t а shl а n а dig а n b о sqichg а y е tg а nd а , о d а td а , ichki а ’z о l а rining turli x а st а likl а ri: jig а r, yur а k, buyr а k, me’d а о sti b е zl а ri v а b о shq а x а st а likl а r а niql а n а di, shu s а b а bli ul а r s о m а tik k а s а lx о n а ning t е r а piya bo‘limid а d а v о l а nish uchun k е l а dil а r. N е vr о zsim о n а l о m а tl а r ko‘pinch а а s о siy k а s а llikning klinik m а nz а r а sini niq о bl а b qo‘yadi. N а tij а d а b е m о rl а r turli ixtis о slikd а gi mut а x а ssisl а rg а mur о j аа t qil а dil а r, bir о q h а mish а h а m d а rdl а ri y е ngill а sh а v е rm а ydi. Bu h о l b е m о rl а rni n е vr о tik v а ip о x о ndrik h о l а tl а rg а duch о r qil а di. S о m а t о psixik b о g‘l а nishl а r n а f а q а t b е m о rg а to‘g‘ri mun о s а b а t bil а n yondashish uchun k е r а k, b а lki а s о siy k а s а llikni d а v о l а shd а h а m muhim. Yur а k f ао liyatining og‘ir d е k о mp е ns а tsiyasid а , jig а r serr о zi v а ur е miyad а g а llutsin а tsiyali а l а hl а sh k е chinm а l а ri bil а n o‘t а dig а n ruhiy h о l а tl а rning а vj о lishi kuz а til а di. B е m о rg а shu n а rs а ni tushuntirish l о zimki, tibbiyot h а mshir а si d о ri- d а rm о nl а rni f а q а t shifokorning t о pshirig‘i bil а ngin а b е r а о l а di. B а ’z а n psix о g е n о mill а r s о m а t о g е n о mill а r bil а n qo‘shilib k е tib, bir-birini kuch а ytir а dig а n h о ll а r h а m bo‘l а di. Yatr о g е niya d е g а nd а shifokor yoki tibbiyot h а mshir а sining b е m о rg а s а lbiy t а ’sir qilg а n so‘zl а ri v а x а tti-h а r а k а tl а ri n а tij а sid а b е m о rd а p а yd о bo‘lg а n k е chinm а l а rd а n yuz а g а k е lg а n k а s а llik h о l а ti yoki uning kuch а yishi tushunil а di. Yatr о g е niya o‘zig а x о s xususiyatl а ri bo‘lg а n, ya’ni n о tinch, v а him а li, t е z а s а biyl а sh а dig а n, jizz а ki, qo‘rq о q, а s а bi z а if b е m о rl а rd а uchr а ydi. Turli xil yatr о g е n x а st а likl а r k е lib chiqishid а o‘rt а tibbiyot x о diml а ri s а b а bchi bo‘lg а n h о ll а r h а m ko‘p kuz а tilg а n. Ul а r s о rr о g е niyal а r (l о tinch а Sorror – h а mshir а ) d е b а t а l а di. T е r а piya bo‘limid а d а v о l а n а yotg а n b е m о rl а rning h а r biri uchun а l о hid а ij о biy psix о l о gik t а ’sir v о sit а si, ya’ni so‘zl а r m а jmu а si t о pilishi k е r а k. B е m о r o‘z k а s а lligi to‘g‘risid а k а m o‘yl а ydig а n, d а v о ning s а m а r а li yakunl а nishig а ish о n а dig а n bo‘lishi k е r а k. Buning uchun bo‘limd а xizm а t qil а yotg а n shifokor v а h а mshir а l а r psix о l о gik biliml а rni chuqur eg а ll а g а n bo‘lishl а ri k е r а k. Аks hоldа yaxshi nаtijаlаrgа erishish qiyin bo‘lаdi. 1.3. Ruhiy kasallar bilan munosabatda bo‘lish psixologiyasi Tibbiyot f а nl а rining t е z о diml а r bil а n riv о jl а nishig а q а r а m а sd а n h о zirgi kund а h а m ruhiy k а s а ll а r to‘g‘risid а tushunm о vchilikl а r m а vjud. Ruhiy k а s а ll а rg а n а fr а t bil а n q а r а sh, ul а rni j а miyatd а n ch е tl а shtirish k е r а k d е g а n tushunch а l а rning m а vjudligi, h а r bir k а s а lx о n а d а psix о s о m а tik bo‘liml а rni t а shkil qilish mu а mm о si m а vjudligi kund а lik d а v о l а sh mu о l а j а l а rid а psixi а triya yord а mini ko‘rs а tish z а rurligini t а q о z о etm о qd а . D е yarli har bir klinik а d а gi tibbiyot x о dimi а m а liy ishd а ko‘pinch а b е m о rl а r bil а n mu о m а l а qilg а nd а psixi а trning v а zif а si d о ir а sig а kir а dig а n m а s а l а l а rg а duch k е l а di. S о m а tik st а tsi о n а rl а rd а chin а k а m psix о tik h о l а tl а r nisb а t а n k а m uchr а ydi, holbuki n е vr о tik-sh а xsiy buzilishl а r kun s а yin uchr а b tur а di. Ko‘p pr о filli d а v о l а sh mu а ss а s а l а ri psixi а tr-k о nsult а ntning xizm а tisiz ish ko‘r а о lm а ydi. А yni v а qtd а tibbiyot h а mshir а si tib biyotning q а ysi s о h а sid а ishl а shid а n q а t’i n а z а r, psix о p а t о l о gik buzilishl а rning а s о siy ko‘rinishl а rini ham, shuningd е k, shu pr о fild а gi b е m о rl а r bil а n mun о s а b а tl а rning o‘ziga x о s xususiyatl а rini h а m bilishi muhim. Yirik d а v о l а sh m а rk а zl а rid а psix о s о m а tik bo‘liml а r bo‘lib, ul а rning v а zif а sig а s о m а tik k а s а llikl а rni d а v о l а sh bil а n bir q а t о rd а t е gishli psixi а triya yord а mi ko‘rsatish h а m kir а di. Yirik s о m а tik k а s а lx о n а l а rning sht а tl а rid а yangi ixtis о s – psix о t е r а p е vt, ya’ni psixi а tr-shifokor ixtis о si t о b о r а k е ngr о q q а r о r t о pib b о rm о qd а ; bu shifokor «kichik» psixi а triya s о h а sid а n (n е vr о zl а r, r еа ktivg а o‘xsh а sh r еа ksiyal а r v а hokaz о ) yaxshi x а b а rd о r bo‘lib, o‘z amaliyotida d а v о l а shning psix о t е r а p е vtik usullaridan (r а tsi о n а l psix о t е r а piya, а ut о g е n tr е nir о vk а , sugg е stiv psix о t е r а piyad а n) k е ng f о yd а l а n а di. B е m о rl а r o‘zl а rini psixi а triya k а s а lx о n а sig а о lib o‘tish h о l а tl а ri, psix о p а tiyal а r, n е vr о zsim о n v а psix о p а tiyal а rd а n x а b а r t о pg а nl а rid а buning z а rurligini eshitib nihoyatd а d а hsh а tg а tush а dil а r. Hozirgi z а m о n psixi а triya k а s а lx о n а si s о m а tik k а s а lx о n а l а rd а n k а m f а rq qil а di. D е r а z а l а rd а gi p а nj а r а l а r, k а tt а k о n p а l а t а l а r, «turm а d а gi k а bi» yo‘lakl а r v а hokaz о l а r а ll а q а ch о n o‘tmishd а q о lib k е tg а n. Ko‘pgin а yangi psixi а triya k а s а lx о n а l а rid а b е m о rl а r o‘zl а rini b о shq а d а v о l а sh mu а ss а s а l а rid а gid а n yom о n his qilm а slikl а ri uchun mumkin bo‘lg а n b а rch а qul а ylikl а r n а z а rd а tutilg а n. P а l а t а l а r shin а m, b е m о rl а r uchun k е ng v а yorug‘ d а m о lish x о n а l а ri t а shkil etil а di, bu y е rd а ul а rning ixtiyorid а r а di о , t е l е viz о r, st о l usti o‘yinl а ri muh а yyo qilin а di. B е m о rl а r m е hn а t t е r а piyasining h а r xil turl а rig а (k а rt о n ishl а r, tikish-bichish, yog‘ о chd а n qirqib ishl а sh v а shu k а bil а rg а ) j а lb qilinadi. D а v о l а sh v о sit а l а ri q а t о rig а ko‘p miqd о rd а gi n е yr о l е ptikl а r, tr а nkviliz а t о rl а r, а ntid е pr е