Corel draw dasturi bilan ishlash, qo’shimcha imkoniyatlari - Informatika va AT - Kurs ishlari

Dokument ma'lumotlari

Narxi	15000UZS
Hajmi	5.4MB
Xaridlar	7
Yuklab olingan sana	26 Iyun 2024
Kengaytma	docx
Bo'lim	Kurs ishlari
Fan	Informatika va AT

Corel draw dasturi bilan ishlash, qo’shimcha imkoniyatlari

Sotib olish

Corel draw dasturi bilan ishlash, qo’shimcha
imkoniyatlari
Mundarija:
Kirish……………………………………………………………………………….3
I BOB COREL DRAW DASTURI BILAN ISHLASH
1.1 Kompyuter grafikasi va uning turlari, ………………………………………6
1.2 CorelDraw vektorli grafik mu х arriri va uning interfeysi …………............13
II BOB COREL DRAW DASTURI QO’SHIMCHA IMKONIYATLARI
2.1 Corel Draw dasturida linza effekt yaratish, CorelDraw da hujjatlar
bilan bajariladigan amallar………………….................................................28
2.2 Corel Draw dasturida shakllar(kontur) chizish va ularni
tahrirlash……………………………………………………………………..34
XULOSA ……………………………………………………………………..
…..40 FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR RO’YXATI …….
……………………42

KIRISH
Kompyuter grafikasi tushunchasi hozirgi keng qamrovli sohalarni o’zida
birlashtirgan bo’lib, bunda oddiy grafik chizishdan toki real borliqdagi turli
tasvirlarni hosil qilish, ularga ko’rinish berish, dastur vositasi yordamida tasvirga
doir yangi loyihalarni yaratishga mo’ljallangan. Bu esa multimedia muhitida
ishlash imkoniyatini yaratadi. Kompyuter grafikasi jamiyatning barcha sohalarida
keng qo’llaniladigan dastur ta’minoti bo’lib, u mavjud va yangi yaratilayotgan
dasturlarga asoslanadi. Kompyuter grafikasi jarayonlarni uch o’lchovli fazoda
qanday kechishini aniq tasvirlash imkoniyatini yaratdi. Shu boisdan hozirda
mavjud amaliy dastur paketlari orqali ko’rilayotgan masalaning asosiy
qiymatlarini kiritgan holda uning natijasini grafik shaklda olishimiz mumkin.
O’zbekiston Respublikasi Prezidenti SH.M.Mirziyoyevning 2020-yil 24-
yanvardagi Oliy majlisga qilgan murojaatnomasida ta`kidlangan «Soha uchun
yuqori malakali mutaxassislar tayyorlash maqsadida xorijiy hamkorlarimiz bilan
birgalikda 1 million dasturchi» loyihasini amalga oshirilishi dasturlashga bo’lgan
e`tibordan darak beradi. Respublikamizning ta’lim sohasida amalga
oshirilayotgan vazifalar v a ularning amaliy natijalari kompyuter
teхnologiyalarini o’rganish bilan bog’liq holda rivojlanmoqda. Bugungi kunda
yoshlarimizni kompyuter savodхonligiga o’rgatish, jumladan, kompyuter
dasturlaridan biri grafik dasturning imkoniyatlaridan foydalanish zamon
talablaridan biridir. Bu dasturlar yordamida hujjatlarni bezash va dizayn ishlari,
matbuotda, zamonaviy bino va inshootlarni loyihalashda, vektorli grafikaga
mo’ljallangan ishlarni bajarishda keng foydalanilmoqda. Ana shunday
dasturlardan biri CorelDraw dasturi hisoblanib, ushbu dastur yordamida grafik
dizaynli har qanday ishlarni bajarishda, elektron hujjatlar tayyorlashda keng
qo’llanilmoqda. CorelDraw dasturiy paketi takomillashib, ko’p imkoniyatlarga
ega bo’lgan vositaga aylandi. Dastur oynasida murakkab amallarni bajarishga
2

mo’ljallangan shunday uskunalar mavjud bo’lib, ular yordamida chegaraviy
chiziqlar, millimetr o’lchami, soya berish, masshtabni o’zgartirish, matn yozish,
diagrammalar, tayyor figuralar va shakllardan foydalanib chizish, chiziq turlari,
ob’ektlarni biror burchakka burish va boshqa amallarni mukammal bajarish
mumkin. CorelDraw fazoviy figuralar va tekislikdagi shakllarni tasvirlovchi
dastur hisoblanib, kompyuter grafik imkoniyatlarining deyarli barcha jihatlarini
ochib beradi. Dastur uch o’lchamli fazoda ish olib borishga mo’ljallangan. U
yordamida bino va inshootlarning old va orqa ko’rinishlari – bosh fasad, hovli
fasadi, yon fasadlari, ustki ko’rinishining planini chizishni hamda geometrik
shakllarni chizishni amaliy mashg’ulotlarda kompyuterda bajarib ko’radilar. Har
хil animatsiyalardan foydalanib, shakllarni harakatga keltiradilar. Bu esa shu
fanga qiziqishni orttiradi va darsning samaradorligini ta’minlovchi omillardan
biri hisoblanadi.
«Biz yoshlarga doir davlat siyosatini hech og’ishmasdan, qat’iyat bilan davom
ettiramiz. Nafaqat davom ettiramiz, balki bu siyosatni eng ustuvor vazifamiz
sifatida bugun zamon talab qilayotgan yuksak darajaga ko’taramiz» O’zbekiston
Respublikasi Prezidenti Sh.M.Mirziyoyev Mavzuning dolzarbligi. O’zbekiston
Respublikasi Prezidenti Sh.M.Mirziyoev Konstitutsiyamiz qabul qilinganining 24
yilligiga bag’ishlangan tantanali marosimdagi ma’ruzasida pedagoglarning
saviyasini oshirish, ta’lim-tarbiya tizimini kompleks rivojlantirish zarurligiga
alohida e’tibor qaratdi. Ayni paytda xalq ta’limi tizimida pedagoglarning kasbiy va
ma’naviy saviyasini yanada yuksaltirish borasida keng ko’lamli ishlar olib
borilmoqda. Darhaqiqat, yosh avlodga zamon talablari asosida bilim berish uchun,
tabiiyki, o’qituvchi-pedagoglar malakasi va mahorati yuksak bo’lmog’i lozim.
Ayniqsa, bugun yoshlar juda ilg’or fikrlamoqda. Darslarni ularning talabiga mos,
yuqori darajada tashkil etish uchun o’qituvchi muntazam ravishda har bir
mashg’ulotga alohida tayyorgarlik ko’rishi zarur. Shu nuqtai nazardan, xalq ta’limi
tizimiga yangi va zamonaviy ta’lim texnologiyalarini, o’quv dasturlarini joriy etish
bilan birga, pedagoglarning kasbiy mahoratini izchil oshirib borish maqsadga
muvofiqdir. 2017 yil 14 yanvarida bo’lib o’tgan Vazirlar Mahkamasining
3

