Dokument ma'lumotlari

Narxi 12000UZS
Hajmi 1.9MB
Xaridlar 3
Yuklab olingan sana 21 Aprel 2024
Kengaytma docx
Bo'lim Referatlar
Fan Energetika

Sotuvchi

Nodirshox

Ro'yxatga olish sanasi 21 Aprel 2024

3 Sotish

Bir va Uch fazali O’zgaruvchan toklarda diod ko’priklarini qo’llanilishi va sxemalari va diagrammalari.

Sotib olish
Mavzu: Bir va Uch fazali O‘zgaruvchan toklarda diod ko‘priklarini qo‘llanilishi va sxemalari va diagrammalari. Reja: 1. Kirish 2. Birinchi yarim davrli To‘g‘irlagichning ishlash sxemasini o‘rganish. 3. Ikkinchi yarim davrli To‘g‘irlagichning bir fazali ko‘priksimon sxemadagi ishlash prinsipini o‘rganish. 4. Uch fazali O‘zgaruvchan toklarda diod ko‘priklarini qo‘llanilishi 5. Foydalanilgan adabiyotlar Yarim o ʻ tkazgichli diod yarim o ʻ tkazgichning kristali hisoblanib , unda t е xnologik usullardan biri qullanilib , el е ktrik n - p o ʻ tish hosil qilingan . Kristalda bu n-p o tishni hosil qilgan ikki soha chеgaralariga tok o tkazuvchiʻ ʻ simlardan tayyorlangan chiqqichlar eritib yoki kavsharlab ulanadi. Diodning hamma sistеmasi shisha, mеtall, sopol yoki maxsus prеsslangan smoladan tayyorlangan korpusga joylashtiriladi. n-p o tishning ʻ konstruksiyasiga qarab yarim o tkazgichli diodlar nuqtaviy kontaktli va yassi ʻ diodlarga bo linadi. ʻ 1-rasm. Yarim o tkazgichli diodlarni turlarini ko rinishi. ʻ ʻ Birinchi elеmеnt (harf yoki raqam) dastlabki foydalanilgan matеrialni bildiradi: G yoki 1-gеrmaniy: K yoki 2-krеmniy: A yoki 3- arsеnid galliy. Ikkinchi elеmеnt (harf) diodning turini k oʻ rsatadi: D - umumiy diodlar, I-tunnеlli, S- stabilitronlar, V-varikaplar, S-to g rilagich ustunchalar, A-yorug lik diodlari va hokazo. ʻ ʻ ʻ Uchinchi elеmеnt- son, diodning xususiyatini aniqlaydi. Bu son quyidagilarni bildiradi: 1. To g rilagich diodlarda: 1-kam quvvatli, to g ri tokning o rtacha qiymati 0,3 A dan ʻ ʻ ʻ ʻ ʻ ortmaydi; 2-o rtacha quvvatli, ʻ I to g ʻ ʻ ≤10 A ; 4-univеrsal, ish chastotasi 10 3 mGs gacha. o Past quvvatli P<1W gacha, o O‘rta quvvatli 1W<P<10 W o Katta quvvatli 10W<P diodlar. 2. Yuqori chastotali diodlarda: 1-aralashtirgichli; 2-dеtеktorli; 7-gеnеratorli. 3. Impulsli diodlarda: ularda raqamning uchinchi elеmеnti shartli ravishda tеskari qarshilikni tiklashga kеtgan vaqtni ko rsatadi: 5-150 ns dan ko p; 6-30 dan 150 ns ʻ ʻ gacha; 7-5 dan 30 ns gacha; 8-1 dan 5 ns gacha; 9= 1 ns dan kam. 4. Tunnеlli diodlarda: 1-kuchaytirgichli; 2-gеnеratorli. 