Boshlang‘ıch sınf grammatık va ımlo darslarıda qızıqarlı o‘yınlardan foydalanısh - Pedagogika - Kurs ishlari

Dokument ma'lumotlari

Narxi	12000UZS
Hajmi	108.8KB
Xaridlar	2
Yuklab olingan sana	30 Yanvar 2025
Kengaytma	docx
Bo'lim	Kurs ishlari
Fan	Pedagogika

Boshlang‘ıch sınf grammatık va ımlo darslarıda qızıqarlı o‘yınlardan foydalanısh

Sotib olish

O‘ZBEKISTON RESPUBLIKASI
OLIY TA’LIM FAN VA INNOVATSIYALAR VAZIRLIGI
URGANCH INNOVATSION UNIVERSITETI
IJTIMOIY-GUMANITAR FANLAR VA PEDAGOGIKA FAKULTETI
BOSHLANG‘ICH SINF GRAMMATIK VA IMLO DARSLARIDA
QIZIQARLI O‘YINLARDAN FOYDALANISH
mavzusida yozgan
KURS ISHI

MUNDARIJA:
KIRISH ........................................................................ ..................................... 3
I BOB.GRAMMATIKA VA IMLO DARSLARIDA O‘YIN USULLARINING
AHAMIYATI
1.1. O‘yin usullarining nazariy asoslari va ularning o‘quv jarayonidagi o‘rni .......7
1.2. Grammatika va imlo qoidalarini o‘rgatishda o‘yin usullarining samaradorligi..15
II BOB. GRAMMATIKA VA IMLO DARSLARIDA QIZIQARLI O‘YINLARNI
QO‘LLASH METODIKASI
2.1. ................................................................ Grammatika darslarida
qo‘llaniladigan o‘yin turlari va ularning xususiyatlari.....20
2.2. Imlo darslarida o‘yin metodlarini qo‘llash va ularning natijadorligi ................... 25
XULOSA ...................................................................... .................................. 27
FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR ................................ ......................... 30

KIRISH
Bugungi kunda ta’lim jarayonida yangi pedagogik texnologiyalarni qo‘llash
dolzarb vazifalardan biri hisoblanadi. Ayniqsa, boshlang‘ich sinf o‘quvchilari uchun
grammatika va imlo darslarida qiziqarli o‘yinlardan foydalanish orqali o‘quvchilarni
mavzuga qiziqtirish, bilimlarni mustahkamlash va dars jarayonini yanada qiziqarli va
samarali qilish muhim ahamiyat kasb etadi. Mavzuga oid o‘yinlar o‘quvchilarning
faol ishtirokini ta’minlab, bilim olish jarayonida muloqot qilish, ﬁkrlash va ijodiy
yondashuvlarini rivojlantiradi.
Mavzuning dolzarbligi: Boshlang‘ich sinfda o‘quvchilarga grammatika va imlo
qoidalarini o‘rgatish jarayoni ularning kelgusidagi ta’lim bosqichlarida muvaffaqiyatli
o‘qishlarida asosiy rol o‘ynaydi. O‘yin texnologiyalari esa bolalarning yosh
xususiyatlariga mos bo‘lib, ularning darsga bo‘lgan qiziqishini oshirish bilan birga,
darslarni yanada samarali o‘tkazish imkonini beradi.
Prezidentimiz Shavkat Mirziyoyevning ta’limni rivojlantirishga qaratilgan islohotlari
o‘quvchilarning qiziqishini oshirish va bilimlarini mustahkamlashda o‘yin
texnologiyalarining ahamiyatini ta’kidlaydi. Masalan, Mirziyoyevning “Ta’lim –
kelajagimizni belgilovchi omil” asarida ta’lim jarayonida innovatsion
yondashuvlarning zarurligini ko‘rsatadi[1].Shuningdek, ta’lim tizimidagi yangiliklar
o‘quvchilarning intellektual va ijodiy qobiliyatlarini rivojlantirishga xizmat qilishi
kerakligi hamda ta’lim jarayonining sifatini oshirish uchun muhim ahamiyatga ega [2].
Bundan tashqari, qiziqarli o‘yinlar orqali o‘quvchilarning darsga bo‘lgan
qiziqishi ortadi va ularning o‘z-o‘zini rivojlantirish imkoniyatlari kengayadi.
O‘yinlar, ayniqsa, yosh o‘quvchilar uchun o‘rganish jarayonini osonlashtirib,
murakkab mavzularni qiziqarli va oson anglashga yordam beradi. O‘zbekiston
Respublikasi Prezidenti Shavkat Mirziyoyev ta’lim sohasini rivojlantirishga doir qator
muhim ﬁkrlarni ilgari surgan. U o‘quvchilarni faol ishtirokini

ta’minlaydigan yangi pedagogik yondashuvlarni joriy etish zarurligini
ta’kidlaydi [3]. Bu, shuningdek, o‘quvchilarda jamoaviy ishlash, muloqot va tanqidiy
ﬁkrlash qobiliyatlarini rivojlantirishda ham muhim ahamiyatga ega [4].
Kurs ishining maqsadi va vazifalari: Ushbu kurs ishi grammatika va imlo
darslarida qiziqarli o‘yinlardan foydalanishning ta’lim jarayonidagi samaradorligini
tahlil qilish va bu borada eng samarali usullarni aniqlashga qaratilgan. Asosiy
vazifalar:
● Boshlang‘ich sinf o‘quvchilarining darsga qiziqishini oshirishda
o‘yinlardan foydalanishning ilmiy-nazariy asoslarini o‘rganish.
● Grammatika va imlo darslari uchun qiziqarli o‘yinlar yaratish va ularning
natijalarini o‘quvchilarda kuzatish.
Predmet va obyekti: Tadqiqotning predmeti boshlang‘ich sinfda o‘quvchilarga
grammatika va imlo qoidalarini o‘rgatish jarayoni bo‘lsa, obyekti esa darslarda o‘yin
usullaridan foydalanish natijasidagi ta’lim samaradorligi hisoblanadi.
Kurs ishining hajmi: Ushbu kurs ishi 30 betdan iborat bo‘lib, unda boshlang‘ich sinf
o‘quvchilarining grammatika va imlo darslarida qiziqarli o‘yinlardan foydalanish
jarayonidagi samaradorlik tahlil qilinadi va ushbu jarayonni yaxshilashga qaratilgan
takliﬂar kiritiladi
.

I BOB.GRAMMATIKA VA IMLO DARSLARIDA O‘YIN USULLARINING
AHAMIYATI
1.1. O‘yin usullarining nazariy asoslari va ularning o‘quv jarayonidagi o‘rni
Pedagogik amaliyotda o‘yin texnologiyalaridan foydalanish o‘quv jarayonida muhim o‘rin
egallaydi. Ayniqsa, boshlang‘ich sinf o‘quvchilari uchun o‘yin usullaridan foydalanish
ularning yosh xususiyatlariga mos keladi. O‘yin jarayonida bolalar bilim olish, muloqot
qilish, musobaqalashish imkoniyatiga ega bo‘ladilar, bu esa ularning darslarga qiziqishini
oshiradi va bilimlarini mustahkamlaydi [1.35-bet].
Nazariy jihatdan o‘yin ta’lim vositasi sifatida o‘quvchilarning rivojlanishiga katta
hissa qo‘shadi. Pedagogik psixologiyaga ko‘ra, o‘yin orqali bolalar faqat mavzuni
tushunibgina qolmay, balki uni amaliyotda qo‘llashni ham o‘rganadilar. Bu ularning
mustaqil ﬁkrlash qobiliyatini rivojlantirish bilan birga, ta’lim jarayonini qiziqarli qiladi.
Grammatika va imlo qoidalarini o‘rgatishda o‘yin usullari nafaqat ta’limning
samaradorligini oshiradi, balki o‘quvchilarning e’tiborini jalb qilib, bilimlarini amaliyot bilan
mustahkamlaydi [2.112-bet]. Boshlang‘ich sinﬂarda o‘yin usullaridan foydalanish ta’lim
jarayonining samaradorligini oshiradi. Yosh bolalar uchun o‘qish va yozishni o‘rganish
jarayoni faqat mantiqiy asoslangan ma’lumotlarni olish bilan cheklanmaydi, ular dars
jarayonida qiziqarli faoliyatlarda qatnashishni ham xohlaydilar. O‘yin metodlari ana shu
qiziqishni ta’minlaydi va bolalarning mantiqiy ﬁkrlash qobiliyatini shakllantiradi [3.40-
bet].
O‘yin texnologiyalarining nazariy asosi pedagogik psixologiyada keng o‘rganilgan.
O‘yinlar bolalarning faolligini oshirib, ularning ijtimoiy moslashuviga ham yordam beradi.
Shuningdek, bolalar o‘yin jarayonida o‘z tengdoshlari bilan ﬁkr almashish orqali ko‘proq
o‘rganish imkoniyatiga ega bo‘ladilar. O‘yinlardan foydalanish, o‘quvchilar bilimini faqat
ma’lumot olish bilan cheklamay, amaliyotda mustahkamlash imkoniyatini ham beradi
[4.55- bet]. O‘yin texnologiyalari turli metodik vositalar bilan qo‘llanilishi mumkin:
raqobat, hamkorlik, bahsli o‘yinlar va rolli o‘yinlar bolalar orasida qiziqish uyg‘otadi va

