C# dasturlash tilida Fizik masalalarni yechishga doir dastur yaratish

Dokument ma'lumotlari

Narxi	25000UZS
Hajmi	4.1MB
Xaridlar	0
Yuklab olingan sana	18 Mart 2025
Kengaytma	docx
Bo'lim	Kurs ishlari
Fan	Informatika va AT

Sotuvchi

G'ayrat Ziyayev

Ro'yxatga olish sanasi 14 Fevral 2025

103 Sotish

C# dasturlash tilida Fizik masalalarni yechishga doir dastur yaratish

Sotib olish

MUNDARIJA
I.KIRISH
1- §. Algoritm va uning xossalari………………………………………………….3
2- §. C# dasturlash tili…………………………………………………………….5
II.Asosiy qism
1- §. Dasturdagi fizik ma’lumotlar………………………………………………11
2- §. C# da Windows forms………………………………………………………14
3- §. C# dasturlash tilida fizik masalalarni hisoblash…………………………19
III.Xulosa……………………………………………………. 33
1

KIRISH
1- § . Algoritm va uning xossalari.
Algoritm so`zi algoritmi so`zidan olingan bo`lib, u IX - asrning buyuk
matematigi bobokolonimiz Muhammad al-Xorazmiy nomining lotincha shaklidir.
Informatika sohasida algoritm tushunchasi asosiy tushuncha bo`lib, u geometriya
kursidagi nuqta, to`g`ri chiziq va tekislik, matematikadagi to`plam, kimyodagi
modda , fizikadagi fazo hamda vaqt tushunchalari kabi fundamental tushuncha
hisoblanadi. Algoritmga aniq bir ta`rif berish mushkul. Shunday bo`lsada,
algoritmning mohiyatini aniq tushuntirish mumkin. Algoritm - biror masalani
yechish uchun bajarilishi zarur bo`lgan buyruqlarning tartiblangan ketma-ketligi.
Tuzilgan algoritmni uning yozilish qoidalarini tushunadigan va unda ko`rsatilgan
buyruqni bajarish imkoniga ega bo`lgan insonning o`zi yoki texnik qurilma
(masalan, kompyuter) bajarishi mumkin.
Odamlar har kuni bajaradigan ishlarida o`zlari bilmagan holda shu ishlarni
bajarish algoritmlardan foydalanadilar. Masalan, kompyuterdan foydalanish, non
yopish, tamom tayyorlash, telefon avtomatidan foydalanish, avtomobilni
boshqarish, kitob o`qish, ko`cha harakati qoidalariga rioya qilish , televizor yoki
radiodan foydalanish va hokazo. Albatta, odamlar yuqorida keltirilgan yumushlarni
har doim bajarib yurganligi bois, ularni bajarish uchun hech qanday aniq
ko`rsatmalarga muhtojlik sezmaydilar. Lekin yuqoridagi yumushlarni birinchi
marotaba bajarayotgan odam aniq ko`rsatmalarsiz uni bajara olmaydi. Masalan,
hech qachon kompyuterdan foydalanib ko`rmagan odam aniq bir ko`rsatmasiz bu
ishni bajaraolmaydi. Demak, odamlar o`zlariga tanish bo`lgan ishlarni yoki
masalalarni bajarish zarur bo`ldigan ko`rsatmalarni qachonlardir, qayerlardandir
olganlar yoki o`rganganlar. Algoritmni bajarishda ko`rsatmalarni berilgan tartibda
bajarish kerak bo`ladi.
Algoritm va uning xossalari: Elektron hisoblash mashinalarining vujudga
kelishiga qadar algorithmga har xil ta'rif berib kelindi. Lekin ularning barchasi
2

ma'no jihatdan bir-biriga juda yaqin bo'lib, bu ta'rif hozirgi kunda quyidagicha
talqin qilinadi.
Ta'rif. Algoritm deb, qo'yilgan masalani echish uchun ma’lum qoidaga
binoan bajariladigan amallarning chekli qadamlar ketma-ketligiga aytiladi. Har
qanday algorithm ma’lum ko'rsatmalarga binoan bajariladi va bu ko'rsatmalarga
buyruq deyiladi.
Algoritm quyidagi muhim xossalarga ega: Aniqlik va tushunarlilik -
deganda algoritmda ijrochiga berilayotgan ko'rsatmalar aniq mazmunda bo'lishi
tushuniladi.
Ommaviylik - deganda har bir algoritm mazmuniga ko'ra bir turdagi masalalarning
barchasi uchun ham o'rinli bo'lishi tushuniladi.
Natijaviylik - deganda algoritmda chekli qadamlardan so'ng albatta natija bo'lishi
tushuniladi.
Diskretlik - deganda algoritmlarni chekli qadamlardan tashkil qilib bo'laklash
imkoniyati tushuniladi.
Algoritmning uchta turi bor: chiziqli , tarmoqlanuvchi va takrorlanuvchi.
Chiziqli algoritm - deb hech qanday shartsiz faqat ketma-ket bajariladigan
jarayonlarga aytiladi.
Tarmoqlanuvchi algoritm - deb ma'lum shartlarga muvofiq bajariladigan
ko'rsatmalardan tuzilgan algoritmga aytiladi.
Takrorlanuvchi algoritm - deb biron bir shart tekshirilishi yoki biron parametrning
har xil qiymatlari asosida algorithmda takrorlanish yuz beradigan jarayonlarga
aytiladi.
Algoritmlarni turli usullarda tasvirlash mumkin. Masalan: so'z bilan
ifodalash; formulalarda berish; blok-sxemalarda tasvirlash; dastur shaklida
ifodalash va boshqalar.
2- § . C# dasturlash tili
3

