Документ

Всего документов: 5844
Число пользователей: 15251

Информация о документе

Цена	15000UZS
Размер	52.2KB
Покупки	3
Дата загрузки	04 Июль 2024
Расширение	docx
Категория	Экономика

Byudjet tashkilotlarida moliyaviy hisob

budjet bilan hisob-kitoblar natijasida hisobot davriga yuzaga kelgan kreditorlik
qarzlar aks ettiriladi;
“Boshqa budjetdan tashqari jamg`armalar bilan hisob-kitoblar bo`yicha (1, 2
va 4-guruxda ko`rsatilganlaridan tashqari)” qatorida tashkilotlar tomonidan
mahsulot (ish, xizmat)lar ishlab chiqarish va realizatsiya qilishdan qonunchilikka
muvofiq budjetdan tashqari jamg`armalarga hisoblangan va to`lanishi lozim
bo`lgan boshqa majburiy to`lovlar, shuningdek mazkur shaklning 1, 2 va 4-
guruxlarida aks ettirilmagan boshqa budjetdan tashqari jamg`armalar bilan hisob-
kitoblar natijasida hisobot davriga yuzaga kelgan kreditorlik qarzlar aks ettiriladi;
“Talabalar bilan to`lov-kontrakt mablag`lari yuzasidan hisob-kitoblar bo`yicha”
qatorida ta’lim muassasalarida talabalar bilan to`lov-kontrakt mablag`lari bo`yicha,
jumladan, to`lov-kontrakt mablag`larining hisoblanishi va to`lanishi natijasida
yuzaga kelgan kreditorlik qarzlar aks ettiriladi. Mazkur kreditorlik qarzlar “Bosh
jurnal kitobi” (308-shakl) va balans (1-shakl)da aks ettirilgan 175–“Talabalar bilan
boshqa hisob-kitoblar” subschyotining to`lov-kontrakt mablag`larini
hisoblanganiga nisbatan ortiqcha to`lanishi natijasida talabalardan yuzaga kelgan
kreditorlik qarzlar qismi bo`yicha hisobot davriga mavjud kredit qoldig`iga mos
bo`lishi lozim;
“Yuqori va quyi tashkilotlar o`rtasidagi boshqa hisob-kitoblar bo`yicha”
qatorida yuqori mablag` taqsimlovchilar bilan ularga qarashli bo`lgan muassasalar
orasida xarajatlar smetasining ijrosi jarayonida vujudga keladigan turli hisob-
kitoblar, jumladan, markazlashgan tartibda berilgan moddiy aktivlarga doir
operatsiyalar bo`yicha yuzaga kelgan kreditorlik qarzlar aks ettiriladi. Mazkur
kreditorlik qarzlar “Bosh jurnal kitobi” (308-shakl) va balans (1-shakl)da aks
ettirilgan 180–“Boshqa hisob-kitoblar” subschyotining hisobot davriga mavjud
kredit qoldig`iga mos bo`lishi lozim;
“Yuqoridagi aks ettirilganlardan tashqari boshqa hisob-kitoblar bo`yicha
kreditorlik qarzlar” qatorida yuqorida keltirilmagan boshqa kreditorlik qarzlar aks
ettiriladi;
18

qarzdorlikka yo`l qo`yilgan bo`lsa, undirish bo`yicha ko`rilgan choralar,
qonunchilikka muvofiq tashkilotlarga soliq va boshqa majburiy to`lovlar bo`yicha
berilgan imtiyozlar natijasida bo`shab qolgan mablag`lar va ularning sarflanishi,
shuningdek, tashkilot tomonidan hisobot davrida kirim qilingan va sarflangan
qog`oz to`g`risidagi ma’lumotlar, o`g`irlik va kamomadlar to`g`risidagi
ma’lumotlar va moliyaviy hisobotlar bilan bog`liq bo`lgan boshqa tushuntirishlar
keltiriladi. Bundan tashqari, hisobot yilining birinchi choragi bo`yicha moliyaviy
hisobotlarga tushuntirish xatida asosiy vositalar va boshqa aktivlarni (jumladan,
tugallanmagan qurilish va o`rnatiladigan asbob-uskunalarni) qayta baholash
bo`yicha axborotlar ochib beriladi.
Tushuntirish xati tashkilot rahbari yoki uning o`rinbosari (birinchi imzo
huquqidan foydalanuvchi shaxs), tashkilot bosh hisobchisi yoki uning o`rinbosari
(ikkinchi imzo huquqidan foydalanuvchi shaxs) hamda moliya-iqtisod bo`limi
boshlig`i (shtatlar jadvaliga muvofiq holda reja-iqtisod bo`yicha mutaxassis)
tomonidan imzolanadi va tashkilot muhri bilan tasdiqlanadi.
Budjet tashkiloti bo`lmagan, ammo budjetdan mablag` oluvchi tashkilotlar
O`zbekiston Respublikasi Moliya vazirligiga (tegishli hududiy moliya organlariga)
chorak (yil) uchun smeta xarajatlarining ijrosi haqida hisobot (2-shakl)ni tegishli
qonunchilik talablariga muvofiq holda taqdim qiladilar. Tashkilotlarni
yo`riqnomalar hamda boshqa me’yoriy hujjatlar bilan ta’minlash, agar
qonunchilikda boshqasi ko`zda tutilmagan bo`lsa, O`zbekiston Respublikasining
tegishli vazirlik va idoralari, hokimliklar boshqarmalari (bo`limlari), boshqa yuqori
turuvchi boshqaruv idoralari tomonidan amalga oshiriladi. O`rnatilgan shakllar
bo`yicha buxgalteriya hisobini yuritish va hisobotlar tuzish uchun vakolatli
idoralar tomonidan tasdiqlangan birlamchi buxgalteriya hujjatlarini tayyorlash
(sotib olish) tegishli moddiy-texnika bazasi mavjud bo`lgan hollarda tashkilotlar
tomonidan mustaqil amalga oshirilishi mumkin.
Moliyaviy hisobot shakllaridagi barcha rekvizitlar va nazarda tutilgan
ko`rsatkichlar to`ldirilishi kerak. Tashkilotlarda tegishli aktivlar, passivlar va
operatsiyalarning mavjud emasligi sababli biror-bir modda (satrlar, ustunlar)
6

qilish mumkin.
Bular natijasida budjet tashkilotining ham joriy
yilgi xarajatlar smetasini taxlili, ham kelasi
yilga rejalashtirilishi mumkin bo`lgan
mablag`lar to`g`risida ma’lumotlar olish
imkonini yaratadi.
.
3 Debitorlik va
kreditorlik qarzlar
to`g`risida
ma’lumot Budjet tashkilotining hisobot davriga
yuzaga kelgan barcha debitorlik va kreditorlik
qarzlari to`g`risida batafsil ma’lumotlarni taxlil
qilish mumkin.
Jumladan, debitorlik va kreditorlik qarzlarni
aynan xarajatlarning qaysi turi bo`yicha yuzaga
kelganligi, shuningdek muddati o`tkazib
yuborilgan qarzdorliklar to`g`risida, bundan
tashqari mazkur qarzlarni respublikadan
tashqaridagi qismi bo`yicha ham ma’lumotlar
olish mumkin. Yuqoridagi barcha ma’lumotlar
budjet va budjetdan tashqari mablag`lar
bo`yicha alohida holda keltiriladi. Bu esa,
budjet tashkilotining ham joriy yilgi xarajatlar
smetasini taxlili, ham kelasi yilga
rejalashtirilishi mumkin bo`lgan mablag`lar
to`g`risida ma’lumotlar olish imkonini yaratadi.
4 Budjet
tashkilotini
rivojlantirish
jamg`armasi
bo`yicha pul
mablag`lari Mazkur hisobot natijasida O`zbekiston
Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 1999 yil
3 sentyabrdagi 414-son “Budjet tashkilotlarini
mablag` bilan ta’minlash chora-tardbirlari
to`g`risida”gi qarori ijrosini nazorat va taxlil
qilish mumkin. Jumladan, mazkur
38

- Budjet tashkilotini rivojlantirish jamg`armasi bo`yicha pul mablag`lari
harakati to`g`risida hisobot;
- Tibbiyot muassasalarini moddiy rag`batlantirish va rivojlantirish
jamg`armasi bo`yicha pul mablag`lari harakati to`g`risida hisobot;
- Ta’lim muassasalarida o`qitishning to`lov-kontrakt shaklidan tushgan
mablag`lar harakati to`g`risida hisobot;
- Boshqa budjetdan tashqari mablag`lar harakati bo`yicha hisobot;
- Joriy yilning moliyaviy natijalari to`g`risida hisobot;
- Nomoliyaviy aktivlarning harakati to`g`risida hisobot.
Agarda, tashkilotlar qonunchilikka muvofiq hisobot davrida mahsulot (ish,
xizmat)lar ishlab chiqarish va sotish faoliyatlarini amalga oshirsa, u holda ushbu
faoliyatlari bo`yicha belgilangan tartibda va muddatlarda moliya organlariga 2-
shakl “Moliyaviy natijalar to`g`risida hisobot”ni taqdim qiladilar.
Tashkilotlar tomonidan topshiriladigan choraklik moliyaviy hisobotlar
tarkibiga quyidagilar kiradi:
- Balans (1-shakl);
- Xarajatlar smetasining ijrosi haqida hisobot (2-shakl);
- Debitorlik va kreditorlik qarzlar to`g`risida ma’lumot;
- Budjet tashkilotini rivojlantirish jamg`armasi bo`yicha pul mablag`lari
harakati to`g`risida hisobot;
- Tibbiyot muassasalarini moddiy rag`batlantirish va rivojlantirish
jamg`armasi bo`yicha pul mablag`lari harakati to`g`risida hisobot;
- Ta’lim muassasalarida o`qitishning to`lov-kontrakt shaklidan tushgan
mablag`lar harakati to`g`risida hisobot;
- Boshqa budjetdan tashqari mablag`lar harakati bo`yicha hisobot.
Yillik va choraklik moliyaviy hisobotlarga tushuntirish xati ilova qilinadi.
Ushbu tushuntirish xatida budjet va budjetdan tashqari mablag`lar ijrosi jarayonida
vujudga kelgan asosiy omillar, jumladan, budjetdan ajratilgan mablag`larni iqtisod
qilinishining sabablari (tahlillari) (agarda iqtisod qilingan bo`lsa), debitorlik va
kreditorlik qarzlarning vujudga kelish sabablari va davri, agarda muddati o`tgan
5

to`ldirilmagan taqdirda, ushbu modda (satr, ustun) ustidan chizib qo`yiladi.
Moliyaviy hisobotlar shakllari (jamlanma hisobotlardan tashqari) “Bosh-jurnal
kitobi” (308-shakl) va boshqa tegishli hisob registrlari ma’lumotlari asosida
tuziladi.
Moliyaviy hisobotlar shakllarining manzil (ust) qismi quyidagi tartibda
to`ldiriladi:
-“Tashkilot nomi” rekvizitida tashkilotning to`liq nomi ko`rsatiladi;
-“Bo`lim, kichik bo`lim, bob” rekvizitida tashkilotning budjet tasnifining
vazifaviy va tashkiliy jihatdan bo`linishi (belgilanishi) keltiriladi;
-“Hisobot davri” rekvizitida hisobot tuzilayotgan tegishli davr (yil, chorak,
oy) ko`rsatiladi;
-“Budjet turi” rekvizitida tashkilot tomonidan hisobot berilayotgan
mablag`ning manbasi O`zbekiston Respublikasi budjet tasnifiga muvofiq
mablag`lar manbasi va budjetlar darajasi tasnifining kodlari keltiriladi;
-“O`lchov birligi” rekvizitida hisobot tuzilayotgan o`lchov birligi keltiriladi.
Moliyaviy hisobotlarni tuzishda quyidagi asosiy shartlar to`liq saqlanishi
lozim:
-hisobot davridagi barcha operatsiyalar hamda pul mablag`lari, asosiy
vositalar, moddiy boyliklarning inventarizatsiya qilinishi va hisob-kitoblar
natijalarining to`liq aks ettirilishi;
-analitik hisob ma’lumotlarining hisobot davrining birinchi sanasiga sintetik
hisob yuritish hisobvaraqlari bo`yicha aylanmalar va qoldiqlarga bir xil bo`lishi,
shuningdek moliyaviy hisobotlar ma’lumotlarining sintetik va analitik hisob
ma’lumotlariga mosligi;
-moliyaviy hisobotlardagi tegishli yozuvlarni qayd etish uchun belgilangan
tartibda rasmiylashtirilgan birlamchi hujjatlarning asos bo`lib xizmat qilishi.
Ushbu asosiy shartlarga rioya qilinmagan holda tuzilgan moliyaviy hisobotlar
noto`g`ri tuzilgan deb hisoblanadi.
Tashkilotlar jamlama moliyaviy hisobotlarni o`zlari ko`rib chiqqan
tasarrufdagi quyi tashkilotlarning moliyaviy hisobotlari hamda o`zining moliyaviy
7

