Войти Регистрация

Docx

  • Рефераты
  • Дипломные работы
  • Прочее
    • Презентации
    • Рефераты
    • Курсовые работы
    • Дипломные работы
    • Диссертациии
    • Образовательные программы
    • Инфографика
    • Книги
    • Тесты

Информация о документе

Цена 10000UZS
Размер 47.2KB
Покупки 6
Дата загрузки 29 Январь 2025
Расширение docx
Раздел Курсовые работы
Предмет Дошкольное и начальное образование

Продавец

Umida

Дата регистрации 20 Январь 2025

43 Продаж

Boshlang'ich sinf matematika darslarida masalalar yechishda rasm va chizmalardan foydalanish metodikasi

Купить
1
O’ZBEKISTON RESPUBLIKASI OLIY TA’LIM, FAN VA INNOVATSIYALAR
VAZIRLIGI
TOSHKENT GUMANITAR FANLAR UNIVERSITETI 
AMALIY VA GUMANITAR FANLARI KAFEDRASI 
3-KURS BOSHLANG’ICH TA’LIM YO’NALISHI
 05-22-guruh talabasi  Bakibayeva U
  “MATEMATIKA VA UNI O’QITISH METODIKASI” FANIDAN
  KURS ISHI 
MAVZU:  “ Boshlang'ich  sinf matematika darslarida 
masalalar yechishda rasm va chizmalardan foydalanish 
metodikasi ”
 