bilim olish jarayonini tezlashtiradi. Shu bilan birga, o‘yin texnologiyalari bolalarning
xotira, mantiqiy ﬁkrlash, diqqat va ijodiy yondashuvlarini rivojlantirishda asosiy vositadir
[5.88-bet]. Misol uchun, grammatika va imlo qoidalarini o‘rgatishda rolli o‘yinlar orqali
o‘quvchilar bir- biriga savollar berish orqali qoidalarni mustahkamlaydilar. Bunday jarayonlar
o‘quvchilarning mustaqil va ijodiy ﬁkrlashini rivojlantiradi.
Grammatika va imlo qoidalarini o‘qitish ko‘pincha zerikarli va murakkab jarayon
hisoblanadi. Ammo o‘yin usullarini darsga kiritish orqali ushbu murakkablikni kamaytirish
va o‘quvchilarning qiziqishini oshirish mumkin. Bu o‘quvchilarda qoidalarni mustahkam
o‘zlashtirishga yordam beradi. Masalan, “So‘z yasalishi o‘yini” orqali o‘quvchilar yangi
so‘zlar yaratadi va so‘z tarkibini mustahkamlaydi. Bu o‘yin bolalarda so‘zlar tuzilishini
to‘g‘ri tushunish, yasalishini anglash va yangi so‘zlarni hosil qilish qobiliyatini
shakllantiradi.
Shuningdek, interaktiv o‘yinlardan foydalanish o‘quvchilarning bilimlarini amaliyotda
qo‘llash qobiliyatini rivojlantiradi. Misol uchun, “Grammatik domino” o‘yini orqali
o‘quvchilar grammatik qoidalarni o‘zaro bog‘lashni va mantiqiy ﬁkrlashni o‘rganadilar. Bu
usul yordamida o‘quvchilarda diqqatni jamlash va grammatik tuzilmalarga bo‘lgan qiziqish
kuchayadi. Bu o‘yinlar dars jarayonini jonlantirib, o‘quvchilarning bilim olish
motivatsiyasini oshiradi va ularda jamoaviy ishlash ko‘nikmalarini shakllantiradi.
Grammatika va imlo darslarida qiziqarli o‘yinlar bilan bir qatorda, raqamli
texnologiyalardan foydalanish ham muhimdir. Bugungi kunda ko‘plab onlayn o‘yinlar va
ta’limiy ilovalar mavjud bo‘lib, ularning yordamida o‘quvchilar o‘z bilimlarini
mustahkamlay oladilar. Masalan, grammatika qoidalarini o‘rgatuvchi ilovalar orqali
o‘quvchilar interaktiv mashqlar bajarib, qoidalarning to‘g‘ri qo‘llanilishini o‘rganadilar.
O‘yin usullari o‘quvchilarning psixologik rivojlanishiga ham katta ta’sir ko‘rsatadi. O‘yinlar
orqali o‘quvchilarda bilim olish jarayonida qiziqish va ichki motivatsiya hosil bo‘ladi.
Psixologik jihatdan, bolalar o‘yin jarayonida o‘zlarini erkin his qilib, o‘z qobiliyatlarini
namoyish etish imkoniyatiga ega bo‘ladilar [7.124-bet]. Bu usul ularning intellektual va
hissiy rivojlanishiga ijobiy ta’sir qiladi.

Shuningdek, o‘yin texnologiyalari orqali o‘quvchilarning o‘zaro munosabatlarini
shakllantirish, ularning jamoaviy ishlash va raqobatga bo‘lgan munosabatlarini o‘rganish
imkoniyatini beradi. Masalan, o‘yin jarayonida o‘quvchilar bir-birlariga yordam berish va
ﬁkr almashish orqali yangi bilimlarni tezroq o‘zlashtiradilar. O‘yinlar orqali o‘quvchilarning
xotira, diqqat, ijodiy ﬁkrlash va muammolarni hal qilish qobiliyati rivojlanadi [8.132-
bet].O‘yin usullaridan foydalanish nafaqat o‘quvchilarning bilimlarini mustahkamlashga,
balki ularning dars jarayonidagi faolligini oshirishga ham yordam beradi.
Tadqiqotlar shuni ko‘rsatadiki, o‘yin texnologiyalarini qo‘llagan o‘quvchilar dars
jarayonida yanada faol ishtirok etishadi, savollar bilan faol qatnashadi va bilimlarni
yanada mustahkamroq o‘zlashtiradilar.Faollikning oshishi esa o‘quvchining mustaqil
ravishda o‘rganishiga, ijodiy ﬁkrlashiga va xotirasini yaxshilashga hissa qo‘shadi.
Interaktiv o‘yinlar, masalan, “Grammatik krossvordlar” yoki “Imlo bo‘yicha
interaktiv viktorinalar” orqali o‘quvchilar bir-biri bilan musobaqalashadi va bilimlarini
mustahkamlashadi. Ushbu o‘yin usullari dars jarayonini yanada jonlantirib,
o‘quvchilarning darsga bo‘lgan qiziqishini oshiradi [2,56-bet].
Shuningdek, o‘quvchilar o‘yin jarayonida o‘z qobiliyatlarini sinab ko‘rish orqali,
o‘zlarida ishonch hosil qiladilar va bilimlarini ko‘rsata olish qobiliyatiga ega bo‘ladilar.
O‘yin texnologiyalaridan foydalanish jarayonida o‘quvchilarning darsga bo‘lgan
motivatsiyasi ham kuchayadi. Chunki o‘yinlar orqali o‘quvchilarning natijalarini darhol
ko‘rish va baholash imkoniyati mavjud bo‘ladi. Masalan, “So‘z topish” yoki “Juftlikda
ishlash” kabi o‘yinlarda o‘quvchilar o‘z bilimlari darajasini anglab, tezkor javob berishga
harakat qiladilar. Bu esa ularning bilimlarni mustahkamroq o‘zlashtirishiga yordam beradi
[3.73-bet].
O‘yin texnologiyalari o‘quvchilar bilan individual yondashuvni shakllantirishga
ham katta hissa qo‘shadi. Chunki har bir o‘quvchining qobiliyati va o‘rganish sur’ati
turlicha bo‘lgani uchun, o‘yinlar orqali o‘quvchilarga alohida yondashish imkoniyati
yaratiladi. Masalan, “So‘z shakllantirish o‘yini” yoki “Rolli o‘yinlar” orqali har bir

