Boshlang‘ich ta’limda tarbiya jarayonining mazmuni va mohiyati - Maktabgacha va boshlang'ich ta'lim - Kurs ishlari

Dokument ma'lumotlari

Narxi	20999UZS
Hajmi	95.9KB
Xaridlar	0
Yuklab olingan sana	04 Iyun 2025
Kengaytma	pptx
Bo'lim	Kurs ishlari
Fan	Maktabgacha va boshlang'ich ta'lim

Sotuvchi

Baxtiyor

Ro'yxatga olish sanasi 03 May 2024

15 Sotish

Boshlang‘ich ta’limda tarbiya jarayonining mazmuni va mohiyati

Sotib olish

« BOSHLANG‘ICH TA’LIM VA GUMANITAR FANLAR» KAFEDRASI
"Boshlang'ich ta’lim” bakalavr yo‘nalishi sirtqi bo'lim " 2" - kurs talabasi
_____________________________________________________NING
“Boshlang'ich ta’lim pedagogikasi" fanidan
MAVZU: “Boshlang‘ich ta’limda tarbiya jarayonining mazmuni va mohiyati”
KURS ISHI

MUNDAREJA :

KIRISH
I-BOB: BOSHLANGICH TALIMDA TARBIYA JARAYONING MAQSADI VA VAZIFALARI
I.1. “Tarbiya” tushunchasining mohiyati uning boshlang‘ich ahamyati I.2. Boshlang‘ich ta‘limda tarbiya
jarayoning o‘ziga xos xususiyatlari usullari va shakillari
II-BOB: TARBIYA NAZARIY A SI. TARBIYA JARAYON INI MOHIY A TI VA MAZMUNI
II.1. Tarbiya nazaryasining pedagogik ahamyati
II.2. Boshlang‘ich sinf oquvchilarni o‘qitishda ta’lim va tarbiya jarayoning birligi
XULOSA
FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR

Kurs ish mavzusining dolzaribligi : O‘zbekiston Respublikasini
yanada rivojlantirish bo‘yicha Harakatlar strategiyasida “Uzluksiz
ta’lim tizimini yanada takomillashtirish, sifatli ta’lim xizmatlari
imkoniyatlarini oshirish, mehnat bozorining zamonaviy ehtiyojlariga
mos yuqori malakali kadrlar tayyorlash siyosatini davom ettirish,
umumiy o‘rta ta’lim sifatini tubdan oshirish, chet tillar, informatika
hamda matematika, fizika, kimyo, biologiya kabi boshqa muhim va
talab yuqori bo‘lgan fanlarni chuqurlashtirilgan tarzda o‘rganish”
vazifalari belgilangan.

O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 2017-yil 7-fevraldagi
“O‘zbekiston Respublikasini yanada rivojlantirish bo‘yicha
Harakatlar strategiyasi to‘g‘risida”gi PF-4947-sonli, 2018-yil 21-
sentyabrdagi “2019-2021 yillarda O‘zbekiston Respublikasini
innovatsion rivojlantirish strategiyasini tasdiqlash to‘g‘risida”gi
PF-5544-sonli, 2019-yil 29-apreldagi “O‘zbekiston Respublikasi
xalq ta’limi tizimini 2030-yilgacha rivojlantirish kontsepsiyasini
tasdiqlash to‘g‘risida”gi PF-5712-son Farmonlari, 2018-yil 5-
sentabrdagi “Xalq ta’limi tizimiga boshqaruvning yangi
tamoyillarini joriy etish chora-tadbirlari to‘g‘risida”gi PQ-3931-
sonli Qarori, O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining
2018-yil 8-dekabrdagi “Xalq ta’limi tizimida ta’lim sifatini
baholash sohasidagi xalqaro tadqiqotlarni tashkil etish chora-
tadbirlari to‘g‘risida”gi 997-sonli Qarori “Ta’lim menejmenti”
fanini o‘qitishning metodologik asosi sifatida xizmat qiladi.