KURS ISHI ILMIY    RAHBARI                   
KURS ISHI BAJARUVCHI                           Bakibayeva U
TO‘RTKO‘L- 2025 2
Mavzu: Boshlang'ich  sinf matematika darslarida masalalar 
yechishda rasm va chizmalardan foydalanish metodikasi
Reja:
1. Kirish
2. Matematika Darslarida Rasm va Chizmalarning O‘rni
3. Matematika Darslarida Rasm va Chizmalardan Foydalanishning Turli 
Usullari
4. Masalalar Yechish Jarayonida Rasm va Chizmalarni Qo‘llash
5. Darslarda Vizual Materiallardan Samarali Foydalanish
6. xulosa
7. foydalanilgan adabiyotlar 3
Kirish:  Mavzuning dolzarbligi, albatta, juda muhim. Rasm va chizmalardan 
foydalanish o'quvchilarning matematik tushunchalarni yaxshiroq o'zlashtirishiga 
katta yordam beradi. O'quvchilarga abstrakt matematik tushunchalarni amaliy va 
vizual tarzda ko'rsatish, ularning qiziqishini oshiradi va tushunishni osonlashtiradi.
Matematika ko'pincha abstrakt va murakkab bo'lishi mumkin, shuning uchun 
rasm va diagrammalarni qo'llash, masalan, geometrik shakllar, diagrammalar, 
grafiklar va boshqa vizual vositalar orqali, o'quvchilarga o'zlashtirishni 
osonlashtiradi. Bu o'z navbatida o'quvchilarga yanada chuqurroq va mustahkam 
bilim olishlariga yordam beradi.
Shuningdek, rasm va chizmalarning o'quvchilarga qanday ta'sir qilishi, 
o'qituvchining ta'lim uslubiga va o'quvchilarning individual ehtiyojlariga qarab 
ham farq qilishi mumkin. Ba'zi o'quvchilar vizual materiallarga tezroq moslashadi, 
boshqalari esa analitik yondashuvni afzal ko'rishlari mumkin. Shuning uchun, rasm
va chizmalarni o'qitishda diversifikatsiya muhimdir.
Umuman olganda, rasm va chizmalar matematik tushunchalarni o'quvchilarga 
yanada aniqroq, qulayroq va interaktiv tarzda tushuntirishga yordam beradi
Kurs ishining maqsadi juda to‘g‘ri belgilangan. Boshlang‘ich sinf matematika 
darslarida rasm va chizmalardan samarali foydalanish nafaqat o'quvchilarning 
tushunishini yengillashtiradi, balki ularning matematika faniga bo'lgan qiziqishini 
ham oshiradi. Bu maqsadga erishish uchun quyidagi asosiy jihatlarga e'tibor 
qaratish kerak:
1. Rasm va chizmalar yordamida abstrakt tushunchalarni konkretlashtirish : 
Masalan, geometrik shakllarni o‘rgatishda, ular qanday ko‘rinishda 
ekanligini, qanday o‘lchamlari borligini va ularni qanday qurish mumkinligini
rasm va diagrammalar orqali ko‘rsatish muhim.
2. O‘quvchilarning vizual tafakkurini rivojlantirish : Matematik tushunchalar 
ko‘pincha qog‘ozda yozilgan va so‘zlar bilan izohlanadi. Rasm va chizmalar 
yordamida o‘quvchilar ushbu tushunchalarni ko‘rgan holda yaxshiroq 
o‘zlashtiradilar.
3. Interaktivlikni oshirish : Rasm va chizmalarni o‘quvchilar bilan birgalikda 
yaratish, masalan, geometrik shakllarni doskada chizish yoki bo‘laklarga 
ajratish orqali o‘quvchilarni faol ishtirok etishga undash mumkin. 4
4. Matematik amallarni vizual tarzda ko‘rsatish : Sonlar, tenglamalar, oddiy va 
murakkab hisoblashlarni rasm va diagrammalar yordamida ko‘rsatish, 
masalan, ko‘paytirish va bo‘lish jarayonlarini ko‘rsatadigan diagrammalarni 
chizish orqali tushuntirish.
5. Kreativ va qiziqarli darslar tashkil etish : Rasm va chizmalar nafaqat 
matematika tushunchalarini o‘rgatishda, balki o‘quvchilarning darsga 
bo‘lgan qiziqishini oshirishda ham katta rol o‘ynaydi.  Bu usul 
o‘quvchilarning diqqatini jalb qilishda yordam beradi.
Kurs ishida, bularni yanada chuqurroq o‘rganib, boshlang‘ich sinf matematika 
darslarida rasm va chizmalarni qanday samarali qo‘llash usullarini o‘rganish 
maqsadga muvofiq bo‘ladi.  Bunday yondashuv o‘quvchilarga matematikaning 
asosiy tushunchalarini qulay va samarali tarzda o‘rgatishga yordam beradi
Mavzuga oid metodikaviy va pedagogik masalalar boshlang‘ich sinf matematika 
darslarida rasm va chizmalardan samarali foydalanishni ta’minlashga qaratilgan 
turli usul va yondashuvlarni o‘z ichiga oladi. Quyida ba'zi muhim metodikaviy va 
pedagogik masalalarni ko‘rib chiqamiz:
1. Metodikaviy masalalar:
 Vizual materiallarning samarali tanlanishi:  Matematik tushunchalarni 
tushuntirishda rasm va chizmalarning to‘g‘ri va aniq tanlanishi zarur. 
Masalan, geometrik shakllarni ko‘rsatishda ular sodda va tushunarli bo‘lishi 
kerak. Agar rasm yoki chizma o‘quvchining e’tiborini chalg‘itadigan bo‘lsa, u
o‘rganish jarayonini qiyinlashtirishi mumkin.
 Chizmalarni ko‘rsatuvchi metodik yondashuv:  Rasm va chizmalar turli 
usullar orqali ko‘rsatilishi mumkin. Masalan, o‘qituvchi o‘quvchilarga 
dastlab rasmni ko‘rsatib, so‘ngra u bilan bog‘liq savollarni beradi. Yoki 
chizmalarni o‘quvchilarga o‘zlari chizishga ruxsat berish orqali interaktiv 
o‘rganishni ta'minlash mumkin.
 O‘quvchilarni mustaqil ishlashga yo‘naltirish:  O‘quvchilarni rasm va 
chizmalarni yaratishda o‘z fikrlarini ifodalashga undash muhim.  Bu usul 
ularni yanada faolroq, ijodiy fikrlashga rag‘batlantiradi.
 Rasm va chizmalarni integratsiyalash:  Matematik tushunchalarni boshqa 
fanlar bilan bog‘lash, masalan, san'at, tabiatshunoslik yoki jismoniy tarbiya 
darslari bilan integratsiyalash orqali rasm va chizmalarning ahamiyatini  5
yanada oshirish mumkin.  Bu metodikaviy yondashuv o‘quvchilarga ko‘proq 
kontekstual bilim beradi.
2. Pedagogik masalalar:
 O‘quvchilarning individual ehtiyojlari:  Har bir o‘quvchining o‘rganish uslubi 
va tezligi har xil. Ba’zi o‘quvchilar vizual materiallarga yuqori darajada 
e'tibor berishi mumkin, boshqalari esa faqat matematik formulalar va 
amallar bilan yaxshi o‘rganadilar. Pedagogning vazifasi shundaki, rasm va 
chizmalarni turli o‘quvchilar uchun moslashtirib, har birining ehtiyojlarini 
hisobga olishdir.
 Diqqatni jamlash va qiziqish uyg‘otish:  O‘quvchilarning diqqatini jamlashda 
rasm va chizmalar katta rol o‘ynaydi. Biroq, ular o‘quvchining diqqatini uzoq
vaqt davomida ushlab turish uchun qiziqarli, aniq va o‘rgatuvchi bo‘lishi 
kerak. Bu pedagogik masala darsni boshqarish va o‘quvchilarni o‘zlashtirish 
jarayonida yordam beradi.
 O‘quvchilarning mantiqiy fikrlashini rivojlantirish:  Rasm va chizmalar 
matematik tushunchalarni tushunishda yordam beradi, lekin o‘qituvchi 
ularni mantiqiy tarzda izohlashni o‘rgatishi zarur.  Bu o‘quvchilarda abstrakt 
fikrlashni rivojlantirishga yordam beradi.
 Darsda interaktivlikni ta'minlash:  Pedagog rasm va chizmalarni darsda 
o‘quvchilarning faol ishtirokiga asoslanib qo‘llashi kerak. O‘quvchilarni 
diagrammalarni tuzish, matematik shakllarni chizish yoki rasm asosida 
masalalarni yechishga jalb qilish orqali darsni yanada interaktiv qilish 