Dasturlash — kompyuterlar va boshqa mikroprotsessorli elektron mashinalar
uchun dasturlar tuzish, sinash va o zgartirish jarayonidan iborat. Odatda dasturlashʻ
yuqori saviyali dasturlash tillari (PHP, Java, C++, Python ) vositasida amalga
oshiriladi. Bu dasturlash tillarining semantikasi odam tiliga yaqinligi tufayli dastur
tuzish jarayoni ancha oson kechadi.
Dasturlash elektron mashinalarda masalalarni yechish hamda ularda har xil
aqliy mehnat turlarini bajarish nazariyasi va usullarini ishlab chiqish bilan
shug ullanadigan fan; algoritmlar nazariyasining amaliy bo limi; insonning
ʻ ʻ
mashina bilan aloqa qilish vositasi. Asosiy vazifalaridan biri elektron mashinalar
uchun programma (dastur) tuzish usullari, ularni tekshirish va takomillashtirishdan
iborat. Yechilishi lozim bo lgan masala algoritmi Dasturlashda „mashina tili“ga
ʻ
o tkaziladi.
ʻ
Dasturlash — bevosita dasturlash va avtomatik dasturlashga bo linadi.
ʻ
Bevosita dasturlashda programmaning umumiy sxemasini ishlab chiqishdan
kodlash va mashinaga kiritishgacha bo lgan barcha ishni programmachi bajaradi.
ʻ
Avtomatik dasturlashda esa programmachi faqat programma sxemasini tuzib, uni
qisqartirilgan simvolik kurinishda yozadi, profamma tuzish va uni kodlash kabi
texnikaviy ishlarni esa mashinaning o zi maxsus dasturlash programmasi
ʻ
yordamida bajaradi.
Dasturlash jarayoni odatda quyidagi bosqichlarga bo linadi: masalaning
ʻ
qo yilishi; masalaning algoritmik tavsifini tuzish; masalani yuqori darajadagi
ʻ
programma tilida dasturlash; masalani taxminiy mashina tilida dasturlash.
Dasturlash tili programmalar tuzishning asosiy vositasidir. Bu tillar konkret
mashina komandalari sistemasiga boglits bo lmasligi va iboralar struktu-rasi
ʻ
jihatidan umumiy xususiyatga ega bo lishi bilan boshqa tabiiy tillarga o xshab
ʻ ʻ
ketadi. Iboralar ikki turga — operatorlar hamda tavsiflarga bo linadi, ularning bir-
ʻ
biri bilan bog liqligi qavslar bilan, alohidaligi nukali vergul bilan ajratiladi.
ʻ
Operator tilning amal birligi bo lib, o z navbatida, o zgaruvchan kattalikka qiymat
ʻ ʻ ʻ
4

beruvchi operatorlar, shartga muvofiq tegishli hisoblash tarmog ini tanlovchiʻ
(shartli) operator va takroriy hisobni amalga oshiruvchi sikl ope-ratorlariga
bo linadi. Tavsifda o zga-ruvchan kattalik va boshqa belgilar xususiyatlari
ʻ ʻ
yoziladi. Biror xususiy masalani yechish uchun tuzilgan programmani simvolik
ravishda funksional belgilash mumkin. Bunday belgilash va tavsif birgalikda
kichik programma deb yuritiladi. Yangi programmalar tuzishda kichik
programmalardan tayyor holda foydalanish mumkin.
Juda ko p dasturlash tillari muhandislik va ilmiy masalalarni yechish uchun
ʻ
fortran, iqtisodiy hisoblashlar uchun kobol, matematik modellar uchun si mula,
tako-millashgan algol-68, PL/I yaratildi. Ularning har biri uchun shu tillarda
ifodalangan masalalarga qarab mashina programmasini avtomatik tarzda
qaytatuzuvchi translyatorlar mavjud. Taxminiy mashina tili ikkilik sistemadan
ko ra yanada qulayroq simvollarda ifodalangan mashina komandalari
ʻ
terminlaridagi programmalar bo lib, bunda ko pincha, yuqori darajadagi til sifatida
ʻ ʻ
blok sxemalardan foydalaniladi.
Dasturlashning programma tuzilgandan keyingi yana bir asosiy bosqichi
„tekshirish“ bo lib, bunda yo l qo yilgan xatolar topiladi va tuzatiladi.
ʻ ʻ ʻ
Programmalar kodlanadi va mashinaga maxsus qurilma yordamida kiritiladi.
Amaliyotda Dasturlashning yangi va tezkor usullari bor matematik dasturlash —
amaliy matematikaning bir bo limi; umumiy ma noda — biron-bir funksiya f(x)
ʻ ʼ
ning ekstremumini topish masalasi tushuniladi.
Joylanmagan tillar Tahrirlash
 Gentee
 Basic
 GBasic
 Fortran
Obyetkga qaratilgan tillar Tahrirlash
5

 Pascal
 Delphi
 C# dastrulash tili
 Java
 C++
 Visual Basic
 ActionScript
 Python
 Ruby
Pastki qavat tillari tahrirlash
 Assembler
 C
 Skript tillar Tahrirlash
 Python
 Java Script
 VB Script
 Lua
Veb uchun tillar va texnologiyalar tahrirlash
 PHP
 ASP
 Perl
 Django
 MySQL
Bundan ko rinib turibdiki dasturlash tillari yigirma birinchi asr axborotʻ
texnologiyalari asarining aynan poydevori hisoblanadi. Chunki yuqorida
ta kidlangan dasturlash tillari va ularning turlari orqali aql bovar qilmas darajadagi
ʼ
kashfiyotlar yaratib oladi.
6