“Xarajatlar guruhlari bo`yicha jami” qatorida yuqoridagi 4 ta xarajat guruhlari
bo`yicha jami kreditorlik qarzlar aks ettiriladi;
“Budjet tashkilotining ixtiyorida vaqtincha bo`ladigan mablag`lar yuzasidan
hisob-kitoblar bo`yicha” qatorida tashkilotning ixtiyoriga vaqtinchalik tushgan va
ma’lum shartlar bajarilgandan keyin qaytarilishi lozim bo`lgan summalar hisobi
bo`yicha yuzaga kelgan kreditorlik qarzlar aks ettiriladi. Mazkur kreditorlik qarzlar
“Bosh jurnal kitobi” (308-shakl) va balans (1-shakl)da aks ettirilgan 155–“Budjet
tashkilotining ixtiyorida vaqtincha bo`ladigan mablag`lar bo`yicha hisob-kitoblar”
subschyotining hisobot davriga mavjud kredit qoldig`iga mos bo`lishi lozim.
“To`lovlarning maxsus turlariga doir hisob-kitoblar bo`yicha” qatorida yuqoridagi
4 ta xarajat guruhlari bo`yicha aks ettirishning imkoni bo`lmaydigan quyidagi
hisob-kitoblar natijasida yuzaga kelgan kreditorlik qarzlar aks ettiriladi:
a) bolalarning maktabgacha ta’lim muassasalarida (bolalar bog`chalari va
yaslilarda) saqlanganligi;
b) bolalarning musiqa va san’at maktablarida o`qitilganligi;
v) tarbiyalanuvchilarning maktab-internatlarda va boshqa ta’lim
muassasalarida saqlanganligi uchun ota-onalar bilan olib boriladigan hisob-
kitoblar;
g) ish joyida ovqat bilan ta’minlanganligi uchun xodimlar bilan olib
boriladigan hisob-kitoblar va boshqa shu kabi hisob-kitoblar natijasida yuzaga
kelgan kreditorlik qarzlar.
Mazkur kreditorlik qarzlar “Bosh jurnal kitobi” (308-shakl) va balans (1-
shakl)da aks ettirilgan 156 – “To`lovlarning maxsus turlariga doir hisob-kitoblar”
subschyotining hisobot davriga mavjud kredit qoldig`iga mos bo`lishi lozim.
“Budjetga to`lovlar bo`yicha budjet bilan hisob-kitoblar bo`yicha (1 va 4-
guruxda ko`rsatilganlaridan tashqari)” qatorida tashkilotlar tomonidan mahsulot
(ish, xizmat)lar ishlab chiqarish va realizatsiya qilishdan qonunchilikka muvofiq
budjetga hisoblangan va to`lanishi lozim bo`lgan soliq va boshqa majburiy
to`lovlar, shuningdek mazkur shaklning 1 va 4-guruxlarida aks ettirilmagan boshqa
17

“1. Yil boshiga pul mablag`i qoldig`i” qatoriga tegishli hisobvaraqlardan
ko`chirmalarga muvofiq tibbiyot muassasasini moddiy rag`batlantirish va
rivojlantirish jamg`armasi bo`yicha hisobot yilining birinchi sanasiga mavjud pul
mablag`lari qoldig`i aks ettiriladi. Bunda, g`aznachilik bo`linmalarining tegishli
tranzit hisobvaraqlaridagi tibbiyot muassasasiga tegishli bo`lgan qoldiq mablag`lar
ham hisobga olinishi lozim.
"2. Hisobot davrida tushgan tushumlar – jami" qatorida "a, b, v, g va d"
qatorlar bo`yicha hisobot davriga tushgan barcha daromadlar (tushumlar)ning
yig`indisi ko`rsatiladi.
"a) tibbiyot muassasasi uchun ajratiladigan umumiy budjet mablag`larining 5 foizi
hisobidan" qatorida tibbiyot muassasasi uchun budjetdan ajratiladigan umumiy
mablag`larning (xarajatlar smetasida ko`zda tutilgan jami mablag`larning) 5
foizigacha bo`lgan qismining muassasaning mazkur jamg`armasiga o`tkazilgan
summalari ko`rsatiladi.
"b) homiylar va donor tashkilotlardan" qatorida homiy va donor
tashkilotlardan tushgan homiylik yordamlari ko`rsatiladi.
"v) pulli davolash va xizmatlar ko`rsatishdan" qatorida tibbiyot
muassasalarining pulli davolash va xizmatlar ko`rsatishdan tushgan mablag`lari
ko`rsatiladi.
"g) hisobot choragining oxirgi ish kunida tejab qolingan budjet mablag`lari"
qatorida qonun hujjatlariga muvofiq tibbiyot muassasalarining xarajatlar smetasida
ko`zda tutilgan budjet mablag`laridan hisobot choragi oxirgi kunida tejab qolingan
qismining belgilangan tartibda jamg`arma hisob raqamiga o`tkazilgan summasi
ko`rsatiladi.
"d) vaqtincha foydalanilmayotgan binolarni va davlatning boshqa mulklarini
ijaraga berishdan" qatorida tibbiyot muassasalari vaqtincha foydalanilmayotgan
binolarni va boshqa mulklarni ijaraga berishdan tushgan daromadlarini
ko`rsatadilar
23

“1.7. Soliq va boshqa majburiy to`lovlar bo`yicha imtiyozlar” qatorida joriy
yilda ta’lim muassasalaridagi to`lov-kontrakt mablag`lari bo`yicha hamda budjet
tashkilotlarini rivojlantirish jamg`armasi daromadlari bo`yicha tegishli qonun
hujjatlariga muvofiq hisoblangan soliq va boshqa majburiy to`lovlar bo`yicha
imtiyozlar aks ettiriladi.
“Daromadlar (tushumlar) jami” barcha daromadlar (tushumlar)ning yig`indisi
aks ettiriladi.
“2. Xarajatlar” bo`limi bo`yicha:
“2.1. Budjet mablag`lari bo`yicha xaqiqiy xarajatlar” qatorida “Bosh jurnal
kitobi" (308-shakl) dagi 231-“Budjet mablag`lari bo`yicha xaqiqiy xarajatlar”
subschyotining ma’lumotlari aks ettiriladi;
“2.2. To`lovlarning maxsus turlariga doir hisob-kitoblar bo`yicha mablag`lar
hisobiga amalga oshirilgan xaqiqiy xarajatlar” qatorida “Bosh jurnal kitobi" (308-
shakl) dagi 241-“To`lovlarning maxsus turlariga doir hisob-kitoblar bo`yicha
mablag`lar hisobiga amalga oshirilgan xaqiqiy xarajatlar” subschyotining
ma’lumotlari aks ettiriladi;
“2.3. Ta’lim muassasalarida o`qitishning to`lov-kontrakt shaklidan tushgan
tushumlar hisobidan amalga oshirilgan xaqiqiy xarajatlar” qatorida “Bosh jurnal
kitobi" (308-shakl) dagi 251-“Ta’lim muassasalarida o`qitishning to`lov-kontrakt
shaklidan tushgan tushumlar hisobidan amalga oshirilgan xaqiqiy xarajatlar”
subschyotining ma’lumotlari aks ettiriladi;
“2.4. Budjet tashkilotini rivojlantirish jamg`armasi mablag`lari hisobidan
amalga oshirilgan xaqiqiy xarajatlar” qatorida “Bosh jurnal kitobi" (308-shakl)
dagi 261-“Budjet tashkilotini rivojlantirish jamg`armasi mablag`lari hisobidan
amalga oshirilgan xaqiqiy xarajatlar” subschyotining ma’lumotlari aks ettiriladi;
“2.5. Tibbiyot muassasalarini moddiy rag`batlantirish va rivojlantirish
jamg`armasi hisobidan amalga oshirilgan xaqiqiy xarajatlar” qatorida tibbiyot
muassasalari tomonidan “Bosh jurnal kitobi" (308-shakl)dagi 261-“Budjet
tashkilotini rivojlantirish jamg`armasi mablag`lari hisobidan amalga oshirilgan
xaqiqiy xarajatlar” subschyotining ma’lumotlari aks ettiriladi;
29

zaruriy asosiy vositalarga mablag`lar
rejalashtirishda yetarlicha ma’lumotlar bazasi
shakllanadi.
10 Smeta ijrosi
haqida oylik
hisobot (1-OX
shakl) Mazkur hisobot natijasida tashkilotning
budjet mablag`larini hisobot oyi mobaynida
maqsadli sarflanishi to`g`risidagi ma’lumotlarni
olish mumkin.
Mazkur moliyaviy hisobotlarda aks ettirilgan ma’lumotlar o`zaro bir biri bilan
uzviy bog`liqlikda, ya’ni bir hisobotda aks ettirilgan moliyaviy ko`rsatkichlar
boshqa hisobotda yanada aniqlashtirilgan yoki boshqa ko`rsatkichlar bilan
bog`langan holda aks ettiriladi. Bu esa, moliyaviy hisobotlarni taxlil qilishda
yanada ko`proq imkoniyatlarni yaratadi.
Jumladan, balansda aks ettirilgan debitorlik va kreditorlik qarzlar buxgalteriya
hsobining subschyotlari bo`yicha aks ettirilsa, boshqa hisobot shakli – debitorlik va
kreditorlik qarzlar to`g`risidagi ma’lumotda esa, xarajatlar iqtisodiy tasnifining
moddalari va kichik moddalari bo`yicha aks ettiriladi va h.k.
Xulosa
Byudjet tashkilotlarida nazoratni tashkil qilish bo’yicha O’zbekiston
Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 2002 yil 15 noyabrdagi 393-son qarorida
taftish va tekshirishni asosiy vazifalari aniqlangan. Byudjet mablag’larini kelib
tushishi va sarflanishi, byudjetdan tashqari mablag’lardan foydalanish, davlat
mulki bo’lgan mulkdan, daromadlarni taftish hamda tekshirish rejali tartibda,
rejadan tashqari tartibda amalga oshiriladi.
Byudjet tashkilotlarida rejali taftish va tekshirishlar nazorat taftish bosh
boshqarmasi uchun O’zbekiston Respublikasi moliya vaziri, nazorat taftish
41

muassasalarini moddiy rag`batlantirish va rivojlantirish jamg`armasi daromadlari”
(050-qator)dan “2.5. Tibbiyot muassasalarini moddiy rag`batlantirish va
rivojlantirish jamg`armasi hisobidan amalga oshirilgan xaqiqiy xarajatlar” (130-
qator)ning ayirmasi aks ettiriladi;
“ye) boshqa daromadlar bo`yicha joriy yilga moliyaviy natija” qatorida “1.6.
Boshqa daromadlar” (060-qator)dan “2.6. Boshqa daromadlar bo`yicha xaqiqiy
xarajatlar” (140-qator)ning ayirmasi aks ettiriladi;
“g) budjetga va budjetdan tashqari jamg`armalarga hisoblangan soliq va
boshqa to`lovlar bo`yicha imtiyozlar” qatorida “1.7. Soliq va boshqa majburiy
to`lovlar bo`yicha imtiyozlar” (070-qator) ma’lumotlari aks ettiriladi.
Ushbu hisobot shakli tashkilotlar tomonidan hisobot yili uchun
topshiriladigan balans bilan birga taqdim qilinadi.
Quyida Joriy yilning moliyaviy natijalari to`g`risida hisobot ko`rsatkichlarini
hisob registrlari va boshqa tegishli hujjatlar bilan o`zaro muvofiqlik jadvalini
keltiramiz.
Nomoliyaviy aktivlar harakati to`g`risidahisobotni tuzish tartibi.
Nomoliyaviy aktivlar harakati to`g`risida hisobot tashkilotning hisobot yili
mobaynidagi nomoliyaviy aktivlari (asosiy vositalari, nomoddiy aktivlari va tovar-
moddiy zaxiralari) ning mavjudligi va harakati to`g`risidagi ma’lumotlarni
umumlashtirish va tahlil qilish uchun tuziladi.
Mazkur hisobot shaklini tuzishdan oldin tashkilotlar:
- hisobot yili boshiga mavjud asosiy vositalar, nomoddiy aktivlar va tovar-
moddiy zaxiralar qoldig`ining to`g`riligini (asoslanganligini);
- yil mobaynida tashkilotga kirim bo`lgan va tashkilotdan chiqim bo`lgan
barcha nomoliyaviy aktivlarni (budjet va budjetdan tashqari mablag`lar hisobi
bo`yicha alohida holda) hisob registrlarida ("Asosiy vositalar bo`yicha aylanma
vedomost" 326-shakl, “Moddiy qimmatliklarning miqdor-qiymat hisobi daftari
(kartochkasi) 296-shakl, "Bosh jurnal kitobi" 308-shakl va boshqa tegishli
registrlarda) to`g`ri aks ettirilganligini;
31