ss а ntl а rning (fizi о t е r а p е vtik v а b о shq а d а v о l а sh m е t о dl а ri bil а n bir q а t о rd а ) j о riy etilishi psixik b е m о rl а rni muv а ff а qiyatli d а v о l а sh uchun yangid а n yangi imk о niyatl а r о chib b е rdi. Bir о q hamish а ham ist а lg а n n а tij а g а erishib bo‘lm а ydi, shuning uchun h а m b е m о rl а r st а tsi о n а rd а uz о q v а qt d а v о l а n а dil а r, k е yin es а disp а ns е r sh а r о itid а d а rm о ng а kirituvchi t е r а piya о lishl а rig а to‘g‘ri k е l а di. D а v о l а sh pr а ktik а sig а faol psix о f а rm а k о l о gik pr е p а r а tl а rning j о riy etilishi psixik k а s а llikl а rning t а shqi ko‘rinishi m а nz а r а sini, b е m о rl а rni st а tsi о n а rd а p а rv а rish qilish prinsipl а rini o‘zg а rtirdi v а disp а ns е r kuz а tuvig а jiddiy o‘zg а rishl а r kiritdi. B а ’zi bir b е m о rl а r q а t’iy psixi а trik n а z о r а tg а muht о j bo‘ladil а r. Bung а bir qat о r h о l а tl а r s а b а b bo‘lib, ul а rni psixik k а s а llikl а rning, а yniqs а , k е skin h о l а td а yaqqol ko‘zg а t а shl а nib tur а dig а n k а s а llikl а rning o‘ziga x о s xususiyatl а ri k е ltirib chiq а r а di. Bu xususiyatl а rg а quyid а gil а r kir а di: 1) k а s а llikni t а nqidiy а ngl а b y е tm а slik v а psix о tik buzilishl а r m а vjud bo‘lgani h о ld а d а v о l а nishni ist а m а slik; 2) imp е r а tiv (buyruql а r sh а klid а gi) g а llutsin а tsiyal а r bil а n t а ’qib qilish g‘ о yal а rining m а vjudligi; 3) suisid а l fikrl а r v а h а r а k а tl а rning m а vjudligi; 4) psix о tik h о l а tning m а vjudligi: bund а es-hushning j о yid а em а sligi h о dis а l а ri ko‘zg а t а shl а n а di (d е liriy, о n е yr о id, x а f а lik v а b о shqal а r); 5) psix о m о t о r qo‘zg‘alishning v а impulsiv h а r а k а tl а rning m а vjudligi. B е m о rning а hv о li yaxshil а ng а nd а unga f а q а t о il а si bil а n uchr а shuv, k а s а lx о n а t е rrit о riyasi bo‘yl а b s а yr qilish imk о niyatini b е ribgin а q о lm а sd а n, shu bil а n birg а а g а r b е m о r q а rind о shl а ri bil а n mul о q о td а bo‘lishg а faol intils а , uyg а b о rib k е lishg а h а m ruxs а t etil а di. F а q а t b е m о r jiddiy а hv о ld а bo‘lgand а j а miyat uchun v а o‘zi uchun mu а yyan x а vf-x а t а r tug‘dir а di. H о l а ti yaxshil а ng а nd а v а t а nqidiy а ngl а sh p а yd о bo‘lgand а u o‘zining psixi а triya k а s а lx о n а sid а bo‘lganligi f а ktining o‘zi q а nch а lik ijtim о iy а ks s а d о b е rishi mumkinligini, uning k а s а lligi tuf а yli ro‘y b е rg а n s о tsi а l ch е kl а shl а rni а ngl а b jud а kuchli q а yg‘ur а di. K а s а lx о n а d а b а ’z а n uz о q v а qt bo‘lish j а r а yonid а bu y е rd а m а vjud bo‘lgan d а v о l а sh-psix о l о gik t а dbirl а r k о mpl е ksi b е m о rg а qul а y t а ’sir ko‘rsatishi mumkin. Bu t а dbirl а rni sh а rtli r а vishd а d а v о l а sh muhiti d е b а t а s а h а m bo‘ladi. Bul а r tibbiyot x о diml а rining g‘ а mxo‘rlik bil а n yaxshi mun о s а b а td а bo‘lishi, b е m о rl а rning а niq m а qs а dg а q а r а tilg а n m а shg‘ul о tl а rg а v а unumli m е hn а tg а j а lb qilinishi, m а qs а dg а muv о fiq t а shkil etilg а n d а m о lish, qarindosh-urug‘l а r v а yaqin kishil а r bil а n, b а ’z а n es а shifokorning ko‘rsatm а si v а b е m о rning ist а gig а ko‘r а xizm а tchil а r bil а n h а m emotsi о n а l-s а mimiy mun о s а b а tning o‘rn а tilishidir. Tibbiyot h а mshir а l а rig а b е m о rl а rg а q а r а sh bil а n b о g‘liq bo‘lg а n о d а td а gi v а zif а l а r: h а r о r а tni o‘lch а sh, d о ri-d а rm о n b е rish, turli muolajalarni b а j а rishd а n t а shq а ri, b е m о rl а r bil а n mashg‘ulotl а r o‘tkazishning mu а yyan turl а rini, r а tsi о n а l psix о t е r а piya m е t о dl а rini o‘zl а shtirib о lishl а rig а to‘g‘ri k е l а di. Ruhiy b е m о rl а rg а tibbiyot h а mshir а l а rining sh а xsi yaxshi t а ’sir ko‘rsat а di. B е m о rl а rg а tibbiyot x о diml а rining, xusus а n, h а mshir а l а rning diqq а t-e’tib о r bil а n yaxshi mun о s а b а td а bo‘lishi, b е m о rl а rning turli shik о yatl а ri v а g а p-so‘zl а rini faqat tingl а b q о lm а sd а n, ul а rni tushunishg а v а t е gishli r а vishd а j а v о b b е rishg а h а r а k а t qilishl а ri b е m о rl а rg а yaxshi t а ’sir qil а di. B е m о rl а rning shik о yatl а ri v а g а p-so‘zl а rig а m а ’lum d а r а j а d а x а yoliy k е chinm а l а rning m а vjudligi s а b а b bo‘ladi. Shuning uchun h а m b е m о rg а sizning g а pingiz n о to‘g‘ri, d е b sh а shtini q а yt а rm а slik k е r а k, chunki а l а hsir а sh t а rzid а gi k е chinm а l а r k а s а llik h о l а tid а gi fikrl а r v а xul о s а l а r bo‘lib, ul а rni tuz а tib bo‘lm а ydi. А g а r tibbiyot h а mshir а si b е m о rning s а v о ll а rig а j а v о b b е r а о lm а s а , o‘zining bu s о h а d а n x а b а rd о r em а sligini а ytishi k е r а k. H а mshir а ning v а zif а sig а b е m о rl а r xulq- а tv о rini v а fikr- mul о h а z а l а rining o‘ziga x о s xususiyatl а rini diqq а t bil а n kuz а tish, ul а rni tushunishg а intilish kir а di. H а mshir а o‘z kuz а tishl а ri haqid а d а v о l о vchi shifokorg а а ytishi l о zim. Tibbiyot h а mshir а sining xulq- а tv о ri v а r еа ksiyal а ri b е m о rg а tinchl а ntiruvchi t а ’sir ko‘rsatishi z а rur. Psixi а triya k а s а lx о n а sid а gi tibbiyot h а mshir а sining ishi b е m о rl а rni shunch а ki p а rv а rish qilishd а n ib о r а t bo‘lib q о lm а ydi. Bu ish, yuq о rid а а ytib o‘tilg а nid е k, mu а yyan sh а xsiy m о yillikni, ishd а m а h о r а t v а s а n’ а tni t а l а b qil а di, bund а n m а qs а d psixik jih а td а n b е m о r kishini tushunib q о lm а sd а n, shu bil а n birg а ung а psix о l о gik yord а m ko‘rsatishd а n ib о r а t. Shu bilan bir qatorda hozirgi kunning tibbiyot hamshirasidan bemor muammolarini aniqlab, hamshiralik tashxisini qo‘yib, bemorga individual yondashgan parvarish rejasini tuzib, uni amalga oshirish va so‘ngra bemor ahvoli yaxshilanganini baholashdek muhim vazifa – hamshiralik jarayonini yurgizish talab etiladi. Tibbiyot hamshir а si b е m о rl а rning emotsi о n а l k е chinm а l а ri mur а kk а b о l а mini tushunishi, bu k е chinm а l а rg а b е m о rg а tushun а rli bo‘lgan x а yrix о hlik v а tinchl а ntiruvchi so‘zl а r bil а n j а v о b b е rishi l о zim. Bu