mumkin.
 Tushunish darajasini tekshirish:  Rasm va chizmalardan foydalanishda 
o‘qituvchining doimiy ravishda o‘quvchilarni baholashi va ularning 
tushunish darajasini tekshirib turishi zarur.  Masalan, o‘quvchilarga rasmga 
asoslangan savollar berish yoki ular bilan diagramma tuzishni so‘rash orqali 
bu masala hal qilinadi.
3. Texnologiyalarni qo‘llash:
 Interaktiv ta’lim vositalaridan foydalanish:  Zamonaviy texnologiyalar, 
masalan, ta'lim dasturlari, raqamli doskalar va interaktiv jadvallar 
yordamida rasm va chizmalarni samarali tarzda qo‘llash mumkin.  Bu 
o‘quvchilarga vizual materiallarni interaktiv tarzda ko‘rish va ular bilan 
ishlash imkoniyatini beradi. 6
 Onlayn vositalar va ilovalar:  Boshlang‘ich sinf o‘quvchilari uchun 
mo‘ljallangan matematik ilovalar, masalan, Geogebra yoki boshqa ta'lim 
platformalari, rasm va chizmalarni yaratish va interaktiv tarzda ishlashda 
yordam beradi.
Metodikaviy va pedagogik masalalar o‘quvchilarga samarali ta’lim berishda 
muhim ahamiyatga ega. Rasm va chizmalardan foydalanish faqat vizual 
yondashuvni ta'minlash bilan cheklanmasdan, o‘quvchilarning mantiqiy fikrlashini 
rivojlantirish, diqqatini jamlash, mustaqil ishlashga rag‘batlantirish kabi pedagogik
jihatlarni ham o‘z ichiga oladi. Bu masalalarni samarali hal qilish darsning 
muvaffaqiyatli o‘tishiga va o‘quvchilarning matematik bilimlarini 
mustahkamlashga yordam beradi.
Matematika darslarida rasm va chizmalar  o‘quvchilarning matematik 
tushunchalarni yaxshiroq o‘zlashtirishi va mustahkamlashiga yordam beradigan 
muhim vositadir. Ular matematik konseptlarni konkretlashtirish, murakkab 
masalalarni soddalashtirish va o‘quvchilarning o‘rganishga bo‘lgan qiziqishini 
oshirishda katta rol o‘ynaydi. Quyida matematika darslarida rasm va chizmalar 
qanday ahamiyatga ega ekanligi haqida batafsilroq fikrlar keltiraman:
1. Abstrakt Tushunchalarni Konkretlashtirish
Matematika ko‘pincha abstrakt va murakkab tushunchalardan iborat bo‘ladi. 
Rasm va chizmalar, ayniqsa geometrik shakllar, grafiklar, diagrammalar, va 
jadvallar yordamida o‘quvchilarga bu tushunchalarni konkretlashtirish imkonini 
beradi. Misol uchun, kvadrat, uchburchak yoki boshqa geometrik shakllarni rasm 
orqali ko‘rsatish o‘quvchilarga ularning xususiyatlarini tushunishga yordam beradi.
2. O‘quvchilarning Vizual Tafakkurini Rivojlantirish
Matematika o‘qitishning samarali usullaridan biri vizual materiallardan 
foydalanishdir. O‘quvchilar ko‘pincha tasavvurlarini rivojlantirishda rasm va 
chizmalarni kuzatish orqali o‘zlarining bilimlarini mustahkamlaydilar. Masalan, 
grafiklar yordamida funksiyalar va ular o‘rtasidagi munosabatlarni tushuntirish 
ancha osonroq bo‘ladi.
3. Geometrik Tushunchalarni Tushuntirishda Samaradorlik 7
Geometriya, albatta, rasm va chizmalar orqali o‘rgatiladigan fanlardan biridir. 
Geometrik shakllar, o‘lchamlar, tekisliklar va fazolarni tasvirlashda rasm va 
diagrammalarni qo‘llash o‘quvchilarga o‘qish va tushunishni osonlashtiradi. 
Masalan, to‘g‘ri burchakli uchburchakning gipotenuzasini aniqlash yoki sirpanchiq 
shakllarni tasvirlash uchun chizmalar foydalidir.
4. Matematik Amallarni Vizualizatsiya Qilish
O‘quvchilarga matematik amallarni (masalan, ko‘paytirish, bo‘lish, qo‘shish, 
ayirish) o‘rgatishda rasm va diagrammalardan foydalanish yordam beradi. Ular 
amallarni amaliy tarzda tushunishga imkon yaratadi. Masalan, chizmalarda 
sonlarni bo‘lishni ko‘rsatish orqali bu jarayonni soddalashtirish mumkin.
5. Kreativ Yondashuv va Qiziqish
Rasm va chizmalar darsni yanada qiziqarli va interaktiv qiladi. O‘quvchilarni 
matematik jarayonlarga jalb qilish uchun kreativ tarzda foydalanish (masalan, 
rasm yordamida masalani yechish) o‘quvchilarning matematikaga bo‘lgan 
qiziqishini oshiradi. Bu, ayniqsa, boshlang‘ich sinf o‘quvchilari uchun muhimdir, 
chunki ular ko‘pincha yangi fanga qarshi turishadi.
6. Mustahkamlashtirish va Yodlashni Osonlashtirish
Rasm va chizmalar matematik tushunchalarni mustahkamlashda ham muhim 
ahamiyatga ega. Tushunchalar va amallarni vizual tarzda ko‘rsatish ularning yodda
qolishini osonlashtiradi. O‘quvchilar o‘rganilayotgan materialni chizmalar 
yordamida qayta ko‘rib chiqishlari mumkin, bu esa o‘zlashtirish jarayonini 
yaxshilaydi.
7. Matematik Modelni Yaratish
Rasm va chizmalar yordamida real hayotdagi masalalar va vaziyatlarni matematik 
modelga aylantirish mumkin. Masalan, transport tizimlarini, iqtisodiy jarayonlarni 
yoki boshqa real muammolarni grafiklar va diagrammalar orqali tahlil qilish 
o‘quvchilarga matematik modellashtirishni o‘rgatishda foydalidir.
8. Matematika va San'atni Integratsiyalash 8
Matematika va san'atni birlashtirish o‘quvchilarning ijodiy fikrlashini rivojlantiradi.
Misol uchun, san'at asarlarini yoki arxitektura ob'ektlarini matematik chizmalar 
orqali tahlil qilish o‘quvchilarga ikkala sohani ham o‘rganish imkoniyatini beradi.
9. Xatolarni Tahlil Qilish
Rasm va chizmalar yordamida o‘quvchilar o‘zlarining xatolarini ko‘rishlari va 
tushunishlari osonlashadi. O‘qituvchi noto‘g‘ri chizilgan yoki tasvirlangan rasmni 
o‘quvchilarga ko‘rsatib, ularni xatolarni to‘g‘rilashga undashi mumkin. Bu 
yondashuv o‘quvchilarga o‘z bilimlarini mustahkamlashda yordam beradi.
Rasm va chizmalar orqali matematik tushunchalarni tushuntirish  — bu 
o‘quvchilarga matematik bilimlarni aniq, tushunarli va interaktiv tarzda taqdim 
etishning samarali usulidir. Rasm va chizmalar matematik tushunchalarni ko‘rish 
va tasavvur qilishni osonlashtiradi, ayniqsa, boshlang‘ich sinf o‘quvchilari uchun. 
Quyida rasm va chizmalar orqali matematik tushunchalarni qanday qilib samarali 
tushuntirish mumkinligi haqida ba'zi yondashuvlar keltirilgan.
1. Geometrik Tushunchalarni Tushuntirish
Geometriya matematikaning vizual jihatlaridan biridir va rasm va chizmalar bu 
sohada juda muhim rol o‘ynaydi.
 Geometrik shakllarni tasvirlash:  Masalan, to‘g‘ri burchakli uchburchakning 
xususiyatlarini tushuntirishda uning o‘lchamlari, burchaklari, tomonlarini 
ko‘rsatadigan rasm chizish juda samarali bo‘ladi. Bu rasm orqali o‘quvchilar 
gipotenuza va katetlar o‘rtasidagi munosabatni yaxshiroq tushunishadi.
 Simmetriya:  Simmetriya tushunchasini tushuntirish uchun shaklning ikkita 
teng bo‘lakka bo‘linishi haqida rasm chizish mumkin. Rasm orqali 
o‘quvchilar aks-simmetriya, aylana simmetriyasini tushunishlari 
osonlashadi.
 O‘lchov va maydon:  Shakllarning yuzasini yoki maydonini hisoblashda 