5. Stabilitron diodlarda: uchinchi elеmеnt quvvat indеksini bеlgilaydi. T o ʻ rtinchi va b е shinchi el е m е ntlar (sonlar) diodlarni ng ishlab chi q arish tartibini (01 dan 99 gacha) b е lgilaydi. Oltinchi el е m е nt ( h arf) diodning turlarini ani q laydi. Masalan. «GD 412 A» quyidagicha o qiladi: G-gеrmaniyli, D-yarim o tkazgichlidiod, ʻ ʻ 4-univеrsal, 10 3 mGs ish chastotasigacha, 12- ishlab chiqilish nomеri; A-A guruhi. KS168B - krеmniyli yarim o tkazgichli stabilitron, quvvati 0,3 Vt dan kam, stabilizasiya ʻ kuchlanishi 10 V gacha, B-guruh. SO4203-7A "Diodlar" tajriba platasi har xil diodlarni o rganishga mo ljallangan va uch ʻ ʻ turli sxemalardan tashkil topgan. Bunda diodlar va stabilitronlarning asosiy xususiyatlari o rganib chiqiladi ʻ Quyidagi 2-rasmda diodni multimetr yordamida uning ishchi xolatini tekshirish sxemasi ko‘rsatilgan. 2- rasm. Diodni multimetr yordamida uning ishchi xolatini tekshirish sxemasi Diodni birgina multimetr yordamida emas balki voltmeter yordamida ham tekshirishimiz mumkin bunda bizga kerak, O‘zgarmas tok manbai, resistor, diod va voltmeter. Quyidagi sxema ko‘rinishida ularni yig‘amiz. Tekshirish ketma ketligi diodning qutblarini 2 – safar tekshirganimizda teskari tartibda ulab ko‘ramiz va natijalarni to‘ldirib boramiz. 3-rasm. Diodni multimetr yordamida diodni ishchi xolatini tekshirish sxemasi D229B diodimizni ichki qismida nimalardan tashkil topgan.? Diod ko‘priklari Biz yuqorida diodni ishchi xolatdami yoki yoqligini faqatgina bitta diod bilan tekshirgandik. Diod ko‘prigida esa 4 ta diod bor xop bu holatda uni qanday tekshiramiz.? 4-rasm Diod ko’prigining umumiy sxemasiDiodlarning xususiyatlaridan biri uning qutblarga ega ekanligi. Agar multimetrimiz bilan svetodiodimizni qutblari bir xil mos tushsa svetodiodimiz yonadi, aks xolda yonmaydi. Bu rasmda svetodiodni qutblari mos xolda ulangan sxemasi ko’rsatilgan. Bizda diod ko‘prigining shartli elektr sxemasi bor bajarish ketma-ketligi quyidagicha bo‘ladi 1-BOSQICH 2-BOSQICH 3-BOSQICH 4- BOSQICH 3-Fazali diod ko‘prigi Biz yuqorida diodni va diod ko‘priklarini ishlash prinsipi, sxemasi ,va ularni ishchi xolatini qanday tekshirishni o‘rgandik. Mavzuga yanada chuqurroq kiradigan bo‘lsak endi 3- fazali o‘zgaruvchan tok zanjiralarida diod ko‘prigini qanday qurishni va tekshirishni o‘rganamiz. 5-rasm 3 fazali diod ko’prigining umumiy sxemasi Quyidagi rasmda uch fazali diod ko‘prigi sxemasi keltirilgan. Bu sxemani uch fazali tok zanjirlari uchburchak va yulduzcha ulangan sxemalarda qo‘llash mumkin. Bizda bir savol tug‘ilishi mumkin. uch fazali tok zanjiri yulduzcha shaklda neytral sim ham mavjud bo‘lsin bunday xolatda neytral sim qayerga ulanadi.? Ko‘pgina diod ko‘prigining konstruksiyalari universal qilib tayyorlanadi. 7 va 8 diodlar uchun joy qoldiriladi zarurat bo‘lganda qo‘shimcha sifatida qo‘shish uchun. Tekislovchi filtrlar. Tekislovchi filtrlardan kuchlanishni iste’molchining ishlash rejasiga tug’rilab berishda foydalaniladi.Кю= U m U ю , pulsatsiya koeffitsienti. U m – kuchlanishning amplituda qiymati. U yu – urtacha kuchlanish. Filtrning sifat darajasini tekislash koeffitsienti baxolaydi. K s - To‘g‘irlagich koeffitsienti K f - filtr koeffitsienti K t q K s / K f - tekislash koeffitsienti. 