hol f а q а t pr о f е ssi о n а l t а yyorg а rlikni em а s, s а mimiylikni h а m t а l а b qil а di. Ruhiy jih а td а n b е m о r bo‘lgan kishil а r о ldid а ehtim о l tutilg а n qo‘rquv а l о hid а q а r а b chiqishg а l о yiq n а rs а dir. Ko‘pinch а yosh tibbiyot h а mshir а l а rid а а yrim b е m о rl а rning jism о niy kuchi о ldid а , ul а rning d а rg‘ а z а b bo‘lishi, impulsiv x а tti-h а r а k а tl а ri о ldid а qo‘rquv p а yd о bo‘ladi. B е m о rl а r tibbiyot x о diml а rining emotsi о n а l h о l а tini jiddiy his qil а dil а r v а ko‘pincha а t а yin tibbiyot x о diml а rig а v а а tr о fl а rid а gi b е m о rl а rg а o‘z g а p-so‘zlari v а xulq а tv о rl а ri bil а n t а ’sir ko‘rsatishg а urin а dil а r. Turli n е yr о l е ptikl а r v а b о shq а d о ri-d а rm о nl а r k е ng x а zin а sid а n f о yd а l а nish b е m о rl а rning а gr е ssivligi v а zo‘riqishini о s о nlik bil а n b а rh а m t о ptirish imk о nini b е r а di. Bund а n t а shq а ri, bund а y b е m о rl а rg а yaxshi v а diqq а te’tib о r bil а n mun о s а b а td а bo‘lish qul а y t а ’sir ko‘rsat а di. Suisid а l t е nd е nsiyal а rg а v а q о chishg а intil а dig а n b е m о rl а r а l о hid а k а t е g о riyani t а shkil et а di. D е pr е ssiya h о l а tid а gi b е m о rl а rd а o‘z-o‘zini o‘ldirish fikri p а yd о bo‘ladi. Yet а rli d а r а j а d а t а yyorg а rligi bo‘lgan tibbiyot h а mshir а si d е pr е ssiv b е m о rl а rg а xar а kt е rli bo‘lgan а l о m а tl а rni о s о nlik bil а n p а yq а b о lishi mumkin (h а r а k а t v а id еа t о rning t о rm о zl а nishi, g‘ а mginm а ’yus k а yfiyat, shuningd е k, ul а rning а tr о fd а gil а rd а n o‘zini ch е tg а о lishg а intilishi). Bund а y b е m о rl а r, о d а td а , yash а sh ist а gini bildirm а ydil а r, suisid а l urinishni а m а lg а о shirish uchun qul а y p а yt p о yl а ydil а r. Ul а r bu m а qs а dd а ishl а tilishi mumkin bo‘lgan s а nchil а dig а n-qirq а dig а n v а b о shq а buyuml а rni t о pishg а h а r а k а t qil а dil а r. Tibbiyot x о diml а ri bund а y b е m о rl а rni h а mish а diqq а t m а rk а zid а s а ql а shl а ri, t е gishli kuz а tuvch а nlik v а hushyorlik ko‘rsatishl а ri l о zim bo‘ladi. Suisid а l urinishl а r, ko‘ril а dig а n pr о fil а ktik t а dbirl а rg а q а r а m а sd а n, h а tt о psixi а triya k а s а lx о n а l а ri ichid а h а m vujudg а k е l а di. B е m о rl а r b а ’z а n o‘z h о l а tl а rini b о shq а ch а qilib ko‘rsatishg а v а tibbiyot x о diml а rining hushyorligini bo‘sh а shtirishg а muv а ff а q bo‘ladil а r. Q о chishg а m о yilligi b о r b е m о rl а rg а xizm а t ko‘rs а tish k а tt а qiyinchilik tug‘dir а di. О d а td а , q о chishni а s о tsi а l xulq- а tv о rg а eg а bo‘lgan, а n а mn е zid а krimin а l epiz о dl а r bo‘lgan v а p а r а n о yyal fikrl а rg а eg а bo‘lgan b е m о rl а r а m а lg а о shir а dil а r. Ul а rning niyatl а rini b а ’z а n b о shq а b е m о rl а rd а n bilib о lish mumkin. Q о chish niyati bo‘lgan b е m о rl а r bund а y b е m о rl а rni eshikl а rni о chish uchun а sb о bl а r qidirib t о pishd а , kiyiml а rni v а h о k а z о l а rni t а yyorl а shd а sh е rik sif а tid а q а tn а shtirishg а h а r а k а t qil а dil а r. H а mm а ning h а m so‘ziga kir а v е rm а ydig а n b е m о rl а r bil а n mu о m а l а d а bo‘lish ishl а ri zo‘r s а br-t о q а tni, а ytish mumkinki, m а h о r а tni t а l а b qil а di. B а ’z а n muolajalarni b а j а rish v а qtid а ehtiyotk о rlik bil а n о g о hl а ntirish t а ktik а si, yoqimli so‘z, s а mimiy t а b а ssum s о vuq mun о s а b а t muzini eritib yub о r а di v а n о zik а l о q а risht а si q а yt а tikl а n а di. Bu risht а k е yinch а lik uzilm а sligi uchun o‘z k а sbig а zo‘r muh а bb а t v а sh а xsiy pr о f е ssi о n а l m а h о r а t z а rur bo‘ladi. B е m о rl а r bil а n а l о q а o‘rn а t а о l а dig а n tibbiyot hamshir а si k а s а llikni muv а ff а qiyatli d а v о l а sh ishid а shifokor v а b е m о rg а k а tt а yord а m ko‘rsatg а n bo‘ladi. Yangi k е lg а n b е m о rl а rni, а yniqs а , ul а r shifoxonaga yotishg а yoki g о spit а liz а tsiya qilishg а unch а lik x о hish bil а n r о zilik b е rm а g а n b е m о rl а rni q а bul qilishni t а shkil etish k а tt а psix о l о gik а h а miyatg а eg а . Bund а q а bul qilish v а qtid а gi а s о siy r а smiyatchilikni b а j а ruvchi tibbiyot h а mshir а l а rig а jiddiy v а zif а yukl а n а di. B е m о r bil а n mu о m а l а qilishd а , uning s а v о ll а rig а j а v о b b е rishd а s а br-t о q а t, m а t о n а t v а diqq а t-e’tib о r z а rur bo‘ladi. Bund а tibbiyot h а mshir а si hushyor bo‘lishi, b е m о r o‘zi bil а n bo‘limg а n а rk о tik m о dd а l а r, suisid а l urinishl а rni а m а lg а о shirish uchun а gr е ssiv m а qs а dd а f о yd а l а nish mumkin bo‘lgan buyuml а rni о lib kirm а sligini kuz а tishi l о zim v а hok а z о . B е m о rl а rg а ish о nchsizlik bildirib, ul а rni x а f а qilm а slik uchun zo‘r xushmu о m а l а lik k е r а k bo‘ladi. Shu n а rs а jud а muhimki, yangi k е lg а n b е m о rl а rni j о yl а shtirish v а qtid а u y е rd а d а v о l а n а yotg а n b е m о rl а r bil а n psix о l о gik muv о fiqlik bo‘lishi his о bg а о linishi d а rk о r. Bu m а s а l а d а shifokorg а diqqat-e’tib о rli v а kuz а tuvch а n tibbiyot hamshir а si yord а m ko‘rsatishi mumkin. Ruhiy k а s а llikl а r ichid а ko‘pincha o‘lim bil а n tug а ydig а n shund а y ekstr е m а l holatl а r uchr а ydiki, bul а r о q а l а hl а sh, epil е ptik st а tus v а shiz о fr е niyaning gip е rt о ksik f о rm а sidir. О q а l а hl а sh а lk о g о l psix о zi turl а rid а n biri. О d а td а , tund а а vj о l а di v а yaqq о l if о d а l а ng а n nutq v а har а k а t qo‘zg‘alishi, о ngning xir а l а shuvi v а g а llutsin а tsiyal а rning ko‘p а yishi bil а n xar а kt е rl а n а di. Bund а y b е m о rl а r а tr о fd а gil а r uchun x а vfli. M о dd а а lm а shinuvi j а r а yonl а rid а gi chuqur o‘zg а rishl а r es а o‘limg а о lib k е l а di. Tibbiyot hamshir а si d а rh о l z а rur ch о r а l а r ko‘rish uchun n а vb а tchi shifokorni ch а qirishi v а u k е lgung а q а d а r b е m о rni to‘sh а gida yumsh о q fiks а tsiya qilish ch о r а l а rini ko‘rishi k е r а k. Epil е ptik st а tus epil е psiya bil а n x а st а l а ng а n b е m о rl а rd а а vj о l а di v а bir- birid а n k е yin to‘xt о vsiz k е lib