C# dasturlash tilida delegatlar bilan ishlash

Dokument ma'lumotlari

Narxi	25000UZS
Hajmi	669.5KB
Xaridlar	0
Yuklab olingan sana	18 Mart 2025
Kengaytma	doc
Bo'lim	Kurs ishlari
Fan	Informatika va AT

Sotuvchi

G'ayrat Ziyayev

Ro'yxatga olish sanasi 14 Fevral 2025

80 Sotish

C# dasturlash tilida delegatlar bilan ishlash

Sotib olish

MUNDARIJA
I .................................................................................................................................. 1
I. KIRISH ................................................................................................................. 2
II. ASOSIY QISM ................................................................................................... 3
2.1 Delegatlar haqida tushuncha ............................................................................................................. 3
2.2 Delegatlar yordamida ulanish metodlarini yozish ............................................................................ 12
2.3 Guruh delegatlari ............................................................................................................................. 15
2.4 Umumiy delegatlar tiplari ................................................................................................................ 16
2.5 Func, Action, Multicast, Anonim metod va Predicate delegatlari .................................................... 18
2.6 Delegatlarning mosligi ..................................................................................................................... 29
2.7 Hodisalar .......................................................................................................................................... 33
................................................................................................................................. 36
III. XULOSA .......................................................................................................... 36
IV. FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR ........................................................ 37
I

I. KIRISH
Insoniyat tarixining ko‘p asrlik tajribasi ezgu g‘oyalardan va sog‘lom
mafkuradan mahrum biron-bir jamiyatning uzoqqa bora olmasligini ko‘rsatdi. Shu
bois, mustaqillik tufayli mamlakatimiz o‘z oldiga ozod va obod Vatan, erkin va
farovon hayot barpo etish, rivojlangan mamlakatlar qatoridan o‘rin olish,
demokratik jamiyat qurish kabi ezgu maqsadlarni qo‘ydi. Bu esa kelajagimizni
yaqqol tasavvur etish, jamiyatimizning ijtimoiy-ma’naviy poydevorini
mustahkamlash ehtiyojini tug‘diradi. Demak, galdagi eng asosiy vazifa: yosh
avlodni Vatan ravnaqi, yurt tinchligi, xalq farovonligi kabi olijanob tuyg‘ular
ruhida tarbiyalash, yuksak fazilatlarga ega, ezgu g‘oyalar bilan qurollangan komil
insonlarni voyaga etkazish, jahon andozalariga mos, kuchli, bilimli,
raqobatbardosh kadrlar tayyorlashdir. Keyingi yillarda mamlakatimiz ilm-fani ham
axborotlashtirishning nazariy asoslariga katta hissa qo‘shib kelmoqda, shu bilan
birgalikda, hodisalar, jarayonlarni yagona axborot asosida tadqiq etishning ilmiy
yo‘nalishlarini tahlil va sintez qilish natijasi bo‘lgan fan-informatikaning vujudga
kelishiga boshlang‘ich nuqta qo‘yildi.
Kurs ishining dolzarbligi: Ushbu kurs ishi hozirgi kunda kompyuterda
berilgan masalalarni dasturlash tillari orqali yechish va dasturda delegatlar, uning
funksiyalari , maqsadli metodlarga murojaat va guruh delegatlari , delegatlar hamda
uning tip va parametrlari mosligi tushunchalaridan foydalanish kabi vazifalarni
o`rganishga olib keladi.
Kurs ishining maqsadi: C # dasturlash tilida delegatlar bilan ishlash, hamda
ulanish metodlarini delegatlar yordamida bog’lash, guruh delegatlari haqida
tushunchalar olish, delegatlar mosligiga turli misollar ishlash.
Kurs ishining ob’ y ekti: C # dasturlash tilida delegatlar bilan ishlash va uning
funksiyalari haqida o`quvchilarga ma`lumot berishdan iborat.
Kurs ishining predmeti : C# dasturlash tilida delegatdan foydalanish
mazmuni.
2