"3. Hisobot davrida amalga oshirilgan kassa xarajatlari – jami" qatorida 4-
ustun "Kassa xarajatilari - jami "da aks ettirilgan jami kassa xarajatlarining
summasi ko`rsatiladi.
"4. Hisobot davri oxiriga pul mablag`i qoldig`i" qatorida "1. Yil boshiga pul
mablag`i qoldig`i” va “2. Hisobot davrida tushgan tushumlar – jami” qatorlarida
aks ettirilgan tushumlarning yig`indisidan hisobidan amalga oshirilgan kassa
xarajatlarining ("3. Hisobot davrida amalga oshirilgan kassa xarajatlari – jami"
qatori bo`yicha summaning) ayirmasi ko`rsatiladi.
“Xarajatlar yoyilmasi”da rivojlantirish jamg`armasi mablag`lari hisobidan
amalga oshirilgan kassa va xaqiqiy xarajatlar mazkur hisobot shaklida keltirilgan
xarajatlar iqtisodiy tasnifining xarajat moddalari, kichik moddalari va elementlari
bo`yicha aks ettiriladi.
Ushbu hisobot shakli tashkilotlar tomonidan har chorakda hisobot choragidan
keyingi oyning 10-sanasiga qadar topshiriladi.
Quyida Tibbiyot muassasalarini moddiy rag`batlantirish va rivojlantirish
jamg`armasi bo`yicha pul mablag`lari harakati to`g`risida hisobot ko`rsatkichlarini
tegishli hisob registrlari va boshqa hujjatlar bilan o`zaro muvofiqlik jadvalini
keltiramiz.
Ta’lim muassasalarida o`qitishning to`lov-kontrakt shaklidan tushgan
mablag`lar harakati to`g`risida hisobotni tuzish tartibi
Ushbu hisobot Oliy ta’lim muassasalaridagi o`qitishning to`lov-kontrakt
shaklidan tushgan mablag`lar harakati to`g`risidagi ma’lumotlarni aks ettirish
uchun mo`ljallangan.
Oliy ta’lim muassasalari mazkur hisobotni tuzishdan oldin quyidagilarni
to`g`riligini tekshirib chiqadilar:
- o`qitishning to`lov-kontrakt shaklidan tushgan mablag`larning shakllanishi
va sarflanishiga oid barcha dastlabki hujjatlarning to`liqligini;
- analitik hisob ma’lumotlarining tegishli sintetik hisob ma’lumotlarga
muvofiqligini;
- tegishli hisob registrlari ma’lumotlarining to`liq va to`g`ri yozilganligini.
24

“Xarajatlar yoyilmasi” bo`limi bo`yicha mazkur budjetdan tashqari
mablag`lar hisobidan hisobot davrida amalga oshirilgan kassa va xaqiqiy
xarajatlarni xarajatlar iqtisodiy tasnifining xarajatlar moddasi, kichik moddasi va
elementlari bo`yicha har bir budjetdan tashqari mablag`larning turlari bo`yicha
alohida holda aks ettiradilar.
Ushbu hisobot shakli tashkilotlar tomonidan har chorakda hisobot choragidan
keyingi oyning 10-sanasiga qadar topshiriladi.
2.2. Joriy yilning moliyaviy natijalari to`g`risidahisobotni tuzish tartibi.
Mazkur hisobot tashkilotning joriy yilning yakunlari bo`yicha moliyaviy
faoliyatining natijasi, ya’ni, har bir daromad (tushum)larning turlarini mazkur
daromadlar (tushumlar) hisobidan amalga oshirilgan xaqiqiy xarajatlar bilan
solishtirish natijasi bo`yicha ma’lumotlarni umumlashtirish va taxlil qilish uchun
tuziladi.
Hisobot "Bosh jurnal kitobi" (308-shakl) va daromadlar (tushumlar) va
xaqiqiy xarajatlar hisobi yuritiladigan boshqa hisob registrlari ma’lumotlari asosida
to`ldiriladi.
“1. Daromadlar” bo`limi bo`yicha:
27

davri boshiga va oxiriga bo`lgan qoldiq
summasi, bu esa budjet tashkiloti tomonidan
debitorlik va kreditorlik qarzlarni kamaytirish
bo`yicha ko`rilgan chora-tadbirlarni taxlil
qilishda yordam beradi.
Budjet tashkilotining joriy yilga va o`sib
oruvchi yakun bilan moliyaviy natijalarini
xolati, bu esa, budjet tashkilotini xar bir
daromadlar (tushumlar) turi bo`yicha moliyaviy
holatini taxlil qilish imkonini yaratadi.
Bundan tashqari, budjet tashkilotining
balansdan tashqari schyotlarida aks ettirilgan
mol-mulklari to`g`risidagi ma’lumotlar aks
ettiriladi.
2 Harajatlar
smetasi ijrosi
haqida hisobot(2-
shakl) Ushbu hisobot yordamida budjet
tashkilotining hisobot choragi mobaynida
xarajatlar smetasining ijrosini taxlil qilish
mumkin.
Jumladan, aniqlangan rejaga nisbatan xarajatlar
iqtisodiy tasnifining xar bir moddasi bo`yicha
kassa va xaqiqiy xarajatlarni amalga oshirilishi
to`g`risidagi ma’lumotlar. Bu esa, budjet
tashkilotining aniqlangan rejaga nisbatan
ishlatilmagan limitlarini aynan qaysi xarajat turi
bo`yicha vujudga kelganligini taxlil qilish
imkonini beradi.
Bundan tashqari rejaga nisbatan xaqiqiy
xarajatlarni kam yoki ko`p amalga
oshirilganligi aynan xarajatlarning qaysi turi
bo`yicha yuzaga kelganligini ko`rish va taxlil
37

g) ish joyida ovqat bilan ta’minlanganligi uchun xodimlar bilan olib
boriladigan hisob-kitoblar va boshqa shu kabi hisob-kitoblar natijasida yuzaga
kelgan debitorlik qarzlar.
Mazkur debitorlik qarzlar “Bosh jurnal kitobi” (308-shakl) va balans (1-
shakl)da aks ettirilgan 156 – “To`lovlarning maxsus turlariga doir hisob-kitoblar”
subschyotining hisobot davriga mavjud debet qoldig`iga mos bo`lishi lozim.
“Pensiya jamg`armasi hisobidan amalga oshiriladigan to`lovlarni hisobinishi
bo`yicha” qatorida budjetdan tashqari Pensiya jamg`armasi hisobidan amalga
oshiriladigan Davlat ijtimoiy sug`urtasi bo`yicha to`lovlar va boshqa to`lovlarning
hisoblanishi natijasida Pensiya jamg`armasidan yuzaga kelgan debitorlik qarzlar
aks ettiriladi. Mazkur debitorlik qarzlar “Bosh jurnal kitobi” (308-shakl) va balans
(1-shakl)da aks ettirilgan 163–“Budjetdan tashqari Pensiya jamg`armasi bilan
hisob-kitoblar” subschyotining Davlat ijtimoiy sug`urtasi bo`yicha to`lovlar va
boshqa to`lovlarning hisoblanishi natijasida Pensiya jamg`armasidan yuzaga
kelgan debitorlik qarzlar qismi bo`yicha hisobot davriga mavjud debet qoldig`iga
mos bo`lishi lozim;
“Kamomadlarga doir hisob-kitoblar bo`yicha” qatorida kamomadlar, talon-
toroj qilingan pul mablag`lari va moddiy qimmatliklar qiymati, shuningdek,
aybdor shaxslar hisobiga yozilgan va o`rnatilgan tartibda undirib olinishi lozim
bo`lgan moddiy qimmatliklar qiymati va qonunchilikda belgilangan boshqa hollar
hisobi bo`yicha yuzaga kelgan debitorlik qarzlar aks ettiriladi. Mazkur debitorlik
qarzlar “Bosh jurnal kitobi” (308-shakl) va balans (1-shakl)da aks ettirilgan 170 –
“Kamomadlarga doir hisob-kitoblar” subschyotining hisobot davriga mavjud debet
qoldig`iga mos bo`lishi lozim;
“Talabalar bilan to`lov-kontrakt mablag`lari yuzasidan hisob-kitoblar
bo`yicha” qatorida ta’lim muassasalarida talabalar bilan to`lov-kontrakt
mablag`lari bo`yicha, jumladan, to`lov-kontrakt mablag`larining hisoblanishi
natijasida yuzaga kelgan debitorlik qarzlar aks ettiriladi. Mazkur debitorlik qarzlar
“Bosh jurnal kitobi” (308-shakl) va balans (1-shakl)da aks ettirilgan
175–“Talabalar bilan boshqa hisob-kitoblar” subschyotining to`lov-kontrakt
15

markazlashgan buxgalteriya ishlari funktsional belgilari bo’yicha taqsimlanishini
hisobga olish tavsiya qilinadi.
Taftishchi tekshirish jarayonida moddiy javobgar shaxsining ishtirok etishini
ta’minlashi, bajarilgan ishlar xajmini nazorat o’lchovini amalga oshiradi, nusxa va
namunalar olinadi hamda ular asosida moddiy javobgar shaxs tekshiriladi.
Alohida e’tibor belgilangan tartibda jinoiy ish ochilgan ishlar bo’yicha taftish
va tekshirish o’tkazishga qaratilishi lozim.
Pul mablag’lari va moddiy qiymatliklarning buxgalteriya hisobini yuritish
belgilangan tartibga rioya qilinishi, ularga qoravullikni tashkil etilishi, korxonadagi
propusk tizimi holati, korxona hududidan moddiy qiymatliklarning olib chiqilishi
va olib kirilishi tekshiriladi;
Buxgalteriya hisoboti va balanslarni hisobot ma’lumotlarining ishonchliligi,
turli xatoliklar hamda qo’shib yozishning oldini olish, topshiriqlarni bajarish
ko’rsatkichlari faktlarini buzib ko’rsatilishi tekshiriladi.

Foydalanilgan adabiyotlar:
1.“O’zbekiston Respublikasining 2016 yil 13 apreldagi “Buxgalteriya hisobi
to’g’risida”gi Qonuni, O`RQ-404-sonli.
2.O’zbekiston Respublikasining “Budjet kodeksi” 2013 yil 26 dekabrdagi
360-sonli qonun bilan qabul qilingan.
3.“Budjet tashkilotlarida buxgalteriya hisobi to’g’risida”gi Yo’riqnoma 22
dekabr 2010 yil № 2169-son bilan O’zbekiston Respublikasi Adliya Vazirligidan
ro’yxatdan o’tgan.
43

I.BOB Budjet tashkilotlarda moliyaviy hisobotlar tarkibi
1.1. Buxgalteriya balansini tuzish tartibi
Budjet tashkilotlarda budjet va budjetdan tashqari mablag`lar ijrosi bo`yicha
oylik, choraklik va yillik moliyaviy hisobotlarni tuzish va taqdim qilish
“O`zbekiston Respublikasi Davlat budjetidan mablag` bilan ta’minlanadigan
tashkilotlarning davriy moliyaviy hisobotlarini tuzish, tasdiqlash hamda taqdim
qilish bo`yicha qoidalar” ga (O`z.R AV. tomonidan 2011 yil 27sentyabrda №
2270-son bilan ro`yxatdan o`tgan) asosan tartibga solinadi.
Yillik moliyaviy hisobotlar hisobot yilidan keyingi yilning 1 yanvar holatiga
tuziladi. Choraklik moliyaviy hisobotlar hisobot yilining 1 aprel, 1 iyul va 1
oktyabr holatiga, oylik moliyaviy hisobotlar hisobot oyidan keyingi oyning
birinchi sanasi holatiga tuziladi.
Tashkilotlar set, shtat va kontingentlar rejalarini bajarilishi to`g`risidagi
hisobotlarni O`zbekiston Respublikasi Moliya vazirligi tomonidan tasdiqlangan
shakllarga muvofiq tuzib topshiradilar. Amaldagi qonunchilikka muvofiq
O`zbekiston Respublikasi Moliya vazirligi bilan kelishilmagan holda moliyaviy
hisobotlar shakllariga o`zgartirishlar kiritishga yo`l qo`yilmaydi.
Budjet tashkilotlari tomonidan topshiriladigan yillik moliyaviy hisobotlar tarkibiga
quyidagilar kiradi:
- Balans (1-shakl);
- Xarajatlar smetasining ijrosi haqida hisobot (2-shakl);
- Debitorlik va kreditorlik qarzlar to`g`risida ma’lumot;
4