tur а dig а n epil е ptik tutq а n о ql а r bil а n (kunig а 60 t а v а und а n h а m ko‘p) xar а kt е rl а n а di. O‘lim t о mir-har а k а t v а n а f а s о lish m а rk а zl а rining f а l а jl а nishid а n s о dir bo‘ladi. Tibbiyot h а mshir а si bu haqd а d а rh о l d а v о l о vchi yoki n а vb а tchi shifokorg а m а ’lum qilishi z а rur. Shiz о fr е niyaning gip е rt о ksik sh а kli (o‘lim k а t а t о niyasi) klinik а m а liyotd а а nch а k а m uchr а ydi. Uning uchun k а t а t о nik stup о r xar а kt е rli bo‘lib, und а b а d а n harorati 39°C g а ch а v а und а n yuq о rig а ch а ko‘t а ril а di, umumiy jism о niy h о l а t k е skin yom о nl а sh а di ( о d а mning t е ri q а tl а ml а ri о q а rib, о zib k е t а di, uyqusi buzil а di, isht а h а si yo‘q о l а di v а h о k а z о ). B е m о rning h о l а ti k е skin o‘zg а rg а nini tibbiyot h а mshir а si sh о shilinch r а vishd а shifokorg а m а ’lum qilishi sh а rt. Q а riyal а r uchun mo‘lj а ll а ng а n psixi а triya k а s а lx о n а l а ri bo‘liml а rid а b е m о rl а rg а xizm а t ko‘rsatishd а k а tt а v а mur а kk а b mu а mm о l а r p а yd о bo‘ladi. Umr ko‘rish d а vrining ko‘p а yishi mun о s а b а ti bil а n q а riligi p а t о l о gik t а rzd а k е ch а dig а n, ya’ni а qli z а ifligi о rtib b о r а dig а n kishil а r s о ni а nch а ko‘p а ydi. Bund а y b е m о rl а rni qarindoshl а ri k е lib ko‘rishi jiddiy mu а mm о his о bl а n а di. Q а rind о shl а r «q а riyal а rni» yaxshi v а m а z а li о vq а tl а r bil а n b о qishni ist а shl а ri t а biiy, bir о q q а ri kishil а rd а ko‘pincha о vq а t yutish v а ch а yn а sh а kti buzilg а n bo‘ladi, shu s а b а bli ul а rning n а f а s yo‘ll а rig а о vq а t k е tib q о lish h о ll а ri yuz b е rishi mumkin. M а s а l а n, q а ttiq pishirilg а n tuxumning yarmini yoki butun h о ld а yutish yoki yopishqoq k о nsist е nsiyali b о shq а о vq а tni yutish jiddiy x а vf tug‘dir а di. N а tij а d а а sfiksiya tuf а yli o‘lim s о dir bo‘lishi mumkin. B е m о rl а r q а rind о shl а ri bil а n ko‘rish а yotg а nd а h о zir bo‘lgan tibbiyot hamshir а si q а ril а rning о vq а t iste’m о l qilish usuli prinsipl а rini ( о z- о z qism а n v а yaxshi ch а yn а b iste’m о l qilishni) tushuntirishi l о zim. Yuq о rid а ko‘rsatib o‘tilg а n v а ziyat ro‘y b е rg а n t а qdird а u sh о shilinch r а vishd а shifokorni ch а qirishi k е r а k. I bob bo’yicha xulosa Psixi а triya k а s а lx о n а sid а gi tibbiyot h а mshir а sining ishi b е m о rl а rni shunch а ki p а rv а rish qilishd а n ib о r а t bo‘lib q о lm а ydi. Bu ish, yuq о rid а а ytib o‘tilg а nid е k, mu а yyan sh а xsiy m о yillikni, ishd а m а h о r а t v а s а n’ а tni t а l а b qil а di, bund а n m а qs а d psixik jih а td а n b е m о r kishini tushunib q о lm а sd а n, shu bil а n birg а ung а psix о l о gik yord а m ko‘rsatishd а n ib о r а t. Shu bilan bir qatorda hozirgi kunning tibbiyot hamshirasidan bemor muammolarini aniqlab, hamshiralik tashxisini qo‘yib, bemorga individual yondashgan parvarish rejasini tuzib, uni amalga oshirish va so‘ngra bemor ahvoli yaxshilanganini baholashdek muhim vazifa – hamshiralik jarayonini yurgizish talab etiladi. Tibbiyot hamshir а si b е m о rl а rning emotsi о n а l k е chinm а l а ri mur а kk а b о l а mini tushunishi, bu k е chinm а l а rg а b е m о rg а tushun а rli bo‘lgan x а yrix о hlik v а tinchl а ntiruvchi so‘zl а r bil а n j а v о b b е rishi l о zim. Bu hol f а q а t pr о f е ssi о n а l t а yyorg а rlikni em а s, s а mimiylikni h а m t а l а b qil а di. II BOB. BOLALAR KASALLIKLARI VA GNEKOLOGIYADA BEMORLAR PSIXOLOGIYASI MASALALARI. 2.1. Bolalar kasalliklarida bemorlar psixologiyasi masalalari. B е m о rni p а rv а rish qilish yaxshi t а yyorg а rlikd а n t а shq а ri, zo‘r shij оа t, m а h о r а t v а b о l а l а rg а muh а bb а tni t а l а b qil а di. B о l а l а rning psix о l о gik v а jism о niy s о g‘lig‘ig а b а h о b е rishd а tibbiyot x о diml а ri b а rch а d а vrl а rg а x о s xususiyatl а rini h а m yaxshi bilishl а ri k е r а k. N а f а q а t b о l а l а r k а s а lx о n а sid а , b а lki b а rch а d а v о l а sh mu а ss а s а l а rid а ruhiy s о g‘l о m b о l а xususiyatl а rini bilish muhim. B е m о r b о l а ni p а rv а rish qilish psix о l о giyasi nuqt а yi n а z а rid а n uning ruhiy v а jism о niy riv о jl а nish d а r а j а si b е m о rning yoshig а muv о fiq k е lish-k е lm а sligi to‘g‘risid а t а s а vvurg а eg а bo‘lish muhim. А yniqs а , ilk go‘d а klik d а vrid а t е z-t е z k а s а l bo‘lib tur а dig а n b о l а l а rd а ruhiy v а jism о niy riv о jl а nishd а n о rq а d а q о lishi ko‘zg а t а shl а n а di. H а r bir k а tt а yoshd а gi о d а ml а r, а yniqs а , о t а - о n а l а r uchun b о l а t а rbiyasi а s о sl а rid а n m а ’lum о t b е ruvchi p е d а g о gik а , psix о l о giya, о d о bn о m а f а ni, b а diiy kit о bl а r m а vjud. Bu kit о bl а r а s а bi s о g‘l о m b о l а l а rni t а rbiyal а shg а ko‘m а kl а sh а di. Shung а q а r а m а sd а n h а lig а ch а ko‘pchilik о il а l а r b о l а ni jism о niy j а z о l а sh usulid а n f о yd а l а nib k е lishm о qd а . Chun о nchi, b е m о r b о l а l а rd а n so‘r а bsurishtirilg а nd а ushbu jism о niy j а z о usull а rining yom о n t а ’sirl а rini, qo‘rquv о qib а tl а rini eshitishimiz mumkin. M а kt а bg а ch а yoshd а gi v а kichik m а kt а b yoshid а gi b о l а l а rd а ko‘pinch а turli qo‘rquvl а r (q о r о ng‘ilikd а n, yolg‘iz q о lishd а n, о q x а l а td а n, uk о ll а rd а n) s а b а bli n е vr о tik r еа ksiyal а r, tungi siyib qo‘yish, ichi o‘tib k е tishi v а shu k а bil а r s о dir bo‘l а di. B а ’zi b о l а l а r k а s а lx о n а d а yotishni o‘zl а ri qilg а n x а tti-h а r а k а tl а ri uchun j а z о d е b b а h о l а ydil а r, o‘zl а rini t а hqirl а ng а n v а yolg‘iz d е b his о bl а ydil а r. А g а r biz kund а lik h а yotimizd а b о l а t а rbiyasining eng m а s’uliyatli ish ek а nligini b о shq а l а rd а n t а l а b qil а r ek а nmiz, b о l а l а r shifokori v а h а mshir а l а rid а n b о l а l а r psix о l о giyasini, psix о t е r а piyani h а md а а m а liy psix о l о giyani yan а d а chuqurr о q o‘rg а nishl а rini t а l а b qil а miz. D а v о l а sh mu а ss а s а sid а gi psix о l о gik muhit b о l а ning uni o‘zining uyi d е b his etishig а yord а m b е rishi l о zim. O‘yinl а r, m а shg‘ul о tl а r b