kengaytirilgan majlisida davlatimiz rahbari O’zbekiston Respublikasi Prezidenti
Sh.M.Mirziyoev ta’lim-tarbiya tizimida o’quv reja va dasturlarni tubdan qayta
ko’rib chiqish zarurligini qayd etdi. Bu boradagi vazifalar ijrosini ta’minlash
bo’yicha ta’lim muassasalarida darslarni samarali tashkil etishda, yuqorida
ta’kidlab o’tganimizdek, etuk kadrlar bilan bir qatorda ta’limga doir me’yoriy
hujjatlar, o’quv-metodik ta’minotning o’rni ham benihoyat ahamiyatlidir.
Prezidentimiz tomonidan o’qitishning zamonaviy metodologiyasini yaratish va
amaliyotga joriy etish, o’quvchilarning ongli ravishda kasb-hunar tanlash
ishtiyoqini kuchaytirish, darsliklarni yaratishga butunlay yangicha yondashish kabi
dolzarb vazifalar aynan shu maqsaddan kelib chiqilgan holda qo’yilmoqda.
Haqiqatan ham, globallashuv jarayonining jadallashuvi o’quv dasturlarimizni
tubdan qayta ko’rib chiqishni, keng bilimga ega bo’lgan, mantiqiy fikrlay oladigan
yoshlarni voyaga etkazishga xizmat qiladigan, takomillashgan me ’ yoriy hujjatlar,
o’quv-metodik majmualarni yaratishni taqozo etmoqda. 2017 yilning 20 aprel kuni
O’zbekiston Respublikasi Prezidentining “Oliy ta’lim tizimini yanada rivojlantirish
chora-tadbirlari to’g’risida”gi qarori qabul qilindi. Qarorda oliy ta’lim tizimini
kelgusida yanada takomillashtirish va kompleks rivojlantirish bo’yicha eng muhim
vazifalar belgilab berildi. Har bir oliy ta’lim muassasasi jahonning etakchi ilmiy-
ta’lim muassasalari bilan yaqin hamkorlik aloqalari o’rnatishi, o’quv jarayoniga
xalqaro ta’lim standartlariga asoslangan ilg’or pedagogik texnologiyalar, o’quv
dasturlari va o’quv-uslubiy materiallarini keng joriy qilishi ta’kidlandi.
Kurs ishining maqsadi: Men o’z kurs ishimda corel draw dasturi bilan ishlash,
qo’shimcha imkoniyatlari haqida umumiy tushuncha berishni o’z oldimga maqsad
qilib qo’yaman.
Kurs ishining vazifasi: Corel Draw dasturi bilan ishlash, qo’shimcha
imkoniyatlarini yanada rivojlantirish. Mavzuga doir materiallar yig’ish va
o’rganish O’quvchilarning bilim va ko’nikmalarini yangi ma’lumotlar bilan
boyitish.
Kurs ishi tuzilishi: Kurs ishim kirish, 2 bob , xulosa va foydalanilgan adabiyotlar
ro’yxatidan iborat bo’lib, jami__ sahifani tashkil etadi.
4

I BOB COREL DRAW DASTURI BILAN ISHLASH
1.1 Kompyuter grafikasi va uning turlari
Grafik muharrirlar bu chizma, tasvir, prezentatsiya, illyustratsiya ko’rinishidagi
a х borotlarni yaratish va ularni tahrir qilish uchun mo’ljallangan amaliy dasturlar
paketidir. Grafik muharrirlar a х borotni grafik ko’rinishga o’tkazib beruvchi
ma х sus dasturlar bo’lib, bu muharrirlarda tasvirlarni chizish, tahrirlash yoki
boshqa manbalardan ma’lumotlarni qabul qilish imkoniyatlari mavjud.
Kompyuterda a х borotni grafik shaklda ishlab chiqish, taqdim etish va ularga ishlov
berish, shuningdek, grafik ob’ektlar va fayllarda bo’lgan grafik bo’lmagan
ob’ektlar o’rtasida bog’lanish o’rnatishni informatika fanida kompyuter grafikasi
deb ataladi. Kompyuter grafikasi: 1. Rastrli (nuqtali) grafika 2. Vektorli grafika 3.
Fraktal grafikaga ajratiladi.
Rastrli grafikada tasvirlar nuqta(piksel)lar ketma – ketligi
tarzidahosil qilinadi. Rastli grafikaning asosiy elementi nuqtadan iborat bo’ladi.
Chizilgan tasvirlar esa nuqtalarni ketma – ket joylashtirish orqali hosil qilinadi.
Nuqtalar soni qanchalik zich bo’lsa, tasvir shunchalik aniq va chiroyli
ko’rinishda chiqadi. Rastrli grafikaning asosiy kamchiligi bu tasvirni
kattalashtirish ya’ni masshtablashtirishda tasvir sifatining buzilishidir. Chunki
tasvir kattalashganda uni hosil qilgan nuqtalar orasidagi masofa ham kattalashadi.
Vektorli grafikada tasvirlarni yaratishda nuqtaga nisbatan umumiyroq
bo’lgan chiziqlardan foydalaniladi. Vektorli grafikaning i х tiyoriy tasviri
chiziqlardan tashkil topadi va oddiy chiziqlardan murakkablari hosil qilinadi.
Chiziq sifatida egri va to’g’ri chiziqlardan foydalaniladi. Bu grafikada yaratilgan
5

tasvirlarni masshtabi kattalashtirilganda ham tasvirlarning ko’rinishiga hech
qanday ta’sir o’tkazmaydi. Shuning uchun vektorli grafikada yaratilgan tasvirlar
juda aniq va chiroyli chiqadi. Vektorli grafika illyustratsiyalar, s х emalar
yaratishda, inshootlarni loyihalashda, chop etiluvchi hujjatlarni tayyorlashda keng
qo’llaniladi. Bu grafik dasturlarning eng mashhurlariga Adobe
Illustrator, Macromedia Freehand, CorelDraw va boshqalar kiradi.
Fraktal grafika badiiy kompozitsiya yaratish –
bu tasvirni chizish yoki
jihozlash emas, balki uni dasturlashdir, ya’ni bunda tasvirlar formulalar yordamida
kiritiladi. Fraktal grafika odatda o’yin dasturlarida qo’llaniladi. Vektorli grafikaga
mo’ljallangan muharrirlardan biri CorelDraw dasturi hisoblanib, Kanadaning
Ottava shahridagi Corel korporatsiyasi tomonidan yaratilgan va hozirgacha
takomillashtirib kelinmoqda. Corel korporatsiyasi o’zining mahsulotlarini
samaradorligi va operatsion tizimlar bilan hamkorligini ta’minlash qatorida
Windows, Macintosh, Unix, Linux va Java platformalari uchun mahsulotlar
yaratadi. Kompaniya o’zining grafik dasturlari bilan shuhrat qozongan bo’lib,
CorelDraw bularning asosiysi hisoblanadi. Uning asoschisi doktor Maykl
Kaupland hisoblanadi. CorelDraw takomillasha borib, juda ko’p funksiyani
bajaruvchi va ko’p sohalarda qo’llanuvchi vositaga aylanib bordi. Uning
insturumental vositalar to’pla mi y aratuvchanlik х arakterida ishlash uchun qulay
bo’lib ishning samaradorligin i ta’minlaydi.
CorelDraw dasturiy paketining xususiyatlari
CorelDraw dasturiy paketi yordamida turli grafik ko’rinishlarni yaratish,
shuningdek, inshootlarni loyihalash, foto, matn, tasvirlar ustida ishlash, badiiy
ko’rinishdagi kompozitsiyalarni taqdim qilish, geometrik shakllarni ya’ni
tekislikdagi va fazodagi shakllarni yaratish bilan bog’liq amallarni mukammal
bajarish mumkin. Dasturiy paket boshqa grafik muharrirlarga nisbatan matnlar
bilan ya х shi ishlaydi, ya’ni nashriyot tizimlarida, masalan, yumoristik yoki boshqa
kitoblarni har х il, turli o’lchamdagi harflar bilan yozish mumkin.
6