"1. Yil boshiga pul mablag`i qoldig`i" qatoriga tegishli hisobvaraqlardan
ko`chirmalarga muvofiq hisobot yilining birinchi sanasiga mavjud to`lov-kontrakt
mablag`lari qoldig`i aks ettiriladi.
"2. Hisobot davrida tushgan tushumlar - jami" qatorida "a, b va v" qatorlar
bo`yicha hisobot davriga tushgan daromadlarning yig`indisi ko`rsatiladi.
"3. Hisobot davrida amalga oshirilgan kassa xarajatlari – jami" qatorida 4-
ustun "Kassa xarajatilari - jami"da aks ettirilgan jami kassa xarajatlarining
summasi ko`rsatiladi.
"4. Hisobot davri oxiriga pul mablag`i qoldig`i" qatorida "1. Yil boshiga pul
mablag`i qoldig`i” va “2. Hisobot davrida tushgan tushumlar – jami” qatorlarida
aks ettirilgan tushumlarning yig`indisidan hisobidan amalga oshirilgan kassa
xarajatlarining ("3. Hisobot davrida amalga oshirilgan kassa xarajatlari – jami"
qatori bo`yicha summaning) ayirmasi ko`rsatiladi.
“Xarajatlar yoyilmasi”da to`lov-kontrakt mablag`lari hisobidan amalga
oshirilgan kassa va xaqiqiy xarajatlar mazkur hisobot shaklida keltirilgan xarajatlar
iqtisodiy tasnifining xarajat moddalari, kichik moddalari va elementlari bo`yicha
aks ettiriladi.
Ushbu hisobot shakli tashkilotlar tomonidan har chorakda hisobot choragidan
keyingi oyning 10-sanasiga qadar topshiriladi.
Quyida Ta’lim muassasalarida o`qitishning to`lov-kontrakt shaklidan tushgan
mablag`lar harakati to`g`risida hisobot ko`rsatkichlarini tegishli hisob registrlari va
boshqa hujjatlar bilan o`zaro muvofiqlik jadvalini keltiramiz.
Mazkur hisobot tashkilotlarning quyidagi budjetdan tashqari mablag`larining
harakati to`g`risidagi ma’lumotlarni umumlashtirish va taxlil qilish uchun
mo`ljallangan:
- O`zbekiston Respublikasi Moliya vazirligi huzuridagi budjetdan tashqari Pensiya
jamg`armasining ijtimoiy nafaqalarni to`lash uchun mablag`lari;
- o`tgan yillar debitorlik qarzlarining tushgan summasi;
- maktabgacha ta’lim muassasalarida bolalar ta’minoti uchun ota-onalardan
tushumlar;
25

markazlashtirilgan buxgalteriyaning bosh hisobchisi tomonidan imzolanadi.
Bunda, g`azna ijrosiga o`tilgan tashkilotlarning tegishli moliyaviy hisobotlari,
jumladan, xarajatlar smetasi ijrosi xaqidagi oylik hisobot (1-OX shakl), xarajatlar
smetasining ijrosi xaqida hisobot (2-shakl) hamda budjetdan tashqari
mablag`larning harakati to`g`risida hisobotlar G`aznachilik bo`linmalari tomonidan
belgilangan tartibda tasdiqlanadi.
Vazirliklar, idoralar va hokimliklar boshqarmalari (bo`limlari) ning Moliya
vazirligi hamda hududiy moliya organlariga taqdim etiladigan jamlama moliyaviy
hisobotlari tegishli ravishda mazkur boshqaruv idoralarining vakolatli rahbari va
ushbu idoralarning buxgalteriya xizmatlari rahbarlari (hisobchilari) tomonidan
imzolanadi. Yuqorida ko`rsatilgan mansabdor shaxslarning imzolarisiz va
tashkilotlarning muhrlarisiz moliyaviy hisobotlar haqiqiy emas, deb hisoblanadi.
O`zbekiston Respublikasining respublika budjetida turadigan tashkilotlar
moliyaviy hisobotlarni O`zbekiston Respublikasi Moliya vazirligining tegishli
buyruqlariga muvofiq o`rnatilgan muddatlarda O`zbekiston Respublikasi Moliya
vazirligiga taqdim etadilar.
Qoraqalpog`iston Respublikasi, viloyatlar, Toshkent shahar va tuman
(shahar)lar budjetlarida turadigan tashkilotlar moliyaviy hisobotlarni tegishli
vazirlik va idoralarga, hokimliklar boshqarmalariga (bo`limlariga) ular tomonidan
belgilangan, lekin qonunchilik bilan o`rnatilgan muddatlardan kech bo`lmagan
muddatlarda taqdim etadilar.
Tashkilotlar tegishli moliya organlariga ular tomonidan belgilangan, lekin
mazkur Qoidalar bilan o`rnatilgan muddatlardan kech bo`lmagan muddatlarda
jamlama moliyaviy hisobotlarni taqdim etadilar. Muddatlar tegishli budjetning
ijrosi to`g`risidagi hisobotlarning yuqori turuvchi moliya organiga o`z vaqtida
taqdim etilishini ta’minlashni hisobga olgan holda belgilanadi.
O`zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 1999 yil 3 sentyabrdagi 414-
sonli "Budjet tashkilotlarini mablag` bilan ta’minlash tartibini takomillashtirish
to`g`risida"gi qaroriga (O`zbekiston Respublikasi QT, 1999 y. 9-son, 51-modda)
muvofiq, moliya yiliga qo`shimcha vaqt etib belgilangan davr mobaynida
33

yuklatilgan vazifalarni bajarishlari uchun budjet hamda budjetdan tashqari
mablag`lardan foydalanadilar. Mazkur mablag`larni maqsadli sarflanishini taxlil
qilish hamda kelasi moliya yili uchun budjet tashkilotlariga budjetdan ajratiladigan
mablag`lar bo`yicha xarajatlar smetalarini tuzish uchun moliyaviy hisobot
ma’lumotlari taxliliga asoslaniladi.
Davlat budjetining kelgusi moliya yiliga mo`ljallangan loyihasini
tayyorlashda va qabul qilishda ham o`tgan davr uchun budjet ijrosi hisoboti
ma’lumotlariga asoslanshini o`zi budjet ijrosi hisoboti ma’lumotlarini naqadar
ahamiyatli ekanligidan dalolat beradi.
Shu o`rinda budjet tashkilotlari tomonidan tuziladigan va taqdim qilinadigan
moliyaviy hisobotlarni axborot imkoniyatlarini quyidagi jadval orqali keltiramiz.
1-jadval. Budjet tashkilotlari tomonidan tuziladigan va taqdim
qilinadigan moliyaviy hisobotlarni axborot imkoniyatlari.
т/р Hisobotninig
nomi Axborot imkoniyatlari
1 Balans(1-
shakl) Budjet tashkilotining hisobot davriga
moliyaviy holatini kompleks taxlilini amalga
oshirish mumkin.
Jumladan, nomoliyaviy aktivlarining hisobot
yili boshiga va hisobot davri oxiriga qoldig`i,
bu esa hisobot davrida budjet tashkilotining
nomoliyaviy aktivlarini qancha summada
ko`payganligi yoki kamayganligini bildiradi.
Ularning (asosiy vositalarning) eskirishi va
qoldiq qiymati (mos ravishda hisobot davrining
boshiga va oxiriga) to`g`risidagi ma’lumotlar.
Moliyaviy aktivlarining har bir turi bo`yicha
hisobot davri boshiga va oxiriga qoldig`i
to`g`risidagi ma’lumotlar.
Debitorlik va kreditorlik qarzlarning hisobot
36

“1.1. Budjetdan moliyalashtirish” qatorida “Bosh jurnal kitobi" (308-shakl)
dagi 232-“Budjetdan moliyalashtirish” subschyotining ma’lumotlari aks ettiriladi;
“1.2. To`lovlarning maxsus turlariga doir hisob-kitoblar bo`yicha mablag`lar”
qatorida “Bosh jurnal kitobi" (308-shakl) dagi 242-“Ta’lim muassasalarida
hisoblangan ota-onalarning mablag`lari” subschyotining ma’lumotlari aks
ettiriladi;
“1.3. Ta’lim muassasalarida o`qitishning to`lov-kontrakt shaklidan tushadigan
mablag`lar bo`yicha daromadlar” qatorida “Bosh jurnal kitobi" (308-shakl) dagi
252-“Ta’lim muassasalarida o`qitishning to`lov-kontrakt mablag`lari bo`yicha
daromadlar” subschyotining ma’lumotlari aks ettiriladi. Shuningdek, ushbu
ma’lumotlar “To`lov-kontrakt mablag`lari”, “Depozitga qo`yilgan mablag`lar
bo`yicha daromadlar” va “Boshqa tushumlar” qatorlari bo`yicha alohida holda aks
ettiriladi;
“1.4. Budjet tashkilotlarini rivojlantirish jamg`armasi daromadlari” qatorida
“Bosh jurnal kitobi" (308-shakl) dagi 262-“Budjet tashkilotini rivojlantirish
jamg`armasi mablag`lari bo`yicha daromadlar” subschyotining ma’lumotlari aks
ettiriladi. Shuningdek, ushbu ma’lumotlar “Tovar (ish, xizmatlar
realizatsiyasidan”, “Foydalanilmayotgan davlatning mol-mulklarini ijaraga
berishdan” va “Homiylik yordamlaridan” qatorlari bo`yicha alohida holda aks
ettiriladi;
“1.5. Tibbiyot muassasalarini moddiy rag`batlantirish va rivojlantirish
jamg`armasi daromadlari” qatorida tibbiyot muassasalari tomonidan “Bosh jurnal
kitobi" (308-shakl) dagi 262-“Budjet tashkilotini rivojlantirish jamg`armasi
mablag`lari bo`yicha daromadlar” subschyotining ma’lumotlari aks ettiriladi.
Shuningdek, ushbu ma’lumotlar “Pulli davolash va xizmatlar ko`rsatishdan”,
“Homiy va donor tashkilotlardan” va “Foydalanilmayotgan davlatning mol-
mulklarini ijaraga berishdan” qatorlari bo`yicha alohida holda aks ettiriladi;
“1.6. Boshqa daromadlar” qatorida “Bosh jurnal kitobi" (308-shakl) dagi
272-“Boshqa budjetdan tashqari daromadlar” va 273-“Inventarizatsiya natijasida
ortiqcha chiqqan mol-mulklar” subschyotlarining ma’lumotlari aks ettiriladi;
28

harakati to`g`risida
hisobot jamg`armaning xar bir tushum turi bo`yicha
budjet tashkilotiga hisobot davrida qancha
mablag`lar kelib tushganligi va mazkur
mablag`larni qanday maqsadlarga
sarflanganligi to`g`risidagi ma’lumotlar.
5 Tibbiyot
muassasalarini
moddiy
rag`batlantirish va
rivojlantirish
jamg`armasi
bo`yicha pul
mablag`lari
harakati to`g`risida
hisobot Mazkur hisobot natijasida O`zbekiston
Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 1999 yil
3 sentyabrdagi 414-son “Budjet tashkilotlarini
mablag` bilan ta’minlash chora-tardbirlari
to`g`risida”gi qarori ijrosini nazorat va taxlil
qilish mumkin. Jumladan, mazkur
jamg`armaning xar bir tushum turi bo`yicha
budjet tashkilotiga hisobot davrida qancha
mablag`lar kelib tushganligi va mazkur
mablag`larni qanday maqsadlarga
sarflanganligi to`g`risidagi ma’lumotlar.
6 Ta’lim
muassasalarida
o`qitishning to`lov-
kontrakt shaklidan
tushgan mablag`lar
harakati to`g`risida
hisobot Ta’lim muassasalarida to`lov-kontrakt
mablag`larining tushumi va ularni
qonunchilikka muvofiq belgilangan
maqsadlarga sarflanishi to`g`risidagi
ma’lumotlar.
Bular natijasida ta’lim muassasasiga kelajakda
budjet mablag`larini rejalashtirilishida zaruriy
ma’lumotlarni olishga va ularni taxlil qilishga
imkoniyat yaratadi.
7 Boshqa
budjetdan tashqari
mablag`lar
harakati bo`yicha
hisobot Budjet tashkilotining yuqorida
keltirilganlardan tashqari barcha budjetdan
tashqari mablag`larini tushumi va ularni
sraflanishi to`g`risidagi ma’lumotlar.
Bular natijasida budjet tashkilotiga kelajakda
39