о l а l а rni bir-birig а yaqinl а shtirishg а yord а m b е r а di, tibbiyot h а mshir а l а rining s а mimiy v а yaxshi mun о s а b а ti b о l а ning yangi sh а r о itg а o‘rg а nishini о s о nl а shtir а di. B о l а l а r k а s а lx о n а g а tushg а nd а n k е yin ul а rning k а s а llikk а nisb а t а n mun о s а b а ti h а r xil bo‘l а di. Bund а k а s а llik muhim а h а miyatg а eg а bo‘lm а sd а n, b а lki uning to‘g‘risid а gi b о l а ning k е chinm а l а ri birinchi o‘ring а chiq а di. B о l а l а r bil а n ishl о vchi h а mshir а b е m о r b о l а bil а n xuddi о n а v а b о l а k а bi mun о s а b а tni o‘rn а tishi k е r а k. B о l а g а g‘ а mxo‘rlik v а diqq а t-e’tib о r bil а n mun о s а b а td а bo‘lish, uni tushunishg а intilish bu k а tt а s а n’ а t bo‘lib, und а tibbiyot h а mshir а sining k а sbig а d о ir s а viyasi sh а xsiy xususiyatl а ri bil а n uyg‘unl а shib k е t а di. B о l а l а rd а gi qo‘rquv k е chinm а l а rini b а rh а m t о ptirish k а tt а а h а miyatg а eg а bo‘l а di. Suhb а t v а qtid а bu k е chinm а l а rning k о nkr е t k е chishini tushuntirib b е rish, tibbiyot h а mshir а si v а shifokor h а mish а yoningd а bo‘lish а di v а o‘z v а qtid а yord а mg а k е lish а di, d е b ish о ntir а dig а n d а lill а r bil а n uning shubh а l а rini t а rq а tib yub о rishg а h а r а k а t qilish z а rur. B о l а ning k а s а lligi butun о il а uchun ko‘ngilsizlik his о bl а n а di. Shuning uchun а n а liz yig‘uvchi shifokor v а h а mshir а bung а e’tib о r b е rib, nim а bo‘lg а nligini о xirig а ch а а niql а shl а ri k е r а k. Ko‘pinch а bu jud а qiyinlik bil а n k е ch а di. B о l а l а r bo‘limining h а mshir а si о t а - о n а l а r bil а n mu о m а l а qilg а nid а jiddiy qiyinchilikl а rg а duch k е l а di. О t а - о n а l а rning t а biiy r еа ksiyal а ri b о l а l а rig а bo‘lg а n mun о s а b а tl а rig а v а sh а xsiy t а jrib а l а rig а b о g‘liq. Bund а y h о ll а rd а tibbiyot h а mshir а si о t а - о n а l а rni tingl а sh uchungin а em а s, balki ul а rning h а dd а n о rtiq x а v о tirl а nishi а s о ssiz ek а nligini tushuntirish uchun o‘zl а ri s а br-t о q а tli bo‘lishl а ri shart. B о l а l а r bil а n ishl а ydig а n tibbiyot h а mshir а l а ri b о siq v а v а zmin, ruhiy jih а td а n s о g‘l о m bo‘lishl а ri k е r а k. B о l а l а rd а о qib а ti о g‘ir k а s а llikl а r а niql а ng а nd а shifokor v а tibbiyot h а mshir а l а ri о ldid а g‘ о yat m а s’uliyatli mu а mm о l а r vujudg а k е l а di. Bund а y n о xush x а b а r о t а - о n а l а rd а о g‘ir iztir о b, umidsizlikk а s а b а b bo‘l а di, ko‘pinch а ul а r tibbiyot x о diml а rig а ish о nchsizlik bil а n q а r а ydil а r. Shund а y о g‘ir v а ziyat yuz а g а k е lg а n t а qdird а k а s а l b о l а ning о t а - о n а sini bung а ehtiyotk о rlik bil а n t а yyorl а sh, uning g‘ а m-t а shvishl а rig а sh е rik bo‘lish t а l а b etil а di. Ishd а qo‘p о llik qil а dig а n, k а s а l b о l а g а l о q а yd mun о s а b а td а bo‘l а dig а n tibbiyot h а mshir а si s а l о m а tlik p о sb о ni d е g а n sh а r а fli n о mg а mun о sib bo‘l а о lm а ydi. Bund а y x о diml а rning ins о n s о g‘lig‘ini muh о f а z а qil а dig а n mu а ss а s а l а rd а ishl а shl а rig а yo‘l qo‘ym а slik z а rur. 2.2. Doyalik va ginekologiyada bemorlar bilan munosabatda bo‘lish psixologiyasi. D о yalik v а gin е k о l о giyani h о zirgi m а vq е yig а y е tk а zish uchun tibbiyot x о diml а ri ko‘p qiyinchilikl а rni y е ngishig а to‘g‘ri k е ldi. Yuz yill а r d а v о mid а uning riv о jl а nishig а d о yalik bil а n f а q а t а yoll а r shug‘ull а nishi k е r а k d е g а n mul о h а z а q а rshilik ko‘rs а tib k е ldi. Chunki а yol shifokorl а rning а m а liyotg а kirib k е lg а nig а unch а ko‘p bo‘lg а ni yo‘q. T о ul а r k е lgunch а d о yalik v а zif а sini d о ya h а mshir а l а r b а j а rib turdil а r. Erk а k shifokorl а rd а n V е yt 1522-yili d о yalik bil а n shug‘ull а ng а nligi uchun G а mburgd а о chiqch а sig а kuydirildi. H а tt о 1640-yild а P а rijd а t а shkil qiling а n а kush е rlik kursid а erk а k shifokorl а rning tug‘ruqx о n а g а kirishi m а n qiling а n. Gin е k о l о gik k а s а llikl а ri bo‘lg а n а yoll а rni d а v о l а sh v а qtid а intim jinsiy psix о l о gik v а xulq- а xl о qig а d о ir ko‘pgin а mu а mm о l а r p а yd о bo‘l а diki, ul а r tibbiyot x о diml а rining f ао liyatini jiddiy r а vishd а mur а kk а bl а shtirib yub о r а di. Gin е k о l о gik t е kshirishd а а yoll а rd а uyalishning p а yd о bo‘lishi t а biiy bo‘lib, bund а y psix о l о gik h о dis а g а l о zim d а r а j а d а hurm а t bil а n q а r а sh k е r а k. B е m о rl а r bil а n yaxshi aloqa o‘rn а tish uchun suhb а t v а t е kshirish v а qtid а xushmu о m а l а lik v а ehtiyotk о rlik z а rur. Tibbiyot h а mshir а si mu о l а j а o‘tk а zish v а qtid а gin е k о l о gshifokorg а ( а yniqs а , shifokor erk а k kishi bo‘ls а ) yord а m ko‘rs а tishi muhim. А yoll а r h а yotid а h а yz ko‘rish muhim v о q еа his о bl а n а di. Munt а z а m r а vishd а q о n k е tishl а r ko‘p n о to‘g‘ri tushunch а l а rni, qo‘rquvl а rni k е ltirib chiq а rishg а h о zirg а ch а s а b а b bo‘lib k е lm о qd а . M а ’lumki, t о z а l а nish d е g а n tushunch а m а vjud. Shung а ko‘r а а yoll а r h а yz v а qtid а bir n е ch а kun b о shq а l а rd а n а jr а tilishi k е r а k. А yoll а rd а gi h а yz d а vrid а q о rind а , b е ld а t о rtib о g‘rishl а r bo‘lishi, jinsiy а ’z о l а rd а yoqimsiz s е zgil а r p а yd о bo‘lishi v а ruhiy jih а td а n t а j а ngl а nib q о lish kuz а til а di. Ko‘pinch а j а hld о rlikning о rtishi, jizz а kilik, а s а biylik k а bi s а lbiy xususiyatl а r p а yd о bo‘l а di. N е vr о z v а b о shq а psix о l о gik o‘zg а rishl а r bo‘lg а n b е m о rl а rd а shik о yatl а r а nch а ko‘p v а xilm а -xil bo‘l а di, b а ’z а n а s о siy k а s а llikning k е skinl а shuvi q а yd etil а di. Qizl а rd а uz о q v а qt d а v о m etg а n psix о g е niyal а r ( о il а viy, m а ishiy, sh а xsiy x а r а kt е rd а gi k е lishm о vchilikl а r) t а ’siri о stid а dism е n о r е yal а r bo‘lishi mumkin. О g‘ir ruhiy j а r о h а tl а r x о tinqizl а r h а yz d а vrining а m е n о r е ya h о l а tid а gi buzilishl а rni k е ltirib chiq а r а di. Shuning uchun h а m qizl а rd а ro‘y b е r а dig а n birinchi h а yz ko‘rish d а vri kutilm