6-rasm Tekislovchi filtrlarU кир С U юR R юU кир С U юL R ю U кир С 2 U юL R ю С 1 U кир С 1 U юR R ю С 2a) в) г)б ) Tekislovchi filtrlar virtual stendda bajarib ko’ramiz. Multisim 11. 0 dasturiy paketini yuklaydi va talabaga kerakli kursatmalarni beramiz. Dastur oynasida bizga kerakli elementlarning funksiyalari joylashtirilgan bo’ladi. Bir fazali To‘g‘irlagich sxemalari yig’amiz: Birinchi navbatda instrumentlar panelidan sxemadagi elementlar majmui ochiladi va tanlanadi. Xar bir elementlar va ularning parametrlari quyiladi. Buning uchun element ustiga ko’rsatgich keltirilib «sichqoncha»ning chap tugmachasi 2-marta bosiladi Bir yarim davrli To‘g‘irlagich sxemasi yig‘iladi. Ossilograf instrumentlar panelining yuqori qismidan olinadi va sxemaga ulanadi. Sxema yig‘ilgandan so‘ng «qo‘shgich» tugmachasi bosiladi va To‘g‘irlagich xarakteristikasi olinadi. Agar sxema noto‘g‘ri yig‘ilgan yoki elementlar parametrlari xato tanlangan bo‘lsa «qushgich» tugmachasi bosilmaydi va xatolik tug‘risida ma’lumot ekranda paydo buladi. To‘g‘irlagichga G-simon (RC, LC) filtrlarni ulab yuqoridagi amal bajariladi va xarakteristikalar olinadi. To‘g‘irlagichga P-simon (CRC, CLC) filtrlarni ulab yuqoridagi amal bajariladi va xarakteristikalar olinadi. Uch fazali tok To‘g‘irlagichlarini o‘rganish. Uch fazali to‘g‘irlagichlar katta va urta kuvvatli kurilmalarda kullaniladi. Uch fazali to‘g‘irlagichlar xam bir fazali to‘g‘irlagichlar kabi bir yarim davrli va ikki yarim davrli turlarga bulinadi. Bir yarim davrli uch fazali to‘g‘irlagich elektr sxemasi quyidagicha: Rasm - 7. Bir yarim davrli uch fazali to‘g‘irlagich a- sxemasi, b- grafigi Bu ulanishda transformatorning ikkilamchi chulgami yulduz usulida ulangan bulib, ularning erkin uchlariga D 1 , D 2 , D 3 diodlar ulangan buladi. Davrning 1/3 qismi T/3T/3 T/3 T/3 T/3 б ) U 0 U dU a t tU cU b U dU a) davomida bitta fazaning kuchlanishi boshqalarga nisbatan yuqoriroq bulib, usha fazaga ulangan diod ochiq buladi va yuklama orqali tok o’tkazadi. Davrning keyingi 1/3 qismi davomida boshqa diod ochiladi va xakozo. Vaqt diagrammalaridan kurinadiki, ventillar navbat bilan ishlaydi va xar bir davrning uchdan biriga, anodi esa ochiq ventilda boshqa biriga, anodi esa ochiq ventilda boshka ikki (ochik) ventillarning potensialidan katta buladi. Sxemadan kurinib turibdiki rezistordagi tug’rilangan tok uchta ventildan bir xil ishora va yunalish bilan chiqayotgan toklarning yigindisiga teng, ya’ni umumiy tok xar bir fazadagi ventillardan o’tgan toklarning yigindisiga teng i yu = i V1 + i V2 + i V3 (1) u xolda bir davrda bitta ventildan o’tayotgan tokning o’rtacha qiymati quyidagicha