Bu dasturlash tillari orasida ham biz eng ko p sevib foydalaniladigan tillar mavjud.ʻ
Bu til C# dasturlash tillari.
C # — Microsoft tomonidan ishlab chiqilgan va 2002-yilda chiqarilgan umumiy
maqsadli obyektga yo’naltirilgan dasturlash tilidir. Java-ning sintaksisiga o'xshash.
C # ning maqsadi, kompyuter vazifani bajarish uchun bajaradigan bir qator
operatsiyalarni aniq belgilashdir
Bugungi kunda C # nafaqat Windows dasturlash tilidir, balki veb-ilovalarni,
Windows do'kon dasturlarini, iOS va Androidni o'z ichiga olgan mobil ilovalarni
yaratish uchun ishlatilishi mumkin bo’lgan tildir. C #, bundan ham ko'proq narsani
amalga oshirishi mumkin.
C#- C sharpning xususiyatlari:
1. Avtomatik xotira boshqarish va axlat yig'ish.
Avtomatik xotira boshqarish va axlat yig'ish C #-ning ikkita muhim xususiyatidir.
C # bilan siz xotira ajratib qo'yishingiz yoki uni o’chirib yuborishingiz shart emas.
Chiqindilarni yig'ish xususiyati shuni ta’minlaydiki, ishlatilmaydigan arizalar
o'chiriladi va xotirada tozalanadi.
2. Obyektga yo’naltirilgan til.
Yuqorida aytilganidek, C# obyektga qaratilgan til hisoblanadi. Bu muammolarni
yechishning oson imkonini yaratadi, boshqa tillardagiga o’xshab.
C# ko’p hollarda Java-ga o’xshab ketadi. Uni Javaning asosiy raqibi desak ham
bo’ladi. Ko’p dasturchilar tomonidan tavsiya qilingan.
C# - bu professional dasturlash tili. C# (C sharp deb talaffuz qilinadi) -
bu .NET Framework da ishlaydigan keng doiradagi korporativ ilovalarni yaratish
uchun mo'ljallangan dasturlash tili. C# tilining maqsadi .NET rivojlanishi uchun
7

oddiy, xavfsiz, zamonaviy, obyektga yo'naltirilgan, yuqori samarali, mustahkam va
bardoshli tilni taqdim etishdir. Shuningdek, u ishlab chiquvchilarga mijozlarning
eng keng doirasi, jumladan, veb-ilovalar, Microsoft Windows Forms-ga
asoslangan ilovalar va nozik va smart-mijoz qurilmalari uchun yechimlar yaratish
imkonini beradi.
Visual C# dasturchilari Microsoft .NET ishlab chiqish muhitida
muvaffaqiyatli bo'lish uchun mavjud C, C++, Java ko'nikmalari va bilimlaridan
foydalanishlari mumkin. Shunday qilib, ko'plab C, Java va C++ ishlanmalari .NET
xususiyatlaridan foydalanish uchun C# ga o'tadi. .NET CLR (Common Language
Runtime) bilan hamkorlikda dasturchilarni C, C++ yoki COM kodlaridagi mavjud
bilimlaridan voz kechishga majburlamasdan, ComponentOriented dasturiy
ta minot uchun foydalanish uchun tilni taqdim etadi.ʼ
Quyidagi C# darslari til asoslari haqida umumiy ma'lumot beradi va tilning
muhim xususiyatlarini aniqlaydi. Har bir dars bir yoki bir nechta namunaviy
dasturlarni o'z ichiga oladi. Umid qilamanki, ushbu veb-sayt sizga Windows
ilovalarini Visual C# da murakkab usulda emas, balki soddalashtirilgan tarzda
ishlab chiqish uchun zarur bo'lgan ko'nikma va bilimlarni olishga yordam beradi.
C # - bu .NET Framework-da kiritilgan obyektga yo'naltirilgan til. C#
professional dasturlash tili bo'lib, ko'p jihatdan C++ ga juda o'xshaydi. Biz C#
dasturlashda inkapsulyatsiya, meros va polimorfizm kabi obyektga yo'naltirilgan
tushunchalarni amalga oshirishimiz mumkin.
C# - bu oddiy, kuchli, umumiy maqsadli va tip-xavfsiz til, shuningdek, katta
harflar sezgir. Biz Microsoft-dan kuchli vositalarga boy dasturlash muhiti
bo'lgan Visual Studio Environmentda C# loyihalarini ishlab chiqishimiz
mumkin. Biz C# muhitidan konsolga asoslangan ilovalar bilan bir qatorda
Windows-ga asoslangan ilovalarni ham yaratishimiz mumkin. C# kodlash uslubi
8