o‘quvchilarga maydonni chizma orqali ajratib ko‘rsatish, masalan, 
kvadratning tomonlarini belgilab, uning maydonini qanday hisoblashni 
ko‘rsatish orqali tushuntirish mumkin.
2. Sonlar va Amallarni Tasvirlash 9
Matematika fanida ko‘plab sonlar va amallar mavjud, ularni rasm va 
diagrammalar yordamida tushuntirish o‘quvchilarning mantiqiy fikrlashini 
rivojlantiradi.
 Sonlar ketma-ketligi va ularning joylashuvi:  Sonlar, masalan, tabiiy sonlar 
yoki butun sonlar, to‘g‘ri chiziqda yoki raqamli chizmalarda joylashgan 
holda ko‘rsatilishi mumkin. Bu sonlarning o‘zaro aloqalarini, tenglik va 
tengsizliklarni tushuntirishda yordam beradi.
 Matematik amallarni vizual tarzda ko‘rsatish:  Ko‘paytirish yoki bo‘lishni 
tushuntirishda rasm yordamida qismlarni yoki obyektlarni bo‘lish, 
ko‘paytirish jarayonlarini tasvirlash mumkin. Masalan, "3 * 4" ifodasini 
to‘rtta guruhga bo‘lish va har bir guruhda uchta element ko‘rsatish orqali 
tushuntirish.
 Diagrammalar va grafiklar yordamida funksiyalarni tushuntirish:  Funksiya 
grafiklarini chizish o‘quvchilarga funksiyaning qanday ishlashini ko‘rsatadi. 
Masalan, y = x^2 funksiyasining parabolasini chizish orqali uning x va y 
o‘rtasidagi munosabatni tushuntirish mumkin.
3. Tenglamalarni Vizualizatsiya Qilish
Tenglamalar matematikada keng qo‘llaniladigan vositalardir, ularni rasm va 
chizmalar yordamida tushuntirish nafaqat samarali, balki o‘quvchilarga 
masalaning mantiqini ham ko‘rsatadi.
 Tenglama grafikasi:  Lineer tenglamalarni y = mx + b shaklida ko‘rsatish va 
grafik orqali uning yechimini topish o‘quvchilarga bu tushunchani 
tushunishda yordam beradi. Misol uchun, y = 2x + 3 tenglamasining 
grafikasini chizish orqali o‘quvchilarga tenglamaning qanday o‘zgarishini 
ko‘rsatish mumkin.
 Tenglamalarni tasvirlash:  Rasm orqali masalaning yechimini ko‘rsatish, 
tenglama yechimlarini vizual tarzda aniqlash. Bu, ayniqsa, murakkab 
tenglamalar yoki yadro tushunchalarini o‘rganishda foydalidir.
4. Kesishmalar va Qiyaliklar
Kesishmalar va qiyaliklar tushunchalarini o‘rgatishda, rasm va chizmalar 
yordamida geometrik obyektlarning qanday o‘zaro aloqada bo‘lishini ko‘rsatish 
mumkin. 10
 Kesishma va birikmalar:  Geometrik shakllarni kesishgan holda yoki 
birlashgan holda tasvirlash, masalan, ikki doiradagi kesishmalarni ko‘rsatish 
orqali o‘quvchilarni bu tushunchani o‘rganishga undash.
 Qiyaliklar:  To‘g‘ri chiziqning qiyaliklarini ko‘rsatish uchun, uni yuqoridan 
pastga qarab chizish va qiyalikning o‘lchamini ko‘rsatish mumkin.  Bu, 
ayniqsa, analitik geometriya tushunchalarini tushuntirishda foydalidir.
5. Masalalarni Vizual Tarzda Yechish
Masalalar va mantiqiy masalalarni rasm va diagrammalar yordamida yechish 
o‘quvchilarga matematik jarayonlarni aniqroq va osonroq tushunishga yordam 
beradi.
 Logik masalalar:  Masalan, "Berilgan to‘rtburchakning diagonali va tomonlari
o‘rtasidagi bog‘lanishni chizish orqali tasvirlash" kabi masalalarda rasm 
yordamida masalani vizual tarzda yechish.
 Algebraik ifodalarni rasmda tasvirlash:  Algebraik ifodalar va operatsiyalarni 
diagrammalar orqali ko‘rsatish, masalan, algebraik ifodaning grafik 
yechimini ko‘rsatish.
6. Statistika va Ehtimollik
Statistika va ehtimollikni o‘rgatishda rasm va diagrammalar (piyola diagrammasi, 
gistogramma, chiziqli diagramma) juda foydali.
 Gistogramma va piyola diagrammalari:  Ma'lumotlarni o‘rganishda, ularning 
taqsimlanishini va ulushlarini ko‘rsatish uchun piyola diagrammasi yoki 
gistogrammalardan foydalanish mumkin.
 Chiziqli diagrammalar:  Ma'lumotlarning vaqt o‘tishi bilan qanday 
o‘zgarishini ko‘rsatish uchun chiziqli diagramma chizish orqali o‘quvchilar 
statistik ma'lumotlarni yaxshiroq tushunishadi.
Rasm va chizmalar bilan o‘quvchilarning tasavvurlarini rivojlantirish  matematikani 
o‘rganishda muhim o‘rin tutadi. Tasavvur qilish qobiliyati o‘quvchilarga murakkab 
matematik tushunchalarni yaxshiroq tushunish, mantiqiy fikrlashni rivojlantirish 
va o‘rganganlarini amaliyotga tadbiq etishda yordam beradi. Rasm va chizmalar 
bu jarayonda muhim vositalar sifatida foydalaniladi, chunki ular o‘quvchilarga  11
vizual materiallarni ko‘rsatish va ularni miyaning tasavvurni shakllantirishga 
qaratish imkonini beradi.
Quyida  rasm va chizmalar yordamida o‘quvchilarning tasavvurlarini rivojlantirish  
bo‘yicha ba'zi usullarni keltiraman:
1. Geometrik Tushunchalarni Tasvirlash
Geometrik shakllarni o‘rgatishda rasm va chizmalar o‘quvchilarning tasavvurlarini 
kengaytirish uchun samarali vositalardir.  Masalan:
 Geometrik shakllarni ko‘rsatish : To‘g‘ri burchakli uchburchak, kvadrat, doira
va boshqa shakllarni chizish orqali o‘quvchilar ularga xos xususiyatlarni 
(masalan, burchaklar, tomonlar) ko‘rishadi. Bu shakllar o‘quvchilarning 
vizual tasavvurini shakllantiradi.
 Ko‘pburchaklar : Ko‘pburchaklarni tasvirlash va ularni ajratish orqali 
o‘quvchilar ularning simmetriyasini, tomonlarining uzunliklarini va 
burchaklarini tasavvur qilishadi. Rasmni chizish orqali shakllar o‘rtasidagi 
farqlarni tushunish osonlashadi.
2. Matematik Amallarni Vizualizatsiya Qilish
Matematik amallarni rasm va chizmalar yordamida tushuntirish o‘quvchilarning 
tasavvurlarini kuchaytiradi.  Masalan:
 Ko‘paytirish va bo‘lishni vizual tasvirlash : Rasmda bo‘lishni yoki 
ko‘paytirishni ko‘rsatish o‘quvchilarga matematik tushunchalarni amaliy 
tarzda tushunishga yordam beradi.  Masalan, 6 * 4 ni tasvirlashda, 6 ta 
guruhni va har bir guruhda 4 elementni chizish mumkin.
 Ko‘paytirish jadvalini o‘rgatishda tasvirlar : Ko‘paytirish jadvalini o‘rgatishda 
chizmalar yordamida sonlar orasidagi bog‘lanishni ko‘rsatish o‘quvchilarga 
rasm orqali matematik jarayonni tushunishga yordam beradi.
3. Algebraik Tushunchalarni Rasmda Ko‘rsatish
Algebraik ifodalar va tenglamalarni chizmalar yordamida tushuntirish 
o‘quvchilarning tasavvurlarini rivojlantirishda muhimdir. 12
 Grafik chizish : Funksiya grafiklarini chizish o‘quvchilarga algebraik ifodalar 
va tenglamalarning qanday ishlashini tushunishga yordam beradi. Masalan, 
y = 2x + 3 funksiyasining grafik chizilishi, o‘quvchilarga o‘zgargan x 
qiymatlari bilan qanday o‘zgarishini ko‘rsatadi.
 Chiziqli va parabola grafiklar : O‘quvchilar y = x^2 kabi funksiyalarni chizish 
orqali parabola shaklini ko‘rishadi, bu esa ularning matematik tasavvurlarini
kuchaytiradi.
4. Modellashtirish va Masalalar
Real hayotdagi muammolarni matematik modellarga aylantirish tasavvur qilishni 
rivojlantiradi.
 Masalalarni rasmda ko‘rsatish : Masalan, "Bir xil uzunlikdagi 3 ta chiziqni 