aniqlanadi.Iурт = Iю 3 , (2) Ikkilamchi chulg’amdan chikayotgan tokning haqiqiy qiymati quyidagicha aniqlanadi. I= √ 1 2π∫ 0 2π i22dωt = √ 1 2π∫ −π3 π 3 (I2mcos ωt )2dωt =0,583 Iю , (3) T o‘g‘rilangan kuchlanishning urtacha qiymati esa quyidagicha Uю= 1 2π∫0 2π Uюdωt = 3 2π ∫−π3 π3 √2U2cos ωtd ωt = √2U2sin π 3 π 3 =1,17 U2 , (4) Ventildagi maksimal teskari kuchlanish U tes = √3√2 U 2 = 2,45 U 2 (5) to‘g‘irlagich chiqishidagi birinchi garmonika buyicha pulsatsiya koeffitsienti K= U m(1) Uю =0,25 , (6) Ikki yarim davirli uch fazali to‘g‘irlagichning elektr sxemasi quyidagi ko’rinishda buladi. 8- Rasm Ikki yarim davrli uch fazali to‘g‘irlagichning elektr sxemasi Bu sxemada agar D 1 …. D 6 diodlarning tok o‘tkazayotgandagi qarshiliklari xisobga Olinmasa, R 10 ning uchlaridagi kuchlanish uch fazali sistemaning liniya kuchlanishga teng buladi. Sxema elementlarining ulanish U av, U vs, U sa kuchlanishlarning qiymati musbat bo‘lganda xam, manfiy bo‘lganida xam tokni o‘tishini ta’minlay oladi. 0 dan t 1 gacha vaqt ichida U sv q -U vs kuchlanish eng katta qiymatga ega buladi va bu kuchlanish ta’sirida tok manbaining C fazasi uchidan D 3 C10 va D 5 orqali V fazasining boshlanishiga o‘tadi.t 2 -t 3 ichida D 1 va D 6 diodlar ishlaydi. t 3 – t 4 vaqt ichida D 2 va D 6 diodlar,t 4 -t 5 vaqtda D 2 va D 4 diodlar, t 5 /t 6 vakqda D 3 va D 4 diodlar ishlaydi va keyingi jarayon boshdan boshlab takrorlanadi. Xar bir diod davrning uchdan bir qismida uzluksiz ishlaydi, boshqa vaqt esa yopiq xolatda buladi. t 1 / t 3 vaqt ichida D 1 , t 2 /t 4 gacha D 6 diod va xakozo ishlaydi Bunda yuklamadan okayotgan tugrilangan tokning yunalishi bir xil koladi. Vaqt diagrammasidan ko‘rinadiki yuklamada kuchlanish pulsatsiya chastotasidan 6 marta katta, chunki bir davr mobaynida tug‘irilanayotgan kuchlanish ventillari juft ventillarda 6 marta sodir buladi. To’g‘rilanayotgan kuchlanishning o‘rtacha qiymati:Uю= 1 2π∫0 2π Uюdωt = 6 2π ∫−π6 π6 √2U2mcos ωtd ωt =2,34 U2ф (7) Transformator ikkilamchi chulg‘amidagi faza kuchlanishining haqiqiy qiymati: t 1 t 2 t 3 t 4 t 5 t 6 t t ttU U2ф= Uю 2,34 =0,427 Uю (8) Transformator ikkilamchi chulg‘amidagi tok qiymati: I2= √ 1 2π∫ 0 2π i22dωt = 0,817 I yu (9) Ventildagi maksimal (kuch) teskari kuchlanish: U обр .м.=√2⋅√3⋅U 2ф= 2,45 ⋅U 2ф=1,05 ⋅U ю (10) to‘g‘irlagich chiqishidagi 1 – garmonika buyicha pulsatsiya koeffitsienti. К= U m(1) U ю =0,057 (11) Ikkilamchi chulg‘am faza kuchlanishining amplitudasi tug‘rilangan kuchlanishining pulsatsiya amplitudasi orasidagi munosabat quyidagicha. К= ΔU ю U 2m = U 2m−U 2min U 2m = U 2m− U 2mcos 60 o U 2m = 0,134 (12) Ko’priksimon to’g‘rilovchi sxemada 6 ta ventil bo’lishiga qaramay uning yaxshi tomonlariga yuklamadagi tok va kuchlanish yuqoriligi va sezilarli pulsatsiyaning