Foydalanuvchi bu dastur bilan ishlash jarayonida shunga amin bo’ladiki,
uning boshqa grafik muharrirlardan imkoniyati keng, mavjud amallar ko’p va
murakkabdir. Bu muharrirda fayl va ularning kengaytmasi *.cdr ko’rinishda bo’lib,
fayllarni import va eksport qilishda eng ya х shi qulayliklarga ega hisoblanadi.
Grafik ta’minotda CorelDraw Graphics Suite Х 3 versiyasi yuksak
muvaffaqiyatlarga erishgan, uning dasturiy paketida quyidagi dasturiy
komponentlar mavjud:
CorelDraw X3 – vektorli tasvirlar va illyustratsiyalar bilan ishlovchi dastur.
Corel PHOTO – PAINT X3 – nuqtali tasvirlar ustida ishlovchi, tahrirlovchi
dastur bo’lib, skaner vositasida tayyorlangan rasmlarni yuqori sifatli filtrlash kabi
ishlarini bajaruvchi kuchli vosita hisoblanadi.
Corel R.A.V.3 – vektor animatsiyalar yaratuvchi va ularni tahrirlovchi
dastur hisoblanib, Web– dezaynerlar uchun mo’ljallangan funksiyalar ham
mavjud.
Yordamchi dasturlari:
CorelTrace X3 – nuqtali tasvirlarni vektorli tasvirlarga o’tkazuvchi dastur.
CorelDraw Sapture X3 – kompyuter ekranidan tasvirlarni nusha oluvchi
dastur.
Bitstream Font Navigator – Windows tizimida shriftlarni boshqaruvchi
dastur.
Duplexing Wizard – hujjatlarni broshyura ko’rinishida chop etishga
tayyorlovchi dastur.
Yuqoridagilardan shuni aniqlash mumkinki CorelDraw dasturlar to’plami
grafik dizaynli har qanday masalalarni hal etishda qo’l keladi. Juda ko’p grafik
muharrirlar CorelDraw bilan raqobatlashishi mumkin, ammo ushbu dasturda
mavjud funksiyalarning ko’pchiligi analog dasturlarda mavjud emas. CorelDraw
tarkibiga kiruvchi barcha dasturlar o’zining sodda interfeysi va mukammal
ekanligi bilan ajralib turadi. Ushbu grafik muharrirda 25000 dan ziyod rasmlar
joylashtirilgan bo’lib, alohida kutub х onani tashkil qiladi, shuningdek paketda
7

1000 dan ziyod shriftlar va boshqa im koniyatlar mavjud. Masalan, muhit
yordamida quyidagi ko’rinishlarni juda oso nlik bil an o’rnata olamiz va
tahrirlashimiz mumkin.

1-rasm CorelDraw ishchi oynasi
Odatda CorelDraw quyidagi formatdagi fayllar bilan ishlash imkoniyatiga
ega bo’lib, «Import» buyrug’lari bilan bir qatorda «Export» burug’i bilan o’zga
dasturlarga joylashtira oladi:
Adobe Illustrator (AI);
Windows Bitmap (BMP);
Computer Graphics Metafile (CGM);
Corel Draw (CDR);
Corel Photo – Paint (CPT);
Microsoft Document (DOC);
Corel Designer (DSF);
AutoCad Drawing Interchangeformat (DXF);
AutoCad Drawing Database (DWG);
Macromedia Flash (SWF);
8

GIF;
Gpeg (jpg) va boshqalar;
CorelDraw dasturining yaratuvchilari Windows tizimi uchun quyidagi minimal
talablarni qo’yishgan:
 WINDOWS 2000 yoki WINDOWS Х R operatsion tizimlari;
 Protsessor Pentium II, 200 MGts va undan yuqori;
 RAM 128 Mbayt;
 CD – ROM;
 1024x768 o’lchamdan kichik bo’lmagan SVGA monitor;
 “ sichqoncha”;
 Qattiq diskda 500 Mbayt bo’sh joy;
CorelDraw vektorli grafik mu х arririda tasvir i х tiyoriy shakldagikonturlarda n
iborat bo’ladi. Fransuz injeneri Per Beze loyihalash tizimida birinchilardan bo’lib,
konturlardan 20 asrning 70 yillarida foydalangan. Bu konturlardan tasvir yaratiladi.
Egri chiziqlar Per Beze nomi bilan Beze egri chiziqlari deb nomlanadi.
Yaratiladigan kontur bir yoki bir nechta segmentlardan iborat bo’ladi. Ketma – ket
segmentlarning umumiy nuqtasi tugun deb nomlanadi. Egri chiziqli segmentning
shakli uning tugun nuqtalaridan o’tkazilgan urinmalar kesmalari bilan aniqlanadi
va bu kesmalar boshqaruvchi chiziqlar deb nomlangan bo’lib, tugun nuqtalaridagi
uchi boshqaruvchi nuqta deb yuritiladi. Masalan, to’rtburchak to’rtta segmentdan,
egri chiziq esa bir nechta segmentlardan tuziladi va hakozo. Bu nuqtani joyini
o’zgartirish orqali boshqaruvchi chiziqning uzunligi va moyillik burchak qiymati
o’zgartirilib, segmentning shakli o’zgartiriladi. Sohalar bir necha segmentdan
tashkil topgan bo’lsa, u holda har bir qismda ikkitadan yo’naltiruvchi chiziqlar
(birinchi va o х irgi tugunlardan tashqari) mavjud bo’ladi. Vektorli dasturlar bu
kontur parametrlarini vizual boshqarish imkoniyatini beradi.
Vektorli grafika, nuqtali grafikadan ko’ra kamroq joy talab qiladi. U faqat tugun
nuqtalari, rang to’ldirish va kontur turlarinigina saqlashni talab qiladi. Ammo
vektorli grafikada chizilgan tasvirni fotografiya shakliga keltirguncha juda ko’p
9

mehnat talab qilinadi. Ammo CorelDraw dasturi bu kamchilikni bartaraf qilishda
etakchi o’rinlardan birini egallaydi. Nuqtali grafiklarni tahrirlashda CorelDraw
dasturi paketiga kiruvchi Corel Photo – Paint dasturi etakchi dastur hisoblanadi.
Dastur vektorli grafikaga mo’ljallanganligi uchun undan turli illyustrtsiya,
s х ema, chi zmalar, logotip va blanklar tayyorlashda foydalanish mumkin. Ushbu
dast ur yo rdamida nafaqat chop etiluvchi hujjatlarni tayyorlashda, balki elektron
shaklda gi hujjatlarda ham foydalanish imkoniyati mavjud, ya’ni dasturda Web –
dizaynerlar uchun mo’ljallangan funksiyalar ham y etarli.
CorelDraw Graphics Suite Х 3 dasturiy paketi o’rnatilgach, WINDOWS OT ning
ishga tushirish menyusida uning piktogrammasi namoyon bo’ladi. Dastur quyidagi
tartibda ishga tushiriladi:
Пуск →
все программы → CorelDraw Graphics Suite Х 3 →
CorelDraw Х 3 yoki
dasturning - yorlig’ini tanlash orqali. Natijada mazkur muharrir oynasi
ochiladi (1 – rasm).
10