Birinchi yurtboshimiz I.A.Karimov ham barkamol avlod tarbiyasi haqida
gapirar ekanlar “Vatanimizning kelajagi, xalqimizning ertangi kuni,
mamlakatimizning jahon hamjamiyatidagi obro‘-e’tibori avvalambor
farzandlarimizning unib-o‘sib, ulg‘ayib, qanday inson bo‘lib hayotga
kirib borishiga bog‘liqdir” - deb alohida ta’kidlagan.
O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti Sh.M.Mirziyoyev 2020 yil 29-
dekabrdagi murojaatnomasida “Biz o‘z oldimizga mamlakatimizda
Uchinchi Renessans poydevorini barpo etishdek ulug‘ maqsadni qo‘ygan
ekanmiz, buning uchun yangi Xorazmiylar, Beruniylar, Ibn Sinolar,
Ulug‘beklar, Navoiy va Boburlarni tarbiyalab 4 beradigan muhit va
sharoitlarni yaratishimiz kerak. Bunda, avvalo, ta’lim va tarbiyani
rivojlantirish, sog‘lom turmush tarzini qaror toptirish, ilm-fan va
innovatsiyalarni taraqqiy ettirish milliy g‘oyamizning asosiy ustunlari
bo‘lib xizmat qilishi lozim”, - deydi.

K urs ishining maqsadi: ijtimoiy buyurtma asosida belgilanadi. Unda
eng oddiy harakatdan tortib, to keng ko lamli ijtimoiy harakatni ʻ
tashkil etishdan iborat jarayonning mohiyati yoritiladi.
K urs ishining vazifalari : - tarbiyaning obyektiv va subyektiv
omillarga bog liqligi; - tarbiyaning shaxs rivojlanishi bilan birligi va
ʻ
o zaro aloqadorligi; - faoliyat va munosabat shaxsning ijtimoiy
ʻ
ahamiyatli fazilatlarni shakllantirishning negizi va asosiy manbai
ekanligi; - tarbiyalanuvchilarning o zaro tarbiyaviy ta’siri, o zaro
ʻ ʻ
munosabatlari hamda faol faoliyati o rtasidagi bog lanishning
ʻ ʻ
mavjudligi.

K urs ishining ob ’ yekti : Boshlang‘ich maktabda ta’lim jarayonining
mazmuni kompleks yondashuvga intiladi, fanlarni birlashtiradi va
o‘quvchilarni turli bilim sohalari o‘rtasidagi munosabatlarni ko‘rishga
o‘rgatadi. Bu dunyoni yaxlit idrok etishni shakllantirishga yordam
beradi.
K urs ishining predmeti . ta’lim-tarbiya jarayoni, mazmuni,
qonuniyatlari, tamoyillari, shakl, metod va vositalari.
Kurs ish ining tarkibiy qismlari . Kirish, 2 bob, 4 bo‘lim, xulosalar,
foydalanilgan adabiyotlar royhatidan iborat.

Tarbiya – muayyan, aniq maqsad hamda ijtimoiy-tarixiy tajriba
asosida shaxsni har tomonlama o‘stirish, uning ongi, xulq-atvori
va dunyoqarashini tarkib toptirish jarayoni.
Boshqacharoq talqin etilganda, tarbiya yosh avlodni muayyan
maqsad yo‘lida har tomonlama voyaga yetkazish, unda ijtimoiy
ong va xulq atvorni tarkib toptirishga yo‘naltirilgan faoliyat
jarayonidir.Tarbiya xususida taniqli o‘zbek pedagogi Abdulla
Avloniy shunday deydi: “Al-hosil, tarbiya bizlar uchun yo hayot,
yo mamot, yo najot - yo xalokat, yo saodat – yo falokat
masalasidur” .

Tarbiya jarayoni - bu shaxsda muayyan ruhiy, aqlim, jismoniy,
axloqiy va ma’naviy sifatlarni shakllantirishga qaratilgan
amaliy pedagogik jarayon. Shuningdek u insonning jamiyatda
qanday o'rin egallashi, kim bo'lishi, insonning insonligini
ta’minlaydigan eng qadimiy va adabiy qadriyatlardir.
Tarbiyadan ko'zlangan asosiy maqsad har
tomonlama ma’naviy rivojlangan aqliy va
axloqiy barkamol shaxsni shakllantirishdan
iborat.

Vazirlar Mahkamasi qaror qildi va unda umumiy o'rta ta’lim
muassasalarida ,,Odobnoma", ,,Vatan tuyg'usi" , ,,Milliy istiqlol
g'oyasi va ma’naviyat asoslari" hamda ,,Dunyo dinlari tarixi"
fanlarini birlashtirgan holda yagona ,,Tarbiya" fani 1-9-sinflarda
2020/2021 o'quv yilidan, 10-11-sinflarda esa 2021/2022 o'quv
yilidan boshlab fanlarga ajratilgan umumiy soatlar doirasida
bosqichma-bosqich amaliyotga joriy etilmoqda. Tarbiya ma’lum
bir muddat ichida o'rganib va o'rgatib bo'linadigan jarayon emas.