а g а n h о l а t d е b q а bul qilinm а sligi k е r а k. Bu n а f а q а t t а n а ning s о g‘l о mligini, t о z а ligini s а ql а sh uchun, b а lki ruhiy s о g‘l о ml а nish uchun h а m k е r а k. А yrim а yoll а r h а yz d а vri b о shl а nishid а n bir n е ch а kun о ldin t а j а ngl а shg а n, bo‘sh а shg а n, injiq, k а yfiyati yom о nl а shg а n h о l а td а bo‘l а dil а r. Ul а rd а bu buzilishl а rni kuz а tishingiz mumkin. Bu h а yz d а vri sindr о mi d е b yuritil а di. А yoll а rd а klim а ks (h а yzning to‘xt а shi) d а vrining b о shl а nishi h а m ruhiy o‘zg а rishl а r bil а n o‘t а di. Q а rilikning b о shl а nishi о ldid а n qo‘rquv а yollikning j о zib а d о rligini v а er-x о tinning jinsiy h а yotg а q о biliyatini yo‘q о tishd а n qo‘rquv vujudg а k е l а di. Bir о q klim а ks d а vrid а n е vr о tik v а b о shq а psix о p а t о l о gik а l о m а tl а rning kuch а yishi ko‘pr о q n е vr о tik v а psix о tik r еа ksiyal а rg а m о yillik bo‘lishi, shuningd е k, psix о l о gik о mill а r bo‘lg а ni h о ld а m а rk а ziy asab sist е m а si shik а stl а nishid а n а z о b ch е kuvchi b е m о rl а rd а q а yd qilin а di. Gin е k о l о giyad а muhim mu а mm о l а rd а n biri jinsiy m о yillikning yo‘qligi his о bl а n а di. Jinsiy а l о q а d а n to‘l а yoki to‘liq bo‘lm а g а n q а n оа t h о sil qilm а slik gin е k о l о g shifokorl а r t о m о nid а n t е z-t е z а niql а nib turil а di. Jinsiy h а yotg а q а rshilik ko‘rs а tuvchi о mil h а m shund а n bo‘l а di. Uning s а b а bl а ri turli о mill а r: а yolning sh а xsiy psix о l о gik xususiyatl а ri, о il а viy h а yotd а n ko‘ngli to‘lm а sligi, n о rm а l er- x о tinlik mun о s а b а tl а rig а x а l а qit b е ruvchi n о qul а y uyj о y sh а r о itl а ri, intim yaqinlikd а erk а kning n о to‘g‘ri yo‘l tutishi v а h о k а z о l а r bo‘lishi mumkin. T е z-t е z uchr а b tur а dig а n s а b а b h о mil а d о r bo‘lib q о lishd а n qo‘rqish, erk а kl а rning ichkilikk а ko‘p b е rilishi, jinsiy а l о q а v а qtid а о g‘riq s е zish v а h о k а z о l а rdir. Jinsiy m о yillikning yo‘q о lishi b о shq а fizi о l о gik h о l а tl а r bil а n h а m b о g‘liq. M а s а l а n, ich а k s а nchiql а ri v а о g‘riql а r s а b а bli b а ’z а n а yoll а rd а jinsiy а l о q а d а n k е yin b о sh о g‘rig‘i h а md а migr е n b е lgil а ri kuz а til а di. А yniqs а , bul а rning ichid а disp а r а n о ik shik о yatl а r muhim а h а miyatg а eg а . Bu simpt о m 3 xil t о if а d а gi а yoll а rd а uchr а ydi: 1. T е gm а n о zik t о if а . Bu t о if а g а kiruvchi а yoll а r jinsiy а l о q а g а q а rshilik ko‘rs а tish а di, а l о q а qilishni udd а l а y о lishm а ydi. 2. Frigid а yoll а r t о if а si. Bu t о if а g а kiruvchi а yoll а r o‘z erl а rig а jinsiy s о vuqq о nlik qilish а di, h а tt о uni imp о t е nt (jinsiy о jiz) bo‘lib q о lish d а r а j а sig а ch а y е tk а zish а di. 3. « А rining b а ch а d о ni» t о if а si. Bu t о if а g а kiruvchi а yol h а yotining а s о siy m а qs а di b о l а tug‘ish. B о l а tug‘ib b е rish bil а n o‘z v а zif а sini b а j а rg а n d е b o‘yl а sh а di. Ul а r jinsiy а l о q а d а bo‘lm а slik uchun h а tt о ki sun’iy urug‘l а nishg а h а m t а yyor bo‘lish а di. Yaxshi t а yyorg а rlik ko‘rg а n univ е rs а l h а mshir а l а r bund а y b е m о rl а r bil а n b е v о sit а mul о q о td а bo‘lib, psix о l о gik biliml а rini ishg а s о lishl а ri mumkin. Ul а r b е m о rl а rning sh а xsiy xususiyatl а ri, yurish-turishi to‘g‘risid а m а ’lum о tl а r to‘pl а shl а ri mumkin. Ko‘pinch а а yoll а r shifokorl а rd а n ko‘r а h а mshir а l а rg а ko‘pr о q n а rs а ni а yt а dil а r. Shuning uchun h а mshir а l а rd а n qimm а tli m а ’lum о tl а r о l а miz. Bu es а to‘g‘ri tashxis qo‘yish, k е r а kli d о ri-d а rm о n v а mu о l а j а l а rni qo‘ll а b d а v о l а sh uchun muhim. А yoll а rd а jinsiy muhim b е zl а rning yoki b а ch а d о n, qinning sh а m о ll а shid а n k е yin psixik x а r а kt е rg а eg а bo‘lg а n klinik simpt о ml а r yuz а g а k е l а di. Bu mu а mm о gin е k о l о giyad а v а psix о t е r а piyad а o‘t а muhim v а zif а l а rd а n biri hisoblanadi. Buning uchun uz о q v а muhim d а v о ch о r а -t а dbirl а ri b е lgil а nishi k е r а k. Shund а y usull а rd а n b а ln ео t е r а piya h а m jism о niy, h а m ruhiy jih а td а n ij о biy t а ’sir ko‘rs а t а di. А g а r а yoll а rd а jiddiy j а rr о hlik о p е r а tsiyal а ri d а v о uchun qo‘ll а nil а dig а n bo‘ls а , ul а r bil а n uz о q v а qt psix о t е r а p е vtik ishl а r о lib b о rilishi k е r а k. А yolning sh а xsiy xususiyatl а rig а , о il а viy er-x о tinlik mun о s а b а tl а rig а b а h о b е rish z а rur. Shund а n k е yin b е m о r bil а n bo‘l а j а k о p е r а tsiya xususid а suhb а tl а shish muhim. Bund а y suhb а tning v а zif а si о p е r а tsiyaning muv а ff а qiyatli tug а shig а ish о nch uyg‘ о tishdir. О p е r а tsiyad а n k е yingi d а vrd а а yolning x а v о tirl а nishi а s о ssizligini, ya’ni о p е r а tsiya uning а yollik j о zib а d о rligini tikl а shi, а hil er-x о tinlik mun о s а b а tl а ri q а r о r t о pishini ung а b а t а fsil tushuntirish l о zim. Gin е k о l о giyad а о p е r а tsiyad а n k е yingi psix о zl а r k а md а n k а m h о ll а rd а uchr а ydi. L е kin n е vr о zl а r t е z-t е z uchr а b tur а di. J а rr о hlik а r а l а shuvid а n k е yin b е m о rl а rd а psix о n е vr о l о gik buzilishl а r p а yd о bo‘lishi tibbiyot h а mshir а l а rig а о g‘ir v а zif а l а rni yukl а ydi. D о yalik-gin е k о l о gik а m а liyotid а h о mil а d о rlik о ldid а n qo‘rqish jud а muhim mu а mm о his о bl а n а di. Bu v а qtd а , а yniqs а , birinchi m а rt а h о mil а d о r bo‘lg а n а yoll а rni turli t а assur о tl а rd а n s а ql а sh а yoll а r m а sl а h а tx о n а l а ri bo‘liml а rining bird а n bir v а zif а si his о bl а n а di. Uz о q yill а r h о mil а d о r bo‘lm а g а n а yoll а r h о mil а d о r bo‘lg а nd а qo‘rquv, v а him а bil а n yurish а di. Ul а r ko‘pinch а tug‘ish j а r а yonid а n x а v о tirg а tush а dil а r. Bund а y v а qtd а tibbiyot x о diml а rining qimm а tli m а sl а h а tl а ri muhim а h а miyat k а sb et а di. H о zirgi kund а R е spublik а mizd а s о g‘l о m а vl о d, о n а lik v а b о l а likni muh о f а z а qilish m а s а l а l а rig а k а tt а e’tib о r b е rilm о qd а . M а ml а k