o‘quvchi o‘z qobiliyatiga qarab topshiriqlarni bajaradi va bilimlarini mustahkamlaydi
[4.60-bet].Bundan tashqari, o‘yin texnologiyalari orqali o‘quvchilarning o‘z-o‘ziga
bo‘lgan ishonchi oshadi. Har bir o‘quvchi o‘z qobiliyatiga mos tarzda darsda qatnashib,
qiyin masalalarni yechishga harakat qiladi. Bu usul bilan o‘quvchilar mantiqiy ﬁkrlashni
o‘rganadilar va mustaqil qaror qabul qilish qobiliyatiga ega bo‘ladilar [5.89-bet].Individual
yondashuvni shakllantirishda qiziqarli o‘yinlardan foydalanish dars jarayonini nafaqat
jonlantirib, balki o‘quvchilarning qobiliyatlarini to‘liq ochib berishga yordam beradi. Bu
usul orqali bolalarning o‘z- o‘zini baholash qobiliyati rivojlanadi va ularning ﬁkrlash
qobiliyati kuchayadi.
Shu bilan birga, o‘quvchilar o‘yin jarayonida bir-birlari bilan tajriba almashish
imkoniyatiga ega bo‘ladilar va jamoaviy ishlash ko‘nikmalarini rivojlantiradilar [6.102-bet].
Boshlang‘ich sinf o‘quvchilariga ta’lim-tarbiya berishdagi muhum vazifalarning
asosiy qismi ona tili va o’qish darslarida amalga oshiriladi. O‘qish va nutq o‘stirish darslari
jarayonida dasturda belgilangan mavzular asosida o‘quvchilarga muayyan bilim beriladi.
O‘qish ko‘nikmalarini takomillashtira borish bilan bir qatorda o‘quvchilarni ma’naviy
barkamol inson ruhida tarbiyalash vazifasi ham diqqat markazida bo‘ladi. Boshlang‘ich
ta’limda o‘qish va nutq o‘stirish dasturining maqsad va vazifalariga ko‘ra o‘qish darslari
orqali o‘quvchilar to‘g‘ri, ongli, ravon, tez va ifodali o‘qishga o‘rgatiladi. Mazkur
jarayonning sifatli va samarali amalga oshirilishi bevosita boshlang’ich sinf ona tili
darslarini tashkil etishning zamonaviy o’qitish texnologiyalardan samarali foydalanishga
bog’liqdir. Ona tili darslarida o‘quvchilarning o‘quv-biluv faoliyatini faollashtirishga xizmat
qiladigan nostandart o‘quv topshiriqlarining bir turi grammatik o‘yin-topshiriqlardir.
Topshiriqning bu turi o‘quvchidan izlanishni, bilimdonlikni, topshiriqni va tezkorlikni
talab qiladi. O‘yin-topshiriqlar ona tili darsining qiziqarli o‘tishini ta’minlaydi.
Boshlang'ich sinﬂarda ona tili ta’limining samaradorligi `oqitish metodini to‘g‘ri tanlash,
“Ona tili” fanining amaliy yo‘nalishidan kelib chiqib, ta’lim jarayonida ko‘proq o‘quvchini
o‘ylashga, ﬁkrlashga undovchi, o‘quv topshiriqlarini ishga solish, o‘quvchilarda bilish -

o‘rganish ehtiyojini yuzaga keltiradigan dars shakllaridan foydalanish singarilar bilan
bog‘liq. Ona tilidan tashkil etiladigan ta’limiy o‘yinlar oldin egallangan bilimlarni faqat
xotirada tiklashni va uni takrorlashni, shu egallangan bilimlarni qisman yangi sharoitda
(notanish sharoitda) qo‘llashni va tomomila yangi sharoitda qo‘llashni talab etishi
mumkin. Dars mashg‘ulotlarida faqat bir xildagi o‘yin - topshiriqlar bilan cheklanib
qolmay, balki ko‘proq ijodiylikka undovchi o‘yin – topshiriqlarga e`tiborni kuchaytirishga
to‘g‘ri keladi.
Zero, o‘quvchilarni ﬁkrlashga, o‘ylashga, matn yaratishga o‘rgatmasak, hozirgi
zamon darsiga qo‘yilgan muhim talab shaxsning rivojlanishiga erishib bo‘lmaydi. “Tez top”
o‘yini. O‘qituvchi o‘quvchilarga xalq maqollaridan namunalar aytadi. O‘quvchilar esa
bunday maqollar qatorini davom ettiradi.
Ulardan sanoq sonlarni aniqlaydilar hamda shu maqollarning ma’nolari ustida ish
olib boradilar. Sonlarni o‘z ichiga olgan maqollarni belgilangan miqdorga yetkazib,
ularning ma’nosini tushungan va izohlab bera olgan o‘quvchilar o‘qituvchi tomonidan
rag‘batlantiriladi. Namuna: “Bir bolaga etti mahalla ota-ona”, “Sanamay sakkiz dema”,
“Bir yil tut ekkan kishi, yuz yil gavhar teradi”, “Bir kalla - kalla, ikki kalla tilla”.
O‘quvchilarning imlo savodxonligini oshirish maqsadida “To‘g‘ri yozgan g‘olib bo‘lar,
yaxshi ilmu tolib bo‘lar” o‘yin – topshirig‘idan foydalansa bo‘ladi. Bu o‘yinda o‘qituvchi
ma’lum bir sonlarni raqam bilan taxtaga yozadi va ularni imlo qoidasiga muvoﬁq yozishni
talab etadi. Masalan, 1-2, 3-4, 5, 10 ta, 15 ta, 40, 55, 60 ta, 70-80 ta, 90, 100, va hokazi
raqamlar bilan ifodalangan sonlarni so‘zlar orqali to‘g‘ri yozgan o‘quvchilar o‘yin sharti
asosida g‘oliblikni qo‘lga kiritishlari mumkin. “Nima yaxshi-yu, nima yomon” o‘yini. Bu
o‘yin talabiga ko‘ra o‘quvchilar o‘z tengdoshlaridagi yaxshi va yomon xususiyatlarini
aniqlashlari, qanday o‘quvchilar odobli, qanday o‘quvchilar odobsiz ekanliklarini aytish
topshiriladi.
Namuna: yaxshi xuxusiyatlar– aqlli, odobli, zehnli, shirinsuxan , xushmuomala, bilimli,
bilimdon, dono, kamtar, farosatli.

Yomon xususiyatlar: aqlsiz, beodob, yolg‘onchi, aldoqchi, dangasa, yalqov,
ishyoqmas, berahm. “Juftini tanlang” o‘yini. Bu o‘yinda o‘qituvchi juft sifatlarning birinchi
qismini aytib boraveradi, o‘quvchilar esa uning har ikkala qismini daftarlariga yozib
boradi. Berilgan sifatlarning juftini to‘g‘ri yozgan o‘quvchilar o‘yin g‘olibi sanaladilar.
Namuna: mayda - chuyda, yaxshi - yomon, past – baland, uzoq - yaqin, shirin - achchiq,
oq-qora, v.h. “Men boshlayman, sen davom ettir” o‘yini.Bu o‘yin partadoshlar orasida
ham o‘tkazilishi mumkin. Ish - harakatni predmetning nomini, belgi va son – sanog‘ini
bildiruvchi so‘zlar yuzasidan tashkil etiladigan ta’limiy o‘yinlar. “Bor ekanda yo‘q ekan
Och ekanda to‘q ekan” o‘yini. Bu o‘yinda sinf ikki guruhga ajratiladi va har bir guruhdan
bittadan o‘quvchi tanlab olinib, ish-harakatni bildiruvchi o‘nta so‘z yozish topshiriladi.
Belgilangan vaqtda topshiriqni to‘g‘ri bajargan guruh ertak aytish huquqini (yoki
o‘qituvchidan eshitishni) qo‘lga kiritadi. Miriqib ertak eshitiladi va matndagi ish –
harakatni bildiruvchi so‘zlar topiladi va ularning ma’nosi izohlanadi. “Shart qo‘yildi
so‘zning podshosi” o‘yinida ertaklardagi shohlar yoki malikalar biror ishlarni amalga
oshirish uchun shartlar qo‘yishi haqida o‘quvchilardan so‘raydi. Ma’lumki, boshlang‘ich sinf
o‘quvchilari ertaklarni o‘qishga qiziqishadi. Shundan keyin o‘quvchilarga matndagi ish -
harakatni bildiruvchi so‘zlarni topish, ish–harakatni bajarilayotganligi yoki
bajarilmayotganligini aniqlash, so‘z podshosining shartlarini belgilangan vaqtda bajargan
o‘quvchilar o‘yinda g‘olib bo‘lishadi va so‘z podshosidan sovg‘alarini olishadi. “Bir so‘zdan
ikki ism” o‘yini. Sinf o‘quvchilari uch guruhga ajratiladi va ularga gulning nomlari, mehnat
qurollari hamda hayvonlarning nomlarini yozish va shularga atab qo‘yilgan kishi ismlarini
yozish topshiriladi.
O‘quvchilar yozadilar: 1. rayhon - Rayhon, Chinigul – Chinigul, lola – Lola, nilufar -
Nilufar. 2. bola – Boltaboy, tesha – Teshaboy o‘roq – O‘roqboy 3. bo‘ri – Bo‘riboy, qo‘zi
– Qoziboy olmaxon – Olmaxon, tulki – Tulkiboy. “Egizaklar” o‘yini. O‘quvchilarga
so‘zlar tarkibida qo‘sh undoshlar kelishini izohlashgach, ularni egizaklarga o‘xshatish
mumkinmi deyiladi. Bolalar uchun bu esda qoladigan, o‘yin bo‘la oladi. Agar bir xil
undosh bo‘lsa, Hasan – Husan, ikki xil undosh q`osh kelsa (nsh, st, nd) Hasan-Zuxra kabi