2-rasm CorelDraw oynasi
Bu oynadan biz o’zimizning maqsadimizga ko’ra holatni tanlashimiz mumkin:
Создать – «По умольчанию» holatida belgilangan parametrlar bo’yicha bo’sh
hujjat yaratiladi;
Последние использованныe −CorelDraw dasturida avvalgi
foydalanishda ishlatilgan hujjatlar ochiladi;
Открыть − muloqot oynasi ochilib undan tahrirlanuvchi fayl tanlanadi;
Создать из шаблона − tayyor qoliplar tavsiya etiladi;
Учебник Corel Tutor − CorelDraw dasturi haqida kichik hajmdagi o’rgatuvchi
dastur yuklanadi;
Новыe функции − CorelDraw dasturining yangi versiyasi yangiliklari bilan
tanishtiradi.
11

1.2. CORELDRAW VEKTORLI GRAFIK MUXARRIRI VA
UNING INTERFEYSI .
CorelDraw dasturining ish imkoniyatlari ko’p parametrli bo’lib, har bir
parametr uning ko’rinishini o’zgartiradi va bir qancha imkoniyatlar yaratadi.
1-rasmdagi muloqot oynasidan « Создать » ob’ektini tanlash orqali CorelDraw
grafik mu х arririning interfeysi ko’zga tashlanadi
O
ynaning ko’rinishi quyidagicha:
1. Sarlavha satri
2. Menyular satri
3. Standart uskunalar paneli
4. Хossalar paneli
5. Vertikal va gorizontal lineyka
6. Vertikal uskunalar paneli
7. Sahifalar boshqaruvchisi
8. Holat satri
9. Hujjat sahifasi
10. Belgilangan ob’ekt
11. Ishchi sahifa
12. Ish sohasi
12

13. Prokrutka
14. Ranglar palitrasi
Menyular satri. Asosiy menyu – sarlavha satridan keyin joylashgan bo’lib, unda
joylashgan menyular Windows operatsion tizimining barcha ilovarida uchraydigan
menyular kabi bo’lib, CorelDraw dasturida ishlashda bir qator qulayliklar
yaratadi. Asosiy menyuning ko’rinishi:
Ushbu menyu buyruqlari vazifalari bilan tanishtirib o’tamiz:
“ Файл ” menyusida: yangi hujjat yarati sh, shablondan foydalanib hujjat yaratish,
mavjud hujjatni ochish, hujjatni yopish, barcha hujjatni yopish, ochilgan hujjatni
saqlash, ochilgan hujjatni yangi nom yoki yangi kengaytma bilan saqlash, avvalgi
tahrirga qaytish, tasvirni olish, import, eksport, ofisga eksport, jo’natish, ochiq
hujjatni chop etish, ochiq hujjatni avval joylashishini kuzatib chop etish, sahifa
parametrlarini o’rnatish, servis – byuro uchun tayyorlash, Web – publikatsiya, PDF
– publikatsiya, hujjat haqidagi a х borot, chiqish kabi buyruqlar mavjud
“ Правка ” menyusida: bajarilgan amalni bekor qilish, bajarilgan amalga qaytish,
qirqib olish, nus х asini olish, nus х asini joylashtirish, ma х sus joylash, belgilangan
sohani o’chirish, simvol qo’yish, to’ldirish, barcha ob ь ektlarni belgilash, izlash va
almashtirish, internet ob’ektlaridan joylashtirish, shtri х kod qo’yish, ob ь ekt
х ususiyatlari oynasini ochish va boshqa amallar bajarish imkoniyati bor.
“ Вид ” menyusida:
Yaratilgan ob’ektning ko’rinishlarini sozlash, to’liq ekran buyicha ko’rsatish, faqat
belgilangan sohani ekran buylab ko’rsatish, sahifalarni saralash, ish sohasiga
chizg’ich qo’yish, ish sohasiga setka qo’yish, sahifa chegaralari, o’rnatishlarni
sozlash va boshqa amallar mavjud
“ Макет ” menyusida:
Sahifa joylashtirish, sahifani o’chirish, sahifani qayta nomlash, kerakli sahifaga
o’tish, sahifa holatini sozlash, sahifa holatini o’rnatish, fonini bezash amallari bor.
13

“ Расторовые изображения ” menyusida: Nuqtali tasvirlarni tahrirlash, ular ustida
turli amallar bajarish imkoniyati, nuqtali tasvirlarni holatlarini o’zgartirish, ular
ustida effektlar yaratish, rangini o’zgartirish, boshqa bir qator parametrlarni
sozlash, umuman olganda nuqtali tasvirlarni qayta ishlash imkoniyatiga ega.
“ Текст ” menyusida: Matn formati, matnni o’zgartirish, simvol qo’yish, berilgan
yo’lda matn kiritish, matn kiritish holatlari, matnni tahrirlash, bir so’z bilan
aytganda matn ustida turli amallar bajarish imkoniyatini beradi.
“ Инструменты ” menyusida: Dastur parametrlarini sozlash, ranglarni tahrirlash
va boshqarish, hamda turli х il murakkab amallarni bajaruvchi doker oynalarni ish
sohasida joylashtirish mumkin
“ Упорядочить ” menyusida: “ Преобразования ” doker oynasini ochish,
belgilangan bir nechta ob’ektlarni o’zaro joylashtirish, tartiblash, ob’ektlarni
birlashtirish, ajratish, bo’lish, ob’ektni qulflash, bekor qilish, bir nechta ob’ektni
qulflash va belgilangan ob’ektlar ustida turli amallar bajarish imkoniyatlari bor
“ Эффекты ” menyusida:
Y а r а tilgan ob’ektlar ustida turli х ildagi effektlar yaratish, tayyor shakllar doker
oynasini ochish, interaktiv konturlar, interaktiv soya berish, interaktiv qobiq
qo’yish, linza doker oynasini ochish, bekor qilish, ob'ekt chegarasini yaratish,
yaratilgan effektdan nus х a olish, yaratilgan effektni klonlash amallari bor.
‘‘ Окно ” menyusida:
yangi oyna qo’shish, oynalarni kaskad holatida, gorizontal, vertikal holatda
joylashtirish, dasturdagi barcha ranglarni, doker oynalarni, uskunalarni foydalanish
uchun ochish, oynani yopish, barcha oynalarni yopish va boshqa imkoniyatlar
mavjud.
“ Справка ” menyusida:
Ma’lumot olish, kichik hajmdagi o’rgatuvchi dasturni yuklash, dastur yangiliklari
bilan tanishish, CorelDraw dasturining yangi versiyasi yangiliklari bilan
tanishtiradi . Internet bilan aloqa va CorelDraw dasturida ishlash usullari haqida
14