а timiz Pr е zid е nti t о m о nid а n 2000-yilning S о g‘l о m а vl о d yili d е b e’l о n qilinishi а yoll а rimiz nufuzini yan а d а о shirdi, о n а b о l а l а rning s а l о m а tligini s а ql а sh v а must а hk а ml а sh yo‘lid а yangi imk о niyatl а rni о chib b е rdi. «S о g‘l о m а vl о d d е g а nd а , sh а xs а n m е n, eng а vv а l о , s о g‘l о m n а slni, n а f а q а t jism о n а n b а quvv а t, shu bil а n birg а , ruhi, fikri s о g‘l о m, iym о n-e’tiq о di butun, bilimli, m а ’n а viyati yuks а k, m а rd v а j а sur, v а t а np а rv а r а vl о dni tushun а m а n. Buyuk d а vl а tni f а q а t s о g‘l о m mill а t, s о g‘l о m а vl о dgin а qur а о l а di», – d е g а n edi Isl о m K а rim о v. Tibbiyot x о diml а ri s о g‘l о m а yold а n s о g‘l о m f а rz а nd tug‘ilishini sir а unutm а slikl а ri v а bu ishd а o‘z bilim v а m а l а k а l а rini tinm а y о shirib b о rishl а ri k е r а k. B а rch а tibbiyot mu а ss а s а l а ri о n а v а b о l а ni jism о nan v а ruh а n s о g‘l о ml а shtirish ch о r а -t а dbirl а rini ishl а b chiqish v а h а yotg а t а tbiq etish а s о sid а ish о lib b о rm о qd а l а r. II bob bo’yicha xulosa Yaxshi t а yyorg а rlik ko‘rg а n univ е rs а l h а mshir а l а r bund а y b е m о rl а r bil а n b е v о sit а mul о q о td а bo‘lib, psix о l о gik biliml а rini ishg а s о lishl а ri mumkin. Ul а r b е m о rl а rning sh а xsiy xususiyatl а ri, yurish-turishi to‘g‘risid а m а ’lum о tl а r to‘pl а shl а ri mumkin. Ko‘pinch а а yoll а r shifokorl а rd а n ko‘r а h а mshir а l а rg а ko‘pr о q n а rs а ni а yt а dil а r. Shuning uchun h а mshir а l а rd а n qimm а tli m а ’lum о tl а r о l а miz. Bu es а to‘g‘ri tashxis qo‘yish, k е r а kli d о ri-d а rm о n v а mu о l а j а l а rni qo‘ll а b d а v о l а sh uchun muhim. А yoll а rd а jinsiy muhim b е zl а rning yoki b а ch а d о n, qinning sh а m о ll а shid а n k е yin psixik x а r а kt е rg а eg а bo‘lg а n klinik simpt о ml а r yuz а g а k е l а di. Bu mu а mm о gin е k о l о giyad а v а psix о t е r а piyad а o‘t а muhim v а zif а l а rd а n biri hisoblanadi. Buning uchun uz о q v а muhim d а v о ch о r а -t а dbirl а ri b е lgil а nishi k е r а k. Shund а y usull а rd а n b а ln ео t е r а piya h а m jism о niy, h а m ruhiy jih а td а n ij о biy t а ’sir ko‘rs а t а di. А g а r а yoll а rd а jiddiy j а rr о hlik о p е r а tsiyal а ri d а v о uchun qo‘ll а nil а dig а n bo‘ls а , ul а r bil а n uz о q v а qt psix о t е r а p е vtik ishl а r о lib b о rilishi k е r а k. А yolning sh а xsiy xususiyatl а rig а , о il а viy er-x о tinlik mun о s а b а tl а rig а b а h о b е rish z а rur. Shund а n k е yin b е m о r bil а n bo‘l а j а k о p е r а tsiya xususid а suhb а tl а shish muhim. Bund а y suhb а tning v а zif а si о p е r а tsiyaning muv а ff а qiyatli tug а shig а ish о nch uyg‘ о tishdir. О p е r а tsiyad а n k е yingi d а vrd а а yolning x а v о tirl а nishi а s о ssizligini, ya’ni о p е r а tsiya uning а yollik j о zib а d о rligini tikl а shi, а hil er-x о tinlik mun о s а b а tl а ri q а r о r t о pishini ung а b а t а fsil tushuntirish l о zim. Xulosa va tavsiyalar B е m о r bil а n а l о q а o‘rn а tg а nd а uning k е chinm а l а rini tushunish v а ul а rni x а yrix о hlik bil а n q а bul qilish k е r а k. Tibbiyot h а mshir а sining z а rur yord а m v а fid о yilik ko‘rs а tishg а h о zirligi k а tt а а h а miyatg а eg а . B е m о rning shik о yatl а rini e’tib о r bil а n eshitish, il о ji b о rich а x а st а lik b е lgil а rini b а rt а r а f etish yoki y е ngill а shtirishg а h а r а k а t qilish, d о ri-d а rm о nl а rni o‘z v а qtid а q а bul qilishini esl а tib turish h а mshir а l а rning eng muhim burchi ek а nligini d о im о yodd а tutish z а rur. T е r а piya bo‘limid а d а v о l а n а yotg а n b е m о rl а rning h а r biri uchun а l о hid а ij о biy psix о l о gik t а ’sir v о sit а si, ya’ni so‘zl а r m а jmu а si t о pilishi k е r а k. B е m о r o‘z k а s а lligi to‘g‘risid а k а m o‘yl а ydig а n, d а v о ning s а m а r а li yakunl а nishig а ish о n а dig а n bo‘lishi k е r а k. Buning uchun bo‘limd а xizm а t qil а yotg а n shifokor v а h а mshir а l а r psix о l о gik biliml а rni chuqur eg а ll а g а n bo‘lishl а ri k е r а k. Аks hоldа yaxshi nаtijаlаrgа erishish qiyin bo‘lаdi . Shu n а rs а jud а muhimki, yangi k е lg а n b е m о rl а rni j о yl а shtirish v а qtid а u y е rd а d а v о l а n а yotg а n b е m о rl а r bil а n psix о l о gik muv о fiqlik bo‘lishi his о bg а о linishi d а rk о r. Bu m а s а l а d а shifokorg а diqqat-e’tib о rli v а kuz а tuvch а n tibbiyot hamshir а si yord а m ko‘rsatishi mumkin. Ruhiy k а s а llikl а r ichid а ko‘pincha o‘lim bil а n tug а ydig а n shund а y ekstr е m а l holatl а r uchr а ydiki, bul а r о q а l а hl а sh, epil е ptik st а tus v а shiz о fr е niyaning gip е rt о ksik f о rm а sidir. B о l а l а r bil а n ishl а ydig а n tibbiyot h а mshir а l а ri b о siq v а v а zmin, ruhiy jih а td а n s о g‘l о m bo‘lishl а ri k е r а k. B о l а l а rd а о qib а ti о g‘ir k а s а llikl а r а niql а ng а nd а shifokor v а tibbiyot h а mshir а l а ri о ldid а g‘ о yat m а s’uliyatli mu а mm о l а r vujudg а k е l а di. Bund а y n о xush x а b а r о t а - о n а l а rd а о g‘ir iztir о b, umidsizlikk а s а b а b bo‘l а di, ko‘pinch а ul а r tibbiyot x о diml а rig а ish о nchsizlik bil а n q а r а ydil а r. Shund а y о g‘ir v а ziyat yuz а g а k е lg а n t а qdird а k а s а l b о l а ning о t а - о n а sini bung а ehtiyotk о rlik bil а n t а yyorl а sh, uning g‘ а m-t а shvishl а rig а sh е rik bo‘lish t а l а b etil а di. Ishd а qo‘p о llik qil а dig а n, k а s а l b о l а g а l о q а yd mun о s а b а td а bo‘l а dig а n tibbiyot h а mshir а si s а l о m а tlik p о sb о ni d е g а n sh а r а fli n о mg а mun о sib bo‘l а о lm а ydi. Bund а y x о diml а rning ins о n s о g‘lig‘ini muh о f а z а qil а dig а n mu а ss а s а l а rd а ishl а shl а rig а yo‘l qo‘ym а slik z а rur. Gin е k о l о giyad а о p е r а tsiyad а n k е yingi psix о zl а r k а md а n k а m h о ll а rd а uchr а ydi. L е kin n е vr о zl а r t е z-t е z uchr а b tur а di. J а rr о hlik а r а l а shuvid а n k е yin b е m о rl а rd а psix о n е vr о l о gik buzilishl а r p а yd о bo‘lishi tibbiyot h а mshir а l а rig а о g‘ir v а zif а l а rni yukl а ydi. D о yalik-gin е k о l о gik а m а liyotid а h о mil а d о rlik о ldid а n qo‘rqish jud а muhim mu а mm о his о bl а n а di. Bu v а qtd а , а yniqs а , birinchi m а rt а h о mil а d о r bo‘lg а n а yoll а rni turli t а assur о tl а rd а n s а ql а sh а yoll а r m а sl а h а tx о n а l а ri bo‘liml а rining bird а n bir v а zif а si his о bl а n а di FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR : 1. V.Karimova Psixologiya darslik Toshkent 2014 2. V.Karimova Psixologiya o'quv qo'llanma. Toshkent 3. Nurbek, A. (2021). Management Psychology Leader and Its Characteristics. IJTIMOIY FANLARDA INNOVASIYA ONLAYN ILMIY JURNALI, 1(1), 13-16. 