obrazli o‘xshatishlar aytilsa, o‘quvchilar darrov shunday so‘zlarni izlashadi, o‘yin qiziqarli
bo‘ladi. Namuna: Hamma, amma, pilla, Международный научный журнал № 5 (100),
часть 1
«Научный импульс» Январь, 2023 1272 tilla, issiq, hassa. Ganch, do‘st, go‘sht, qand,
vaqt, baxt Egizaklarni joylashtiring. 1. ga ... (ganch) 2. ga ... ar
(gavhar) ti ... (tinch ) se ... ar (sehrgar) ga ... (gancha ) ra ... (rahm) shu ...
(shuncha) za ... (zargar) O‘quvchilardan qaysi biri topshiriqni to‘g‘ri bajarsa, o‘yin g‘olibi
hisoblanadi. “Bir onaning bolalari” o‘yini. Bu o‘yinda o‘quvchilarga ish – harakatni,
predmetning nomini, son-sanog‘ini, belgisini bildiruvchi so‘zlar ro‘yxatini tuzish
topshiriladi. Vazifani tez va to‘g‘ri bajargan o‘quvchi “besh” baho bilan taqdirlanadi va
o‘yin g‘olibi hisoblanadi. “Nazoratchi harf” o‘yini.
O‘qituvchi belgilangan harf asosida o‘quvchilarga so‘z yozishni taklif etadi. Masalan,
o‘qituvchi shu harfning so‘z boshida kelishiga namunalar yozing deb aytadi. Ishni bajarish
uchun aniq 2-3 minut vaqt belgilanadi.
O‘quvchilar yozadilar: shodlik, shahar, shovqin, shalola, sharshara, sharaﬂi, shar,
sher, v.h. Belgilangan vaqtda ko‘p so‘z yozgan o‘quvchi birinchilikni oladi. Boshlang‘ich
sinf ona tili darslarini noan'anaviy usullardan, didaktik o‘yinlardan foydalangan holda
tashkil etish o‘quvchilarning jajji qalblarida milliy iftixor va milliy g‘ururni shakllantirish
bilan birga kamtarlik, rostgo‘ylik, hushmuomalalik, mehnatsevarlik kabi fazilatlarini
rivojlantirish hamda komil inson bo‘lib yetishishlarida katta yordam beradi. Boshlang‘ich
sinﬂarning, nafaqat ona tili darslarida balki boshqa har qanday dars turlari davomida
zamonaviy ta’lim texnologiyalarini qo‘llash ta’lim-tarbiya jarayoniga yangicha yondashish
juda ham katta samarali natijalar berishiga ishonch hosil qildik.
1.2. Grammatika va imlo qoidalarini o‘rgatishda o‘yin usullarining
samaradorligi Boshlang‘ich sinﬂarda dars o‘tish jarayonida o‘yin usullari o‘qituvchining
pedagogik mahoratini oshirishda ham muhim rol o‘ynaydi. O‘yin texnologiyalari
orqali o‘qituvchi har bir o‘quvchiga individual yondashuvni ta’minlay oladi, shuningdek,

o‘quvchilarning umumiy saviyasini oshirishga ko‘mak beradi.
Pedagogik jarayonda o‘yinlardan foydalanishning o‘ziga xos xususiyatlari shundaki,
o‘yinlar o‘quvchilarning darsga nisbatan ijobiy munosabatini shakllantiradi va ularni
darsda faolroq ishtirok etishga undaydi [5.110- bet].Bundan tashqari, o‘yin
texnologiyalarining pedagogik xususiyatlari qatoriga o‘quvchilarning amaliy
ko‘nikmalarini mustahkamlash kiradi. Masalan, o‘quvchilarga o‘yin orqali yangi qoidalarni
tushuntirish jarayonida ularga bunday bilimlarni turli amaliy holatlarda qanday qo‘llash
mumkinligini o‘rgatish muhimdir. Bu esa o‘quvchilarning real hayotga tayyorlanishiga
yordam beradi [6. 122-bet]. Shuningdek, o‘yin usullari orqali ta’lim jarayonini jonlantirish,
o‘quvchilarni ko‘proq amaliy faoliyatga jalb qilish, ularga real hayotdagi turli holatlarni
modellashtirish imkonini beradi. Bu pedagogik yondashuv o‘quvchilarning ﬁkrlash
qobiliyatini rivojlantiradi, ularda mantiqiy bog‘lanishlarni topish va qaror qabul qilish
ko‘nikmalarini shakllantiradi [3.98-bet].
O‘yin texnologiyalari boshqa ta’lim metodlari bilan integratsiyalashgan holda
samarali qo‘llanilishi mumkin. Masalan, ko‘rgazmali darslar va amaliy topshiriqlarni o‘yin
usullari bilan uyg‘unlashtirish orqali o‘quvchilar nafaqat nazariy bilimlarni o‘zlashtiradilar,
balki ularni real amaliyotda qo‘llash imkoniyatiga ham ega bo‘ladilar. Bunday
integratsiyalashgan yondashuv o‘quvchilarning darsga bo‘lgan qiziqishini oshiradi va
ularning bilimlarni mustahkamroq o‘zlashtirishiga yordam beradi.
Masalan, “Rolli o‘yinlar” orqali grammatika qoidalarini amaliy holatlar bilan
bog‘lash o‘quvchilarning darsda ishtirokini faolroq qilishga yordam beradi. Bunda o‘qituvchi
qoidalarni tushuntirayotganda o‘quvchilardan turli vaziyatlar uchun rollar taqsimlash orqali
ulardan to‘g‘ri foydalanish talab etiladi. Bu usul o‘quvchilarning ijodkorliklarini
rivojlantiradi va bilim olish jarayoniga qiziqish uyg‘otadi [5.101-bet].Integratsiyalashgan
ta’lim metodlari o‘quvchilarning bilimlarini kengaytirib, ularda turli fanlar bo‘yicha
bog‘liqliklarni tushunish qobiliyatini shakllantiradi. Bu usul orqali o‘quvchilar faqat bir fan
doirasida emas, balki boshqa fanlar bilan bog‘langan bilimlarni ham o‘zlashtiradilar, bu

esa ularning umumiy ta’lim darajasini oshiradi [6.119-bet]. Boshlang‘ich ta’limda o‘yin
usullari faqat bilim olish bilan cheklanmay, o‘quvchilarning ijtimoiy ko‘nikmalarini ham
rivojlantirishga xizmat qiladi. O‘yinlar o‘quvchilarda jamoada ishlash ko‘nikmasini
rivojlantirishga yordam beradi. Misol uchun, “Jamoaviy so‘z topish” o‘yini orqali
o‘quvchilar o‘zaro hamkorlik qilishni o‘rganadilar va bir-birlari bilan ﬁkr almashadilar
[7.145-bet]. O‘quvchilar o‘yin jarayonida jamoaviy masalalarni yechish, o‘z tengdoshlari
bilan muloqot qilish va ﬁkrlarni erkin ifoda etish imkoniyatiga ega bo‘ladilar. Bu usul
ularning kommunikativ qobiliyatlarini rivojlantiradi, o‘z ﬁkrini to‘g‘ri tushuntirish va
boshqa o‘quvchilarning ﬁkrini eshitish ko‘nikmalarini shakllantiradi. Shu bilan birga,
o‘yinlar o‘quvchilarning psixologik moslashuv jarayonini ham yengillashtiradi [8, 153-
bet].
Ijtimoiy ko‘nikmalarni rivojlantirishda rolli o‘yinlar katta ahamiyatga ega.
Masalan, “Oila a’zolari” mavzusidagi rolli o‘yinlar orqali o‘quvchilar bir-biriga
savollar berishadi va javoblar orqali grammatik qoidalarni mustahkamlaydilar. Bu
jarayon o‘quvchilarning darsdagi ishtirokini jonlantiradi va ularni faol tinglovchi hamda
faol so‘zlovchiga aylantiradi [9, 160-bet]. Grammatika va imlo qoidalarini o‘rganish
ko‘pincha o‘quvchilarga qiyin va zerikarli bo‘lib tuyuladi. Shuning uchun qiziqarli
o‘yinlardan foydalanish o‘quvchilarning bilim olish jarayonini osonlashtiradi. O‘yin usullari
darslarni qiziqarli va interaktiv qilishga xizmat qiladi. Masalan, “So‘z yasalishi o‘yini”
orqali o‘quvchilar yangi so‘zlar yasash va so‘zning morfologik tuzilishini o‘rganish
imkoniyatiga ega bo‘ladilar [9.58-bet]. O‘quvchilarning qoidalarni mustahkamlashi uchun
“Grammatik domino” kabi o‘yinlar juda samarali hisoblanadi. Ushbu o‘yinlar
o‘quvchilarda grammatik tushunchalarni amaliy qo‘llashga imkon yaratadi, bu esa ularning
grammatik savodxonligini oshiradi va darsga bo‘lgan qiziqishini kuchaytiradi [4, 90-bet].