qanday qilib to‘g‘ri burchakli uchburchak hosil qilib qo‘shish mumkin?" 
degan masalani rasm chizish orqali tasvirlab, o‘quvchilarga geometrik 
tasavvurni oshirish mumkin.
 Diagrammalar yordamida masalalarni yechish : Masalalarni diagrammalar 
yordamida yechish, masalan, vaqt, masofa va tezlik o‘rtasidagi 
munosabatlarni tushuntirishda diagrammalar yordamida bog‘lanishni 
ko‘rsatish tasavvurni rivojlantiradi.
5. Ehtimollik va Statistika
Statistika va ehtimollik masalalarini rasm va diagrammalar yordamida tushuntirish
o‘quvchilarga tasavvurni shakllantirishda yordam beradi.
 Piyola diagrammasi va grafiklar : Ehtimolliklarni tushuntirishda piyola 
diagrammalaridan foydalanish, ma'lumotlarning qanday taqsimlanishini 
ko‘rsatish orqali o‘quvchilarning tasavvurini rivojlantiradi. Bu diagrammalar,
o‘quvchilarga ehtimollik tushunchalarini ko‘rsatish va ularni tahlil qilish 
imkoniyatini beradi.
 Gistogrammalar va chiziqli grafiklar : Ma'lumotlarni diagrammalar 
yordamida ko‘rsatish o‘quvchilarga statistika bo‘yicha tasavvur yaratishga 
yordam beradi.
6. Ijodiy Fikrlashni Rivojlantirish 13
Rasm va chizmalar ijodiy fikrlashni rivojlantiradi, chunki ular o‘quvchilarga 
matematik muammolarni turli usullar bilan hal qilishni ko‘rsatadi.
 Matematik tuzish va konstruksiya qilish : Geometrik shakllarni yaratishda 
yoki matematik figuralar yasashda o‘quvchilar mustaqil ravishda ijodiy 
yondashuvni qo‘llashadi. Masalan, o‘quvchilar shaxmat taxtasini yoki 
arxitektura elementlarini rasmda ko‘rsatishda o‘z tasavvurlarini 
shakllantirishlari mumkin.
 O‘yinlar orqali tasavvur qilish : Matematik o‘yinlar, masalan, "Tangram" yoki
"Soma kublari" kabi o‘yinlar o‘quvchilarga tasavvur qilishni kuchaytiradi va 
geometrik figuralar bilan ishlashni o‘rgatadi.
7. Kreativ Yondashuvlar
O‘quvchilarga kreativ tarzda matematik tushunchalarni tushuntirish orqali 
tasavvurni rivojlantirish mumkin.  Masalan:
 Rasm va chizmalarni o‘quvchilarga chizdirish : O‘quvchilarga matematik 
tushunchalarni rasmda ifodalash imkoniyatini berish ularning ijodiy 
fikrlashini va tasavvurini rivojlantiradi. Bu o‘quvchilarni matematik 
tushunchalarni yanada chuqurroq tushunishga undaydi.
 Matematik teatr : O‘quvchilarga geometrik shakllarni va matematik 
tushunchalarni teatr yoki hikoyalar shaklida taqdim etish. Bu usul 
o‘quvchilarga matematik tushunchalarni hayotga tadbiq etish orqali 
tasavvurlarini oshiradi.
Chizmalar yordamida o‘quvchilarning mantiqiy fikrlashini rivojlantirish – bu ta'lim 
jarayonida o‘quvchilarga tasavvurni va mantiqiy analizni yaxshilashga yordam 
beradigan juda samarali usuldir. Chizmalar, diagrammalar, grafiklarga asoslangan 
ishlanmalar o‘quvchilarga bilimlarni vizual ravishda tasavvur qilishga yordam 
beradi va mantiqiy aloqalarni aniqlashni osonlashtiradi.
Mana, qanday qilib chizmalar yordamida o‘quvchilarning mantiqiy fikrlashini 
rivojlantirish mumkin:
1. Mind-mappalar (fikr xaritalari) : O‘quvchilar biror mavzu bo‘yicha fikrlarni va
ularning o‘zaro bog‘liqligini chizma shaklida tasvirlashlari mumkin.  Bu usul 
ularni mantiqiy aloqalar va izlanishlarga undaydi. 14
2. Diagrammalar va grafiklar : Matematik yoki tabiiy fanlarda, o‘quvchilarga 
matematik formulalarni yoki ilmiy ma'lumotlarni diagramma yoki grafiklar 
orqali ko‘rsatish, ularga har bir elementning o‘zaro bog‘lanishini 
tushunishga yordam beradi.
3. Venn diagrammalari : Bu usul o‘quvchilarga to‘plamlar orasidagi mantiqiy 
munosabatlarni ko‘rishga yordam beradi. Venn diagrammalari yordamida 
o‘quvchilar o‘xshashliklar va farqlarni ajratib ko‘rishlari mumkin.
4. Flowchart (oqim diagrammasi) : O‘quvchilar har bir jarayonni yoki voqealar 
ketma-ketligini chizma shaklida tasvirlash orqali, ularga mantiqiy qadamlar 
va qarorlar orasidagi bog‘lanishni tushunish imkonini beradi.
5. Grafik tasvirlar va tasvirlar yordamida yechim izlash : O‘quvchilar turli 
muammolarni yoki holatlarni vizual tasvirlar yordamida yechishadi, bu esa 
ularni tahlil qilish va qarorlar qabul qilishga undaydi.
Bunday vizual vositalar o‘quvchilarning mantiqiy fikrlashini rivojlantirishga yordam
beradi, chunki ular ko‘proq izchil va tizimli fikrlashni o‘rganadilar, va o‘zlarining 
fikrlarini aniqroq va tushunarli tarzda ifodalashga o‘rganadilar.
Matematika darslarida rasm va chizmalarning o‘rni juda katta. Ular nafaqat 
matematik tushunchalarni yanada aniqroq va osonroq tushunishga yordam 
beradi, balki o‘quvchilarni ko‘proq vizual o‘rgatishga ham imkon yaratadi. Rasm va
chizmalar yordamida quyidagi jihatlar yaxshilanadi:
1. Geometrik shakllar va diagrammalarni chizish
Geometriya darslarida shakllarni (to‘rtburchaklar, uchburchaklar, doiralar va 
hokazo) va diagrammalarni chizish, o‘quvchilarga ularning o‘zaro munosabatlarini 
vizual ravishda ko‘rsatishga yordam beradi. Masalan,  Pifagor teoremasini  
tushuntirayotganda, kvadratlar va uchburchaklar orqali o‘quvchilarga 
geometriyaning asosiy prinsiplarini namoyish etish mumkin.
2. Grafik va diagrammalardan foydalanish
Algebra va funksiyalarni o‘rgatishda  grafiklar  chizish, masalan, chiziqli funksiyalar, 
parabola yoki eksponensial funksiyalarni tahlil qilish o‘quvchilarga ularning 
xususiyatlarini tushunishga yordam beradi. Grafiklar yordamida o‘quvchilar 
funksiyalarning kesishish nuqtalarini, ortib boruvchi yoki kamayuvchi bo‘lishini 
osonroq ko‘rishlari mumkin. 15
3. Xaritalar va diagrammalar
Statistika va ehtimollarni o‘rganishda  xaritalar ,  diagrammalar  (gistogrammalar, 
pirog diagrammalari) va  jadval  chizish o‘quvchilarga ma'lumotlarni tahlil qilishda 
yordam beradi. Ular ma'lumotlarni tartibga solishda va ularni yanada aniqroq 
ko‘rishda muhim vosita hisoblanadi.
4. Rasmli masalalar va vaziyatlar yaratish
Chizmalar orqali matematik masalalar yaratish, o‘quvchilarga masalalarni 
yaxshiroq tushunishga yordam beradi. Masalan,  logistika  yoki  optika  mavzularida 
murakkab masalalarni tushuntirishda rasm chizish juda foydali bo‘ladi.
1. Geometrik masalalarni chizish
Geometrik masalalarda rasm chizish har doim kerakli. Misol uchun, to‘g‘ri 
burchakli uchburchaklar, ko‘pburchaklar, aylana va boshqa shakllarni chizib, 
o‘quvchilar o‘sha shakllarning xususiyatlarini yaxshiroq anglashlari mumkin. 
Masalan,  Pifagor teoremasini  tushuntirayotganda, uchburchakni chizib, uning 
katetlarini va gipotenuzasini ko‘rsatish o‘quvchilarga muammoning yechimini 
vizual tarzda tushunishga yordam beradi.
2. Diagrammalar va grafiklar chizish