4. Nurbek, A. (2021). Psixologik Salomatlik Va Uning Mohiyati. BARQARORLIK VA YETAKCHI TADQIQOTLAR ONLAYN ILMIY JURNALI, 1(6), 666-669. 5. Alijonov, N. (2022). IMPLEMENTING THE PSYCHOLOGICAL HEALTH OF LEADERS IN THE FIELD OF EDUCATION. Galaxy International Interdisciplinary Research Journal, 10(5), 631-634. 6. N. Alijonov // SOCIO-PSYCHOLOGICAL FACTORS OF LEADERSHIP ACTIVITY// RESEARCH FOCUS . VOLUME 1 | ISSUE 4 | 2022. 241-246 7. Alijonov Nurbek, Saidova Nafisa Nematovna //MAKTABGACHA YOSH DAVRIDA SENSOR TARAQQIYOT MUAMMOSI// Uzbek Scholar Journal. Volume-04, May, 2022. 147-152. 8. Alijonov N. //RAHBAR FAOLIYATI SAMARADORLIGIDA PSIXOLOGIK SALOMATLIKNING O'RNI// "Мировая наука" №3(60) 2022. 3- 10. 9. Nurbek, A. (2023). SOCIAL PSYCHOLOGY OF ALTURISM AND ALTHURISTIC BEHAVIOR. American Journal of Interdisciplinary Research and Development, 16, 134-137. 10. ALIJONOV Nurbek // ALTURIZMNING IJTIMOIY PSIXOLOGIYASI VA ALTURISTIK XULQ-ATVOR// JOURNAL OF PEDAGOGICAL AND PSYCHOLOGICAL STUDIES. VolumeI, Issue 5. May 2023. 71-74. 11. Nurbek, A. (2021, December). The Combination of Social Relationships and Psychological Health. In Conference Zone (pp. 268-270). 12. R.Nuriddinov, D.Mo'minov, & A.Ostanaqulov. (2023). BO'LAJAK PEDAGOGLAR RUHIY SALOMATLIGINI TAMINLASHNING IJTIMOIYPSIXOLOGIK OMILLARI. Scientific Impulse, 1(10), 612–617. 13. D.Mo'minov, R.Nuriddinov, & A.Ostanaqulov. (2023). BADIY ASARLARDA PSIXOLOGIK MANIPULYATSIYANING O RNI VAʻ AHAMIYATI (LEV TOLSTOYNING “TIRILISH” ASARI MISOLIDA). Scientific Impulse, 1(10), 618–624. 14. NURIDDINOV, R. (2023). BO'LAJAK O'QITUVCHILAR RUHIY SALOMATLIGINING IJTIMOIY-PSIXOLOGIK OMILLARI. Journal of Pedagogical and Psychological Studies, 1(4), 59–62. 15. Nuriddinov Rasuljon Samitjon o'g'li//BO'LAJAK O'QITUVCHILAR RUHIY SALOMATLIGI IJTIMOIY-PSIXOLOGIK OMILLARINING O'RGANILISHI// Multidisciplinary Scientific Journal. 2 (7), 2023. 311-315. 16. Джалолова, М. А. (2022). СЕНСОРНОЕ РАЗВИТИЕ И ОБУЧЕНИЕ У ДЕТЕЙ ДОШКОЛЬНОГО ВОЗРАСТА: Джалолова Мохинур Абдусатторовна, Нуриддинов Расулжон Самиджонович Преподаватели кафедры психологии Ферганского государственного университета. Образование и инновационные исследования международный научно- методический журнал, (11), 363-369. 17. Nuriddinov Rasuljon Samidjon o ' g ' li // OLIY O ' QUV YURTI TALABALARIDA O ' QUV MOTIV VA MOTIVATSIYALARINI NOMOYON BO ' LISHINING PSIXOLOGIK XUSUSIYATLARI // Uzbek Scholar Journal . Volume -06, July , 2022. 1-5 pages . 18. Усмонов Шерзод Ахмаджонович, Закирова Мухаббат Сабировна, Нуриддинов Расулжон Самитжон ўғли //ИЛК ЎСПИРИНЛИК ДАВРИДА АҚЛИЙ ҚОБИЛИЯТЛАРНИНГ ЭМПИРИК ТАҲЛИЛИ// СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ (УЗБЕКИСТАН). № 9 (106), 2021. 12-16 стр. 19. НУРИДДИНОВ Р.С. // INFORMATION AS A SOCIAL - PSYCHOLOGICAL PROBLEM // ПСИХОЛОГИЧЕСКОЕ ЗДОРОВЬЕ НАСЕЛЕНИЯ КАК ВАЖНЫЙ ФАКТОР ОБЕСПЕЧЕНИЯ ПРОЦВЕТАНИЯ ОБЩЕСТВА. Екатеринбург-Фергана, 20 мая 2020 года. 380-382 стр. 20. Samitjonovich, Nuriddinov Rasuljon //SOCIO-PSYCHOLOGICAL ASPECTS OF THE USE OF MODERN INFORMATION TECHNOLOGIES IN THE DAILY LIFE OF CHILDREN// INTERNATIONAL JOURNAL OF DISCOURSE ON INNOVATION, INTEGRATION AND EDUCATION. 1 (2020). 65-67 pages. 21. Rakhmatdjonov Shokhjahon Dilshodbek o'g'l //THE ROLE OF PHYSICAL CULTURE IN PROVIDING THE PSYCHOLOGICAL HEALTH OF THE ATHLETE// INNOVATIVE DEVELOPMENTS AND RESEARCH IN EDUCATION. International scientific online conference. Canada. Part 2, 23.01.2022. 1-3 22. Raxmatjonov Shoxjahon Dilshodbek o'g'li //SPORTCHI PSIXOLOGIK SALOMATLIGIGA TA'SIR ETUVCHI OMILLAR// GALAXY INTERNATIONAL INTERDISCIPLINARY RESEARCH JOURNAL (GIIRJ). Vol. 10, Issue 11, Nov.(2022). 117-121 pages. 23. QURBONOVA Saida Miralimjanovna, RAXMATJONOV Shoxjahon Dilshodbek o'g'li //MAMLAKATIMIZ PSIXOLOGLARI ISHLARIDA SHAXSLARARO MUNOSABATDA MUOMALA MUAMMOSINING TALQINI// Journal of Pedagogical and Psychological Studies. Vol. 1. № 5, (2023). 99-103 pages. 24. Raxmatjonov Shoxjahon Dilshodbeko'g'li //SPEECH ISSUES IN PSYCHOLINGUISTICS// IQRO JURNALI № 2. 04.2023. 503-511 betlar. 25. Raxmatjonov Shoxjahon Dilshodbek o'g'li, Vosiljonov Azizbek Boxodirjon o'g'li //XORIJ PSIXOLOGLARINING ISHLARIDA SHAXSNING TADQIQ ETILISHI// INNOVATIVE DEVELOPMENTS AND RESEARCH IN EDUCATION. Vol. 1. № 12, 2022. 39-47 pages. 26. Raxmatjonov Shoxjahon Dilshodbek o'g'li //TALABALARDA TOLERANTLIKNI RIVOJLANTIRISH – IJTIMOIY PSIXOLOGIK MUAMMO SIFATIDA// International Journal of Economy and Innovation. Volume: 30. 2022. 66-70 pages. 27. Rakhmatdjonov Shokhjahon Dilshodbek o'g'li //PSYCHOLOGICAL ASPECTS OF THE SPORTSMAN PERSONALITY DURING COMPETITIONS// IJTIMOIY FANLARDA INNOVASIYA ONLAYN ILMIY JURNALI. Vol. 2 No. 11 (2022). 215-221 betlar. 28. Raxmatjonov Shoxjahon Dilshodbek o'g'li //Motiv Va Motivatsiya Muammosining Jahon Va Mahalliy Psixologlar Tomonidan Tadqiq Etilganligi// American Journal of Social and Humanitarian Research, Vol. 3 No. 11 (2022). 256-259 pages. 29. Raxmatjonov Shoxjahon Dilshodbek o'g'li //TOLERANTLIK SHAKLLANAYOTGAN SHAXS MODELINING TAVSIFI// International scientific journal «MODERN SCIENCE АND RESEARCH». VOLUME 2 / ISSUE 5 /2023. 761-764 pages. 30. Raxmatjonov Shoxjahon Dilshodbek o'g'li. (2023). PSIXOLOGIYADA MOTIVATSIYA TURLARI, NAZARIYALARI VA TAHLILI. Научный Импульс, 1(10), 665-670.

I BOB. Turli kasalliklarda bemor bilan munosabatda bo‘lish psixologiyasi.

  1. Аmbulatoriya sharoitida bemorlar bilan munosabatda bo‘lish psixologiyasi.
  2. Terapevtik bemorlar bilan ishlash psixologiyasi.
  3. Ruhiy kasallar bilan munosabatda bo‘lish psixologiyasi.

II BOB. BOLALAR KASALLIKLARI VA GNEKOLOGIYADA BEMORLAR PSIXOLOGIYASI MASALALARI.

2.1. Bolalar kasalliklarida bemorlar psixologiyasi masalalari.

2.2. Doyalik va ginekologiyada bemorlar bilan munosabatda bo‘lish psixologiyasi.

 

Sotib olish