II. ASOSIY QISM
2.1 Delegatlar haqida tushuncha
Delegatlar bu- metodlarni chaqirish yo’lini biladigan ob’yekt. Delegatlar
ma’lumotnoma turi bo’lib, ular ob’yektga murojaat qilish o’rniga metodga
murojaat qiladi. Ya’ni delegatlar metodlarning asosidir va ular yordamida biz bu
metodlarni chaqirishimiz mumkin.
Delegatlarni e’lon qilish uchun delegate kalit so’zi ishlatiladi, so’ngra qaytish
tipi, nomi va parametrlari kiritiladi. Masalan:
delegate void Message();
Delegatlar qaytish turiga ko’ra void tipiga ega, ya'ni hech narsa qaytarmaydi.
Bu esa delegat - hech qanday parametrni qaytarmaydigan har qanday metodga
ishora qilishi mumkinligini anglatadi.
Misol.
using System;
namespace tanishtiruv
{
class Program
{
delegate void Message(); // delegatni e’lon qilish:
static void Main ( string [] args)
{
Message a; // delegat o’zgaruvchisini yaratish:
if ( DateTime .Now.Hour < 12 )
{
a = GoodMorning ; // o’zgaruvchiga metod manzilini tayinlash:
}
else
{
3

a = GoodEvening ;
}
a(); // metodni chaqirish:
Console . ReadKey ();
}
private static void GoodMorning ()
{
Console . WriteLine ( "Good Morning" );
}
private static void GoodEvening ()
{
Console . WriteLine ( "Good Evening" );
}
}
}
Dasturning ishlash jarayoni:
1. Delegatdan foydalanish uchun ushbu delegatning o'zgaruvchisi e'lon
qilinadi:
Message mes;
2. Delegat o’zgaruvchisi yaratiladi:DateTime.Now.Hour
xususiyatidan foydalanib, hozirgi soatning vaqti
olinadi va unga qarab, ma'lum bir metodning manzili delegatga beriladi. Bu
4

metodlar delegatsiya bilan bir xil qiymatga va parametrlarning bir xil
to'plamiga ega.
3. Bu o’zgaruvchiga metod manzili tayinlanadi:
Mes=GoodMorning;
4. Metodni chaqirish:
mes();
Delegatlar boshqa delegatlarga birlashtirilishi mumkin.
Masalan:
using System;
namespace birlashtirish
{
class program
{
delegate void mes();
static void Main ()
{
mes a= Hello ;
mes b= HowAreYou ;
mes c=a+b;
c();
Console . ReadKey ();
}
private static void Hello ()
{
Console . WriteLine ( "Salom" );
}
private static void HowAreYou ()
{
5

$Console . WriteLine ( "Qandaysiz?" ); } } } Dastur natijasi: Bu holda c obyekti a va b delegatlarining birligini anglatadi. Delegatlar birlashmasi a va b delegatlarining barcha metodlari c delegatining chaqiruv ro’yxatiga kiritilishini anglatadi va c delegatni chaqirganda bu metodlarning barchasi bir vaqtning o’zida chaqiriladi. Bir xil metodga o’zgaruvchini bir necha bor qo’shish mumkin. Buning natijasida delegatlarning chaqiruvlar ro’yxatida bir xil metodda bir necha o’zgaruvchilar bo’ladi. Shunga ko’ra, qancha metod qo’shilgan bo’lsa, delegatlar chaqirilganda shuncha marta chaqiriladi. Masalan: using System; namespace yangi_dastur { class program { delegate void mes(); static void Main () { mes a= Hello ; 6$

a+= HowAreYou ;
a+= Hello ;
a+= Hello ;
a();
Console . ReadKey ();
}
private static void Hello ()
{
Console . WriteLine ( "Salom" );
}
private static void HowAreYou ()
{
Console . WriteLine ( "Qandaysiz?" );
}
}
}
Dastur natijasi:
Xuddi shunday, delegatlardan metodlarni -= operatsiyasi yordamida olib
tashlash mumkin.
Aslida delegatlardan metodlarni o’chirish jarayonida yangi delegat
yaratiladi. Unda metod chaqiruvlari ro’yxatida bitta kamroq metod bo’ladi. Agar
yo’q qilish paytida bir delegat bir xil metodga bir nechta o’zgaruvchilarni olgan
bo'lsa, operatsiya -= qidirishni delegatlarning chaqiruvlar ro'yxati oxiridan boshlab
7

va faqat birinchi topilganlarni o'chirib tashlaydi. Agar delegatlar chaqiruv
ro'yxatida bunday metod mavjud bo'lmasa, - = operatsiyasi hech qanday ta'sir
ko'rsatmaydi.
Masalan:
using System;
namespace ayirish
{
class program
{
delegate void mes();
static void Main ()
{
mes a= Hello ;
a-= WhatIsYourName ;
a+= HowAreYou ;
a();
Console . ReadKey ();
}
private static void Hello ()
{
Console . WriteLine ( "Salom" );
}
private static void HowAreYou ()
{
Console . WriteLine ( "Qandaysiz?" );
}
private static void WhatIsYourName ()
{
8