Tarbiya - shaxsni maqsadga muvofiq takomillashtirish
uchun uyushtirilgan pedagogik jarayon bo‘lib,
tarbiyalanuvchining shaxsiga muntazam va tizimli ta’sir
etish imkonini beradi.Tarbiya jarayoni o‘qituvchi va
o‘quvchi (tarbiyachi va tarbiyalanuvchi)lar o‘rtasida
tashkil etiluvchi hamda aniq maqsadga yo‘naltirilgan
hamkorlik jarayonidir.

Tarbiya jarayoniga o‘qituvchi rahbarlik qiladi. U o‘quvchilar faoliyatini
belgilaydi, ularning ijtimoiy jarayonda ishtirok etishlari uchun shart-sharoit
yaratadi.
Tarbiyaning pedagogik texnologiya nazariyasi g‘oyasiga muvofiq, endilikda
o‘quvchi tarbiya jarayonining ob’ektigina bo‘lib qolmasdan, sub’ekti
sifatida ham faoliyat ko‘rsatadi. Shuning uchun o‘qituvchi o‘quvchining
ichki imkoniyatlari, unga nisbatan bo‘layotgan tashqi ta’sirlar va axborot
manbalarini inobatga olishi zarur.
Agarda mazkur talab unutilsa, shaxsni tarbiyalash qiyinlashadi yoki barcha
urinishlar samarasiz yakun topadi.

1) axloqiy tarbiyani tashkil etish jarayonida – o‘quvchilarni ijtimoiy-axloqiy me’yorlar mazmunidan xabardor
etish, ularga axloqiy me’yorlarning ijtimoiy hayotdagi ahamiyatini tushuntirish, ularda ijtimoiy-axloqiy
me’yorlar (talab va ta’qiqlar)ga nisbatan hurmat hissini qaror toptirish asosida axloqiy ong va madaniyatni
shakllantirish;
2) aqliy tarbiyani yo‘lga qo‘yish chog‘ida - o‘quvchilarni ilm-fan, texnika va texnologiya borasida qo‘lga
kiritilayotgan yutuqlar, yangilik va kashfiyotlardan boxabar etish, ularga ijtimoiy va tabiiy fanlar asoslari
xususidagi bilimlarni berish tarzida tafakkurni shakllantirish, dunyoqarashini rivojlantirish;
3) jismoniy tarbiyani tashkil etish jarayonida – o‘quvchilarni o‘z sog‘liqlarini saqlash va mustahkamlash,
organizmni chiniqtirish, jismoniy jihatdan to‘g‘ri rivojlanishi hamda uning ishchanlik qobiliyatini oshirish
borasida g‘amxo‘rlik qilish tuyg‘usini yuzaga keltirish, ularda yangi harakat to‘rlari borasida ko‘nikma va
malakalarni hosil qilish, ularni maxsus bilimlar bilan qurollantirish, o‘quvchilarning yoshi, jinsiga muvofiq
keladigan (kuch, tezkorlik, chaqqonlik, chidamlilik, sabot, mehnat, chidam, iroda va xarakterni qaror toptirish)
asosiy harakat sifatlarini rivojlantirish, ularda shaxsiy gigienani saqlashga nisbatan ongli munosabatlarni
tarbiyalash;

4) estetik tarbiyani olib borish jarayonida – o‘quvchilarda estetik his-tuyg‘u,
estetik didni tarbiyalash, ularning ijodiy qobiliyatlari, estetik ehtiyojlari va
go‘zallikni sevish, go‘zallikka intilish tuyg‘ularini rivojlantirish, estetik
madaniyatni shakllantirish;
5) ekologik tarbiyani olib borish chog‘ida – o‘quvchilarga ekologik bilimlar
berish asosida shaxs, jamiyat va tabiat birligi hamda aloqadorligini
o‘quvchilarga tushuntirish, ularda ekotizimning inson, insoniyat, jamiyat
taraqqiyotidagi muhim o‘rni va mohiyati borasidagi tushunchalarni qaror
toptirish, tabiatga nisbatan ehtiyotkorona va mas’uliyat bilan munosabatda
bo‘lish, tabiatni asrash to‘g‘risida g‘amxo‘rlik qilish kabi tuyg‘ularni qaror
toptirish, shuningdek, ekologik madaniyatni shakllantirish;