- kirim va chiqim operatsiyalarini tasdiqlovchi hujjatlarning mavjudligini va
to`liqligini tekshirib chiqadilar.
Ushbu hisobotda asosiy vositalar va nomoddiy aktivlar to`g`risida
ma’lumotlar "Bosh jurnal kitobi" (308-shakl) va boshqa asosiy vositalar va
nomoddiy aktivlar hisobi yuritiladigan hisob registrlari ma’lumotlari asosida
to`ldiriladi. Hisobotda asosiy vositalar va nomoddiy aktivlarning (budjet yoki
budjetdan tashqari mablag`lar hisobidan olinganligi ko`rsatilgan holda) yil boshiga
mavjud qoldig`i, hisobot yili mobaynida kirim bo`lgan asosiy vositalar va
nomoddiy aktivlarning qiymati va chiqim bo`lgan (hisobdan chiqarilgan) larining
qiymati, shuningdek, hisobot davri oxiriga tashkilotlar balansidagi mavjud qiymati
ko`rsatiladi.
Asosiy vositalarni har yilgi qayta baholash hisobiga dastlabki (tiklanish)
qiymatining o`zgarishi (oshishi yoki kamayishi) hisobot shaklining alohida "Qayta
baholash natijasida" qatorida aks ettiriladi.
Tovar-moddiy zaxiralar bo`yicha hisobot davri boshiga va oxiriga qoldig`i
hamda tashkilot ehtiyojlariga sarflangan tovar-moddiy zaxiralarning summasi
budjet mablag`lari hisobidan hamda budjetdan tashqari mablag`lar hisobidan
alohida holda ko`rsatiladi.
Shuningdek, tashkilotga kirim bo`lgan tovar-moddiy zaxiralar, shundan bepul
olinganlari, sotib olinganlari, ortiqcha materiallarning kirimga olinishi hamda yil
mobaynida chiqim qilingan material zaxiralar, shundan bepul berilganlari,
sotilganlari, kamomadlar va boshqa sabablar tufayli chiqim qilinganlarining
qiymati ko`rsatiladi.
Ushbu hisobot shakli tashkilotlar tomonidan hisobot yili uchun
topshiriladigan balans bilan birga taqdim qilinadi.
Moliyaviy hisobotlarni tasdiqlash hamda taqdim etish tartibi.
Bo`ysunish bo`yicha yuqori turuvchi tashkilotga taqdim etiladigan
moliyaviy hisobotlar hisobot beruvchi tashkilotning rahbari va bosh hisobchisi
tomonidan imzolanadi. Markazlashtirilgan buxgalteriyada moliyaviy hisobotlar u
tashkil etilgan boshqaruv idorasi yoki tashkilot rahbari tomonidan hamda
32

operatsiyalarni amalga oshiruvchi tashkilotlar uchun moliyaviy hisobotlarni
topshirishning alohida muddatlari Moliya vazirligi tomonidan belgilanadi.
O`zbekiston Respublikasining respublika budjetida turadigan tashkilotlar
yuqori turuvchi idoralarga hisobotlarni bo`ysunishiga qarab hamda ular tomonidan
belgilangan muddatlarda taqdim etadilar.
O`zbekiston Respublikasining vazirlik va idoralari choraklik jamlama
moliyaviy hisobotlarni hisobot davridan keyin 25 kundan kechiktirmasdan, yillik
moliyaviy hisobotlarni esa, hisobot yilidan keyin keladigan yilning 20 fevralidan
kechiktirmasdan O`zbekiston Respublikasi Moliya vazirligiga taqdim etadilar.
O`zbekiston Respublikasi Moliya vazirligi ko`rsatilgan muddatlar doirasida
vazirlik va idoralar tomonidan choraklik va yillik jamlama moliyaviy hisobotlarni
taqdim etishning tabaqalashtirilgan muddatlarini belgilaydi.
Moliyalashtirilishi (xarajatlarining to`lanishi) yil davomida bir budjetdan
boshqasiga o`tkazilgan yoki bir vazirlik (idora) tasarrufidan boshqasiga o`tkazilgan
tashkilotlarda o`tkazish sanasiga moliyaviy hisobot (yillik hisobot shakllari
hajmida) tuziladi hamda u ilgarigi va hozirgi yuqori turuvchi idoralarga taqdim
etiladi. Kelgusida hisobot faqat yangi yuqori turuvchi idoraga taqdim etiladi.
Tashkilotlar uchun moliyaviy hisobotlarni taqdim etish sanasi ular tomonidan
haqiqatda taqdim etilgan sana hisoblanadi. Hisobot taqdim etish uchun belgilangan
muddat dam olish kuniga to`g`ri kelgan taqdirda hisobot dam olish kuni
arafasidagi so`nggi ish kunida taqdim etiladi.
Vazirlik va idoralar, hokimliklar boshqarmalari (bo`limlari) hamda boshqa
budjet mablag`larini oluvchilar tomonidan hisobotlar belgilangan muddatda
topshirilmagan taqdirda Moliya vazirligi va hududiy moliya organlari budjet
mablag`larini oluvchilar rahbarlarini yozma ravishda ogohlantirgan holda
budjetdan moliyalashni (xarajatlarini to`lashni) cheklashlari, zarur hollarda esa
to`xtatib qo`yishlari mumkin.
Moliyaviy hisobotlarda o`chirish va ustiga yozishlar bo`lmasligi kerak.
Xatolar tuzatilgan taqdirda tegishli qaydlar qilinadi, ularni hisobotlarga imzo
chekkan shaxslar tasdiqlab, tuzatish sanasini ko`rsatadilar. Moliyaviy hisobotlarga
34

- Budjet tashkilotlarida moliyaviy hisobotlarni yuritishda xujjatlashtirish
ketma-ketligi, hisoblashuvlarni hisobvaraqlarda aks ettirish tartibini
yoritish.
Byudjet tashkilotlarida buxgalteriya hisobini isloh qilish jarayonida Budjet
tashkilotlarida moliyaviy hisobotlarni alohida o’rganish, ularni tadqiq qilish
hozirgi kunning dolzarb masalalaridan hisoblanadi, bu esa o’z navbatida kurs ishi
mavzusining nazariy hamda amaliy ahamiyati hisoblanadi. Kurs ishi kirish, ikkita
bob, xulosa va tavsiyalar, foydalanilgan adabiyotlar ro’yxatidan iborat.
3

hisobotlari asosida tuzadilar. Moliyaviy hisobotlar, qoida tariqasida, o`sib boruvchi
tartibda bitta o`n xonali sonda ming so`m hisobida tuziladi.Agarda, me’yoriy-
huquqiy hujjatlar talablarini buzmagan holda moliyaviy hisobotlar ko`rsatkichlari
manfiy qoldiq bilan chiqsa (manfiy qoldiqqa ega bo`lsa), u holda hisobotlarda
ushbu ko`rsatkichlar “minus” ishora bilan aks ettiriladi.
Budjet tashkilotlari tomonidan tuziladigan moliyaviy hisobotlarni mazmuniga
e’tibor beradigan bo`lsak, shubhasiz balans (1-shakl) markaziy o`rinni egallaydi va
budjet tashkilotining ma’lum davrga barcha moliyaviy ko`rsatkichlarini o`zida aks
ettiradi. Qolgan hisobot shakllari esa, mazkur balansda aks ettirilgan moliyaviy
ko`rsatkichlarni ayrimlarini detallashtirib, aniq ma’lumotlar bilan ta’minlashga
xizmat qiladi. Bu esa, tashkilotlar tomonidan tuziladigan moliyaviy hisobotlarni
uzluksizligini, o`zaro muvofiqligini va tizimliligini ta’minlaydi.
Balans (1-shakl)ni tuzishdan oldin barcha mavjud memorial orderlar bilan
rasmiylashtirilgan buxgalteriya provodkalarini dastlabki hujjatlarga muvofiq holda
to`g`ri tuzilganligi hamda “Bosh-jurnal kitobi” (308-shakl)ga to`g`ri yozilganligi,
subschyotlar bo`yicha oylik aylanmalar va hisobot davri oxiriga “Bosh jurnal
kitobi” (308-shakl) bo`yicha qoldiqlar to`g`ri hisoblanganligi tekshirib chiqiladi.
Hisobot davri oxiriga “Bosh-jurnal kitobi”da chiqarilgan qoldiqlar balansning “Yil
(chorak) oxiriga” ustuniga ko`chirib yoziladi.
Bunda, debitor va kreditor qarzlarni hisobga oluvchi subschyotlar bo`yicha
debitorlar va kreditorlar umumlashtirilmasdan, ya’ni, mavjud debitorlar balansning
aktiv qismida, kreditorlik qarz esa, passiv qismida ko`rsatiladi. Ushbu debitorlik va
kreditorlik qarzlar to`g`risidagi ma’lumotlar 285-shakl "Aylanma vedomost" va
boshqa tegishli hisob registrlaridan olinadi.
"Yil boshiga" ustuni bo`yicha ko`rsatkichlar o`tgan hisobot yili balansining
"Yil (chorak) oxiriga" ustuni bo`yicha ko`rsatkichlarga aynan bir xil holda
ko`chiriladi. Agarda, tashkilot hisobot yilining 1-yanvaridan keyin tashkil topgan
bo`lsa, u holda balansning ushbu “Yil boshiga” ustuni to`ldirilmaydi.
Balansning aktiv qismidagi "Yil (chorak) oxiriga" ustuni bo`yicha:
8

1.2.Xarajatlar smetasining ijrosi haqida hisobot (2-shakl) ni tuzish
tartibi.
Xarajatlar smetasining ijrosi haqida hisobotni tuzishdan oldin tashkilotlar:
- tasdiqlangan xarajatlar smetalariga belgilangan tartibda kiritilgan
o`zgartirishlarning hisob registrlariga (294-shakl daftarlariga) to`g`ri
yozilganligini;
- hisobot davri uchun budjetdan moliyalashtirilgan mablag`larni tasdiqlangan
xarajatlar smetalariga muvofiq holda (kiritilgan o`zgartirishlarni hisobga olgan
holda) amalga oshirilganligini (tegishli memorial orderlar, 294-shakl daftari va
boshqa hisob registrlari asosida);
- hisobot choragida amalga oshirilgan kassa xarajatlarining (G`aznachilik
bo`linmalari orqali amalga oshirilgan to`lovlarning) to`g`riligini (tegishli memorial
orderlar, 294-shakl daftarlari va boshqa hisob registrlari asosida);
- haqiqiy xarajatlarning hisob registrlariga to`g`ri yozilganligini (tegishli
memorial orderlar va 294-shakl daftarlari ma’lumotlari asosida) tekshirib
chiqishlari lozim.
"Tasdiqlangan (aniqlangan) reja" ustuniga tashkilotlarning tegishli
tasdiqlangan xarajatlar smetalari bo`yicha kiritilgan o`zgartirishlar hisobi bilan
hisobot davriga aniqlangan rejani xarajatlar tasnifining hisobot shaklida keltirilgan
xarajat moddalari bo`yicha yoziladi.
11

Mundareja:
Kirish …………………………………………………………………………3
I.BOB..Budjet tashkilotlarida moliyaviy hisobotlar tarkibi… ………………..5
1.1. Buxgalteriya balansini tuzish tartibi …..…………………….……………5
1.2 Xarajatlar smetasining ijrosi haqida hisobot (2-shakl)ni tuzish tartibi ;
debitorlik va kreditorlik qarzlar to`g`risida ma’lumotni tuzish
tartibi……………..12
II.BOB. Budjet tashkilotini rivojlantirish jamg`armasi bo`yichapul
mablag`lari harakati to`g`risidahisobotni tuzish
tartibi…………………………………..…….21
2.1. Boshqa budjetdan tashqari mablag`lar harakati bo`yichahisobotni tuzish
tartibi………………………..……………………………………………………..21
2.2. Joriy yilning moliyaviy natijalari to`g`risida hisobotni tuzish tartibi……
28
Xulosa………………………………………………………………………..42
Foydanalingan adabiyotlar…………………………………………………44
1

rivojlantirish jamg`armasiga o`tkazilgan budjet mablag`lari harakatini aks ettirish
uchun tuziladi.
Budjet tashkilotini rivojlantirish jamg`armasi bo`yicha pul mablag`lari
harakati to`g`risida hisobot shaklini tuzishdan oldin tashkilotlar:
- hisobot choragi mobaynidagi faoliyat turiga muvofiq mahsulot (ish,
xizmat)lar ishlab chiqarish va sotishga, vaqtincha foydalanilmayotgan binolarni va
davlatning boshqa mulklarini ijaraga berishga, yuridik va jismoniy shaxslar
tomonidan budjet tashkilotlariga ko`rsatilgan homiylik (beg`araz) yordamlarga,
shuningdek hisobot choragining oxirgi ish kunida tejab qolingan budjet
mablag`lariga doir dastlabki hujjatlarni to`liqligini;
- hisob raqamlardan olingan ko`chirmalarni va tegishli hisob registrlari
ma’lumotlarini to`g`riligini tekshirib chiqadilar.
"1. Yil boshiga pul mablag`i qoldig`i" qatoriga tegishli hisobvaraqlardan
ko`chirmalarga muvofiq rivojlantirish jamg`armasi bo`yicha hisobot yilining
birinchi sanasiga mavjud pul mablag`lari qoldig`i aks ettiriladi. Bunda,
g`aznachilik bo`linmalarining tegishli tranzit hisobvaraqlaridagi tashkilotga
tegishli bo`lgan qoldiq mablag`lar ham hisobga olinishi lozim.
"2. Hisobot davrida tushgan tushumlar – jami" qatorida "a, b, v va g" qatorlar
bo`yicha hisobot davriga tushgan barcha daromadlar (tushumlar)ning yig`indisi
ko`rsatiladi.
"a) mahsulotlar (ishlar, xizmatlar) ishlab chiqarish va sotishdan" qatorida
tashkilotlar faoliyat turi bo`yicha mahsulot (ish, xizmat)lar ishlab chiqarish va
sotishdan olingan jami tushumlarini (pul mablag`larini) ko`rsatadilar.
"b) vaqtincha foydalanilmayotgan binolarni va davlatning boshqa mulklarini
ijaraga berishdan" qatorida tashkilotlar vaqtincha foydalanilmayotgan binolarni va
boshqa mulklarni ijaraga berishdan tushgan daromadlarini (pul mablag`larini)
ko`rsatadilar.
"v) yuridik va jismoniy shaxslar tomonidan budjet tashkilotlariga
ko`rsatiladigan homiylik (beg`araz) yordami hisobidan" qatorida Budjet
tashkilotini rivojlantirish jamg`armasi hisobvarag`iga homiy tashkilotlardan hamda
21