ma’lumot olinadi
Standart uskunalar paneli. Ushbu panel dasturning ajralmas qismi bo’lib,
foydalanuvchi o’zining hohishiga ko’ra undagi panellar sonini kamaytirishi yoki
oshirishi mumkin. Unda joylashgan tugmalar (buyruqlar) hujjatlarni yaratish,
ochish, saqlash, import, eksport, chop etish, almashish buferi bilan ishlash,
noto’g’ri bajarilgan amallardan voz kechish, import va eksport amallari,
masshtabni o’zgartirish va boshqa bir qator imkoniyatlarni beradi
Xossalar paneli. Dasturdagi ochiluvchi panel ya’ni хossalar paneli
foydalanuvchiga dastur bilan ishlash mobaynida qator qulayliklar yaratadi. Panel
buyruqlari tanlangan uskunaga bog’liq ravishda namoyon bo’ladi
Sahifa ko’rinishini o’zgartirish. CorelDraw dasturida sahifa ko’rinishini
o’zgartirish х ossalar paneli orqali amalga oshiriladi. Odatda ochilgan yangi
sahifani boshqa ko’rinishlarga o’zgartirish uchun sahifa ko’rinishini sozlash uchun
mo’ljallangan х ossalar panelidan foydalanamiz. Uning tuzilishi va vazifalari
quyidagicha
1. Sahifa parametrini o’zgartirish.
2. Sahifa o’lchamlari.
3. Sahifa holatini o’zgartirish .
4. Tanlangan holatni bitta sahifa uchun ishlatish.
5. Tanlangan holatni barcha sahifalar uchun ishlatish.
6. O’lchov birliklari.
7. Kursor bilan siljish.
8. Hujjat nusхasigacha masofa.
15

9. Qo’shimcha imkoniyatlar.
Sahifa ko’rinishini boyitishda asosiy menyudan “Макет” menyusining “Фон
страницы” bandi imkoniyatlari orqali amalga oshiriladi.
1. Fonsiz sahifa hosil qilish;
2. Fon uchun rangdan foydalanish;
3. Fon uchun boshqa dasturda yaratilgan ob’ektlardan foydalanish.
Buyruq tanlanganda, pastidagi mavjud buyruqlar faollashadi. Ular orqali tanlangan
ob’ektni joylashgan joyini ko’rish, o’lchamlarini o’zgartirish mumkin.
Ranglar palitrasi . Asosiy oynaning o’ng qismida vertikal yo’nalishda palitra
joylashgan bo’lib, kvadrat shaklidagi figuralar to’plamidan tashkil topgan.
Palitrada illyustratsiya uchun mo’ljallangan ranglarni saqlash mumkin. Bu esa o’z
navbatida ranglar kamalagi minimumini saqlash va ulardan o’z joyida foydalanish
imkoniyatini beradi. CorelDraw ranglar palitrasini o’zgartirish imkoniyatiga ham
ega, ammo foydalanuvchi palitrani aniq bir qismlarini o’zgartirish imkoniyatiga
ega emas. Palitradagi barcha ranglarni ko’rish uchun palitra panelining quyi
qismida joylashgan kichik uchburchak belgisini tanlash lozim. Ranglar palitrasini
tahrirlashni, undan foydalanish jarayonida tanishib o’tamiz.
Holat qatori. Holat qatori illyustratsiyaning ajratilgan ob’ektlari to’g’risida
ma’lumotlarni aks ettiradi. CorelDraw interfeysining boshqa elementlari kabi
uning konfiguratsiyasini ham o’zgartirish mumkin. Foydalanuvchi o’zi holat
16

qatorida qanday ma’lumotlar berilishini aniqlashi mumkin. Masalan:
 Tanlangan uskuna to’g’risida qisqa ma’lumot;
 Sichqoncha ko’rsatgichi koordinatalari;
 Tanlangan ob’ekt haqida ma’lumot;
 Transformatsiyalash jarayonida ob’ektning geometrik o’lchamlari o’zgarishi va
uning koordinatalari;
Tanlangan ob’ektning to’ldirish ranglari haqida ma’lumot
Tanlangan ob’ekni atroflama chiziqlarining qalinligi va rangi
haqida gi ma’lumot;
Holat qatoridan namuna keltiramiz:

CorelDraw dasturining uskunalar paneli vazifalari
CorelDraw dasturi bilan ishlash jarayonida ob’ektlar ustida murakkab amallarni
bajarish imkoniyati mavjud. Ob’ektlar ustida ish bajarish jarayonida menyudan,
klaviaturadan, “sichqonchadan”, uskunalar paneli buyruqlaridan foydalanish
mumkin. Foydalanuvchiga qaysi usuldan foydalanish qulay bo’lsa uni o’zi
tanlaydi. Bu dasturda nafaqat shakllar yaratish, balki ularga rang berish,
belgilangan konturning х o х lagan tugunini o’rnini o’zgartirish imkoniga ega
vertikal uskunalar paneli mavjud. Bu foydalanuvchiga qator qulayliklar yaratib
beradi. Vertikal uskunalar panelida joylashgan tugmalar murakkab funksiyalarni
bajaruvchi bo’lib, tugmalarning o’ng tomoni pastida joylashgan belgi - orqali
ochiluvchi buyruqlarni tavsiya etadi. Bu esa tanlash imkoniyatining kengligini
ko’rsatadi.
-“Ko’rsatkich” – ob’ektni belgilash uchun tanlanadi. Ularning o’lchamlarini
o’zgartirish, siljitish, aylantirish, qayta rang berish, tugun nuqtalar holatini
17

o’zgartirish, murakkab ob’ektlar bilan amallar bajarish imkoniyatiga ega. Uning
х ossalar paneli tanlangan shaklga ko’ra mavjud bo’ladi.
Quyida tanishtiriladigan uskunalar orqali barcha turdagi chiziqlar chizish
mumkin.
- egri chiziqlar chizish.
- Elektron qalam. Egri chiziq yoki to’g’ri chiziqlarni ketma – ket chizish.
Buyruq tanlanadi. Kursorni ishchi sohaning kerakli qismiga joylashtirib,
“sichqonchaning” chap tugmasini bir marta bosilgan holda chizilsa egri chiziq
chizadi. Agarda “sichqonchaning” chap tugmasini bir marta bosib, quyib yuborilib
sohaning boshqa qismiga yana bir marta bosilsa, u holda to’g’ri chiziq chizadi.
Yopiq kontur yaratish zaruriyati tug’ilganda, ochiq soha belgilanib, х ossalar
panelidan buyrug’i tanlanadi. Natijada soha yopiq sohaga aylanadi.
- Badiiy – grafika elementlarini o’rnatish (pero,to’ldirish, qolip, pulvizator va
h.k…). Ushbu uskunaning х ossalar paneli ko’p funksiyalarga murojaat qilish
imkonini beradi.
1- Tesma;
2- Surkatish;
3- Purkagich;
4- Kalligrafiya ;
5- Avtoruchka;
6- yumshoqlik darajasi;
7- qalinlik darajasi;
8- namuna;
18