6) iqtisodiy tarbiyani tashkil etish jarayonida – o‘quvchilarga iqtisodiy bilimlarni berish
asosida mamlakat iqtisodiy barqarorligini ta’minlash, bozor infrastrukturasi qoidalariga
amal qilish, ichki bozorni to‘ldirish, kichik va o‘rta biznesni yaratish borasidagi faoliyat
jarayonida ishtirok etish ko‘nikma va malakalarini hosil qilish, inson mehnati bilan
bunyod qilingan moddiy boyliklarni asrash, ularni ko‘paytirish borasida qayg‘urish
tuyg‘ularini qaror toptirish, iqtisodiy madaniyatni shakllantirish;
7) huquqiy tarbiyani tashkil etish jarayonida o‘quvchilarga davlat konstitutsiyasi, davlat
haqidagi ta’limot, fuqarolik, oila, mehnat, xo‘jalik, ma’muriy nafaqa, sud ishlarini
yuritish va boshqarish huquqlarining ma’nosini tushuntirish, ular ongiga ijtimoiy-
huquqiy me’yorlarning shaxs va jamiyat hayotidagi ahamiyati haqidagi tushunchalarni
singdirish, huquqiy munosabatlar mohiyati yuzasidan tasavvurga ega bo‘lishlarini
ta’minlash, ularda huquqiy ong, shuningdek, huquqiy faoliyatni tashkil etish borasidagi
ko‘nikma va malakalarni hosil qilish, huquqiy madaniyatni shaklllantirish.

Demak, tarbiya jarayoni o‘zida quyidagi xususiyatlarni namoyon etadi:
Ko‘p qirrali jarayon
Uzluksiz jarayon
Ikki tomonlama aloqa jarayoni
Qarama-qarshiliklardan iborat jarayon
Uzoq muddatli jarayon
Yaxlit tizimli jarayon
Tarbiya jarayoni
Tarbiya qonuniyatlari
Yuqorida bayon etilgan fikr-mulohazalarga tayangan holda mavzuga quyidgicha xulosa
qilish mumkin:

Zamonaviy tarbiya mazmuni va ularda ilgari surilgan g‘oyalar yaxlit tarzda quyidagi ko‘rinishga ega bo‘ladi:
Tarbiya maqsadining aniqligi
Bolalar va kattalarning
birgalikdagi faoliyati
O‘z-o‘zini
anglash Jamoa
yo‘nalishiTarbiyaning
shaxsga yo‘naltirilganligi Ixtiyoriylik
Tarbiya mazmuni
Tarbiya tamoyillari

XULOSA
Xulasa qilib aytsak, Tarbiya - har bir insonning hayotida, yashashi mobaynida
orttirgan saboqlari va intellektual salohiyatlarining ijobiy ko‘nikmasini
o‘zgalarga berish jarayoni. Tarbiyalanganlik - jamiyatda qabul qilingan axloqiy
normalarga bo‘ysunish va o‘zgalarning nafratini qo‘zg‘atadigan hatti
harakatlardan o‘zini tiya bilish. Beruniy insonning kamolatga yetishishida ilmu
ma’rifat, san’at va amaliyot asosiy rol o‘ynasada, nasl - nasab, ijtimoiy muhit va
turmush qonuniyatlari ham katta ahamiyatga ega ekanligini ta’kidlaydi. Uning
fikricha inson kamolga yetishuvining eng muhim omillari ilm ma’rifatli bo‘lish
va yuksak axloqlilikdir. Axloqlilikning belgilari yaxshilik, to‘g‘rilik, adolat,
kamtarlik, saxovat, oliyjanoblik, do‘stlik va hamkorlik, mehnat, poklik,
go‘zallikka intilish kabilardir. Adolat - hayotiy masalalarni axloqiy va huquqiy
normalarni rioya etgan holda hal etishdir. Adolat tushunchasi bilan bog‘liq
jihatlar juda keng qamrovli bo‘lib, adolatli inson, adolatli jamiyat kabi
tushunchalar shunday jihatlar jumlasiga kiradi.