kiritilgan barcha tuzatishlar haqida ularni yuqori turuvchi tashkilot tomonidan
ko`rib chiqish paytida mazkur moliyaviy hisobotlar taqdim etilgan barcha joylarga
(manzilgohlarga) majburiy tartibda xabar qilinishi shart.
Idoralar, hokimliklar boshqarmalari (bo`limlari) hamda boshqa budjet
mablag`larini oluvchilar (budjet mablag`larini bosh taqsimlovchilar) o`z
tasarrufidagi tashkilotlarning moliyaviy hisobotlarini qabul qiladilar, ko`rib
chiqadilar hamda tasdiqlaydilar, agarda qonunchilikda boshqacha qoidalar nazarda
tutilmagan bo`lsa.
O`zbekiston Respublikasi Moliya vazirligi, tegishli hududiy moliya organlari
zarur hollarda o`tgan moliya yili yakunlarini chiqarishda vazirlik va idoralar,
hokimliklar boshqarmalari (bo`limlari) tomonidan o`z tasarrufidagi
tashkilotlarning yillik moliyaviy hisobotlarini ko`rib chiqishda ishtirok etishlari
mumkin.
O`zbekiston Respublikasi Moliya vazirligi va hududiy moliya organlari
quyidagi huquqlarga ega:
- zarur hollarda moliyaviy hisobotda keltirilgan ma’lumotlar yuzasidan
tushuntirishlar talab qilish;
- buxgalteriya hisobi va hisobotlari ma’lumotlarini hamda ularning hujjatlar
bilan asoslanganligini, shuningdek, taftish dalolatnomalari va tashkilotning
moliya-xo`jalik faoliyatini o`rganish materiallarini joyida ko`rib chiqish.
O`zbekiston Respublikasi Moliya vazirligi va hududiy moliya organlari
moliyaviy hisobotlar yuzasidan (ushbu moliyaviy hisobotlar bo`yicha noaniqliklar
va tushunmovchiliklar yuzaga kelganda) o`z e’tiroz va takliflari haqida ular
tegishli moliya organlariga kelib tushgan kundan boshlab 10 kundan
kechiktirmasdan tashkilotlarga xabar qiladi. Moliyaviy hisobotlarni topshirgan
tashkilot olingan e’tirozlar va takliflarga rozi emasligi haqida 5 kun muddatda
Moliya vazirligi yoki hududiy moliya organlariga xabar qilmagan taqdirda,
takliflar qabul qilingan deb hisoblanadi.
Budjet tashkilotlarining moliyaviy hisobotlari axborot imkoniyatlar.
Ma’lumki, amaldagi qonunchilikka muvofiq budjet tashkilotlari o`zlariga
35

"1-§. Asosiy vositalar va boshqa uzoq muddatli nomoliyaviy aktivlar"
paragrafining "Asosiy vositalar: Boshlang`ich (qayta tiklash) qiymati” qatorida
tashkilotlarning hisobot davri oxiriga mavjud barcha asosiy vositalari, shu
jumladan, ijaraga berilganlari ham dastlabki (tiklanish) qiymati bo`yicha aks
ettiriladi.
Qayta baholash natijalari bo`yicha aniqlangan asosiy vositalarning tiklanish
qiymati choraklik va yillik balanslarda “Yil boshiga” ustunida kasr chizig`i bilan
(mahrajida) aks ettiriladi.
“Eskirish summasi” qatorida asosiy vositalarning balans tuzilgan hisobot
davri oxiriga hisoblangan eskirish summasi aks ettiriladi.
“Qoldiq (balans) qiymati” qatorida asosiy vositalarning dastlabki (tiklanish)
qiymatidan hisoblangan eskirish qiymatini farqi (010-qatorda aks ettirilgan asosiy
vositaning dastlabki (tiklanish) qiymatidan 011-qatorda aks ettirilgan eskirish
summasini ayirmasi) aks ettiriladi.
“Nomoddiy aktivlar” qatorida tashkilotning hisobot davri oxiriga mavjud
nomoddiy aktivlarining qiymati ko`rsatiladi.
"2-§. Noishlab chiqarish aktivlari" qatorida ishlab chiqarish xususiyatiga ega
bo`lmagan kapital xarajatlar, jumladan, yerni obodonlashtirish uchun amalga
oshirilgan xarajatlar (040-subschyot) aks ettiriladi.
"3-§. Tovar-moddiy zaxiralar" paragrafida hisobot davri oxiriga mavjud
bo`lgan tayyor mahsulot, qurilish materiallari, oziq-ovqat mahsulotlari, dori-
darmon va yarani bog`lash vositalari, inventar va xo`jalik jixozlari, yonilg`i,
yoqilg`i-moylash materillari, mashina va asbob-uskunalarning ehtiyot qismlari va
boshqa tovar-moddiy zaxiralarning qoldiq summalari ko`rsatiladi.
"4-§. Nomoliyaviy aktivlarga qo`yilmalar" paragrafida o`rnatish uchun
mo`ljallangan asbob-uskunalar, tugallanmagan qurilish, asosiy vositlarga boshqa
xarajatlar, nomoddiy aktivlarga boshqa xarajatlar, tovar (ish, xizmat)larga
xarajatlar va tovar-moddiy zaxiralarga boshqa xarajatlarni hisobga oluvchi
subschyotlarning “Bosh-jurnal kitobi” (308-shakl) bo`yicha hisobot davrining
oxiriga qoldiq summasi aks ettiriladi.
9

Zarurat tug`ilgan taqdirda tashkilotlarga hamda hisobot oluvchilarga (tegishli
moliya organlariga) ushbu hisobot shaklida hisobot oluvchilar tomonidan
qarzdorlik bo`yicha talab qilingan qo`shimcha ma’lumotlar olish imkonini
beruvchi qo`shimcha rekvizitlar qo`shish huquqi beriladi.
Ushbu hisobot shakli tashkilotlar tomonidan har chorakda hisobot choragidan
keyingi oyning 10-sanasiga qadar topshiriladi.
II.BOB.Budjet tashkilotini rivojlantirish jamg`armasi bo`yicha pul
mablag`lari harakati to`g`risida hisobotni tuzish tartibi .
2.1. Boshqa budjetdan tashqari mablag`lar harakati bo`yichahisobotni
tuzish tartibi.
Mazkur hisobot tashkilotlar tomonidan hisobot davri mobaynida faoliyat
turiga muvofiq mahsulot (ish, xizmat)lar ishlab chiqarish va sotishdan olingan
daromadlarni, vaqtincha foydalanilmayotgan binolarni va davlatning boshqa
mulklarini ijaraga berishdan, yuridik va jismoniy shaxslar tomonidan budjet
tashkilotlariga ko`rsatilgan homiylik (beg`araz) yordamlar hisobidan tushgan
tushumlarni, shuningdek hisobot choragining oxirgi ish kunida tejab qolingan va
20

4.O`zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 1999 yil 3 sentyabrdagi
414-sonli "Budjet tashkilotlarini mablag` bilan ta’minlash tartibini
takomillashtirish to`g`risida"gi qarori.
5. “Budjet tashkilotlari va budjet mablag`lari oluvchilarning xarajatlar smetasi
va shtat jadvallarini tuzish, tasdiqlash va ro`yxatdan o`tkazish tartibi “to`g`risidagi
nizom .(O`zbekiston respublikasi qonun hujjatlari to`plami, 2014 y., 51-son, 612-
modda)
O`zbekiston respublikasi adliya vazirligi tomonidan 2014 yil 15 dekabrda
ro`yxatdan o`tkazildi, ro`yxat raqami 2634.
6. O`zR. qonuni bilan tasdiqlangan“O`zbekiston Respublikasi Davlat
budjetidan mablaglar bilan ta’minlanadigan tashkilotlarning davriy moliyaviy
xisobotlarini tuzish tasdiqlash xamda taqdim qilish bo`yicha qoidalar.”27-sentyabr
2011-yil 2270-son bilan ro`yxatdan o`tgan.
7. “Budjet tashkilotlari daromadmalari va xarajatlarining buxgalteriya xisobi
“tugrisidagi Nizom.13-noyabr 2012 yil 2400- son bilan ruyxatdan utgan.
44

"Moliyaviy aktivlar" bo`limida mavjud hisobvaraqlardagi pul mablag`lari,
akkreditivlar, kassadagi naqd pul qoldiqlari va boshqa pul mablag`larining,
shuningdek g`aznachilik bo`linmalaridagi shaxsiy hisobvaraqlardagi pul
mablag`larining balans tuzilayotgan sanaga qoldiq summalari aks ettiriladi.
"Debitorlar" bo`limida yil (chorak) oxiriga barcha hisob-kitoblar bo`yicha
qoldiq summalar (debitorlik qarzlar) aks ettiriladi.
Balansning passiv qismidagi "Yil (chorak) oxiriga" ustuni bo`yicha:
"Kreditorlar" bo`limida yil (chorak) oxiriga barcha hisob-kitoblar bo`yicha qoldiq
summalar (kreditorlik qarzlar) aks ettiriladi.
“Moliyaviy natijalar” bo`limida tashkilotning joriy yilga moliyaviy natijalari
(300-343 qatorlar), shuningdek, yakuniy moliyaviy natijasi (350-356 qatorlar) har
bir daromad (tushum)larning turlari bo`yicha alohida holda aks ettiriladi.
Bunda, joriy yilga moliyaviy natijalar (300-343 qatorlar) bo`yicha
ko`rsatkichlar yillik balansda aks ettirilmaydi.
"Balansdan tashqari schyotlar" bo`limida tashkilotlarning balansdan tashqari
schyotlarida hisobot davri oxiriga aks ettirilgan summalar ko`rsatiladi.
Balans (1-shakl) tashkilotlar tomonidan har chorakda hisobot choragidan
keyingi oyning 10-sanasiga qadar topshiriladi.
Quyida budjet tashkilotlari tomonidan tuziladigan balans (1-shakl)
ko`rsatkichlarini tegishli hisob registrlari va boshqa hujjatlar bilan o`zaro
muvofiqlik jadvalini keltiramiz.
10

Debitorlik va kreditorlik qarzlar to`g`risida ma’lumot tashkilotning hisobot
davri oxiriga budjet va budjetdan tashqari mablag`lari hisobidan mavjud debitorlik
va kreditorlik qarzlari to`g`risidagi axborotni umumlashtirish va tahlil qilish uchun
tuziladi.
"Debitor qarzdorlik" qismida tashkilotning barcha mavjud debitorlik qarzlari
aks ettiriladi. Jumladan:
“1-guruh jami. Ish xaqi va unga tenglashtirilgan to`lovlar” qatorida xarajatlar
iqtisodiy tasnifining 1-guruh xarajat moddalari, kichik moddalari va elementlari
bo`yicha mavjud debitorlik qarzlar aks ettiriladi;
“2-guruh jami. Ish haqiga qo`shimchalar” qatorida xarajatlar iqtisodiy
tasnifining 2-guruh xarajat moddalari, kichik moddalari va elementlari bo`yicha
mavjud debitorlik qarzlar aks ettiriladi;
“3-guruh jami. Kapital qo`yilmalar” qatorida xarajatlar iqtisodiy tasnifining 3-
guruh xarajat moddalari, kichik moddalari va elementlari bo`yicha mavjud
debitorlik qarzlar aks ettiriladi;
“4-ruguh jami. Boshqa xarajatlar” qatorida xarajatlar iqtisodiy tasnifining 4-
guruh xarajat moddalari, kichik moddalari va elementlari bo`yicha mavjud
debitorlik qarzlar aks ettiriladi;
“Xarajatlar guruhlari bo`yicha jami” qatorida yuqoridagi 4 ta xarajat guruhlari
bo`yicha jami debitorlik qarzlar aks ettiriladi;
“To`lovlarning maxsus turlariga doir hisob-kitoblar bo`yicha” qatorida
yuqoridagi 4 ta xarajat guruhlari bo`yicha aks ettirishning imkoni bo`lmaydigan
quyidagi hisob-kitoblar natijasida yuzaga kelgan debitorlik qarzlar aks ettiriladi:
a) bolalarning maktabgacha ta’lim muassasalarida (bolalar bog`chalari va
yaslilarda) saqlanganligi;
b) bolalarning musiqa va san’at maktablarida o`qitilganligi;
v) tarbiyalanuvchilarning maktab-internatlarda va boshqa ta’lim
muassasalarida saqlanganligi uchun ota-onalar bilan olib boriladigan hisob-
kitoblar;
14