C++ va JAVA ga juda o'xshaydi, shuning uchun ushbu tillarni yaxshi biladigan
dasturchilar C# kodlashni tezda olishlari mumkin.
.Net Framework Microsoft kompaniyasining asosiy taklifidir va u Windows
ilovalari, veb-ilovalar hamda veb-xizmatlarni ishlab chiqish, joylashtirish va ishga
tushirish imkonini beruvchi Ko'p tilli muhitni taqdim etadi.
.Net tillari Strukturaviy istisnolar bilan ishlash, ko p tarmoqli dasturlash,ʻ
versiya tuzish, tezkor veb-xizmatlarni yaratish va ulardan foydalanish va
hokazolarni joriy qilish orqali ishlab chiquvchilarning imkoniyatlarini
kengaytiradi. Quyidagi havola .Net Framework ning har bir muhim komponenti
haqida umumiy ma lumot beradi.
ʼ
Kurs ishining dolzarbligi : Algoritmik tillar va dasturlash fani o’sib kelayotgan
yosh avlodni kamol toptirishda o’quv fani sifatida keng imkoniyatlarga ega.U
o’quvchi tafakkurini rivojlantirib ,ularning aqlini peshlaydi,uni tartibga
solidi,o’quvchini maqsadga yo’naltirish,mantiqiy fikrlash,topqirlik xislatlarini
shakllantirib boradi.Shu bilan bir qatorda mulohazalarning to’g’ri,mukammal
tuzilganligi,o’quvchilarni didli,komillikka intiluvchi qilib tarbiyalab boradi.
Algoritmik tillar va dasturlash fani o’quvchilarni iroda ,diqqatni to’plab
olishni,qobiliyat va faollikni ,tasavvurning rivojlangan bo’lishini talab etib borib
o’quvchini ma’suliyatli,mehnatsevar,intizomli va mantiqan fikrlaydigan qilib
tarbiyalaydi.
Asosiy qism
1- §.Dasturdagi fizik ma’lumotlar.
Fizika ( grekcha : φυσικός — „tabiiy“, φύσις (physis) — „tabiat“) tabiiy borliq
haqidagi fan bo lib, tabiatning eng keng tarqalgan qonunlari, modda, uning
ʻ
tuzilishi, harakati va o'zgarish qoidalarini o rganadi. Fizika bu tabiiy fandir, lekin
ʻ
undagi qonuiyatlar va hisob-kitoblar aniqlikka asoslangan. U quyidagi asosiy
bo’limlardan iborat:
9

1.Mexanika.
2.Molekulyar fizika.
3.Elelektr va magnetizm
4.Optika.
5.Atom va yadro fizikasi.
Mexanika fizikaning shunday bo’limiki, o’zining qat’iy va mantiqiy tuzilishi bilan
o’quvchilar tafakkurining rivojlanishiga kata yordam beradi.Fizika kursining
boshqa bo’limlarini muvaffaqiyatli o’rganish mexanikani qanday o’rganishga
bog’liq. Chunki ularda mexanika tushunchalari tezlik, tezlanish, massa, kuch, ish,
energiya va boshqalar)dan keng foydalaniladi .
Tezlik - jism vaqt birligida bosib o'tadigan masofaga aytiladi. Shu sababli
masalada vaqt (t) va masofa (S) aniq bo'lsa, tezlik (V) quyidagi formula orqali
topiladi:
V= S
t
Kuch (mexanikada) — berilgan jismga boshqa jismlar tomonidan ko rsatilayotgan ʻ
mexanik ta sirning miqdori va yo nalishini ifodalovchi kattalik.
ʼ ʻ
F=ma
Gorizontga qiya otilgan jism harakati. Gorizontga nisbatan biror burchak ostida
qiyalatib otilgan jism harakatini kuzatsak, uning avval gorizontal yo‘nalishda
otilgan nuqtasidan uzoqlashayotganligini hamda vertikal yo‘nalishda
ko‘tarilayotganligini ko‘ramiz. Demak, gorizontga qiya otilgan jism bir vaqtning
o‘zida gorizontal va vertikal yo‘nalishlar bo‘ylab harakatlanar ekan. Gorizontal
yo‘nalishda jism tekis harakatlanadi. U vertikal yo‘nalishda maksimal balandlikka
ko‘tarilguncha tekis sekinlanuvchan, so‘ngra pastga qarab tekis tezlanuvchan
harakat qiladi.
10

Molekulyar fizika — fizikaning modsa tuzilishini va uning xossalarini shu
moddaning zarra (molekula, atom, ion) lardan tashkil topganligi, bu zarralarning
hamma vaqt betartib harakat holida bo lishi va ular orasida o zaro ta sir kuchlariʻ ʻ ʼ
mavjudligi asosida o rganadigan sohasi.
ʻ
Zichlik – bu hajm birligiga to’gri keluvchi massaga aytiladi. Zichlikni ko’rsatish
uchun odatda yunoncha p [ro] harfi ishlatiladi, ba’zida lotin harflari D va d ham
ishlatiladi.
ρ
= m
V
Magnetizm (magnit so zidan) —
ʻ elektr toklarning o zaro ta siri, toklar ʻ ʼ
va magnitlar yoki magnit momentga ega bulgan jismlar orasidagi mavjud o zaro
ʻ
ta sir jarayonida sodir buladigan hodisalar. Bu ta sir
ʼ ʼ magnit maydonga bog liq. ʻ
Magnit maydon esa mikrozarralar (elektron, proton, neytron) ning elementar
magnit maydoni tufayli paydo bo ladi. Mikrozarralarning magnit maydoni ularning
ʻ
tuzilishiga va ma lum yo nalishidagi tartibli harakatiga bog liq.
ʼ ʻ ʻ
11