Adolatparvarlik tushunchasi esa adolat tamoyili amal qilgan holda ish olib
borish, yo‘l tutish, faoliyat yuritish demakdir. Birinchi Prezidentimiz
I.A.Karimov "O‘z kelajagimizni o‘z qo‘limiz bilan qurmoqdamiz" (1999
yil, 13 fevral) mavzusidagi "Turkiston" gazetasi muxbirining savollariga
javoblari biz uchun dasturilamal bo‘ldi.Vatan, millat taqdiri hal bo‘ladigan
qaltis vaziyatda to‘g‘ri yo‘lni tanlash uchun avvalo tarixni yaxshi bilish,
hayotning achchiq- chuchugini bilish kerak.Adolat biz qurayotgan
jamiyatning mezoni bo‘lmog‘i darkor.Endi, eski jamiyatni inkor qilish yoki
ma’qullash kayfiyatidan voz kechib, bunyodkorlik kayfiyatiga o‘tish
kerak.Millat, davlat, jamiyat taqdiri hal bo‘layotgan pallada o‘zligimizni
anglash, ma’naviy ildizlarimizni unutmaslik.Insonlar tafakkurini boyitish,
uni yangi ma’no va mazmun bilan to‘ldirish lozim.

FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR
1. Mirziyoev Sh.M. Buyuk kelajagimizni mard va olijanob xalqimiz bilan birga quramiz. – T.: “O zbekiston”, 2017. ʼ
– 488 b.
2. Mirziyoev Sh.M. Milliy taraqqiyot yo limizni qat iyat bilan davom ettirib, yangi bosqichga ko taramiz. 1-jild. –
ʼ ʼ ʼ
T.: “O zbekiston”, 2017. – 592 b.
ʼ
3. Mirziyoev Sh.M. Xalqimizning roziligi bizning faoliyatimizga berilgan eng oliy bahodir. 2-jild. T.:
“O zbekiston”, 2018. – 507 b.
ʼ
4. Mirziyoev Sh.M. Niyati ulug xalqning ishi ham ulug , hayoti yorug va kelajagi farovon bo ladi. 3-jild.– T.:
ʼ ʼ ʼ ʼ
“O zbekiston”, 2019. – 400 b.
ʼ
5. B.X.Xodjayev. Umumiy pedagogika nazariyasi va amaliyotir. Darslik T:.
Sano-standart. 2017-yil
6.Abdullaeva Sh. Umumiy pedagogika.O‘quv qo‘llanma.T:.O‘qituvchi 2021-yil
7.Ismatova Nargiza va boshalar. Tarbiya 1, 2, 3, 4. Darslik. G‘afur G‘ulom nomidagi nashriyot-matbaa ijodiy uyi.:
Toshkent – 2020

8.Sarsenbayeva R.M. Tarbiyaviy ishlar metodikasi. O‘quv qo‘llanma. - T.; 201
9. Dexkanova M.U. Tarbiyaviy ishlar metodikasi.O‘quv qo‘llanma. - T.; 2019
10.O zbekiston Respublikasining 2020 yil 23 sentyabrda qabul qilingan “Ta lim to g risida”gi O RQ-637-sonli ʼ ʼ ʼ ʼ ʼ
Qonuni.
11.A.K.Munavarov "Pedagogika" T."O‘qituvchi" 1996 yil.
12..I.Karimov "Barkamol avlod-O‘zbekiston taraqqiyotining poydevori" T.1998 yil.
13.G‘oziyev E."Psixologiya"(o‘quv qo‘llanma) T.1994 yil.
14.Hoshimov K., Nishonova S. Pedagogika tarixi(darslik).-T.,2005 y
15.Haydarova G. va b.Xalq pedagogikasi. T.,“Tafakkur”,2009 y.
16. A.Kosimov, F.Xolikova. Pedagogik mahorat va pedagogik texnologiyalar Toshkent 2004-y.
17.. J.Xasanboyev, H.Sariboyev, G.Niyozov,O.Hasanboyeva, M.Usmonboyeva. Pedagogika. O‘quv qo‘llanma. Fan.
2006-y.
18S.Jo‘raqulov. P е dagogik mahorat. Toshkent. 2008-y.

19.R.Mavlonova, O.To‘rayeva., K.Xoliqberdiyev.Pedagogika.O‘qituvchi.2008-y.
20.I.P.Padlasiy. P е dag о gika.1000.M.2001.
21.YU.V.Vasilk о va, T.A.Vasilk о va. Ijtim о iy p е dag о gika.-M.,2003.
22. Ijtim о iy p е dag о gika. Ma’ruzalar kursi. M.A.Gal о guz о va ta х riri о stida. M.Vladоs.2003
Axborot manbaalari
1. www.tdpu.uz
2. www.pedagog.uz
3. www.ziyonet.uz

KURS ISHI UCHUN SLAYD

Sotib olish