“2.6. Boshqa daromadlar bo`yicha xaqiqiy xarajatlar” qatorida “Bosh jurnal
kitobi" (308-shakl) dagi 271-“Boshqa daromadlar bo`yicha xaqiqiy xarajatlar”
subschyotining ma’lumotlari aks ettiriladi;
“Xarajatlar jami” qatorida yuqoridagi barcha daromadlar (tushumlar)
hisobidan amalga oshirilgan xaqiqiy xarajatlarning yig`indisi aks ettiriladi.
“3. Moliyaviy natija” bo`limi bo`yicha:
“Joriy yilga moliyaviy natija” qatorida tashkilotning joriy yilga moliyaviy
natijasi, ya’ni, jami daromad (tushum) (080-qator)dan amalga oshirilgan xaqiqiy
xarajatlar jami (150-qator)ning ayirmasi aks ettiriladi.
“a) budjet mablag`lari bo`yicha joriy yilga moliyaviy natija” qatorida “1.1.
Budjetdan moliyalashtrish” (010-qator)dan “2.1. Budjet mablag`lari bo`yicha
xaqiqiy xarajatlar” (090-qator)ning ayirmasi aks ettiriladi;
“b) to`lovlarning maxsus turlariga doir hisob-kitoblar bo`yicha joriy yilga
moliyaviy natija” qatorida “1.2. To`lovlarning maxsus turlariga doir hisob-kitoblar
bo`yicha mablag`lar” (020-qator)dan “2.2. To`lovlarning maxsus turlariga doir
hisob-kitoblar bo`yicha mablag`lar hisobiga amalga oshirilgan xaqiqiy xarajatlar”
(100-qator)ning ayirmasi aks ettiriladi;
“v) ta’lim muassasalarida o`qitishning to`lov-kontrakt mablag`lari bo`yicha
joriy yilga moliyaviy natija” qatorida “1.3. Ta’lim muassasalarida o`qitishning
to`lov-kontrakt shaklidan tushadigan mablag`lar bo`yicha daromadlar” (030-
qator)dan “2.3. Ta’lim muassasalarida o`qitishning to`lov-kontrakt shaklidan
tushgan tushumlar hisobidan amalga oshirilgan xaqiqiy xarajatlar” (110-qator)ning
ayirmasi aks ettiriladi;
“g) budjet tashkilotini rivojlantirish jamg`armasi mablag`lari bo`yicha
yakuniy moliyaviy natija” qatorida “1.4. Budjet tashkilotlarini rivojlantirish
jamg`armasi daromadlari” (040-qator)dan “2.4. Budjet tashkilotini rivojlantirish
jamg`armasi mablag`lari hisobidan amalga oshirilgan xaqiqiy xarajatlar” (120-
qator)ning ayirmasi aks ettiriladi;
“d) tibbiyot muassasalarini moddiy rag`batlantirish va rivojlantirish
jamg`armasi bo`yicha joriy yilga moliyaviy natija qatorida “1.5. Tibbiyot
30

Kirish
Budjet tashkilotlarda byudjet va byudjetdan tashqari mablag‘lar ijrosi
bo‘yicha oylik, choraklik va yillik moliyaviy hisobotlarni tuzish va taqdim qilish
“Byudjet tashkilotlari va byudjet mablag‘lari oluvchilarning davriy moliyaviy
hisobotlarini tuzish, tasdiqlash hamda taqdim qilish bo‘yicha qoidalar” ga ( O‘z.R
AV. tomonidan 2018-yil 15-fevralda № 2971-son bilan ro‘yxatdan o‘tgan) asosan
tartibga solinadi.
Yillik moliyaviy hisobotlar hisobot yilidan keyingi yilning 1-yanvar holatiga
tuziladi. Choraklik moliyaviy hisobotlar hisobot yilining 1- aprel, 1-iyul va 1-
oktabr holatiga, oylik moliyaviy hisobotlar hisobot oyidan keyingi oyning birinchi
sanasi holatiga tuziladi.
Tashkilotlar set, shtat va kontingentlar rejalarini bajarilishi to‘g‘risidagi
hisobotlami O‘zbekiston Respublikasi Moliya vazirligi tomonidan tasdiqlangan
shakllarga muvofiq tuzib topshiradilar.
Amaldagi qonunchilikka muvofiq O‘zbekiston Respublikasi Moliya vazirligi
bilan kelishilmagan holda moliyaviy hisobotlar shakllariga o‘zgartirishlar
kiritishga yo‘l qo‘yilmaydi.
Kurs ishining vazifalari:
Budjet tashkilotlarida moliyaviy hisobotlarni tashkil etishni nazariy jihatdan
asoslash;
- Budjet tashkilotlarida moliyaviy hisobotlarni tashkil etishning o’ziga xos
xususiyatlarini ko’rsatib berish;
- Budjet tashkilotlarida moliyaviy hisobotlarni tashkil etishning zarurligini
asoslash;
2

mablag`larining hisoblanishi natijasida talabalardan yuzaga kelgan debitorlik
qarzlar qismi bo`yicha hisobot davriga mavjud debet qoldig`iga mos bo`lishi
lozim;
“Yuqori va quyi tashkilotlar o`rtasidagi boshqa hisob-kitoblar bo`yicha”
qatorida yuqori mablag` taqsimlovchilar bilan ularga qarashli bo`lgan muassasalar
orasida xarajatlar smetasining ijrosi jarayonida vujudga keladigan turli hisob-
kitoblar, jumladan, markazlashgan tartibda berilgan moddiy aktivlarga doir
operatsiyalar bo`yicha yuzaga kelgan debitorlik qarzlar aks ettiriladi. Mazkur
debitorlik qarzlar “Bosh jurnal kitobi” (308-shakl) va balans (1-shakl)da aks
ettirilgan 180–“Boshqa hisob-kitoblar” subschyotining hisobot davriga mavjud
debet qoldig`iga mos bo`lishi lozim;
“Yuqoridagi aks ettirilganlardan tashqari boshqa hisob-kitoblar bo`yicha
debitorlik qarzlar” qatorida yuqorida keltirilmagan boshqa debitorlik qarzlar aks
ettiriladi;
“Hammasi” qatorida tashkilotning barcha mavjud debitorlik qarzlari aks ettiriladi.
"Kreditor qarzdorlik" qismida tashkilotning barcha mavjud kreditorlik qarzlari aks
ettiriladi. Jumladan:
“1-guruh jami. Ish xaqi va unga tenglashtirilgan to`lovlar” qatorida xarajatlar
iqtisodiy tasnifining 1-guruh xarajat moddalari, kichik moddalari va elementlari
bo`yicha mavjud kreditorlik qarzlar aks ettiriladi;
“2-guruh jami. Ish haqiga qo`shimchalar” qatorida xarajatlar iqtisodiy
tasnifining 2-guruh xarajat moddalari, kichik moddalari va elementlari bo`yicha
mavjud kreditorlik qarzlar aks ettiriladi;
“3-guruh jami. Kapital qo`yilmalar” qatorida xarajatlar iqtisodiy tasnifining 3-
guruh xarajat moddalari, kichik moddalari va elementlari bo`yicha mavjud
kreditorlik qarzlar aks ettiriladi;
“4-ruguh jami. Boshqa xarajatlar” qatorida xarajatlar iqtisodiy tasnifining
4-guruh xarajat moddalari, kichik moddalari va elementlari bo`yicha mavjud
kreditorlik qarzlar aks ettiriladi;
16

“Hammasi” qatorida tashkilotning barcha mavjud kreditorlik qarzlari aks
ettiriladi.
"Jami qarzdorlik" ustuni bo`yicha tashkilotning budjet va budjetdan tashqari
mablag`lari hisobidan hisobot davriga mavjud debitorlik va kreditorlik qarzlarning
jami summasi ko`rsatiladi.
"Budjet hisobidan" ustuni bo`yicha "Jami qarzdorlik" ustunida ko`rsatilgan
summaning budjet hisobiga vujudga kelgan qismi, "Budjetdan tashqari mablag`lar
hisobidan" ustuni bo`yicha esa, tashkilotning budjetdan tashqari mablag`lari
hisobiga vujudga kelgan qismi ko`rsatiladi.
Agarda, yuzaga kelgan debitorlik qarzni budjet va budjetdan tashqari
mablag`lar hisobiga aniq ajratishning imkoni bo`lmasa, u holda ushbu debitorlik
qarz budjet hisobidan o`tkazilgan mablag` doirasida budjet hisobidan ko`rsatiladi.
Debitorlik qarzning qolgan (budjetdan oshgan) qismi budjetdan tashqari
mablag`lar hisobiga yoziladi.
Agarda, yuzaga kelgan kreditorlik qarzni budjet va budjetdan tashqari
mablag`lar hisobiga aniq ajratishning imkoni bo`lmasa, u holda ushbu kreditorlik
qarz xarajatlar tasnifining tegishli moddasini budjet bo`yicha qoldiq limit mablag`i
doirasida mazkur xarajatlar tasnifining tegishli moddasi bo`yicha budjet hisobidan
ko`rsatiladi. Kreditorlik qarzning qolgan (budjet limitidan oshgan) qismi budjetdan
tashqari mablag`lar hisobiga yoziladi.
"Shundan muddati o`tgan qarzdorlik - jami" ustunida "Jami qarzdorlik"
ustunida ko`rsatilgan qarzdorlikdan muddati o`tkazib yuborilgan, qonun
hujjatlarida belgilangan muddatlarda so`ndirilmagan qarzning umumiy summasi,
"Budjet hisobidan" ustunida budjet mablag`lari hisobiga vujudga kelgan qismi,
"Budjetdan tashqari mablag`lar hisobidan" ustunida esa, tashkilotning budjetdan
tashqari mablag`lari hisobiga vujudga kelgan qismi ko`rsatiladi.
"Shundan Respublika tashqarisida" ustunida muddati o`tgan qarzdorlikning
O`zbekiston Respublikasi hududidan tashqaridagi qismi ko`rsatiladi.
"Izoh" ustunida qo`shimcha izohlar keltiriladi.
19

"Hisobot davri uchun moliyalashtirilgan" ustuni bo`yicha tashkilotga
budjetdan xarajatlar smetalariga muvofiq yil boshidan o`sib boruvchi tartibda
moliyalashtirilgan mablag`lar (294-shakl daftar ma’lumotlari asosida) xarajatlar
tasnifining hisobot shaklida keltirilgan xarajat guruhlari va moddalari bo`yicha
yoziladi (4-guruhning xarajat moddalaridan tashqari).
G`azna ijrosiga o`tilgan tashkilotlar ushbu ustun bo`yicha yil boshidan o`sib
boruvchi tartibda G`aznachilik bo`linmalari orqali amalga oshirilgan to`lovlarni
ko`rsatadilar.
"Kassa xarajati-jami" ustunida tashkilotning budjet mablag`lari bo`yicha
depozit hisob raqamidan xarajatlar smetalarida ko`zda tutilgan maqsadlar uchun
o`tkazilgan mablag`lar yil boshidan o`sib boruvchi tartibda (294-shakl daftar
ma’lumotlari asosida) xarajatlar tasnifining hisobot shaklida keltirilgan xarajat
guruhlari va moddalari bo`yicha yoziladi.
G`azna ijrosiga o`tilgan tashkilotlar ushbu ustun bo`yicha yil boshidan o`sib
boruvchi tartibda G`aznachilik bo`linmalari orqali amalga oshirilgan to`lovlarni
ko`rsatadilar.
"Haqiqiy xarajatlar-jami" ustunida tashkilot tomonidan amalga oshirilgan haqiqiy
xarajatlar (budjet bo`yicha) yil boshidan o`sib boruvchi tartibda (294-shakl
daftarlar ma’lumotlari asosida) xarajatlar tasnifining hisobot shaklida keltirilgan
xarajat guruhlari va moddalari bo`yicha yoziladi.
Tashkilotlar tomonidan o`tgan yillarda, shuningdek, joriy yilda budjet
mablag`lari hisobidan sotib olingan asosiy vositalariga hisoblangan eskirish
summasi xarajatlar smetasining ijrosi haqida hisobot (2-shakl) da xarajatlar
iqtisodiy tasnifining 43 50 000 “Asosiy vositalarni sotib olish” xarajat
moddasining tegishli kichik modda va elementlari bo`yicha xaqiqiy xarajatlar
sifatida aks ettiriladi.
Bunda, budjetdan tashqari mablag`lar hisobidan o`tgan yillarda, shuningdek,
joriy yilda sotib olingan asosiy vositalar bo`yicha hisoblangan eskirish summasi
esa, tegishli ravishda budjetdan tashqari mablag`larning harakati to`g`risidagi
hisobotlarda xarajatlar iqtisodiy tasnifining 43 50 000 “Asosiy vositalarni sotib
12