Console . WriteLine ( "Ismingiz nima?" );
}
}
}
Dastur natijasi:
Bu dastur ishga tushganda 1-qadamda a o’zgaruvchi Hello metodidan
qiymat qabul qiladi va ekranga natija chiqaradi. 2-qadamda WhatIsYourName
metodining qiymati a o’zgaruvchida bo’lmagani uchun hech qanday o’zgarish
sodir bo’lmaydi. 3-qadamda esa a o’zgaruvchi HowAreYou metodidan qiymat
qabul qiladi va ekranga natijani chiqaradi.
Delegatni chaqirish metod chaqirish shaklida amalga oshiriladi. Delegatlar bilan
ishlashda eng muhim jihat: delegat va metodlarda qaytish turi bir xil bo’lishi kerak.
Misol sifatida TRANSFORMER deb nomlangan delegat turini ko’raylik.
delegate int Transformer (int x);
Transformer delegati har qanday metod bilan mos keladi, bu int tipiga ega va
quyidagi kabi bitta int parametrni qabul qiladi:
static int Square (int x) { return x * x; }
Visual 2017 dasturida esa quyidagicha ko’rinishga ega:
static int Square (int x) => x * x;
Quyida bu delegat turiga to’liq misol keltirilgan:
using System;
using System.Collections.Generic;
using System.Linq;
9

using System.Text;
using System.Threading.Tasks;
namespace ConsoleApplication2
{
delegate int Transformer ( int x) ;
class Test
{
static void Main()
{
Transformer t = Square; // yangi delegat
yaratish
int result = t(3); // delegatni
chaqirish
Console .WriteLine (result); //natija
Console .ReadKey();
}
static int Square ( int x)
{
return x*x;
}
}
}
Dastur natijasi:
10

Umuman olganda, delegatlar chaqiruvchi komponentda vositachi sifatida
ishlaydi: chaqiruvchi komponent delegatni chaqiradi, shundan so'ng esa delegat
yo’naltirilgan metodni chaqiradi.
Transformer t = new Transformer (Square);
Bu ko’rinishning qisqartmasi quyidagicha:
Transformer t = Square;
t (3) ifoda esa t . Invoke (3) ifodasining qisqartma shakli. Agar delegat
parametrlarni qabul qilsa, bu parametrlarning qiymatlari Invoke metodiga
o’tkaziladi. Agar delegat bo'sh bo'lsa, ya'ni uning chaqiruvlar ro'yxatida har qanday
metodga murojaatlar mavjud bo’lmasa, unda bunday delegatni chaqirganda uning
nol yoki yo'qligini Invoke metodi va shartli null operatoridan foydalanib
tekshirish yaxshidir.
Agar delegat qiymat qaytarsa, chaqiruvlar ro’yxatidagi oxirgi metod
qiymatini qaytaradi. Masalan:
using System;
namespace qaytarish
{
class program
{
delegate int Operation( int x, int y);
static void Main ()
{
Operation a= Ajratish ;
a+= Add ;
11

a+= Multiply ;
Console . WriteLine (a( 7 , 2 ));
Console . ReadKey ();
}
private static int Add ( int x, int y)
{
return x+y;
}
private static int Multiply ( int x, int y)
{
return x*y;
}
private static int Ajratish ( int x, int y)
{
return x-y;
}
}
}
Dastur natijasi:
2 .2 Delegatlar yordamida ulanish metodlarini yozish
Metod delegat o'zgaruvchisiga dastur ishlashi davomida tayinlanadi. Bu
ulanish metodlarini yozishda foydalidir. Quyidagi misolda butun son massividagi
12

har bir elementga transformatsiyani qo'llaydigan Transform deb nomlangan
yordamchi metod mavjud. Transform
metod i - ulanadigan transformatsiyani belgilash uchun
ishlatiladigan delegatlik parametriga ega.
Quyidagi misolni ko’rib o’taylik.
using System;
using System.Collections.Generic;
using System.Linq;
using System.Text;
using System.Threading.Tasks;
namespace ConsoleApplication1
{
public delegate int Transformer ( int x);
class Until
{
public static void Transform ( int [] values, Transformer a)
{
for ( int i = 0 ; i < values.Length; i++)
values[i] =a (values [i]) ;
}
}
class Test
{
static void Main ()
{
int [] values = { 1 , 2 , 3 };
Until . Transform (values, Add );
13

foreach ( int i in values)
Console . Write (i + " " );
Console . ReadKey ();
}
static int Add ( int x)
{
return x + x;
}
}
}
Dastur natijasi:
Delegatlar sinfinining xususiyatlari va metodlari.
Metod nomi Vazifasi
Method Delegatlarda belgilangan metod nomini
qaytaradi.
Target Delegat statik bo'lmagan sinf metodiga
ishora qilsa, sinf nomini qaytaradi. Agar
delegat statik metodga ishora qilsa, nol
qiymatni qaytaradi.
Combine();
+() operatori;
+= () operatori; Combine() - bu funksiya. Berilgan
operator funksiyalari bilan ishlash
delegatlarni qo’shish va olib tashlash
14