II BOB. GRAMMATIKA VA IMLO DARSLARIDA QIZIQARLI O‘YINLARNI
QO‘LLASH METODIKASI
2.1. Grammatika darslarida qo‘llaniladigan o‘yin turlari va ularning xususiyatlari
Grammatika darslarida turli xil qiziqarli o‘yin turlari mavjud. “So‘z yasalishi
o‘yini”, “Grammatika bo‘yicha krossvordlar” kabi o‘yinlar o‘quvchilarning o‘qishga
qiziqishini oshirib, dars jarayonini yanada jonlantiradi. Masalan, krossvordlar
o‘quvchilarni mustaqil ﬁkrlashga va so‘z boyligini oshirishga undaydi. Bu orqali
o‘quvchilar grammatik qoidalarni tezroq va qiziqarli shaklda o‘zlashtiradilar [5.45-bet].
O‘yin jarayonida o‘quvchilar o‘z bilimlarini tekshirib ko‘rish imkoniyatiga ega bo‘ladi.
Shunday o‘yinlar orasida “Grammatik domino” alohida o‘rin tutadi, bunda o‘quvchilar
grammatik qoidalar asosida so‘zlarni birlashtirib, bilimlarini mustahkamlab boradilar. Bu
usul o‘quvchilarning nafaqat xotirasini, balki grammatik qoidalarni tushunish
darajasini ham oshiradi [6,.63-bet].
Grammatikani o‘rgatishda o‘yin texnologiyalarini qo‘llash o‘quvchilarning darsga
bo‘lgan qiziqishini kuchaytiradi va ularni grammatik qoidalarga tezroq o‘rgatishga
yordam beradi. O‘yin usullari o‘quvchilarning xotirasini mustahkamlab, ularga ko‘proq
mantiqiy va ijodiy ﬁkrlash imkonini beradi.
Masalan, “So‘z o‘yini” va “Grammatik domino” kabi o‘yinlar o‘quvchilarga so‘z tarkibini
tushuntirishda samarali bo‘ladi [10.68-bet]. Grammatika darslarida o‘yinlardan
foydalanish, ayniqsa, qiyin grammatik qoidalarni o‘rgatishda ko‘mak beradi. O‘yin
texnologiyalari orqali darslar o‘quvchilarga qiyinchiliksiz va qiziqarli bo‘lishi mumkin.
Masalan, o‘yin orqali o‘quvchilar so‘z turlari, ot va fe’lning shakllarini o‘rganadilar.
“So‘zlarni birlashtir” o‘yini o‘quvchilarning grammatik bilimlarini mustahkamlab, ularga
to‘g‘ri gap tuzishni o‘rgatadi [11.74-bet].
Shuningdek, o‘yinlar orqali o‘quvchilar qoidalarga nisbatan ijodiy yondashuvni
shakllantiradilar. Masalan, “Juftini top” o‘yinida o‘quvchilar fe’l va ot shakllarini to‘g‘ri

bog‘lash orqali grammatik tuzilmalarga yanada qiziqib kirishadilar. Bu usul grammatik
bilimlarning faqat kitoblarda qolib ketmasligi, balki real hayotda qo‘llanilishiga yordam
beradi [3.87-bet]. Imlo qoidalarini o‘rgatishda ham o‘yin texnologiyalari juda samarali
hisoblanadi. Darslarda “Imlo krossvordlari” yoki “So‘z shakllantirish” o‘yinlari orqali
o‘quvchilar turli imlo qoidalarini o‘rganib, ularni dars jarayonida mustahkamlaydilar.
Masalan, “To‘g‘ri yozish o‘yini” o‘quvchilarning harﬂar va qo‘shimchalarni to‘g‘ri
yozishlariga yordam beradi [4.58-bet]. Imlo darslarida o‘yinlar orqali o‘quvchilar
qoidalarning tuzilishini va qo‘llanilish mexanizmini yaxshiroq anglaydilar. “Imlo
olimpiadasi” kabi o‘yinlarda o‘quvchilar bir-birlariga qoidalarni tushuntirib, musobaqa
shaklida bilimlarini oshiradilar. Bu o‘yinlar faqat qiziqish tug‘dirmasdan, balki
o‘quvchilarning xatolarini aniqlash va tuzatishlariga ham yordam beradi [5. 90-bet].
Bundan tashqari, imlo darslarida “ Juft so‘zlar” o‘yini kabi interaktiv usullardan
foydalanish o‘quvchilarning lug‘aviy boyligini oshiradi. Bu o‘yin o‘quvchilarning har bir
so‘zning to‘g‘ri yozilishiga e’tibor berishlariga yordam beradi. Shu bilan birga, ularning
xatolarni tuzatish qobiliyatlarini rivojlantiradi va ularni imlo qoidalariga bo‘lgan qiziqishni
oshiradi [6.102-bet].
Rolli o‘yinlar grammatika va imlo darslarida samarali vosita hisoblanadi. Rolli
o‘yinlar orqali o‘quvchilar so‘zlarning turli grammatik shakllarini amaliyotda qo‘llaydilar.
Masalan, “O‘yinli so‘z topish” yoki “Tayyor gapni davom ettirish” kabi o‘yinlar
o‘quvchilarga fe’l va ot shakllarini o‘rgatishda yordam beradi [7.73- bet]. Rolli o‘yinlarda
o‘quvchilar bir-birlariga savollar berishadi va grammatik qoidalar asosida gaplarni
shakllantiradilar. Bu jarayon o‘quvchilarning o‘z bilimlarini amalda sinab ko‘rish
imkonini beradi va ularda qoidalarning amaliy qo‘llanilishi haqida tushunchani yanada
chuqurlashtiradi. Masalan, “Fe’lli ertak” o‘yini o‘quvchilarni fe’l shakllari bilan ishlashga
undaydi va ularning ijodkorligini rivojlantiradi [8.109-bet]. Rolli o‘yinlarda o‘quvchilar
turli vaziyatlar uchun rollarni o‘ynab, ularning lug‘aviy zaxiralarini kengaytiradilar. Bu
usul orqali ularning so‘z boyligi oshadi va yangi qoidalarga tez moslashish imkoniyatiga
ega bo‘ladilar. Shu bilan birga, bu o‘yinlar o‘quvchilarning ﬁkrlash qobiliyatini ham

rivojlantiradi [9.117-bet]. O‘yinlardan foydalanish natijasida o‘quvchilar nafaqat
grammatik va imlo qoidalarini tezroq o‘rganadilar, balki ularning o‘quv faoliyatiga
bo‘lgan qiziqishlari ham ortadi. O‘quvchilarning bilim olish jarayonini jonlantirish va
qiziqarli qilib tashkil etish dars natijalarini sezilarli darajada yaxshilaydi [10.95-bet].
Darslarda o‘yinlardan foydalanishning natijalaridan biri bu o‘quvchilarning
bilimlarni ongli ravishda o‘zlashtirishidir. Masalan, qiziqarli o‘yinlar orqali o‘quvchilar
o‘zlari sezmagan holda qoidalarga mos harakat qiladilar va o‘rganilgan bilimlarini
mustahkamlashadi. Shuningdek, bunday usullar orqali darslar doimiy ravishda yangilanib,
o‘quvchilarni monoton jarayondan uzoqlashtiradi [11.122-bet].Qiziqarli o‘yinlar
yordamida o‘quvchilarda nafaqat intellektual, balki psixologik ko‘nikmalar ham
rivojlanadi. Dars jarayonida faollik oshadi va o‘quvchilarning darsga bo‘lgan munosabati
sezilarli darajada yaxshilanadi. Bu natija esa kelgusida ularning o‘quv yutuqlariga ijobiy
ta’sir ko‘rsatadi [12.128-bet].
Boshqa metodlardan farqli ravishda, o‘yinlar o‘quvchilarning muloqot qilish
ko‘nikmalarini ham rivojlantiradi. Masalan, rolli o‘yinlar va interaktiv musobaqalar
o‘quvchilarni guruhda ishlashga, bir-birlarini tushunishga va ﬁkrlarini ravon ifodalashga
o‘rgatadi. Bu o‘quvchilarning nafaqat grammatik qoidalarga, balki o‘zaro muloqot
qobiliyatlariga ham ta’sir qiladi. Masalan, “So‘z tuzish poygasi” kabi o‘yinlar orqali
o‘quvchilar so‘zlar tuzilishini tezda anglaydilar va ularni to‘g‘ri qo‘llashga o‘rganadilar
Bundan tashqari, bunday o‘yinlar o‘quvchilarning diqqatini jamlash, tezkorlik bilan qaror
qabul qilish va xatolarini tezda tuzatish qobiliyatlarini shakllantiradi. Ayniqsa,
“Qoidalarga rioya qil” o‘yini orqali o‘quvchilar grammatik qoidalarga diqqatni jalb qilishga
va ularni qo‘llashga o‘rganadilar. Ushbu usul orqali o‘quvchilarda dars jarayonida mustaqil
ﬁkrlash ko‘nikmasi shakllanadi [14.139-bet]. Darslarda qiziqarli o‘yinlar orqali
o‘quvchilarda qoidalarga nisbatan ijodiy va ongli yondashuv shakllanadi. O‘yinlarning
bunday turlari o‘quvchilarning mustaqil ﬁkrlashini rivojlantiradi va ularga grammatik va
imlo qoidalarini mustahkam o‘zlashtirishga yordam beradi. Masalan, “Eng yaxshi qoida
yodlovchi” o‘yini orqali o‘quvchilar qoidalarni eslab qolishga va tezda amaliyotga tatbiq