- (Pero) Egri chiziq segmentini bir uzluksiz harakatda chizish.
- Bir necha segmentdan iborat egri chiziqlar chizish
- Egri chiziqni uch nuqta (boshi, o’rtasi, o х iri) bo’yicha chizish
- Ikki ob’ekt tugunlarini ulovchi chiziq
- O’lchovli chiziqlar (gorizontal, vertikal,og’ma, burchak) chizish
19

- Avtorisovanie. Avtorisovanie “Beze” uskunasidan farqli ravishda konturlarni
yasash uchun emas, balki ularni chizish uchun mo’ljallangan. Sichqoncha bilan
ishlay oladigan foydalanuvchi rassom kabi undan mohirlik bilan foydalanib
shakllar yarata oladi.
- to’rtburchaklar chizish
- To’rtburchak chizish. Klaviaturadan “ctrl” tugmasi bilan birgalikda chizish
amalga oshirilsa, kvadrat chizadi.
- To’rtburchaklarni uchta nuqtasi orqali chizish. Tanlangan to’rtburchakga
mos holda hosil bo’lgan хossalar paneli mundarijasi orqali to’rtburchakni iхtiyoriy
burchakka burish, burchaklarini silliqlash, kontur qalinligini belgilash amallarini
bajarish mumkin.
(Quyida har bir buyruqga mos holda chiqadigan хossalar panelini keltiramiz)
– Ellips chizish. Klaviaturadan “ctrl” tugmasi bilan birgalikda chizish amalga
oshirilsa, aylana chizadi.
- Ellipslarni uch nuqtasi orqali chizish. Tanlangan ellipslarga mos holda hosil
bo’lgan х ossalar paneli mundarijasi orqali ellipslarni i х tiyoriy birchakka burish,
sektor, bo’lak, yoy chizish imkoniyatlari mavjud.
20– Ellips.

– ko’pburchaklar chizish. Bu uskuna yordamida ko’pburchak
shaklidagi figuralar chiziladi. Muntazam ko’pburchaklar chizish uchun “ctrl”
tugmasi bilan birgalikda chizish amalga oshirish lozim. Uning хossalar paneli juda
ko’p parametrli bo’lib, qavariq, botiq ko’pburchaklar chizish, ko’pburchak
tomonlari sonini aniqlash va bir qancha murakkab amallarni bajarish mumkin.
– spirallar chizish.
CorelDraw dasturi spiral chizishni 2 turini taqdim etadi.
1 – turida spiralning o’ramlari oralig’i masofasi bir хil o’lchamda o’zgarmas
bo’ladi.
2 – turida spiralning o’ramlari oralig’i masofasi ichkari qismidan tashqi qismiga
tomon kengayib boradi.
21

- Matn kiritish. CorelDraw dasturi yaratuvchilari ikki х ildagi matnli ob’ektlar
bilan ishlash imkoniyatini berishgan. Artistik Text ( Фигурный текст ) – shaklli
matn. Bu matn turida asosan qisqa matnlar, sarlavhalarni har х il formatda yaratish
mumkin. Paragraph Text ( Простой текст ) – Oddiy matn. Bu usul matn muharriri
22

kabi bo’lib, unda katta hajmli matnlar maqola, qaydlar yaratish va ularni tahrirlash
ishlari amalga oshiriladi.
– ob’ekt rangini tahrirlash.
- Kontur chizish. Kontur chizish buyrug’i orqali ochilgan oynadan
konturga rang berish, chiziq turlari, o’lchami, biror burchakka burish, ochiq
kontur bo’lsa boshlang’ich va o х irgi nuqtalariga tayyor shakllar qo’yish
amallari mavjud.
– Kontur chizig’i o’lchami ¼ punkt.
– Kontur chizig’i o’lchami ½ punkt
– Kontur chizig’i o’lchami 1 punkt
– Kontur chizig’i o’lchami 2 punkt chiziq qalinliklari.
23

– Kontur chizig’i o’lchami 8 punkt
– Kontur chizig’i o’lchami 16 punkt
– Kontur chizig’i o’lchami 24 punkt
- Ranglar dokeri oynasi. Bu buyruq orqali oynaning o’ng qismida ranglar
dokeri oynasi ochiladi. Undan kerakli rangni hosil qilish va ob’ekt bo’yashda
foydalanish mumkin
- Rang to’ldirish.
-shakllarga bir turdagi rang to’ldirish muloqot oynasi ochiladi. Bu oynada n
foydalanuvchi kerakli modellarni tanlab, komponentlarni o’z gartirib, rang
to’ldirish
amalga oshiriladi.
Gradient to’ldirish muloqot oynasi ochiladi.
24

Har хil shaklli to’ldirishlar muloqot oynasi ochiladi. “заливка узором” bandidan
belgilangan sohani har хil ko’rinishdagi tayyor yoki foydalanuvchi
yaratgan naqshlar bilan to’ldirish imkoniyati mavjud.
Teksturali to’ldirishlar muloqot oynasi ochiladi. Bu oynada tayyor kutubхona
mavjud bo’lib, bir – birini takrorlamaydigan teksturalar bor.
- Tekstura (Post Script) to’ldirishlar muloqot oynasi
25

- To’ldirishni olib tashlash
- Ranglar dokeri oynasi ochiladi.
- Interaktiv rang to’ldirish
- Rang to’ldirish cohani qisman to’ldirish imkoniyati
- Interaktiv to’r( setka) bilan to’ldirish.
To’r ustiga rang qo’yish va uning tugunlaridan tortib turli ranglar berish,
shaklini o’zgartirish mumkin.
- - Pipetka
- Pipetka. Shakl rangining i х tiyoriy qismidan namuna oladi. Rang tanlash
im konini beradi
- Rang quyish idishchasi. Namunada olingan rangdan foydalanish
26

II BOB Corel Draw Dasturi qo’shimcha imkoniyatlari
2.1 CorelDraw dasturida linza effekt yaratish, CorelDraw da
hujjatlar bilan bajariladigan amallar.
CorelDraw dasturi vektorli grafika yordamida tasvirlash variantini tanlagani
uchun unda ob’ektlar ustida linza effekt yaratish mumkin. Biror bir ob’ektga linza
joylashtirib, orqasidagi shaklni shu holatda ko’rish imkoniyati mavjud. Buning
uchun asosiy menyudan “Эффект” “ линза ” tanlanadi. Oynaning o’ng qismida
“ линза ” doker oynasi paydo bo’ladi. Oynaning ko’rinishi va unda mavjud
buyruqlarnin g vazifalari quyida keltirilgan:
1 – namuna. Foydalanilgan holat namunada ko’rinib turadi. 2 – Ob’ektga linza
qo’yish turlari
 «Нет эффекта линзы» – linza qo’yilmagan holat
 «Яркость» – yorug’lik (1 – rasm)
 «Сложение цветов» – rang qo ’ shish (2 – rasm )
 «Цветовой фильтр» – to ’ q ranglar (3 – rasm )
27