Algebra va funksiyalarni yechishda rasm va diagrammalar chizish juda foydalidir. 
Agar masala, masalan,  funksiya grafiğini  talab qilsa, o‘quvchilar uning 
xususiyatlarini aniq ko‘rishlari uchun grafikni chizish juda samarali bo‘ladi. 
Masalan:
 Chiziqli funksiyaning  grafiğini chizish orqali o‘quvchilar uning yuksalishini 
yoki kamayishini osonroq tushunadilar.
 Parabolaning  tenglamasini tushuntirganda, uning grafigini chizish orqali, 
o‘quvchilar uning yuqori yoki pastki nuqtasini va simmetriya o‘qini aniqlay 
olishadi.
3. Masalalarga diagramma va chizma qo‘shish
Statistik masalalarda yoki ehtimollarni yechishda diagrammalarni, masalan, 
piramidalar ,  piramida diagrammasi , yoki  gorizontal va vertikal chiziqlar  yordamida 16
tasvirlash masalaning yechimini yanada tushunarli qiladi. Masalan, ehtimollarni 
hisoblashda  piramida diagrammasi  yordamida, o‘quvchilar har bir ehtimoliy 
holatni ko‘rishlari va hisoblashlari mumkin.
4. Matematika masalalarida “so‘zli” rasm va diagrammalar
Ko‘plab masalalarda rasmni yoki diagrammani so‘z bilan ifodalash ham foydali 
bo‘ladi. Masalan, matndan shakl hosil qilish, yoki har qanday matematik masalani 
tasvirlab rasmga aylantirish o‘quvchilarni yanada faol ishtirok etishga undaydi. 
Masalan:
5. Rasmli masalalarni tahlil qilish
Masalalarni yechishda rasmni ko‘rish o‘quvchiga masalani qanday yechish 
bo‘yicha yo‘lni ko‘rsatadi. Misol uchun, geometrik shakllar orasidagi o‘zaro 
munosabatlarni rasm orqali aniq tasvirlash, masalan,  parallellik ,  perpendikulyar  
bo‘lish, yoki  shakllar orasidagi masofa  kabi masalalarni yechishda o‘quvchiga 
yordam beradi.
6. Simmetriya masalalarida rasm qo‘llash
Simmetriya bilan bog‘liq masalalarda chizmalar yordamida simmetrik 
elementlarni aniqlash va ularning ta'sirini ko‘rsatish muhimdir. Misol uchun, 
to‘g‘ri burchakli uchburchakda simmetriya o‘qi orqali masalani yechishda rasm 
chizish, masalan, ikki uchburchakning tengligini ko‘rsatish orqali o‘quvchilarni 
tushunishga yo‘l ochadi.
7. Mashqlarni vizual qilish
Rasm yoki diagramma yordamida masalalarni yechish jarayonini vizual ko‘rsatish 
o‘quvchilarga tezroq tushunishga yordam beradi. Masalan, masalaning yechimi 
bo‘yicha bir nechta qadamni ko‘rsatish, turli shakllarni bir-biriga moslashtirish, 
kattaliklar orasidagi munosabatlarni ifodalash uchun diagrammalar yordam 
beradi. Bu orqali o‘quvchilar masala yechishning qadamlarini aniqroq ko‘rishlari 
mumkin.
Darslarda vizual materiallardan samarali foydalanish o‘quvchilarning bilim olish 
jarayonini sezilarli darajada yaxshilaydi. Vizual materiallar (rasmlar, diagrammalar,
grafiklar, video materiallar va boshqalar) matematik tushunchalarni yanada  17
osonroq va samarali tushunishga yordam beradi, chunki ular abstrakt bilimlarni 
ko‘rish va tushunishga yordam beradi. Quyida darslarda vizual materiallardan 
samarali foydalanishning ba'zi usullari keltirilgan:
1. Matematika darsida grafiklar va diagrammalardan foydalanish
Grafiklar, diagrammalar va chizmalar matematik masalalarni tushunishda 
o‘quvchilarga ko‘p yordam beradi.  Misol uchun:
 Funksiyalarni  chizishda grafiklar yordamida ularning xususiyatlarini (kesish 
nuqtalari, ortib borishi, kamayishi va boshqalar) o‘quvchilarga aniq 
ko‘rsatish mumkin.
 Statistika  va  ehtimollar  mavzularida, pirog diagrammalari yoki 
histogrammalar yordamida ma'lumotlarni yaxshiroq tushunishga yordam 
beriladi.
2. Matematika darslarida rasm va chizmalar yordamida tushuntirish
O‘quvchilarga murakkab matematik tushunchalarni rasm va chizmalar yordamida 
tushuntirish, ularga vizual tarzda ko‘rsatishni ta'minlaydi. Geometrik shakllarni, 
funksiyalarni yoki masalalarni rasm chizish orqali o‘quvchilarga masalaning asosiy 
elementlarini ko‘rsatish mumkin:
 Geometriya  darslarida shakllarni, to‘g‘ri chiziqlarni, burchaklar va ularning 
o‘zaro munosabatlarini ko‘rsatish orqali o‘quvchilarning tushunishini 
osonlashtirish mumkin.
 Abstrakt masalalarni  rasm orqali tushuntirish, o‘quvchilarga matematik 
ob'ektlar o‘rtasidagi bog‘lanishni aniqroq ko‘rsatadi.
3. Video materiallar va animatsiyalar
Matematika kabi abstrakt fanlarda, vizual animatsiyalar va video materiallar 
yordamida o‘quvchilarga murakkab jarayonlarni real vaqt rejimida ko‘rsatish juda 
samarali.  Masalan:
 Geometrik shakllarning aylanmasi  yoki  funktsiyaning grafigi ni video orqali 
animatsiya qilib, o‘quvchilar uning o‘zgarishlarini va xususiyatlarini aniqroq 
ko‘rishlari mumkin. 18
 Dinamik geometriya dasturlaridan  (masalan, GeoGebra yoki Desmos) 
foydalanib, shakllarni harakatga keltirish va ulardan o‘zgarishlarni ko‘rsatish
mumkin.
4. Interaktiv vizual materiallardan foydalanish
Interaktiv vizual materiallar, masalan,  GeoGebra  yoki  Desmos  kabi dasturlar, 
o‘quvchilarga o‘zlari ko‘rsatmalarni amalga oshirish va tajribalar qilish imkonini 
beradi.  Bu interaktiv materiallar o‘quvchilarni o‘rganishga va ularga masalalarni 
yechishda mustaqil yondashuvni rivojlantirishga yordam beradi:
 Shakllarni o‘zgartirish  orqali o‘quvchilar geometriya darslarida o‘z bilimlarini
mustahkamlashlari mumkin.
 Funksiyalarning grafiklarini  o‘zgartirib, o‘quvchilar ular bilan eksperimentlar
o‘tkazib, yaxshiroq tushunishga yordam beradi.
5. Jadval va kartalar yordamida ma'lumotni tahlil qilish
Statistika, algebra va boshqa matematik mavzularda,  jadval  yoki  kartalar  orqali 
ma'lumotlarni tahlil qilish o‘quvchilarga ma'lumotni ko‘rish va taqqoslashda 
yordam beradi:
 Statistika darslarida  turli diagrammalar yordamida ma'lumotlar va ularning 
taqsimotini ko‘rsatish mumkin.
 Chizma yoki xaritalar  yordamida o‘quvchilarga geografiya va matematikani 
birlashtirgan masalalarni o‘rgatish mumkin.
6. Real hayotdagi misollar va vizual materiallar
O‘quvchilarga matematik tushunchalarni real hayotda qanday qo‘llash 
mumkinligini ko‘rsatish, ularning o‘rganishga bo‘lgan qiziqishini oshiradi. 
Misollarni hayotiy vaziyatlardan olish, vizual materiallar yordamida o‘rgatish:
 Rasm va fotosuratlar  orqali turli geometrik shakllarni va ularning hayotdagi 
qo‘llanilishini ko‘rsatish.
 Video materiallar  yordamida haqiqiy hayotdagi matematik jarayonlarni 
ko‘rsatish (masalan, arxitektura yoki texnika sohasidagi matematik hisob-
kitoblar). 19
7. Tushuntirishda ranglardan foydalanish
Vizual materiallarda  ranglar ni to‘g‘ri tanlash o‘quvchilarga aniqroq ko‘rsatmalarni 
taqdim etadi. Ranglarni matematik tushunchalarni ajratish va ularni ta’kidlashda 
qo‘llash mumkin:
 Funksiya grafigida  turli ranglar yordamida o‘quvchilarga turli xususiyatlarni 
(kesish nuqtalari, maksimal va minimal qiymatlar) ajratib ko‘rsatish.
 Geometrik shakllarda  ranglar yordamida turli qismlar, burchaklar yoki 
yuzalarni ko‘rsatish.
8. Matematika darslarida vizual materiallarning tizimli qo‘llanilishi
Vizual materiallar o‘qituvchining o‘quvchilar bilan ishlashdagi metodik 
yondashuviga qarab, tizimli va qat'iy qo‘llanilishi kerak. Ularni darsning turli 
bosqichlarida qo‘llash, har bir tushunchaning o‘ziga xos jihatlarini yanada 
chuqurroq tushunishga yordam beradi:
 Darsning  boshlanishida  yangi mavzuni tanishtirishda vizual materiallardan 
foydalanish, o‘quvchilarga mavzu haqida umumiy tasavvur hosil qilishga 
yordam beradi.
 Yechimlar va misollarni  ko‘rsatishda chizma yoki diagrammalarni 
foydalanish o‘quvchilarga mavzuning amaliy jihatlarini tushunishga yordam 
beradi.
Vizual materiallarni darsga moslashtirish o‘quvchilarning matematik 
tushunchalarni yaxshiroq tushunishini ta'minlashda muhim rol o‘ynaydi. Vizual 
materiallar (rasmlar, diagrammalar, grafiklar, video materiallar, interaktiv 
dasturlar) darsning maqsadlariga mos ravishda tanlanishi kerak. Vizual 
materiallarni darsga moslashtirishning ba'zi usullari quyidagilardan iborat:
1. Darsning maqsadiga qarab vizual materialni tanlash
Darsda qanday maqsadni amalga oshirishni rejalashtirayotganingizga qarab, vizual
materiallar tanlanishi kerak.  Masalan:
 Agar  geometriya  yoki  figuralar ni o‘rgatish bo‘lsa,  rasmlar  va  diagrammalar  
chizish foydali bo‘ladi. 20
 Agar  statistika  yoki  ehtimollar ni o‘rgatish bo‘lsa,  gistragrammalar ,  pie 
chart lar va  diagrammalar dan foydalanish ancha samarali bo‘ladi.
 Algebra yoki funksiyalar ni tushuntirishda  grafiklar ,  ko‘rsatmali jadval  va 
animatsiyalar  foydali.
2. O‘quvchilarning bilim darajasiga moslashtirish
Vizual materiallar o‘quvchilarning bilim darajasiga mos bo‘lishi kerak. Har bir 
o‘quvchi guruhining o‘ziga xos ehtiyojlari va tushunish qobiliyatlari bo‘ladi. 
Masalan:
 Kichik yoshdagi o‘quvchilar uchun juda sodda va rang-barang vizual 
materiallar ishlatilishi kerak.  Bu ular uchun qiziqarli va tushunarli bo‘ladi.
 Yuqori sinf o‘quvchilari uchun yanada murakkab va professional 
ko‘rinishdagi materiallar (masalan, GeoGebra yoki Desmos kabi interaktiv 
grafik dasturlar)dan foydalanish mumkin.
3. Darsning mavzusiga mos vizual materiallar tanlash
Har bir matematik mavzu o‘ziga xos vizual materiallarga ega. Darsning mavzusini 
hisobga olib, qanday materiallardan foydalanish zarurligini belgilash kerak:
 Geometriya  darslarida shakllar, chizmalar, to‘g‘ri chiziqlar, aylana, 
uchburchaklar va boshqa shakllar yordamida ko‘rsatuvchilar ishlatiladi.
 Algebra  darslarida tenglamalar, grafiklar va funksiyalarni ko‘rsatish uchun 
interaktiv grafiklardan foydalanish maqsadga muvofiq.
 Statistika  yoki  hisoblashlar  darsida diagrammalar, jadval va ma'lumotlarni 
tasvirlash uchun chizmalar kerak bo‘ladi.
4. Chizmalar va diagrammalarning soddaligi va aniq bo‘lishi
Vizual materiallar o‘qitishda juda foydali, ammo ularning o‘quvchilarga aniq va 
tushunarli bo‘lishi kerak. Murakkab va haddan tashqari jiddiy diagrammalarni 
kiritish, o‘quvchilarda chalg‘ish va tushunmovchilikka olib kelishi mumkin.  Shuning
uchun:
 Chizmalar, diagrammalar va grafiklar soddalashtirilgan, to‘g‘ri va o‘quvchi 
uchun tushunarli bo‘lishi kerak. 21
 Ranglar dan ehtiyotkorlik bilan foydalanish: ma'lum qismlar yoki 
tushunchalar ajratilishi kerak, ammo ortiqcha ranglar kiritishdan saqlanish 
lozim.
5. Interaktiv vizual materiallar
Bugungi kunda  interaktiv vizual materiallar  o‘quvchilarga matematik 
tushunchalarni o‘rgatishda samarali yordam beradi. O‘quvchilar o‘zlari 
materiallarni manipulyatsiya qilish, o‘zgarishlarni kuzatish va o‘rganish jarayonida 
faol ishtirok etish imkoniyatiga ega bo‘ladi.  Masalan:
 GeoGebra  yoki  Desmos  kabi interaktiv grafik dasturlarda shakllarni, 
funksiyalarni va ularning o‘zgarishini ko‘rish va manipulyatsiya qilish 
mumkin.
 Simulyatsiyalar  yordamida murakkab jarayonlarni o‘rgatish (masalan, 
algebraik tenglamalarni yechish, geometriyada shakllarning 
transformatsiyasi).
6. Vaqtni hisobga olish
Vizual materiallardan foydalanishning bir muhim jihati — vaqtni to‘g‘ri 
taqsimlashdir. O‘quvchilarni vizual materiallar bilan o‘rgatishda quyidagilarga 
e'tibor qaratish kerak:
 Darsning boshlanishida  yangi mavzu yoki tushuncha bilan tanishtirish uchun
vizual materiallar qo‘llaniladi.
 O‘rganish jarayonida  yangi tushunchalarni izohlashda chizma, diagramma 
va grafiklardan foydalanish o‘quvchilarga amaliy ko‘nikmalarni 
shakllantiradi.
 Darsning yakunida  o‘quvchilarga o‘z bilimlarini mustahkamlash va mavzuni 
qayta ko‘rib chiqish uchun vizual materiallardan foydalanish.
7. Darsni qiziqarli qilish
Vizual materiallar darsni interaktiv va qiziqarli qilish uchun juda foydalidir. 
O‘quvchilar uchun qiziqarli bo‘lgan ko‘rgazmalar, real hayotdagi misollar va 
tasvirlar o‘rgatish jarayonini sezilarli darajada yaxshilaydi: 22
 Video materiallar  yoki  animatsiyalar  yordamida murakkab masalalarni 
yengil va qiziqarli tarzda tushuntirish mumkin.
 Real hayotdan misollar (masalan, arxitektura, muhandislik yoki 
astronomiya) orqali o‘quvchilarga matematik tushunchalar qanday 
qo‘llanilishini ko‘rsatish.
8. Vizual materiallarni talabalarning o‘ziga mustaqil ishlatishiga imkon berish
O‘quvchilarga vizual materiallarni o‘zlari ishlab chiqish yoki o‘zgartirish 
imkoniyatini berish ham samarali yondashuvdir.  Masalan:
 O‘quvchilarga  grafiklar  yoki  diagrammalar  yaratish uchun vositalar berish.
 Chizma yoki shakllarni yaratish  topshiriqlarini berish, bu orqali o‘quvchilar 
matematik tushunchalarni amaliy ravishda o‘rganadilar.
Rasm va chizmalarni o‘quv jarayoniga qo‘shish, talabalar uchun darsni yanada 
interaktiv va qiziqarli qilishga yordam beradi. Bu metod, ko‘p hollarda, vizual 
materiallar yordamida tushunishni yaxshilashga, yaratuvchanlikni rivojlantirishga 
va mavzuni chuqurroq o‘rganishga xizmat qiladi.  Quyidagi usullarni qo‘llash 
mumkin:
1. Vizual taqdimotlar : Rasm, diagramma va grafikalar yordamida murakkab 
tushunchalarni tushuntirish. Masalan, matematikadagi formulalarni yoki 
biologiyadagi tizimlarni ko‘rsatishda rasmlar yordam beradi.
2. Interaktiv chizmalar : Talabalar o‘zi chizma yoki diagramma tuzishlari uchun 
vaqt ajratish.  Bu jarayon o‘quvchilarga mavzuni chuqurroq tushunishga 