-() operatori;
-=() operatori kabi ko’rinadi. Ular arifmetik delegatlar
hisoblanadi.
GetInvocationList() Funksiya murojaatlarining ichki
ro'yxatiga asoslanib, funksiya tipiga
mos keladigan massiv yaratadi. Bu
metodni bo’sh delegatlarga qo’llash
xatolik keltirib chiqaradi.
object DynamicInvoke
(object[] args) Delegatlar uchun tuzilgan bog’lanishlar
ro’yxatiga ko’ra funksiyalarning
bajarilishini ta’minlaydi.
static Remove() Bu statik metod bo’lib, funksiya
murojaatlarining ichki ro'yxati
elementlarini o’chirishni ta’minlaydi.
2 .3 Guruh delegatlari
Barcha delegatlikka oid misollarda guruhga murojaat qilish mavjud.
Bu delegatlik namunasi nafaqat bitta maqsadli metodga, balki maqsadli metodlar
ro'yxatiga ham murojaat qilishi mumkinligini anglatadi.
Delegatlar misollari + = operatsiyasi yordamida birlashtiriladi.
Masalan:
SomeDelegate d = SomeMethodl; d += SomeMethod2;
Oxirgi qator funksional ravishda quyidagi satrga mos keladi:
d = d + SomeMethod2;
Endi d ga murojaat qilish SomeMethod1 va SomeMethod2 metodlarini
chaqiradi.
- va - = operatsiyalari delegatning chap operandidan o'ng operandasini olib
tashlaydi.
d -= SomeMethod1;
15

Nol qiymati bo'lgan delegatlik o'zgaruvchisiga + = operatsiyasini qo'llash
haqiqiy va bu o'zgaruvchiga yangi qiymat tayinlashga tengdir:
SomeDelegate d = null ;
d += SomeMethod1;
Xuddi shunday, bitta maqsadli metod bilan delegatlik o'zgaruvchisiga - =
amalini qo'llash bu o'zgaruvchini null ga tenglashtirishga tengdir.
Delegatlar o'zgarmasdir, shuning uchun + = yoki - = amallaridan
foydalanish dasturdagi o'zgaruvchiga tayinlangan yangi delegat namunasini
yaratadi. Agar guruh delegati void dan boshqa qaytish tipiga ega bo'lsa, u holda
chaqirilayotgan komponent chaqirilayotgan oxirgi metoddan qaytish qiymatini
oladi. Oldingi metodlar hali ham chaqiriladi, ammo ularning qaytarilish qiymati
bekor qilinadi.
Ko'pgina holatlarda guruh delegatlari void qaytish tiplariga ega, shuning uchun
bunday xatoliklar yuzaga kelmaydi. Barcha delegatlik turlariSystem.Delegate
dan meros bo'lgan System.MulticastDelegate
sinfidan olingan.
2.4 Umumiy delegatlar tiplari
Delegatlar tipida umumiy tipdagi parametrlar bo'lishi mumkin. Masalan:
public delegate Т Transformer<T> ( Т arg);
Ushbu ta'rifga ega bo'lgan holda, har qanday tipda ishlaydigan, umumlashtirilgan
Transform yordamchi funksiyasini yozish mumkin:
Misol uchun:
using System;
using System.Collections.Generic;
using System.Linq;
using System.Text;
using System.Threading.Tasks;
namespace ConsoleApplication2
16

{
public delegate T Transformer <T>(T arg);
public class Until
{
public static void Transform<T>(T[] values,
Transformer <T> t)
{
for ( int i = 0; i < values.Length; i++)
values[i] = t(values[i]);
}
class Test
{
static void Main()
{
int [] values = { 1, 2, 3 };
Until .Transform(values, Square);
foreach ( int i in values)
Console .Write(i + " " );
Console .ReadKey();
}
static int Square( int x)
{
return x * x;
}
}
17