kichikligi kiradi va u ko‘p xollarda filtrlaridan foydalanishga extiyoj qoldirmaydi. Uch fazali neytral simli To‘g‘irlagichning sxemasi yigiladi: Ossilograf instrumentlar panelining yuqori qismidan olinadi va sxemaga ulanadi. Sxema yig’ilgandan sung elementlar parametrlari qo’yiladi, buning uchun element ustiga «ko’rsatkich» qo’yiladi va sichqonchaning chap tomoni ikki marta bosiladi, kerakli parametrlari qo’yiladi. Agar sxema notug’ri yig’ilgan yoki elementlar parametrlari xato tanlangan bulsa «qo’shgich» tugmachasi bosilmaydi va xatolik to’grisida ma’lumot ekranda paydo buladi. Ossillografdan olingan vakt diagrammalarini qiymatlarini aniklash oddiy ossillografdagi funksiyalar kabi amalga oshiriladi ya’ni ossillograf ekraninig ung tomondagi paneldan foydalaniladi. Uch fazali To‘g‘irlagichning ko’prik sxemasi yig’iladi va uning xarakteristikasi olinadi Аdabiyotlar 1. X.K. Aripov, A.M. Abdullayev, N.B. Alimova, X.X. Bustanov, Y.V. Obyedkov, SH.T. Toshmatov “Elektronika” - darslik - Toshkent: O zbekiston faylasuflari milliyʻ jamiyati nashriyoti, 2012. - 400 b. 2. A.A. Xalikov, A.A. Buzrukxonov. “ Elektronika ” . O quv qo llanma. ʻ ʻ ToshTYMI, - T.: 2015 y., 112 b. 3. N.F. Zikrillayev, S.S. Nasriddinov, A.H. Haydarov “Elektronika, mikroelektronika asoslari va radioelektron qurilmalar” Toshkent - «Ilm ziyo» - 2016., 240 b. 4. I.I. Xafizov, M.I. Maxmudov, N.N. Mirzoyev “Eektronika asoslari” O quv ʻ qo llanma. ʻ Buxoro- 201 7 y. , 153 b. 5. J.T. Nazarov, A.N Tovbayev “Elektrotexnika, elektronika va elektr yuritmalar” O quv qo llanma. - Navoiy.: NDKI, 2014 y., 342 b. ʻ ʻ 6. В.А. Прянишников «Электроника». Полный курс лекций. Санкт-Петербург Корона 2004г., 416 ст. 7. С.П. Миклавшевский “Промышленная электроника” Учеб. для электротех. Спец. Техникумов. Изд. 2-е, перераб. И доп. –М: Высшая школа, 1973. 352 ст. 8. A.A. Kaxxorov, S.X. Yuldashev “Elektronika” msol va mashqlarni bajarish uchun uslubiy qo llanma. Toshkent 2019y. ʻ , 92b. 9. Xаlilоvа M.R, Аminоvа D.N. «Elеktrоn zаnjirlаr vа mikrоsxеmоtеxnikа» fаnidаn tаjribа ishlаrini bаjаrishgа оid uslubiy qo llаnmа Tоshkеnt, ToshDTU 2006, 35 b. ʻ 10. Panoev A.T. “Sanoat korxonalarda elektr energiyasi iste’moli jarayonlarini zamonaviy tiristorli o zgartirgichlar asosida avtomatlashtirish” Magistrlik dissertatsiyasi ʻ Buxoro 2011 y 89 bet. 11. Abduraxmanov B.A “ENERGETIK ELEKTRONIKA” moduli bo‘yicha o‘quv- uslubiy majmua Toshkent -2016, 19-85 bet. 12. В .И. Полещук «Задачник по электронике» практикум для студ. Издательский центр «Академия», 2008. – 160 ст. 13. П.А. Корчагин, А.Г. Таюрский “Дифференцирующие и интегрирующие цепи”. Казан. ун-т, 2016 26 ст.

Mavzu: Bir va Uch fazali O‘zgaruvchan toklarda diod ko‘priklarini qo‘llanilishi va sxemalari va diagrammalari

Sotib olish