Kulon qonuni fizikaning eksperimental qonuni bo lib, u ikki harakatsiz,ʻ elektr
zaryadlangan zarrachalar orasidagi kuch miqdorini aniqlaydi. Tinch holatda
zaryadlangan jismlar orasidagi elektr ta sir kuchi shartli ravishda
ʼ elektrostatik
kuch yoki Kulon kuchi deb ataladi .
F
= 1
4 πε q
1 q
2 1
R∗R
Optika ( yunoncha : optike — ko rish haqidagi fan) — fizikaning yorug likning
ʻ ʻ
tabiatini, yorug lik hodisalari qonuniyatlarini, yorug lik bilan moddalarning o zaro
ʻ ʻ ʻ
ta sirini o rganadigan bo limi. Yorug likning to g ri chiziq bo ylab tarqalishi
ʼ ʻ ʻ ʻ ʻ ʻ ʻ
qadimda Mesopotamiya va qad. Misrda ma lum bo lgan hamda undan qurilish
ʼ ʻ
ishlarida foydalanishgan. Tasvirning ko zguda hosil bo lishi bilan miloddan
ʻ ʻ
avvalgi 3-asrda Aristotel, Platon, Yevklidlar shug ullanishgan. O.ning rivojlanishi
ʻ
I. Nyuton, R. Guk, F. Grimaldi, X. Gyuygens va boshqalarning ishlari bilan
bog liq. 11-asrda arab olimi Ibn al-Xaysam (Algazen) O. to g risida risola yozgan
ʻ ʻ ʻ
bo lsada, yorug likning sinishi qonunini ifodalay olmagan. Faqat 1620-yillarda bu
ʻ ʻ
qonunni tajriba yo li bilan golland olimi V. Snellius va R. Dekart isbotladi. 17-
ʻ
asrdan yorug lik haqida korpuskulyar va to lqin nazariyalar paydo bo la boshladi.
ʻ ʻ ʻ
Yorug lik korpuskulyar (zarra) nazariyasining targ ibotchisi X. Gyuygens edi.
ʻ ʻ
Atom fizikasi – fizikaning atom xossalari, elektron qobiqlari tuzilishi, elektronlar
va ionlar xossalari, ularning elektromagnit maydonidagi harakatini o rganadigan
ʻ
bo limi. Moddalarning atom atomlardan tashkil topganligini qadimgi yunon
ʻ
faylasuf materialistlari Epikur, Levkipp va Demo-kritlar aytgan. Demokritning
fikricha, bizga uzluksiz bo lib ko ringan jismlar haqiqatda bo linmas mayda
ʻ ʻ ʻ
zarralardan, ya’ni atomlar va ular orasidagi bo shliqdan tashkil topgan. Bu atomlar
ʻ
hamma vaqt harakatda bo ladi. 15 – 18-asrlarda tabi-atni tajriba asosida o rganish
ʻ ʻ
usullari taraqqiy eta boshlaydi. Yadro fizikasi — fizikaning atom yadrosi
tuzilishini va ularning xossalarini, radioaktiv yemirilish va yadro reaksiyasi
mexanizmini o rganuvchi bo limi. Yadro fizikasiga ko pincha elementar zarralar
ʻ ʻ ʻ
12

fizikasi ham kiritiladi. Ba zan texnikaning mustaqil tarmoqlariga aylangan tadqiqotʼ
yo nalishlari, mas, tezlatish texnikasi, yadro energetikasi ham Yadro fizikasi
ʻ
bo limlari hisoblanadi. Umuman Yadro fizikasi atom yadrosi mavjudligi
ʻ
aniqlanishidan avval paydo bo lgan. Yadro fizikasining paydo bo lishi
ʻ ʻ
radioaktivlik kashf qilingan vaqtdan hisoblanadi.
2- § . Windows Formsga kirish
Windows Forms grafik foydalanuvchi interfeysi uchun mas'ul bo'lgan amaliy
dasturlash interfeysi bo'lib, Microsoft .NET Framework tarkibiga kiradi. Ushbu
interfeys mavjud Win32 API-ni boshqariladigan kodga o'rash orqali Microsoft
Windows interfeysi elementlariga kirishni soddalashtiradi. Bundan tashqari,
boshqariladigan kod - Windows Forms uchun API-ni qo'llaydigan sinflar - ishlab
chiqish tiliga bog'liq emas. Ya'ni, dasturchi C#, C++ va VB.Net, J # va
hokazolarda dasturiy ta'minotni yozishda Windows Forms dasturidan teng
foydalanishi mumkin.Bir tomondan, Windows Forms dastlab C++ da yozilgan eski
va murakkab MFC kutubxonasining o'rnini bosuvchi vosita sifatida ko'riladi.
Boshqa tomondan, WF MVC bilan taqqoslanadigan paradigmani taklif qilmaydi.
Uchinchi tomon kutubxonalari ushbu vaziyatni tuzatish va WFda ushbu funksiyani
amalga oshirish uchun mavjud. Ushbu kutubxonalardan eng ko'p
foydalaniladiganlardan biri bu Microsoft Samples and Best Practices Task Force
tomonidan bepul yuklab olish uchun chiqarilgan Foydalanuvchi interfeysi jarayoni
13