}
}
Dasturning visual studiodagi natijasi:
2.5 Func, Action, Multicast, Anonim metod va Predicate delegatlari
C# da Func delegati
Func - bu System nomlar maydoniga kiritilgan umumiy delegat. U nol yoki
undan ko'p kirish parametrlariga va bitta chiqish parametriga ega. Bu delegat tipi
qiymatni qaytaradi.
Oxirgi parametr tashqi parametr sifatida ko'rib chiqiladi. Func delegati
System nomlar maydonida quyidagicha aniqlanadi:
namespace System
{
public delegate TResult Func< in T, out TResult>(T arg);
}
< > ichidagi oxirgi parametr qaytish tipi sifatida qabul qilinadi va qolgan
parametrlar quyida ko'rsatilgandek kirish parametrlari tipi sifatida qabul qilinadi.
TResult -qiymat qaytarish tipi;
T -birinchi kirish parametrining tipi.
Ikkita kirish parametrlari va bitta chiqish parametrlari bo'lgan Func delegati
quyida keltirilgan.
namespace System
{
18

public delegate TResult Func< in T1 , in T2 , out TResult >( T1 arg1, T2 arg2);
}
Bu yerda:
TResult -qiymat qaytarish tipi;
T1 -birinchi kirish parametrining tipi.
T2 -ikkinchi kirish parametrining tipi.
Quyidagi FUNC tipidagi delegat int turining ikkita kiritish parametrini oladi
va int turining qiymatini qaytaradi. Bu delegatga ikkita int parametrini oladigan va
int qiymatini qaytaradigan har qanday metodni tayinlash mumkin.
Func < int , int , int > sum;
Misol:
using System;
namespace Func
{
class Program
{
static int Sum ( int x, int y)
{
return x + y;
}
static void Main ( string [] args)
{
int a,b;
Console . WriteLine ( "Birinchi son: a=" );
a= int . Parse ( Console . ReadLine ());
Console . WriteLine ( "Ikkinchi son: b=" );
b= int . Parse ( Console . ReadLine ());
Func< int , int , int > add = Sum ;
19

int result = add (a, b);
Console . WriteLine ( "Yig'indi " +result+ " ga teng." );
Console . Read ();
}
}
}
Dasturning natijasi:
Func delegati tipiga har xil tipdagi 0 dan 16 tagacha kirish parametrlari
kiritilishi mumkin. Ammo natija bitta parametrni o'z ichiga olishi kerak. Masalan,
quyidagi Func delegati hech qanday kiritish parametriga ega emas, faqat
parametrni o'z ichiga oladi.
Func < int > getRandomNumber;
Yana shuni bilish talab qilinadiki, Func delegati parametrlarni rad etish va
o'chirishga ruxsat bermaydi. Func delegati tipidan anonim metod yoki lambda
ifodasi bilan foydalanish mumkin.
C# da Action delegati
Action - System nomlar maydonida belgilangan delegat tipidir. Action
delegat tipi Func delegati bilan bir xil, faqat u qiymat qaytarmaydi. Boshqacha
qilib aytganda, Action delegatidan qaytish tipi mavjud bo'lgan metod bilan
foydalanish mumkin. Quyidagi delegat int qiymatini chiqaradi.
Misol:
20

using System;
namespace Action
{
class Program
{
public delegate void Print( int val);
static void ConsolePrint ( int i)
{
Console . WriteLine (i);
Console . ReadKey ();
}
static void Main ( string [] args)
{
Print val = ConsolePrint ;
val( 100 );
}
}
}
Yuqoridagi Print delegatini belgilash o'rniga Action delegatidan
foydalanish mumkin.
Masalan:
using System;
namespace Action
{
class Program
{
static void ConsolePrint ( int i)
21

{
Console . WriteLine (i);
Console . Read ();
}
static void Main ( string [] args)
{
Action< int > printActionDel = ConsolePrint ;
printActionDel( 100 );
}
}
}
Dastur natijasi:
Yangi kalit so'zdan foydalangan holda yoki to'g'ridan-to'g'ri metodni
tayinlab, Action delegatini ishlatish mumkin:
Action < int > printActionDel = ConsolePrint;
Yoki:
Action < int > printActionDel = new
Action < int >(ConsolePrint);
Action delegati har xil tipdagi 16 kirish parametrlarini qabul qilishi
mumkin. Shuningdek, anonim metod Action delegatiga tayinlanishi mumkin.
Masalan:
using System;
namespace Action1
22

{
class Program
{
static void Main ( string [] args)
{
Action< int > printActionDel = delegate ( int i)
{
Console . WriteLine (i);
Console . ReadKey ();
};
printActionDel( 10 );
}
}
}
Dastur natijasi:
Lambda ifodasi ham Action delegati bilan ishlatilishi mumkin:
Masalan:
using System;
namespace Action2
{
class Program
{
static void Main ( string [] args)
23