etishga muvaffaq bo‘ladilar [15.145-bet]. O‘yin texnologiyalari o‘quvchilarning darslarga
bo‘lgan munosabatini ham ijobiy tomonga o‘zgartiradi. Bu usullar orqali o‘quvchilar
nafaqat bilim olish jarayonidan zavq olishadi, balki ularda yangi bilimlarga bo‘lgan
qiziqish ham ortadi. Shu bilan birga, o‘yinlar orqali o‘quvchilar darslarni tezroq va
samaraliroq o‘zlashtirish imkoniga ega bo‘ladilar [16.150-bet]. O‘yin texnologiyalaridan
foydalanish boshlang‘ich sinfda grammatik va imlo qoidalarini o‘rgatishda katta
ahamiyat kasb etadi. O‘quvchilarning o‘quv jarayoniga bo‘lgan qiziqishini oshirish va
bilimlarni ongli ravishda mustahkamlashda o‘yinlar muhim rol o‘ynaydi.
O‘yinlarning ta’siri o‘quv jarayonida juda keng tarqalgan. O‘quvchilarning
motivatsiyasini oshirish bilan birga, o‘yinlar o‘quvchilarda ijodiy ﬁkrlash va muammoni
hal qilish qobiliyatlarini ham rivojlantiradi. Masalan, “Grammatik burchak” o‘yini orqali
o‘quvchilar ma’lum grammatik qoidalar asosida masalalarni hal qilishga intilishadi, bu esa
ularning analitik ﬁkrlash qobiliyatini oshiradi [17, 158-bet]. O‘yinlar yordamida
o‘quvchilar guruh bo‘lib ishlashga o‘rganadilar. Bu jarayon ularni bir-biriga
yaqinlashtiradi, do‘stona muhit yaratadi va ijtimoiy ko‘nikmalarni rivojlantiradi. O‘yin
davomida o‘quvchilar bir- birlariga yordam berish, o‘zaro ﬁkr almashish va birgalikda
ishlash qobiliyatlarini sinab ko‘radilar [18.164-bet]. Shuningdek, o‘yinlar o‘quvchilarga
o‘zlarining bilimlarini amalda qo‘llash imkonini beradi. Masalan, “Gap tuzish
musobaqasi” orqali o‘quvchilar grammatik qoidalarni amaliyotda qo‘llashni o‘rganadilar.
Bu o‘yin o‘quvchilarga o‘z bilimlarini yanada mustahkamlash va takomillashtirishga
yordam beradi [19. 172-bet]. Yuqori sifatli ta’lim berishda o‘yinlarning o‘rni muhim
ahamiyatga ega. O‘yinlar orqali o‘quvchilar o‘z-o‘zini anglash va baholash imkoniyatiga
ega bo‘ladilar. O‘quv jarayonida qiziqarli o‘yinlar yordamida ta’lim jarayonida
qiyinliklarni engib o‘tish, har bir o‘quvchining individual xususiyatlarini hisobga olish va
har bir o‘quvchiga individual yondashish muhimdir [20.178-bet]. O‘yinlar o‘quvchilarga
o‘rganish jarayonida muhim qoidalarni yodlash va o‘zlashtirishda yordam beradi. O‘yinlar
orqali o‘quvchilar o‘zlari o‘rganayotgan grammatik qoidalarni amaliyotda qo‘llashni
o‘rganadilar, bu esa ularning bilimlarini mustahkamlaydi va uzoq muddatli eslab qolish

imkoniyatini oshiradi [21.186-bet].
O‘yinlar ta’lim jarayonida bevosita sifatni oshirish bilan birga, o‘quvchilar orasida
raqobatni ham rivojlantiradi. O‘quvchilar o‘yinlar orqali o‘z bilimlarini baholashga
intilishadi va bu jarayon orqali o‘zlariga nisbatan talablarni oshiradilar [22.193-bet].
Biroq, o‘yinlardan foydalanishda muammolar ham yuzaga kelishi mumkin. Ba’zan
o‘quvchilarning qiziqishi pasayadi yoki o‘yinlar dars maqsadlariga mos kelmaydi.
Bunday vaziyatlarda darslarni rejalashtirish va o‘yinlarni tanlashda ehtiyotkorlik talab
etiladi. O‘yinlarni o‘qituvchi tomonidan to‘g‘ri tanlash va muvoﬁqlashtirish o‘quv
jarayonining muvaffaqiyati uchun muhimdir [23. 200-bet].
Shuningdek, o‘yinlarning samaradorligini oshirish uchun o‘quvchilarni
motivatsiya qilish va ularni faol ishtirok etishga undash zarur. O‘quvchilar o‘yin
jarayonida o‘zlarini faol his qilishlari uchun dars davomida ularni ma’qullash,
rag‘batlantirish va ijodkorlikka chaqirish muhimdir. Buning uchun o‘yinlar nafaqat
qiziqarli, balki o‘quvchilarning bilimlarini oshirishga qaratilgan bo‘lishi kerak [24. 208-
bet]. O‘yinlardan foydalanish boshlang‘ich sinf grammatika va imlo darslarida ta’lim
jarayonini yanada qiziqarli va samarali qilishda muhim rol o‘ynaydi. O‘quvchilar o‘z
bilimlarini amaliyotda qo‘llash va qoidalarni tezda o‘zlashtirish imkoniyatiga ega
bo‘ladilar.Boshlang‘ich sinf darslarida o‘yinlardan foydalanish, o‘quvchilarning
individual xususiyatlarini hisobga olishga imkon yaratadi. O‘quvchilarning
qobiliyatlari, qiziqishlari va motivatsiyalari har xil bo‘lishi sababli, o‘yinlar orqali
differensial yondashuvni amalga oshirish muhimdir. Masalan, “Grammatik o‘yinda”
o‘quvchilar o‘z bilim darajasiga qarab turli darajadagi savollarga javob berishlari
mumkin. Bu o‘yin yordamida kuchli o‘quvchilar qiyinroq vazifalarni, zaifroq
o‘quvchilar esa osonroq vazifalarni bajarishlari mumkin, bu esa har bir o‘quvchining
shaxsiy rivojlanishini ta’minlaydi [25.215-bet]. O‘yinlar yordamida o‘quvchilarga
individual vazifalar berish va ularni o‘z vaqtida bajarish imkoniyatini yaratish,
ularning o‘z bilimlarini mustahkamlashlariga yordam beradi. Masalan, “O‘z

bilimlaringni tekshir” o‘yini orqali o‘quvchilar o‘z bilimlarini baholash imkoniga ega
bo‘ladilar, bu esa ularni mustaqil ﬁkrlashga undaydi [26.220-bet]. O‘yinlar darslarda
baholash jarayonini ham yanada qiziqarli va samarali qilishda muhim ahamiyatga ega.
Baholash jarayonida o‘yinlardan foydalanish, o‘quvchilarga o‘z bilimlarini amaliyotda
ko‘rsatish imkoniyatini beradi. Masalan, “O‘yinchoq dastur” o‘yini orqali o‘quvchilar
grammatik qoidalarni hayotiy misollarda qo‘llashadi va bu jarayonda o‘zaro baholash
imkoniyatiga ega bo‘ladilar.