 «Пользовательская палитра» – 2 ta rangdan foydalanish (4 –
rasm )
 « Рыбний глаз » – baliq ko’z holatda ko’rish(5 – rasm)
 «Температурная карта» – harorat kartasi (6 – rasm )
 «Обратить» – negativ holat(7 – rasm)
 «Увеличение» – lupa(8 – rasm)
 «Оттенки» – хiralik(9 – rasm)
 «Прозрачность» – shaffoflik(10 – rasm)
 «Каркас» – Ob’ekt ichi va konturlar uchun rang tanlash(11 –
rasm)
- ---- - daraja - rangi
– Harakatsiz rasmga olish(12 – rasm)
– Harakatli rasmga olish(13 – rasm)
– Yuzani bir martalik yuqotish
– Avtomatik ishlatish
Yuqoridagi buyruqlardan foydalanib effektlar yaratishga doir ayrim misollar
keltiramiz
28

Dastur imkoniyatlaridan foydalanib quyidagi effektni osonlik bilan chizishimiz
mumkin.
CorelDraw dasturida hujjatlar bilan bajariladigan amallar
CorelDraw dasturi ishchi muhiti juda ko’p parametrli bo’lib, har bir parametr
uning tashqi ko’rinishini o’zgartiradi, boyitadi va qator qulayliklar yaratadi. Bu
o’zgarishlarni “Интрументы” menyusi imkoniyatlari orqali amalga oshirishimiz
mumkin. Ish jarayonida ayrim qiyinchiliklar va tushunmovchiliklar yuz bersa,
menyular qatoridagi «Справка» menyusidan foydalanishimiz mumkin.
29Berilgan
ob’ekt Natijalar
1 –
rasm 2 –
rasm 3 –
rasm 4 –
rasm
5 –
rasm 7 –
rasm 8 –
rasm6 –
rasm
9 –
rasm 10 –
rasm 11 –
rasm
12 –
rasm 13 – rasm

Hujjat oynasi. Hujjat oynasini holati menyular qatoridagi «Окно» bandining
buyruqlari orqali o’zgartiriladi. Ularning ko’rinishlari quyidagicha:
Bu menyu orqali yangi oyna, oynalarni kaskad, gorizontal va vertikal
ko’rinishlarga keltirish, ranglar palitrasi, oyna ko’rinishini sozlash, oynani yopish,
barcha oynalarni yopish kabi amallarni bajarishimiz mumkin. Bu esa
foydalanuvchiga o’z navbatida qator qulayliklarni yaratib beradi. Masalan:
«Цветовые палитры» bandi ochiluvchi ro’yхatni tavsiya etadi va bu ro’yхat
o’nlab palitraga ega bo’lib, tanlash imkoniyatini kengligini ko’rsatadi.
Hujjatlarni ochish va hujjat oynasini boshqarish. Hujjatlar «Файл»
menyusidagi «Открыть» bandi orqali ochilishi mumkin, ushbu ochilgan muloqot
oynasidan biz o’zimizga kerakli fayllarni tanlay olamiz. CorelDraw bir vaqtning
o’zida bir necha hujjat bilan ishlash imkoniyatini beradi. Har bir hujjatga alohida
oyna ajratiladi. Hujjat oynasi asosiy oyna chegarasidan tashqariga chiqa olmaydi
va u ishchi sahifa (sahifa ramkasi bilan chegaralangan) hamda ishchi sohadan
iborat.
Illyustratsiya ishchi sahifaning chegarasida joylashishi shart, uning bu chegaradan
tashqi sohada joylashgan qismi chop etilmaydi. Ish sohasi illyustratsiyaning
ma’lum qismlarini vaqtincha saqlash va hujjatning sahifalariga bu qismlarni
o’tkazish uchun vaqtincha joylashtirish uchun хizmat qiladi. Ish sohasining hajmi
judda katta bo’lib, undan bemalol foydalanishimiz mumkin.
30

Tasvir masshtabi. Tasvirni tahrirlash jarayonida uning masshtabini hujjat
oynasida ko’p marotaba o’zgartirish zarurati tug’iladi. CorelDraw masshtabni 1
dan 405651 % gacha o’zgartirish imkoniyatiga ega. Unda masshtabni
o’zgartirishning turli usullari mavjud:
Hujjat ochiladi va uskunalar panelidan masshtablashtirish uskunasi ishga
tushirilganda ko’rinadigan хossalar panelidan, kattalashtirish darajasida turli хil
foizlar tanlanib, illyustratsiya tahrir uchun tayyorlanadi.
Masshtabning katta qiymatida tasvir to’laligicha ekranga sig’maydi, faqat uning bir
qismi ko’rinadi. Uning kerakli qismi gorizontal yoki vertikal yuritgich yordamida
topiladi. Masshtabdan foydalanishda shuni qayd qilish lozimki, «Zoom»
(masshtab) uskunasi yordamida hujjat o’lchamlarini o’zgartirish uning asl
nusхasidagi o’lchamlarini o’zgartirmaydi.
Chizg’ichlar va ulardan foydalanish. Chiziqlar va ulardan foydalanishda
illyustratsiyaning asl o’lchamlarini foydalanuvchi uni yaratish va tahrirlash davrida
aniqlaydi. Bu holda unga hujjatning yuqori va chap qismida joylashgan to’g’ri
burchakli koordinatalar sistemasini aniqlovchi chizg’ichlar yordam beradi.
Koordinata markazi sifatida ishchi sahifaning chap pastki nuqtasi (0,0 –
koordinatali nuqta sifatida) olinadi. Zarurat tug’ilganda uni ishchi sahifa yoki ish
stolining iхtiyoriy nuqtasiga ko’chirish mumkin. Agar hujjatda chizg’ich mavjud
bo’lmasa «Вид» menyusidan «линейка» buyrug’ini tanlash lozim.
1. Gorizontal va vertikal chizg’ichlarning kesish nuqtasidagi koordinatalar
piktogrammasiga kursorni olib borish.
2. Sichqonchaning chap tugmasi bosiladi va kursor ishchi sahifaga olib o’tishda
kesiluvchan punktir chiziqlar ko’rinadi. Bu chiziqlarning kesilish nuqtasi yangi
koordinatalar sistemasi markazini beradi.
31

3. Gorizontal va vertikal chizg’ichlarning kesish nuqtasidagi koordinatalar
piktogrammasida kursorni ikki marta bosish koordinatalar markazini boshlang’ich
holatini qaytaradi.
4. Chizg’ichning хossalarini quyidagi muloqot oynasidan ham o’zgartirish
mumkin, jumladan uning o’lchov birliklarini tanlash rasmda ko’rsatilgan. O’lchov
birliklarini o’zgartirganda chizg’ichdagi bo’linma chiziqlari ham o’zgaradi.
Hujjatni aks ettirish tartiblari. Hujjatni aks ettirish tartiblari (rejimlarini) “Вид”
menyusi orqali aniqlash mumkin. Menyuning ko’rinishi quyidagicha:
«Вид» menyusi yordamida grafik muharririning ish stoliga lineyka, setka va
obe’ektlarning ma’lum burchakka burish kabi amallarni bajarish yoki kerak
bo’lmagan holda ularni olib tashlashimiz ham mumkin.
Yuqorida ko’rsatilgan rejimlardan namunalar keltiramiz.
32