{
Action< int > printActionDel = i => Console . WriteLine (i);
printActionDel( 10 );
Console . ReadKey ();
}
}
}
Dastur natijasi:
Shunday qilib, Action delegat tiplari bilan qiymatni qaytarmaydigan har
qanday metoddan foydalanish mumkin. Action delegati hech narsa qaytarib
bermaydi, ya’ni void qaytish tipiga ega. U 1 dan 16 tagacha kirish parametrlariga
ega bo'lishi mumkin. Bu delegat tipi anonim metod yoki lambda ifodalari bilan
ishlatilishi mumkin.
C# da Multicast delegati
Bir nechta metodlarga ishora qilishuvchi delegatlar tipiga Multicast
delegat tipi deyiladi. “+” operatori delegat ob’yektiga funksiya qo’shadi, “-“
operatori esa ob’yektdan mavjud funksiyani olib tashlaydi.
Misol:
using System;
namespace Multicast
{
class Program
24

{
public delegate void Print( int value);
static void Main ( string [] args)
{
Print printDel = PrintNumber ;
printDel += PrintHexadecimal ;
printDel += PrintMoney ;
printDel( 1000 );
printDel -= PrintHexadecimal ;
printDel( 2000 );
}
public static void PrintNumber ( int num)
{
Console . WriteLine ( "Raqam: {0}" ,num);
Console . ReadKey ();
}
public static void PrintMoney ( int money)
{
Console . WriteLine ( "Pul: {0} so'm" , money);
Console . ReadKey ();
}
public static void PrintHexadecimal ( int dec)
{
Console . WriteLine ( "Qiymat: {0}" , dec);
Console . Read ();
}
25

$} } Dastur natijasi: Yuqoridagi misolda Print delegatlari ko'p darajali delegatga aylanadi, chunki u uchta metodga - PrintNumber , PrintMoney va PrintHexadecimal ga ishora qiladi. Shunday qilib, printDel ni ishlatish barcha metodlarni ketma-ket ishlatadi. C# da Anonim metodi C # ichidagi anonim metodlar delegate kalit so'zidan foydalanib aniqlanadi va ular delegatlar tipidagi o'zgaruvchiga tayinlanishi mumkin. Masalan: using System; namespace Anonim_metod { class Program { public delegate void Print( int value); static void Main ( string [] args) { Print print = delegate ( int val) { Console . WriteLine ( "Qiymat: {0}" , val); 26$ $Console . ReadKey (); }; print( 100 ); } } } Dastur natijasi: Anonim metodlar tashqi funksiyada belgilangan parametrlarga kirishlari mumkin. Misol: using System; namespace Anonim_metod2 { class Program { public delegate void Print( int value); static void Main ( string [] args) { int i = 10 ; Print prnt = delegate ( int val) { val += i; Console . WriteLine ( "Natija: {0}" , val); 27$

Console . Read ();
};
prnt( 100 );
}
}
}
Dastur natijasi:
Anonim metodlar goto , break yoki continue kabi o’tish operatorlarini
o'z ichiga olmaydi. Uni operatorning chap tomonida ishlatish mumkin emas.
Undan hodisalarni qayta ishlash vositasi sifatida foydalanish mumkin.
C# da Predicate delegati
Predicate - Func va Action delegatlari kabi delegatdir. U mezonlar
to'plamini o'z ichiga olgan metodni anglatadi va berilgan parametr ushbu
mezonlarga mos keladimi yoki yo'qligini tekshiradi. Predicate delegatlik metodlari
bitta kirish parametrini qabul qilishi va mantiqiylikni qaytarishi kerak – true yoki
false . Predicate delegati System nomlar maydonida quyida ko'rsatilgan tarzda
aniqlanadi:
public delegate bool Predicate< in T >( T obj);
Boshqa delegat tiplari singari, Predicate ham anonim metod yoki lambda
ifodasi bilan ishlatilishi mumkin.
Misol:
28

using System;
namespace predicate
{
class Program
{
static bool IsUpperCase ( string str)
{
return str. Equals (str. ToUpper ());
}
static void Main ( string [] args)
{
Predicate< string > isUpper = IsUpperCase ;
bool result = isUpper( "Salom qadrdonlarim!!!" );
Console . WriteLine (result);
Console . ReadKey ();
}
}
}
Dastur natijasi:
2.6 Delegatlarning mosligi
Tiplarning mosligi
Delegatlarning barcha tiplari bir xil imzoga ega bo'lsa ham bir-biriga mos
kelmaydi.
29