Bunday baholash jarayoni o‘quvchilarning o‘z bilimlariga bo‘lgan ishonchini
oshiradi va o‘zaro raqobat muhitini yaratadi [27. 228-bet].
Baholash jarayonida o‘yinlar o‘quvchilarning diqqatini jalb qilishga yordam
beradi. O‘quvchilar o‘z bilimlarini qiziqarli shaklda namoyish etishga tayyor bo‘lishadi,
bu esa darslarda faol qatnashishga rag‘batlantiradi. “Grammatika sarguzashtlari” o‘yini
o‘quvchilarga o‘z bilimlarini ko‘rsatish va bir- birlarining muvaffaqiyatlarini qadrlash
imkoniyatini beradi [28.235-bet].
O‘yinlardan foydalanish o‘qituvchilar uchun ham ko‘plab foydalar keltiradi.
O‘qituvchilar o‘yinlarni rejalashtirish va o‘tkazish jarayonida o‘z uslublarini
rivojlantiradilar. O‘yinlar darslarni rejalashtirishda ijodkorlikni talab qiladi va
o‘qituvchilarni yangi metodlarni qidirishga undaydi. Masalan, “O‘yin va ta’lim” kurslari
o‘qituvchilarga o‘yinlar yordamida ta’lim berish metodlarini takomillashtirishda yordam
beradi [29. 240-bet]. O‘yinlardan foydalanish o‘qituvchilarning o‘quvchilar bilan
aloqalarini mustahkamlaydi. O‘qituvchilar va o‘quchilar o‘yin jarayonida bir-birlarini
yaqindan tanishadi, bu esa darslarda ijtimoiy muhitni yaxshilaydi. O‘qituvchilar
o‘quvchilarning qiziqishlarini va motivatsiyalarini aniqlab, ularni ta’lim jarayoniga jalb
qilish imkoniyatiga ega bo‘ladilar [30.248-bet].
O‘yinlardan foydalanish boshlang‘ich sinf grammatika va imlo darslarida nafaqat
ta’lim jarayonini qiziqarli qiladi, balki o‘quvchilar o‘rtasida ijodiy ﬁkrlash va mustaqil
yondashuvni rivojlantirishga ham xizmat qiladi. O‘qituvchilar uchun o‘yinlar ijodiy
metodlarni qo‘llash va o‘quvchilar bilan munosabatlarni mustahkamlash imkonini
beradi.
Imlo darslarida o‘yin metodlarini qo‘llash va ularning natijadorligi
Imlo darslarida ham o‘yin usullari samarali qo‘llaniladi. Masalan, “To‘g‘ri yozish
musobaqasi” o‘quvchilarning imlo savodxonligini oshirishda yordam beradi. Musobaqa
orqali o‘quvchilar berilgan so‘zlarni to‘g‘ri yozish orqali o‘zaro raqobatlashib, imlo
qoidalarini mustahkamlaydilar. Bu usul o‘quvchilarning motivatsiyasini oshiradi va imlo

qoidalarini tezroq o‘zlashtirishga imkon beradi [7, 70-bet]. “Yozish bo‘yicha estafeta”
o‘yini jamoaviy ishni rivojlantiradi va imlo qoidalarini amaliyotda qo‘llash imkoniyatini
yaratadi. O‘yin davomida o‘quvchilar jamoaviy ishlashni o‘rganib, so‘zlarni to‘g‘ri
yozishga harakat qiladilar. Bu usul o‘quvchilarning e’tiborini mustahkamlaydi va ularning
savodxonligini oshirishga xizmat qiladi [8.82-bet]. O‘yinlar yordamida til
ko‘nikmalarini rivojlantirish, o‘quvchilarning ma’no tushunish qobiliyatini oshirishga
yordam beradi. Chet el adabiyotlarida, masalan, Gentry va Gentry (2018) o‘yinlarning
o‘quvchilarda til ko‘nikmalarini rivojlantirishdagi muhim o‘rni haqida ta’kidlaydilar.
Ularning ﬁkricha, o‘yinlar til o‘rganishda interaktiv va qiziqarli muhit yaratadi, bu esa
o‘quvchilarning tilga bo‘lgan qiziqishini oshiradi [16.12-bet]. O‘yinlar yordamida
o‘quvchilar so‘z boyligini, grammatik qoidalarni va to‘g‘ri talaffuzni mustahkamlash
imkoniyatiga ega bo‘ladilar. O‘yinlar, shuningdek, o‘quvchilarning ijtimoiy
ko‘nikmalarini rivojlantirishda ham muhim ahamiyatga ega. O‘quvchilar o‘yin
jarayonida bir-biri bilan muloqot qilishadi, bu esa ularning kommunikativ qobiliyatlarini
oshiradi va o‘yinlar orqali o‘quvchilarning ijtimoiy ko‘nikmalari va jamoaviy ishlash
qobiliyatlari yanada rivojlanishini ko‘rsatgan [32.45-bet]. Bu jarayonda o‘quvchilar
guruhda ishlash, o‘zaro ﬁkr almashish va muammolarni birgalikda hal qilishga
o‘rganadilar.
Bugungi kunda texnologiyalar ta’lim jarayonida muhim rol o‘ynaydi. O‘yinlarni raqamli
platformalarda amalga oshirish, masalan, online o‘yinlar yoki mobil ilovalar orqali ta’lim
jarayonini yanada qiziqarli va samarali qilish mumkin.
O‘zbek olimlari tomonidan olib borilgan tadqiqotlar shuni ko‘rsatadiki, texnologiyalar
yordamida o‘yinlarni o‘tkazish o‘quvchilarning o‘z bilimlarini amaliyotda qo‘llash va
yangicha ﬁkrlash qobiliyatlarini rivojlantirishda yordam beradi [33.32-bet]. Masalan, online
grammatik o‘yinlar o‘quvchilarga real vaqtda javob berish imkonini beradi, bu esa
o‘qituvchilarning darsni qiziqarli va interaktiv qilishiga yordam beradi.
O‘yinlardan foydalanish orqali o‘quvchilarning bilimlarini baholash va monitoring
qilish jarayonini amalga oshirish mumkin. O‘yinlar, o‘quvchilarning o‘z bilimlarini

mustahkamlash bilan birga, o‘qituvchilarga ham o‘quvchilarning muvaffaqiyatlarini
kuzatishga imkon yaratadi. O‘yinlarni baholashda o‘qituvchilar o‘quvchilarning faoliyatlarini
baholash, ularning qobiliyatlarini aniqlash va kerakli yordam ko‘rsatish imkoniyatiga ega
bo‘ladilar [34, 56-bet]. O‘quv jarayonida o‘yinlarni monitoring qilish orqali o‘qituvchilar o‘z
metodlarini takomillashtirish va o‘quvchilar bilan aloqalarni mustahkamlash imkoniyatiga ega
bo‘ladilar. O‘yinlardan foydalanish nafaqat til ko‘nikmalarini rivojlantiradi, balki
o‘quvchilarning ijtimoiy, kommunikativ va texnologik ko‘nikmalarini ham oshirishga xizmat
qiladi. Bu o‘quv jarayonini yanada samarali va qiziqarli qiladi .