ilovalari blokidir. Ushbu kutubxona shuningdek, o'rganishni tezlashtirish uchun
manba kodi va o'quv qo'llanmalarini o'z ichiga oladi.
Windows Forms NET Framework uchun aqlli mijoz texnologiyasidir. Bu fayl
tizimidan o'qish va unga yozish kabi umumiy vazifalarni bajarishni
osonlashtiradigan boshqariladigan kutubxonalar to'plami. Visual Studio kabi ishlab
chiqish muhiti yordamida siz ma'lumotni ko'rsatadigan, foydalanuvchilardan
ma'lumotlarni so'raydigan va tarmoq orqali masofaviy kompyuterlar bilan aloqa
qiladigan aqlli Windows Forms mijoz ilovalarini yaratishingiz mumkin.
Windows Forms-da shakl foydalanuvchiga ma'lumotni ko'rsatadigan vizual sirtdir.
Odatda, Windows Forms ilovasi shaklga boshqaruv elementlarini joylashtirish va
sichqonchani bosish yoki tugmani bosish kabi foydalanuvchi harakatlariga javob
berish uchun kod yozish orqali tuziladi. Boshqaruv ma'lumotlarni ko'rsatish yoki
kiritish uchun yagona foydalanuvchi interfeysi elementidir.
Visual Studioda Windows Forms Designer-ni sudrab olib tashlang va Windows
Forms ilovalarini osongina yaratishingiz mumkin. Kursor yordamida boshqaruvni
tanlash va uni formaning kerakli joyiga joylashtirish kifoya. Boshqaruv
elementlarini tekislash bilan bog'liq qiyinchiliklarni bartaraf etish uchun dizayner
panjara va snaplinelar kabi xususiyatlarni taqdim etadi. va Visual Studio dan
foydalanganda yoki buyruq satrida kompilyatsiya qilishda siz FlowLayoutPanel
TableLayoutPanel SplitContainer boshqaruv elementlaridan foydalanishingiz va
qisqa vaqt ichida kengaytirilgan shakl maketlarini yaratishingiz mumkin.
Nihoyat, agar siz o'zingizning foydalanuvchi interfeysi elementlarini yaratmoqchi
bo'lsangiz, System.Drawing nom maydoni to'g'ridan-to'g'ri shaklda chiziqlar,
doiralar va boshqa shakllarni chizish uchun zarur bo'lgan keng turdagi sinflarni o'z
ichiga oladi.
Ko'pgina ilovalar ma'lumotlar bazasi, XML fayli, XML veb-xizmati yoki boshqa
ma'lumotlar manbalaridan ma'lumotlarni ko'rsatishi kerak. Windows Forms
bunday jadval ma'lumotlarini an'anaviy satr va ustun formatida ko'rsatish uchun
DataGridView nomli moslashuvchan boshqaruvni ta'minlaydi, har bir ma'lumot o'z
katakchasini egallaydi. DataGridView yordamida siz boshqa narsalar qatorida
14

alohida hujayralar ko'rinishini sozlashingiz, satrlar va ustunlarni joyida
muzlatishingiz va hujayralar ichida murakkab boshqaruv elementlarini
ko'rsatishingiz mumkin.
Biz Windows formsdan foydalanishimiz uchun,Windows Applicationda ish
ko’ramiz,yangi nomdagi forma ochamiz va u yerga bizga kerakli bo’lgan
elementlarni joylaymiz.O’zimizga kerak bo’ladigan bir nechta forma ochishimiz
mumkin.Quyida yangi forma ochamiz va unga elementlar joylab,qisqacha
ishlanish yo’l-yorig’ini ko’rsatib ketamiz.
C# ga kirganda New solution ni tanlasak yuqoridagi oyna ochiladi. Shundan
Windows Application ni tanlab nom yoziladigan joyga o’zimiz hohlagan nom
yozamiz va CREATE ni bosamiz.
15

Bizga Malikaxon nomli kod yoziladigan qismi ham chiqdi.
using System;
using System.Collections.Generic;
using System.Drawing;
using System.Windows.Forms;
namespace Malikaxon
{
/// < summary >
/// Description of MainForm.
/// < /summary >
public partial class MainForm : Form
{
public MainForm ()
{
//
// The InitializeComponent() call is required for Windows Forms designer support.
//
InitializeComponent ();

//
// TODO : Add constructor code after the InitializeComponent() call.
//
}
}
}
Mana bizda Malikaxon deb nomlangan yangi forma hosil bo’ldi.
16

Elementlarni tanlashda,ularni ustiga boramiz va sichqonchani chap tarafi bilan bir
marta bosamiz va biz ochgan formamizni ustiga boramiz va sichqonchani chap
tarafi bilan yana bir marta bosamiz,shunda formamizda biz tanlagan elementimiz
hosil bo’ladi.
Biz elementlarni formaga joylab,ularni ishlatmoqchi bo’lsak, shu yashil
tugmachani bosib,dasturmizni ishga tushirishimiz mumkin,yoki bolmasa
kampyuter klaviaturasidagi F5 ni bossak ham dasturimiz ishlaydi. Dasturni
yakunlamoqchi bo’lsak mana shundagi ko’k to’trburchakni
bossak,dasturimiz yakunlanadi.
3- §.C# dasturlash tilida fizik masalalarni hisoblash.
Men kurs ishimni tayyorlashda C# dasturlash tilining Windows forms oynasidan
foydalandim. Unda quyidagi elementlar ishlatildi:
 Label — formaga matn kiritish imkoniyatini beradi.
 TextBox—bu matn kiritishda ishlatiladi.
 Button — bu element tugma vazifasini bajaradi. Buni bosganimizda
qandaydir amal bajariladi.
17