$Masalan: delegate void Dl(); delegate void D2(); Dl dl = Methodl; D2 d2 = dl; // Kompilyatsiya qismidagi xatolik Biroq, quyidagi kodga ruxsat beriladi: D2 d2 = new D2 (dl) ; Delegatlik namunalari bir xil maqsad metodlariga ega bo'lsa teng deb hisoblanadi. Misol: delegate void D(); D dl = Methodl; D d2 = Methodl; Console .WriteLine (dl == d2) ; // Rostlik holati Guruh delegatlari bir xil tartibda bir xil metodlarga murojaat qilsalar teng deb hisoblanadi. Parametrlarning mosligi Metodga murojaat qilinganda bu metodning parametrlari uchun belgilanganlarga qaraganda aniqroq tipdagi ma’lumotlar keltirish mumkin. Bu umumiy polimorfik xatti-harakatlar. Xuddi shu sabablarga ko'ra, delegat o'z maqsadli metodiga qaraganda aniqroq parametr tiplariga ega bo'lishi mumkin. Bunga qarama-qarshilik deyiladi. Misol: using System; namespace parametr_tiplari { delegate void StringAction ( string s); class Test 30$

{
static void Main ()
{
StringAction d = new StringAction ( ActOnObject );
d ( "Salom dunyo" );
}
static void ActOnObject ( object o)
{
Console . WriteLine (o); // Salom dunyo
Console . ReadKey ();
}
}
}
Dastur natijasi:
Delegat metodni shunchaki boshqasi nomidan chaqiradi. Bunday holda
StringAction string turining argumenti bilan chaqiriladi. Keyin argument
maqsad metodiga o'tkazilsa, u aniq ravishda object ga ko'chiriladi.
Qaytish tipining mosligi
Metod chaqiruvi natijasida so'ralganidan aniqroq tipni qaytarib olish
mumkin. Bu umumiy polimorfik xatti-harakatlar. Xuddi shu sabablarga ko'ra,
delegatning maqsadli metodi o'zi tomonidan tavsiflanganidan ko'ra aniqroq tipni
qaytarishi mumkin. Bunga k ov ariat siy a deyiladi.
31

$Masalan: using System; namespace qaytish_tipi_mosligi { delegate object ObjectRetriever(); class Test { static void Main () { ObjectRetriever o = new ObjectRetriever ( RetrieveString ); object result = o(); Console . WriteLine (result); // guldasta Console . ReadLine (); } static string RetrieveString () { return "guldasta" ; } } } Dastur natijasi: 32$

ObjectRetriever delegati object ni qaytarib olishni kutadi, ammo
object ning kichik sinfini ham olish mumkin, chunki delegatlarning qaytish
tiplari kovariantdir.
2.7 Hodisalar
Delegatlardan foydalanilganda, odatda ikkita mustaqil qism paydo bo'ladi:
takrorlovchi va abonent.
Takrorlovchi - delegatlar maydonini o'z ichiga olgan bir tip.
Takrorlovchi delegatga murojaat qilib, qachon yetkazib berish kerakligini
aniqlaydi.
Abonentlar - maqsadli qabul qilish metodlari.
Abonent takrorlovchi delegatidagi + = va - = operatsiyalaridan foydalanib,
jarayonni qachon boshlash va to'xtatish to'g'risida qaror qabul qiladi. Abonent
boshqa abonentlar haqida hech narsa bilmaydi va ularning ishlariga xalaqit
bermaydi.
event konstruktsiyasi faqat “takrorlovchi / abonent” modeli tomonidan
talab qilinadigan delegatlar imkoniyatlari to'plamini ochadi. Hodisalarning asosiy
maqsadi - abonentlarning bir-biriga ta'sir qilishining oldini olish.
Hodisani e'lon qilishda kalit so'z hodisa delegati oldiga qo'yiladi:
public delegate void PriceChangedHandler ( decimal oldPrice, decimal newPrice);
public class Broadcaster
{
public event PriceChangedHandler PriceChanged; // Hodisani e’lon
qilish
}
Broadcaster tipidagi kod PriceChanged a'zosiga to'liq kirish huquqiga ega
va uni delegat sifatida qabul qilishi mumkin.
33