olish” xarajat moddasining tegishli kichik modda va elementlari bo`yicha xaqiqiy
xarajatlar sifatida aks ettiriladi.
Budjet tashkiloti bo`lmagan budjetdan mablag` oluvchi tashkilotlar
tomonidan budjetdan olingan mablag`larning ijrosi bo`yicha tuzilgan xarajatlar
smetasining ijrosi haqida hisobot (2-shakl) da budjet mablag`ining ishlatilgan
qismi doirasida xarajatlar iqtisodiy tasnifining tegishli moddalari, kichik moddalari
va elementlari bo`yicha xaqiqiy xarajatlarni to`liq aks ettiradilar.
Tashkilotlarga boshqa budjetlar hisobidan mablag`lar ajratilgan hollarda
mazkur mablag`larning sarflanishi bo`yicha xarajatlar smetasining ijrosi xaqida
hisobot (2-shakl) tegishli moliya organiga ushbu Qoidalarda belgilangan tartibda
taqdim qilinadi.
Asosiy xarajatlar smetasi bo`yicha moliyalashtiriluvchi tegishli moliya
organiga esa, mazkur hisobotlarning nusxalari ma’lumot uchun taqdim qilinadi.
Xarajatlar smetasining ijrosi xaqida hisobot (2-shakl) tashkilotlar tomonidan
xarajatlar tasnifining har bir bo`lim, kichik bo`lim va bobi bo`yicha alohida holda
tuziladi.
Tashkilotning budjet hisob raqamlaridagi (shaxsiy hisobvaraqlaridagi) hisobot
choragining oxirgi ish kuniga tejab qolingan va belgilangan tartibda rivojlantirish
jamg`armasi hisob raqamiga o`tkazilgan budjet mablag`lari alohida (I-IV xarajat
guruxlariga qo`shilmagan holda) “Budjet tashkilotida hisobot choragining oxirgi
kuniga tejab qolingan va budjet tashkilotining rivojlantirish jamg`armasi hisob
raqamiga o`tkazilgan mablag`lar” qatorida kassa xarajatlari sifatida aks ettiriladi va
“Xarajatlarning hammasi”da hisobga olinadi.
Xarajatlar smetasining ijrosi haqida hisobot (2-shakl) tashkilotlar tomonidan
har chorakda hisobot choragidan keyingi oyning 10-sanasiga qadar topshiriladi.
Quyida budjet tashkilotlari tomonidan tuziladigan xarajatlar smetasi ijrosi
haqida hisobot (2-shakl) ko`rsatkichlarini tegishli hisob registrlari va boshqa
hujjatlar bilan o`zaro muvofiqlik jadvalini keltiramiz.
Debitorlik va kreditorlik qarzlar to`g`risida ma’lumotni tuzish tartibi
13

maktabdan tashqari muassasalarda bolalar ta’minoti uchun ota-onalardan
tushumlar (musiqa va san’at maktablari);
- xodimlardan, ular ishlayotgan joyida ovqatlanganligi bo`yicha hisob-
kitoblardan tushadigan tushumlar;
- maktab-internatlar va litseylarda bolalarning ta’minoti uchun ota-onalardan
tushumlar;
- ajratmalar hisobiga shakllanadigan vazirlik va idoralarning budjetdan tashqari
jamg`armalari;
- umumta’lim muassasalarida darsliklar ijarasi to`lovidan tushgan budjetdan
tashqari mablag`lar;
- kapital qo`yilma mablag`lari bo`yicha depozitlar;
- turg`un davolash-profilaktika muassasalarida davolanayotgan bemorlardan
ovqatlanish uchun undiriladigan to`lovlar;
- boshqa ta’lim muassasalarida bolalar ta’minoti uchun ota-onalar to`lovi;
- budjet tashkilotlarining boshqa budjetdan tashqari mablag`lari;
- grantlar, insonparvarlik yordami va texnik ko`maklashish vositalari;
kreditlar.
Hisobotni tuzishdan oldin tashkilotlar:
- hisobot choragi mobaynidagi barcha mazkur budjetdan tashqari
mablag`larining shakllanish manbalariga va sarflanishiga doir birlamchi hujjatlarni
to`liqligini;
- hisob raqamlardan olingan ko`chirmalarni va boshqa tegishli hisob
registrlarini tekshirib chiqadilar.
“Yil boshiga mablag` qoldig`i” ustuni bo`yicha tashkilotlar hisobot shaklida
keltirilgan barcha budjetdan tashqari mablag`lar bo`yicha hisobot yilining birinchi
sanasiga bo`lgan mavjud qoldiq mablag`larni aks ettiradilar.
“Hisobot davrida tushgan daromadlar (tushumlar) – jami” ustuni bo`yicha
hisobot shaklida keltirilgan barcha budjetdan tashqari mablag`larning turlari
bo`yicha alohida holda hisobot davrida tashkilotning hisobvaraqlariga kelib
tushgan tushumlarni aks ettiradilar.
26

boshqarmasi uchun esa nazorat taftish bosh boshqarmasi boshlig’i tasdiqlagan
yillik ishlar rejasi asosida amalga oshiriladi.
Byudjet tashkilotlarida nazoratni tashkil qilish va o’tkazish bo’yicha nazorat
taftish bosh boshqarmasi va nazorat taftish boshqarmasi taftishchilar ishi ustidan
uslubiy rahbarlik hamda nazoratni amalga oshiradi, amaliy yordam ko’rsatadi.
Taftish va tekshiruvlarni o’tkazish muddati, taftish guruhi tarkibi, har bir
taftish va tekshiruvni aniq vazifasidan, taftish qilinayotgan tashkilotning
xususiyatidan kelib chiqqan holda aniqlanadi.
Byudjet tashkilotlarida taftish va tekshiruvlarni o’tkazish muddati – 30
kungacha qilib belgilangan. Birinchi marta belgilangan muddat taftish guruhi
rahbari (taftishchi) tomonidan asoslansa, u holda muddati uzaytirilishi mumkin.
Taftishda o’tgan 3 kalendar yili moliyaviy faoliyatini, oldingi taftish
o’tgandan keyingi davrni o’z ichiga oladi.
Byudjet tashkilotlari taftish va tekshirilayotganda xarajatlar smetasini
bajarilishi taftish qilinadi, bunda kassa va g’aznachilikda ochilgan har bir schyot
bo’yicha operatsiyalar bilan bog’liq hujjatlar, o’tgan taftishdan keyingi davrdan
hozirgi taftishgacha bo’lgan davr, agar suiiste’molchiliklar aniqlansa, undan
ko’proq davrni o’z ichiga olishi mumkin.
Byudjet tashkilotlaridagi mavjud reja, hisobot, statistik ma’lumotlar hamda
materiallar batafsil o’rganiladi. Taftish va tekshirishga kirishdan oldin taftish
guruhi rahbari o’zining vakolati doirasida tegishli moliya va g’aznachilik organlari
rahbarlariga taftish va tekshirish belgilanganligi to’g’risida axborot beradi.
Buxgalteriyani taftish va tekshiruv o’tkazishda guruh rahbari markazlashgan
buxgalteriya to’g’risidagi nizom va uning tarkibi, uning shtati, tashkilotning
xarajatlar smetasi bo’yicha umumiy summasi bilan tanishib chiqadi. Bundan
tashqari, buxgalteriya xodimlari o’rtasida xizmat vazifalarini taqsimlanishi va
hujjatlar aylanishi bilan tanishadi.
Shundan keyin taftish va tekshirishlar ishchi rejasi tuziladi va unda aniq
muddatlar va ishning taqsimlanishi amalga oshiriladi. Ishchi reja tuzilayotganda
42

jismoniy shaxslardan tushgan homiylik yordamlari ko`rsatiladi.
"g) hisobot choragining oxirgi ish kunida tejab qolingan budjet mablag`lari
hisobidan" qatorida qonun hujjatlariga muvofiq tashkilotlarning xarajatlar
smetasida ko`zda tutilgan mablag`larning hisobot choragi oxirgi kunida tejab
qolingan qismining Budjet tashkilotini rivojlantirish jamg`armasi hisobvarag`iga
o`tkazilgan summasi ko`rsatiladi.
"3. Hisobot davrida amalga oshirilgan kassa xarajatlari – jami" qatorida 4-
ustun "Kassa xarajatilari - jami "da aks ettirilgan jami kassa xarajatlarining
summasi ko`rsatiladi.
"4. Hisobot davri oxiriga pul mablag`i qoldig`i" qatorida "1. Yil boshiga pul
mablag`i qoldig`i” va “2. Hisobot davrida tushgan tushumlar – jami” qatorlarida
aks ettirilgan tushumlarning yig`indisidan hisobidan amalga oshirilgan kassa
xarajatlarining ("3. Hisobot davrida amalga oshirilgan kassa xarajatlari – jami"
qatori bo`yicha summaning) ayirmasi ko`rsatiladi.
“Xarajatlar yoyilmasi”da rivojlantirish jamg`armasi mablag`lari hisobidan
amalga oshirilgan kassa va xaqiqiy xarajatlar mazkur hisobot shaklida keltirilgan
xarajatlar iqtisodiy tasnifining xarajat moddalari, kichik moddalari va elementlari
bo`yicha aks ettiriladi.
Ushbu hisobot shakli tashkilotlar tomonidan har chorakda hisobot choragidan
keyingi oyning 10-sanasiga qadar topshiriladi.
Quyida Budjet tashkilotini rivojlantirish jamg`armasi bo`yicha pul
mablag`lari harakati to`g`risida hisobot ko`rsatkichlarini tegishli hisob registrlari
va boshqa hujjatlar bilan o`zaro muvofiqlik jadvalini keltiramiz.
Tibbiyot muassasalarini moddiy rag`batlantirish va rivojlantirish jamg`armasi
bo`yicha pul mablag`lari harakati to`g`risida hisobotni tuzish tartibi.
Mazkur hisobotni tuzishdan oldin tibbiyot muassasalari:
- hisobot choragi mobaynidagi jamg`arma mablag`larining shakllanish
manbalariga va sarflanishiga doir birlamchi hujjatlarni to`liqligini;
- hisob raqamlardan olingan ko`chirmalarni va boshqa tegishli hisob
registrlarini tekshirib chiqadilar.
22

budjet mablag`larini rejalashtirilishida zaruriy
ma’lumotlarni olishga va ularni taxlil qilishga
imkoniyat yaratadi..
8 Joriy yilning
moliyaviy natijalari
to`g`risida hisobot Mazkur hisobot tashkilotning joriy yilning
yakunlari bo`yicha moliyaviy faoliyatining
natijasi, ya’ni, har bir daromad (tushum)larning
turlarini mazkur daromadlar (tushumlar)
hisobidan amalga oshirilgan xaqiqiy xarajatlar
bilan solishtirish natijasi bo`yicha
ma’lumotlarni umumlashtirish va taxlil qilish
uchun tuziladi.
Bu malumotlar natijasida budjet tashkilotining
joriy yilga budjet va budjetdan tashqari
mablag`larining tushumi va sarflanishini taxlil
qilishda zaruriy ma’lumotlarni olish imkonini
beradi.
9 Nomoliyaviy
aktivlarning
harakati to`g`risida
hisobot Nomoliyaviy aktivlar harakati to`g`risida
hisobot tashkilotning hisobot yili mobaynidagi
nomoliyaviy aktivlari (asosiy vositalari,
nomoddiy aktivlari va tovar-moddiy
zaxiralari)ning mavjudligi va harakati
to`g`risidagi ma’lumotlarni umumlashtirish va
tahlil qilish uchun tuziladi.
Mazkur ma’lumotlar natijasida budjet
tashkilotining kelajakdagi xarajatlar smetasiga
mablag`lar rejalashtrilishida zaruriy
ma’lumotlarni olish imkonini yaratadi.
Jumladan asosiy vositalarning xar bir turi
bo`yicha qoldiq qiymatini taxlil qilish natijasida
kelgusi moliya yili uchun budjet tashkilotiga
40

byudjet tashkilotlarida qanday qilib moliyaviy hisobotlarni taxlash

Купить