$ TabControl — daftardagi ajratgichlar yoki fayl kabinetidagi papkalar to'plamidagi teglarga o'xshash bir nechta yorliqlarni ko'rsatish uchun ishlatiladi. Ushbu dasturimda fizikani 5ta bo’limidan birini tanlab KIRISH tugmasi bosilsa,o’sha bo’limga oid ba’zi masalalarni ishlasa bo’ladigan boshqa forma ochiladi. Dasturimni birinchi qismi C#dagi matni: using System; using System.Collections.Generic; using System.Drawing; using System.Windows.Forms; namespace kurs_ishi_Abduganiyeva { /// < summary > /// Description of MainForm. /// < /summary > public partial class MainForm : Form { public MainForm () { InitializeComponent (); BackgroundImage= Image . FromFile ( @"d:\Malikaxon\fizika1.jpg" ); } void Button1Click ( object sender, EventArgs e) { 18$ $Mexanika a= new Mexanika (); a. Show (); } void Button2Click ( object sender, EventArgs e) { MKN b= new MKN (); b. Show (); } void Button3Click ( object sender, EventArgs e) { Elektr_va_magnetizm c= new Elektr_va_magnetizm (); c. Show (); } void Button4Click ( object sender, EventArgs e) { Optika d= new Optika (); d. Show (); } void Button5Click ( object sender, EventArgs e) { Atom_va_yadro g= new Atom_va_yadro (); g. Show (); } } } 19$ $Bo’limlardan birinchisini ya’ni Mexanikani tanlab KIRISH tugmasi bosilganda quyidagi yangi forma ochiladi C#dagi matni: using System; using System.Drawing; using System.Windows.Forms; namespace kurs_ishi_Abduganiyeva { /// < summary > /// Description of Mexanika. /// < /summary > public partial class Mexanika : Form { public Mexanika () { InitializeComponent (); tabPage1 .Text= "Tezlikni hisoblash" ; tabPage1 .BackgroundImage= Image . FromFile ( @"d:\rasm1.jpg" ); tabPage2 .Text= "Kuchni hisoblash" ; 20$ $tabPage2 .BackgroundImage= Image . FromFile ( @"d:\rasm2.jpg" ); tabPage3 .Text= "Maksimal ko'tarilish balandligini hisoblash" ; tabPage3 .BackgroundImage= Image . FromFile ( @"d:\rasm4.jpg" ); } void Button1Click ( object sender, EventArgs e) { textBox3 .Text= Convert . ToString ( double . Parse ( textBox1 .Text)/ double . Parse ( textBox2 .Text)); } void Button2Click ( object sender, EventArgs e) { textBox6 .Text= Convert . ToString ( double . Parse ( textBox4 .Text)* double . Pa rse ( textBox5 .Text)); } void Button3Click ( object sender, EventArgs e) { double g= 9.81 ; textBox9 .Text= Convert . ToString (( Math . Pow ( double . Parse ( textBox7 .Text ), 2 ) * Math . Pow ( Math . Sin ( double . Parse ( textBox8 .Text)), 2 ) )/ 2 *g); } } } 21$

bu formada mexanika bo’limining tezlik, kuch hamda maksimal ko’tarilish
balandligini hisoblovchi dastur joy olgan. Berilgan kattaliklar to’g’risidagi
Textbox ga biror masala shartidagi qiymatlar yozilib, Hisoblash tugmasi bosilsa
dastur yuqorida ko’rsatilgan kattaliklarni hisoblab beradi.

Dasturimni ikkinchi qismi
C# dagi matni:
using System;
using System.Drawing;
using System.Windows.Forms;
22

$namespace kurs_ishi_Abduganiyeva { /// < summary > /// Description of MKN. /// < /summary > public partial class MKN : Form { public MKN () { InitializeComponent (); tabPage1 .Text= "MKN ning asosiy tenglamasini hisoblash" ; tabPage1 .BackgroundImage= Image . FromFile ( @"d:\rasm3.jpg" ); tabPage2 .Text= "Zichlikni hisoblash" ; tabPage2 .BackgroundImage= Image . FromFile ( @"d:\Malikaxon\ mkn.jpg" ); tabPage3 .Text= "O'rtacha kinetik energiyani hisoblash" ; tabPage3 .BackgroundImage= Image . FromFile ( @"d:\Malikaxon\ mkn2.jpg" ); } void Button1Click ( object sender, EventArgs e) { textBox3 .Text= Convert . ToString ( double . Parse ( textBox1 .Text)* Math . Pow ( double . Parse ( textBox2 .Text), 2 )/ 3 ); } void Button2Click ( object sender, EventArgs e) { 23$

textBox6 .Text= Convert . ToString ( double . Parse ( textBox4 .Text)/
( double . Parse ( textBox5 .Text)));
}
void Button3Click ( object sender, EventArgs e)
{
textBox9 .Text= Convert . ToString ( double . Parse ( textBox8 .Text)* Math . Pow
( double . Parse ( textBox7 .Text), 2 )/ 2 );
}
}
}
bu dastur qismida fizikaning ikkinchi bo’limi molekulyar fizikaga oid MKN ning
asosiy tenglamasi,zichlik,o’rtacha kinetik energiyani hisoblashga yo’naltirilgan.
24

Dasturimni uchinchi qismi
C# dagi matni:
using System;
using System.Drawing;
using System.Windows.Forms;
namespace kurs_ishi_Abduganiyeva
25

${ /// < summary > /// Description of Elektr_va_magnetizm. /// < /summary > public partial class Elektr_va_magnetizm : Form { public Elektr_va_magnetizm () { InitializeComponent (); tabPage1 .Text= "Vakuum uchun Kulon qonuni" ; tabPage1 .BackgroundImage= Image . FromFile ( @"d:\Malikaxon\ elektr.jpeg" ); tabPage2 .Text= "Zaryad sirt zichligi" ; tabPage2 .BackgroundImage= Image . FromFile ( @"d:\Malikaxon\ elektr2.jpg" ); tabPage3 .Text= "Nuqtaviy zaryadning potensiali" ; tabPage3 .BackgroundImage= Image . FromFile ( @"d:\Malikaxon\ elektr3.jpg" ); } void Button1Click ( object sender, EventArgs e) { double h= 8.85 * Math . Pow ( 10 ,- 12 ); textBox10 .Text= Convert . ToString (( double . Parse ( textBox1 .Text)* double . Parse ( textBox2 .Text))/ ( 4 * Math . PI *h* Math . Pow ( double . Parse ( textBox3 .Text ), 2 ))); } void Button2Click ( object sender, EventArgs e) { 26$

textBox6 .Text= Convert . ToString (( double . Parse ( textBox4 .Text)/
double . Parse ( textBox5 .Text)));
}
void Button3Click ( object sender, EventArgs e)
{
double k= 9 * Math . Pow ( 10 , 9 );
textBox9 .Text= Convert . ToString ((k* double . Parse ( textBox7 .Text))/
double . Parse ( textBox8 .Text));
}
}
}
ushbu qismida fizikaning elektr va magnetizm bo’limining vakuum uchun Kulon
qonunini, zaryadning sirt zichligi,nuqtaviy zaryadning potensialini hisoblaydigan
masalalarga mo’ljallangan.
27