yordam beradi.
3. Rasmli topshiriqlar : Talabalarga rasmni tahlil qilish, shu rasmga asoslanib 
hikoya yozish yoki tasvirni tushuntirish topshiriqlarini berish. Bu, ayniqsa, 
adabiyot yoki san'at darslarida foydali bo‘ladi.
4. Vizual yordamchi materiallar : Dars materiallarida, masalan, slaydlar, 
infografikalar yoki video materiallar qo‘llash. Bu ko‘rish va eshitish orqali 
o‘rganishni yanada samarali qiladi.
5. San'at va dizayn darslarida faoliyat : Talabalar o‘zlari yaratgan rasmlar yoki 
chizmalarni ko‘rsatish va ular ustida bahs yuritish. Bu metod ijodkorlikni 
rivojlantiradi va o‘quvchilarning o‘z fikrini erkin ifodalashiga imkon yaratadi. 23
Shu tarzda, rasm va chizmalar darsda faqat ko‘rsatish vositasi emas, balki o‘quv 
jarayonini yanada jonlantirishga yordam beradigan kuchli vosita sifatida 
ishlatiladi.
3. Xulosa
Xulosa qilib aytganda, rasm va chizmalarni o‘quv jarayoniga qo‘shish, darslarni 
yanada interaktiv, qiziqarli va samarali qilishga yordam beradi. Vizual materiallar 
yordamida talabalarning tushunishi yaxshilanadi, ularning ijodkorligi va fikrlash 
qobiliyati rivojlanadi. Shuningdek, bu metodlar o‘quvchilarga murakkab 
mavzularni soddalashtirish va o‘z fikrlarini erkin ifodalash imkonini beradi. Bunday
yondashuv o‘qituvchi va o‘quvchi o‘rtasidagi aloqani kuchaytiradi, darsning 
samaradorligini oshiradi.  Tadqiqotning asosiy natijalari : Rasm va chizmalardan 
foydalanish o‘quvchilarningmatematika darslarida faol ishtirok etishiga yordam 
beradi va o‘quvchilarning tushunchalarni yaxshiroq qabul qilishlariga yordam 
beradi.
Tavsiya va xulosalar : Boshlang‘ich sinfda matematika darslarida rasm va 
chizmalardan yanada samarali foydalanish uchun o‘qituvchilarga amaliy 
tavsiyalar.
Matematika darslarida rasm va chizmalar o‘quvchilarga matematik tushunchalarni
tushunishda, amallarni o‘zlashtirishda va qiziqishni oshirishda muhim vositalardan
biridir. Ular matematikani vizual tarzda taqdim etish imkonini berib, 
o‘quvchilarning mustahkam bilim olishlarini ta’minlaydi. Shuningdek, darsning 
samaradorligini oshiradi va o‘quvchilarning kreativ fikrlashini rivojlantiradi.
Kurs ishining muvaffaqiyatli bo‘lishi uchun har bir bo‘limni batafsil va ilmiy 
asoslangan tarzda yozish kerak. Misollar va rasmli qo‘llanmalar o‘quvchilarning 
tasavvurini rivojlantirishda yordam beradi. Rasm va chizmalar yordamida 
matematik masalalarni yechishda ko‘proq faol ishtirok etishga undovchi 
materiallar tayyorlash muhim.
Tadqiqot natijalari : Rasm va chizmalar matematika darslarida o‘quvchilarning 
faoliyatini oshiradi, ularning tushunchalarni yaxshiroq o‘zlashtirishiga yordam 
beradi. 24
Tavsiya va xulosalar : Boshlang‘ich sinf o‘quvchilari uchun rasm va chizmalardan 
samarali foydalanish bo‘yicha tavsiyalar.
Rasm va chizmalar matematik tushunchalarni tushuntirishda samarali vositalardir.
Ular o‘quvchilarga murakkab tushunchalarni konkretlashtirish, amallarni vizual 
tarzda ko‘rsatish va matematik masalalarni yechishda yordam beradi. Geometrik 
shakllar, diagrammalar, grafiklar va boshqa vizual materiallar yordamida 
matematik tushunchalarni tushuntirish, o‘quvchilarga aniqroq va qiziqarli tarzda 
bilim olish imkoniyatini yaratadi.
Rasm va chizmalar matematik tushunchalarni o‘quvchilarga yanada aniq va qulay 
tarzda tushuntirishga yordam beradi. Ular o‘quvchilarning tasavvurlarini 
rivojlantirish, abstrakt tushunchalarni konkretlashtirish, mantiqiy fikrlashni 
oshirish va ijodiy yondashuvni kuchaytirish uchun ajoyib vositadir. Matematikani 
vizual tarzda o‘rganish o‘quvchilarga matematik tushunchalar bilan yanada 
chuqurroq tanishishga yordam beradi.
Masalalar yechishda rasm va chizmalar o‘quvchilarga matematik tushunchalarni 
o‘zlashtirishda yordam beradi, ularni yanada samarali, tushunarli va qiziqarli 
qiladi. Rasm orqali masala yechish, o‘quvchilarning analitik va vizual fikrlash 
qobiliyatini rivojlantirishga imkon beradi
Darslarda vizual materiallardan samarali foydalanish, o‘quvchilarning matematik 
tushunchalarni tushunish darajasini oshiradi, ularni faol ishtirok etishga undaydi 
va o‘rganish jarayonini qiziqarliroq qiladi. Vizual materiallar orqali o‘quvchilarning 
ko‘rish va eshitish orqali bilish qobiliyatlari yanada rivojlanadi, bu esa ularning 
darsda o‘zlashtirish samaradorligini oshiradi.
Vizual materiallarni darsga moslashtirish o‘qituvchining kreativligi va darsning 
maqsadlariga mos kelishiga bog‘liq. Ularni to‘g‘ri tanlab va samarali ishlatish 
o‘quvchilarga matematik tushunchalarni yaxshiroq tushunishga, o‘rganishni 
qiziqarli va samarali qilishga yordam beradi. Darslarda vizual materiallardan 
foydalanish nafaqat o‘quvchilarning bilimlarini mustahkamlash, balki darsning 
samaradorligini ham oshiradi. 25
Adabiyotlar ro‘yxati
Abdukarimov, A. (2017).   Pedagogik texnologiyalar va metodikalar . Tashkent: 
O‘zbekiston Respublikasi O‘quv-adorat markazi.
o Ushbu manbada o‘qitishda turli pedagogik texnologiyalar, shu 
jumladan, vizual materiallar yordamida o‘qitish usullari haqida so‘z 
boradi.
2. Mammadov, Sh. (2015).   Ta’limda innovatsion texnologiyalar . Toshkent: Fan
va texnologiya nashriyoti.
o Bu kitobda zamonaviy o‘quv texnologiyalari va ularning ta’lim 
jarayoniga qo‘shilishi, shu jumladan rasm va chizmalar orqali 
darslarni tashkil etishning samaradorligi tahlil qilinadi.
3. Xo‘jaev, A. (2013).   O‘qitish metodikasi . Toshkent: O‘zbekiston milliy 
universiteti nashriyoti.
o O‘qitish metodikasi bo‘yicha ko‘plab usullar keltirilgan bo‘lib, ularning
orasida vizual vositalar yordamida o‘qitish yondashuvlari ham 
o‘rganiladi.
4. Toshmatov, M. (2020).   Didaktika: nazariy va amaliy asoslar . Toshkent: 
Ma’naviyat va ma’rifat nashriyoti.
o Darslarni tashkil etishda didaktik yondashuvlar, jumladan, rasm va 
chizmalar orqali tushunishni oshirishning ahamiyati haqida batafsil 
tushuntirilgan.
5. Gojak, S. & Smith, R. (2018).   Visual Learning and the Brain .  Journal of 
Educational Psychology.
Купить
  • Похожие документы

  • Boshlang‘ich sinf o‘quvchilari masalalarni har xil usulda yechish malakasini shakllantirish
  • Matematika test
  • Boshlang‘ich sinf o‘quvchilarning madaniyatini shakllantirish kurs ishi
  • 4-sinfda miqdorlarni o‘rganish kurs ishi
  • Tarbiyachi va uning jamiyatda tutgan oʻrni 2

Подтвердить покупку

Да Нет

© Copyright 2019-2025. Created by Foreach.Soft

  • Инструкция по снятию с баланса
  • Контакты
  • Инструкция использования сайта
  • Инструкция загрузки документов
  • O'zbekcha