XULOSA
Boshlang‘ich sinf grammatika va imlo darslarida qiziqarli o‘yinlardan
foydalanish, nafaqat ta’lim jarayonini qiziqarli va samarali qilish, balki
o‘quvchilarning til ko‘nikmalarini, ijtimoiy va kommunikativ qobiliyatlarini
rivojlantirishda ham muhim ahamiyatga ega. O‘yinlar o‘quvchilarning qiziqishini
oshiradi, ularning bilimlarini amaliyotda qo‘llash imkoniyatini yaratadi va o‘zaro
muloqotda bo‘lishni rag‘batlantiradi. Chet el tadqiqotlari shuni ko‘rsatadiki, o‘yinlar
ta’lim jarayonini interaktiv va qiziqarli qiladi, bu esa o‘quvchilarning o‘z bilimlarini
mustahkamlashlariga, yangi ko‘nikmalarni egallashlariga va ijodiy ﬁkrlash
qobiliyatlarini rivojlantirishlariga yordam beradi. O‘quvchilar o‘yinlar orqali individual
va jamoaviy yondashuvlarni o‘zlashtiradilar, bu esa ularda rahbarlik, muloqot qilish va
muammolarni birgalikda hal qilish qobiliyatlarini rivojlantiradi. Bundan tashqari,
o‘yinlarni raqamli platformalarda amalga oshirish, ta’lim jarayonini yanada qiziqarli
va zamonaviy qilish imkoniyatini beradi. O‘qituvchilar o‘yinlarni o‘tkazish orqali
o‘quvchilarning bilimlarini baholash, monitoring qilish va ularning muvaffaqiyatlarini
kuzatish imkoniyatiga ega bo‘ladilar.
Shunday qilib, boshlang‘ich sinf grammatika va imlo darslarida o‘yinlardan
foydalanish, ta’lim jarayonini yanada samarasiz qilish bilan birga, o‘quvchilarning
ko‘nikmalarini va qobiliyatlarini rivojlantirishga xizmat qiladi. O‘quvchilarning o‘z
bilimlariga bo‘lgan ishonchini oshiradi va ularni mustaqil ﬁkrlashga, ijodiy
yondashuvga va kelajakda muvaffaqiyatli hayotga tayyorlaydi. O‘yinlarni dars
jarayonida keng qamrovli qo‘llash, ta’lim sifatini oshirish va o‘quvchilarning shaxsiy
rivojlanishiga katta hissa qo‘shadi.
Xulosa davomida, shuningdek, o‘yinlarning o‘qituvchilar uchun ham bir qator
foydalari mavjud. O‘qituvchilar o‘yinlarni rejalashtirish jarayonida o‘z pedagogik
yondashuvlarini rivojlantirib, yangi metodlarni izlashga undaydilar. Bu ijodkorlik va
yangilikni qidirish o‘qituvchilarning o‘z ishlariga bo‘lgan qiziqishini oshiradi va
darslarni yanada jonlantiradi.O‘yinlardan foydalanish o‘qituvchilar va o‘quvchilar

o‘rtasidagi munosabatlarni mustahkamlashga ham yordam beradi. O‘quvchilar o‘yin
jarayonida o‘zaro hamkorlik qilib, bir-birlariga yordam berishadi. Bu esa jamoaviy ish
ko‘nikmalarini rivojlantirib, o‘quvchilarning bir-biriga nisbatan hurmatini oshiradi.
O‘qituvchilar o‘quvchilarning individual xususiyatlarini e’tiborga olib, har bir
o‘quvchining o‘ziga xos yondashuvini qo‘llash imkoniyatiga ega bo‘ladilar.
O‘yinlar yordamida ta’lim jarayonini yanada qiziqarli va samarali qilish,
o‘quvchilarning qobiliyatlarini rivojlantirish, ularni yanada faollashtirish va o‘z
bilimlariga bo‘lgan ishonchlarini oshirish muhim ahamiyatga ega.
O‘qituvchilarning o‘quv jarayonida o‘yinlarni qo‘llashlari, ta’lim sifatini
oshirish va o‘quvchilarning shaxsiy rivojlanishiga katta hissa qo‘shadi. Kelajakda,
ta’lim jarayonida o‘yinlarni kengaytirilgan foydalanish, o‘quvchilarning bilim darajasini
oshirish, ijodiy ﬁkrlashini rivojlantirish va o‘zaro muloqot qobiliyatlarini
kuchaytirishga yordam beruvchi samarali usul sifatida xizmat qiladi. Shuning uchun,
o‘qituvchilar o‘z darslarida o‘yinlarni doimiy ravishda qo‘llashga harakat qilishlari va
ularni darslarning ajralmas qismi sifatida ko‘rishlari zarur. Bu, o‘z navbatida, ta’lim
jarayonini yangi bosqichga olib chiqadi va o‘quvchilarni zamonaviy, raqobatbardosh
hayotga tayyorlashda muhim rol o‘ynaydi.
Yana bir muhim jihat, o‘yinlarning o‘quvchilar o‘rtasidagi ijtimoiy munosabatlarni
yanada kuchaytirishi, ularning jamoaviy ishlash ko‘nikmalarini rivojlantirishidir. O‘yinlar
orqali o‘quvchilar bir-birlarining qobiliyatlarini qadrlashni, yordam berishni va jamoada
ishlashni o‘rganadilar. Shu tariqa, o‘yinlar boshlang‘ich ta’lim jarayonida nafaqat bilim
berish, balki shaxslararo munosabatlarni ham rivojlantiradi. Xulosa qilib aytganda,
boshlang‘ich sinf grammatika va imlo darslarida qiziqarli o‘yinlardan foydalanish, ta’lim
jarayonini yanada qiziqarli va samarali qilish bilan birga, o‘quvchilarning ko‘nikmalarini
rivojlantirishda muhim rol o‘ynaydi. Ta’lim jarayonini o‘zgartirishga va yangilanishlarga
ochiq bo‘lgan o‘qituvchilar, o‘quvchilarning muvaffaqiyatiga hissa qo‘shib, ularni kelajakda
raqobatbardosh va ijodkor shaxslar sifatida tarbiyalashda o‘z vazifalarini muvaffaqiyatli
bajara olishadi

FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR RO‘YXATI
1. Mirziyoyev, Sh. “Yurtimizni yanada rivojlantirish bo‘yicha takliﬂar.”
O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti Asarlari, 2017.
2. Mirziyoyev, Sh. “Kamalak ko‘zlarida mustaqil O‘zbekiston.” O‘zbekiston
Respublikasi Prezidenti Asarlari, 2018.
3. Mirziyoyev, Sh. “Ta’lim – kelajagimizni belgilovchi omil.” O‘zbekiston
Respublikasi Prezidenti Asarlari, 2019.
4. Mirziyoyev, Sh. “Innovatsiyalar va raqamli iqtisodiyot.” O‘zbekiston
Respublikasi Prezidenti Asarlari, 2020.
5. Abdurahmonova, M. “Grammatikani o‘qitishda interaktiv
usullar” (2021)
6. Anvarov, A. “O'qitishda o'yinlarning roli” (2019)
7. Bahodirov, R. “Boshlang‘ich sinﬂarda o‘yinlar va metodikalar” (2020)
8. G'ulomova, S. “Grammatika va imlo darslarida o'yinlardan
foydalanish” (2022)
9. Jumaev, M. “Qiziqarli o‘yinlar va ta’lim” (2018)
10. Karimova, N. “Boshlang‘ich ta’limda innovatsion usullar” (2020)
11. Murodov, S. “O'yin orqali o'qitish metodikasi” (2021)
12. Nabiev, A. “O'qitish jarayonida o'yinlarning samaradorligi” (2019)

13. Rashidova, D. “O‘yinlar va bolalar psixologiyasi” (2020)
14. Shukurova, L. “Boshlang‘ich sinfda grammatik o‘yinlar” (2021)
15. Tohirova, G. “Imlo va grammatika darslarini qiziqarli qilish” (2022)
16. Xudoyberganov, T. “O‘yinlar orqali grammatika o‘rganish” (2020)
17. Yusupov, B. “O‘yinli o'qitish: tajribalar va natijalar” (2021)
18. Abdullayeva, F. “Interaktiv darslar: o'yinlar va metodlar” (2018)
19. Mustaqimova, A. “Qiziqarli darslar: o'yinlardan foydalanish” (2021)
20. Xolmirzaev, D. “Boshlang‘ich ta’limda o'yinlar” (2019)
21. Otaeva, S. “Grammatik o'qitish va o'yinlar” (2020)
22. Shodmonova, L. “Boshlang‘ich sinfda o'qitish metodikasi” (2022)
23. Mamatqulov, R. “O'qitishda o'yinlar: nazariya va amaliyot” (2021)
24. Qodirova, F. “Grammatik va imlo darslarida o‘yinlar” (2019)
25. Asqarova, N. “Bolalar ta’limida interaktiv usullar” (2020)
26. Tursunova, R. “Grammatika o‘rganish va qiziqarli o‘yinlar” (2021)
27. Yusupova, M. “O'yin orqali bilimlarni mustahkamlash” (2022)
28. Abdurahmonov, E. “Imlo darslarida o'yinlar” (2021)
29. Mustafoyev, K. “O‘qitishda o'yinlardan foydalanish” (2019)
30. Mirzaeva, D. “O'yinlar: pedagogik yondashuvlar” (2020)
31. Anorov, R. “Qiziqarli darslar: o‘yin metodlari” (2021)
32. Xudoyberganova, S. “O‘yinlar va o‘qituvchilar uchun
qo'llanma” (2022)
33. Bayramov, S. “O'qitishda innovatsion o'yinlar” (2018)
34. Abdullaeva, M. “Grammatik va imlo o‘rganishda o'yinlarning
ahamiyati” (2021)

Boshlang‘ıch sınf grammatık va ımlo darslarıda qızıqarlı o‘yınlardan foydalanısh

Sotib olish