Broadcaster tashqarisidagi kod faqat PriceChanged hodisasida + = va - =
operatsiyalarni bajarishi mumkin.
"+ =" operatoridan foydalangan holda hodisaga qo’shilish;
"- =" operatori yordamida hodisani bekor qilish mumkin.
Hodisa ni boshqaradigan funksiya event handler deb ataladi.
Hodisalarni ishlab chiqaruvchisi hodisa delegati e'lon qilgan imzoga ega bo'lishi
kerak. Hodisalar handler funksiyasiga o'tkaziladigan argumentlarga ega bo'lishi
mumkin. Ular static , virtual , sealed va abstract deb e'lon qilinishi mumkin. Agar
abonent bo'lmasa, Hodisa lar ishlamaydi.
Misol:
using System;
namespace Hodisalar
{
public delegate void PriceChangedHandler ( decimal oldPrice, decimal
newPrice);
public class Stock
{
string symbol ; decimal price ;
public Stock ( string symbol)
{ this . symbol = symbol; }
public event PriceChangedHandler PriceChanged;
public decimal Price
{
get
{
return price ;
}
34

set
{
if ( price == value ) return ; // hech narsa o'zgarmasa chiqadi
decimal oldPrice = price ; price = value ;
if (PriceChanged != null )
PriceChanged (oldPrice, price );
}
}
}
}
35

III. XULOSA
C# Windows muhitida ishlaydigan dastur tuzish uchun qulay vosita bo`lib,
kompyuterda dastur yaratish ishlarini avtomatlashtiradi, xatoliklarni kamaytiradi
va dastur tuzuvchi mehnatini yengillashtiradi. C# dasturi zamonaviy visual
loyihalash texnologiyasi asosida ob`yektga yo`naltirilgan dasturlash tili
hisoblanadi.
Hozirgi kunda C# dasturlash tili yuqori bosqichli dasturlash tillari ichida eng
samaralisi hisoblanadi. Bu til C va C++ dasturlash tillarining mantiqiy davomi
bo’lib, Java dasturlash tilining ham bir qancha imkoniyatlarini o’zida
mujassamlashtiradi. Bugunga kelib, juda ko’p rivojlangan davlatlarda ishlab
chiqarilayotgan dasturlar asosini C# dasturlash tili tashkil qiladi.
Bu kurs ishi davomida men C# dasturida delegatlarning ko’rinishi, ular bilan
C# va Visual studioda ishlash, delegatlarga aloqador bo’lgan metodlar, guruh
delegatlarida misollar ishlash, qiymat qaytarish, delegatlar yordamida metodlarni
birlashtirish, ba’zi funksiyalarda delegatlarning qo’llanilishi haqida bilim va
ko’nikmalarga ega bo`ldim. Delegatlarning Func, Action, Multicase, Anonim
metodlar va Predicate tiplari bilan ishlashda ularning tiplarini ma’lum qoidalar
asosida almashtirish ham mumkin. Faqat ularning qaytish tiplarini moslash kifoya.
Yana kurs ishimning davomida mavzuga doir turli ko’rinishdagi testlardan
ham foydalandim. Standart bo’lmagan testlarni yechish davomida mavzuni
o’rganuvchilar delegatlar to’g’risida yana ham mukammalroq tushunchalarga ega
bo’ladi. Dasturning ishlash qismidagi jarayonlarni tahlil qilishi qulayroq bo’ladi.
Xulosa qilib aytganda, C# dasturlash tilida delegatlardan foydalanib turli
xildagi metodlar bilan ishlash mumkin. Bu esa dasturchining tezkor ishlash
imkoniyatini bir muncha oshirishga yordam beradi. Shu bilan bir qatorda
delegatlar bilan ishlash katta hajmli masalalarni yechishda bir qancha qulayliklar
tug’diradi.
36

I V. FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR
1. Г ерберт Ш илдт . C# 4.0 П олное руководство . Москва. Санкт-Петербург.
Киев. 2011, 473-б.
2. Джозеф Албахари и Бен Албахари. C# 6.0 Справочник . Полное
описание языка . Москва. Санкт-Петербург. Киев. 2016, 151-б.
3. Борис Пахомов . C# для начинающих. Санкт-Петербург «БХВ-
Петербург» . 2014 , 293-б.
4. А.Л.Марченко. C#. Введение в программирование . Издательство
Московского университета. 2005, 88- б .
5. Object-oriented Programming in C#. Department of Computer Science,
Aalborg University. February 2010 , 173- б .
6. В. В. Подбельский. Язык C#. Базовый курс. Москва – 2013 , 342- б .
7. Интернет-Университет Информационных Технологий. 16-б.
8. Svetlin Nakov, Veselin Kolev. Fundamentals of Computer Programming
with C#. 2013, 923- б .
INTERNET SAYTLARI
1. www.ziyonet.uz
2. www.intuit.ru
3. www.tuit.uz
4. www.tuit.kf.uz
5. www.referat.uz
37

Sotib olish

Dokument ma'lumotlari

Sotuvchi

C# dasturlash tilida delegatlar bilan ishlash

O'xshash dokumentlar