$Dasturimni to’rtinchi qismi C# dagi matni: using System; using System.Drawing; using System.Windows.Forms; namespace kurs_ishi_Abduganiyeva { /// < summary > /// Description of Optika. /// < /summary > public partial class Optika : Form { public Optika () { InitializeComponent (); tabPage1 .Text= "Yorug'likning muhitdagi tezligi" ; tabPage1 .BackgroundImage= Image . FromFile ( @"d:\Malikaxon\ 28$ $optika.jpg" ); tabPage2 .Text= "Yorug'likning to'lqin uzunligi" ; tabPage2 .BackgroundImage= Image . FromFile ( @"d:\Malikaxon\ optika2.jpg" ); tabPage3 .Text= "Yorug'lik kuchi" ; tabPage3 .BackgroundImage= Image . FromFile ( @"d:\rasm5.jpg" ); } void Button1Click ( object sender, EventArgs e) { double c= 3 * Math . Pow ( 10 , 8 ); textBox2 .Text= Convert . ToString (c/ double . Parse ( textBox1 .Text)); } void Button2Click ( object sender, EventArgs e) { textBox6 .Text= Convert . ToString ( double . Parse ( textBox4 .Text)* double . Pa rse ( textBox5 .Text)); } void Button3Click ( object sender, EventArgs e) { textBox9 .Text= Convert . ToString ( double . Parse ( textBox7 .Text)/ double . Parse ( textBox8 .Text)); } } } bu qismida optika bo’limining yorug’lik muhitdagi tezligi, to’lqin uzunligi, yorug’lik kuchini hisoblovchi masalalarga doir. 29$

Dasturimni beshinchi qismi
C# dagi matni:
using System;
using System.Drawing;
using System.Windows.Forms;
30

$namespace kurs_ishi_Abduganiyeva { /// < summary > /// Description of Atom_va_yadro. /// < /summary > public partial class Atom_va_yadro : Form { public Atom_va_yadro () { InitializeComponent (); tabPage1 .Text= "Nurlanish chastotasi" ; tabPage1 .BackgroundImage= Image . FromFile ( @"d:\Malikaxon\ atom.jpg" ); tabPage2 .Text= "Kvant energiyasi" ; tabPage2 .BackgroundImage= Image . FromFile ( @"d:\Malikaxon\ atom3.jpg" ); } void Button1Click ( object sender, EventArgs e) { double h= 6.62 * Math . Pow ( 10 ,- 34 ); textBox3 .Text= Convert . ToString (( double . Parse ( textBox1 .Text)- double . Parse ( textBox2 .Text))/h); } void Button2Click ( object sender, EventArgs e) { double h= 6.62 * Math . Pow ( 10 ,- 34 ); double c= 3 * Math . Pow ( 10 , 8 ); 31$

textBox5 .Text= Convert . ToString ((h*c)/ double . Parse ( textBox4 .Text));
}
}
}
bu qismida fizikaning atom va yadro fizikasidagi nurlanish chastotasi, Kvant
energiyasini hisoblovchi masalalrga doir.

32

Xulosa.
Men ushbu dasturni tuzishda fizikadagi ko’nikmalardan foydalandim, hamda
Windows forms oynasidan kengroq foydalanishni o’rgandim. Ko’proq bir nechta
formalar bilan ishladim. Bitta formada qilinadigan ishni bir nechta formada
qilishga harakat qildim va bu ozgina vaqtni ko’proq oldi. Ma’lum bir qismlari
o’chib ketganda ortga qaytarishni bila olmay, bir necha marta dasturni qaytadan
tuzdim. Bu dastur yuqorida ta’kidlangan fizik kattaliklarni topishga doir
masalalarni hisoblash uchun xizmat qiladi. Bilamizki, fizikada formulalar juda
ko’p, hammasini ham hisoblaydigan dastur yaratish uchun juda ko’p vaqt kerak.
Shuning uchun har bir bo’limdan ba’zi kattaliklarni hisoblab beruvchi dastur
tuzdim, hamda dasturni har bir oynasiga o’sha fizik kattalikni formulasi,
formuladagi kattaliklar, doimiylar nomi ko’rsatib o’tilgan.
33

Foydalanilgan adabiyotlar ro’yhati.
1. Carlie Watson-C#, "Lori" Nashriyoti, Moskva, 2005.
2. Uilyams-Microsoft ASP.NET 2.0 C# 2005-da professionallar uchun misollar
bilan, Moskva, 2006.
3. Matthew MacDonald - Beginning ASP.NET 3.5 in C# 2008: From Novice to
Professional, Second Edition, 2007
4. Matthew MacDonald and Mario Szpuszta - Pro ASP.NET 3.5 in C# 2008,
Second Edition, 2007
http:// metanit.com
http://wikipedia.org
http://www.citforum.ru
http://www.intuit.ru
http://www.codenet.ru
http://www.microsoft.com
http://www.asp.net
34

Sotib olish

Dokument ma'lumotlari

Sotuvchi

C# dasturlash tilida Fizik masalalarni yechishga doir dastur yaratish

O'xshash dokumentlar