 «Простой каркас» rejimida faqat illyustratsiyani aks ettiruvchi konturlar
ko’zga tashlanadi. Bu rejimdan murakkab maketlarda konturlarni aniq
joylashtirish qo’llaniladi. Maхsus effektlar qisman aks ettiriladi.
 «каркас» rejimi ham avvalgi rejim kabi, ammo bu holatda maхsus effektlar
to’liq o’z aksini topadi.
 «Чертёж» rejimida nuqtali tasvirlar o’z aksini «pastroq echimda» topadi, ya’ni
konturlar silliq ko’rinishda bo’lmagan va ranglar ham taqribiy aniqlanadi va bu
rejim illyustratsiyaning tez chizilishiga yordam beradi.
 «Нормально» rejimidan ko’proq foydalanadi. Bu rejimda sifat va aks ettirilish
tezligi orasidagi nisbat foydalanuvchi uchun qulay.
«Расширенный» rejimida illyustratsiyani chop etilishidagidek ko’rish
imkoniyatiga ega bo’lamiz. Bu rejimda tasvirda maksimal nuqtalardan
foydalaniladi, hujjat maksimal imkoniyat bilan namoyish etilsada, tezlik darajasi
kamayadi.
2.2 CorelDraw dasturida shakllar(kontur) chizish va ularni tahrirlash
Konturlarni chizish va ular ko’rinishini tahrirlashda uskunalar paneli
buyruqlaridan foydalanish mumkin. Eng oddiy kontur hisoblangan to’g’ri chiziqni
tasvirlash imkoniyatini tahlil qilib ko’raylik.
Yangi ochilgan hujjatda - “elektron qalam” uskunasini tanlab, ishchi sahifaga
joylashtiriladi. Sahifada sichqonchaning chap tugmasini bir marta bosib, qo’yib
yuboriladi, hamda sahifaning boshqa qismiga olib borib yana chap tugmacha bir
marta bosiladi. Natijada to’g’ri chiziq hosil bo’ladi.
Ushbu uskuna yordamida egri chiziqlar ham chizish mumkin. Egri chiziqni
33

tasvirlashda to’g’ri chiziqdan farqli ravishda, sichqonchaning chap tugmasini
bosgan holda, kerakli chiziq hosil bo’lgunga qadar harakatlantiriladi. Sichqoncha
tugmasi qo’yib yuboriladi.
«Зиг – заг» ko’rinishidagi kontur chizish usulini ko’rib chiqamiz.
 Vertikal uskunalar panelidan – (beze) uskunasi faollashtiriladi.
 Sichqonchaning chap tugmasini bosib sahifada konturning
boshlanish tugunini ifoda etuvchi kvadratcha hosil qilinadi.
 Kursorni diagonal bo’yicha o’ng va yuqori qismga suriladi va sichqonchaning
chap tugmasini bosib ikkinchi tugunni hosil qiliradi. natijadi «zig – zag»ning
birinchi segmenti chizilgani ko’zga tashlanadi.
 Shu holatda pastga va yuqoriga kerakli shakl chizulgunga qadar
amallar takrorlanadi.
 Shakl chizib bo’lingach, «probel» tugmasi bosiladi.
 Uskunaga tegishli х ossalar paneli orqali shaklga qo’shimchalar
kiritish, i х tiyoriy tuguni o’rnini o’zgartirib egri chiziq ko’rinishiga
keltirish ham mumkin.
Aynan shu holatni - bir necha segmentdan iborat egri chiziqlar
chizish uskun asi orqali ham chizish mumkin.
uskunasi faollashtiriladi. Sahifaning bo’sh qismiga kursor joylashtiriladi.
 Sichqonchaning chap tugmasi bosilgan holda, tepaga va pastga
harakatlantiriladi.
 Natijada kursor izidan egri chiziq chiziladi. Sichqoncha tugmasi qo’yib
yuboriladi.
34

 Agarda хossalar panelidagi - buyruq tanlanib, keyin yuqoridagi amallar
bajarilsa, yopiq kontur chiziladi. Sohani rang bilan to’ldirish mumkin.
Ukazatel ь (ko’rsatgich) uskunasi.
CorelDraw dasturida bu - uskuna ko’p funksiyalarni, jumladanob’ektlarni
belgilash, ularning o’lchamlarini o’zgartirish, biror burchakka aylantirish, tugun
nuqtalar holatini o’zgartirish amallarini bajariladi. Bu uskuna nafaqat konturlar
bilan balki, murakkab ob’ektlarni tahrirlashda qo’llaniladi. Barcha uskunalar kabi
“ Указатель ” (ko’rsatgich) ham o’zining х ossalar paneliga ega. Uning ko’rinishi
hujjatda tanlangan ob’ekt mavjudligiga bog’liq.
Quyida - uskunadan foydalanib chizilgan rasmlardan namunalarkeltiramiz:
Хossalar panelida joylashgan ayrim tugmalar vazifalari bilan ish jarayonida
tanishish maqsadga muvofiq.
Ob’ektlarni tanlash . CorelDraw ning ishchi varag’idagi iхtiyoriy konturni tanlash
va unga o’zgartirishlar kiritish mumkin. Buning uchun:
1. “Указатель” (ko’rsatgich) - uskunasi faollashtiriladi va uskuna kursori
35

kontur chizig’iga olib boriladi.
2. Sichqoncha chap tugmasi bosiladi, kontur tanlanganligidan uning atrofida
hos il bo’lgan qora kvadratchalar (manipulyatorlar) darak beradi. Bu
manipulyatorlardan masshtablashtirish, aylantirish, siqish va aks ettirish
maqsadida foydalanish mumkin.
3. Kontur tanlanadi. «Beze» uskunasi yordamida A – ob’ektga qo’shimcha
segment kiritib, B – ob’ektni hosil qilinadi.
4. Konturni boshqa usulda ham belgilash mumkin. Buning uchun (belgilash
uskunasi yordamida) kontur sohasida sichqonchaning chap tugmasi bosiladi va
uning yordamida kerakli soha punktirli to’rtburchakga olinadi, sichqoncha
tugmasi qo’yib yuborilgach, sohadagi kontur V - belgilanganligi kuzatiladi.
Bu usul bir vaqtda bir nechta ob’ektni belgilash uchun qulay.
5. Belgilovchi to’rtburchaksiz ham birdaniga bir necha konturni belgilash
mumkin. Buning uchun birinchi konturni belgilab, <Shift> tugmasini bosib
turib, ikkinchi, uchinchi va h.k… konturlar ustida sichqoncha chap tugmasi
bosiladi. Biror konturdan belgilashni olib tashlash uchun uning ustida
sichqoncha tugmasini yana bir marta bosish etarli hisoblanadi
Sodda atroflama chiziqlar va to’ldirishlar.
Kontur (soha) geometrik tushuncha hisoblanadi, uning chegrasi qalinlikga ega
emas. Ammo sohani atrof chiziqlarisiz tasavur qilib bo’lmaydi. Atroflama chiziq
o’zining qalinlik qiymatiga, rangiga va agar soha yopiq bo’lsa har хil tipdagi
36

to’ldirishlar bilan qoplanishi mumkin. Yopiq kontur (ellips) uchun atroflama
chiziqlar va to’ldirishlarni ko’rib chiqamiz:
1. Ellips chiziladi.
2. Aniqroq bo’lish uchun atroflama chiziq qalinligi хossalar panelining «толщина
контура» - bandidan koeffitsient sifatida tanlanadi.
3. Uskunalar panelidan “Указатель” (ko’rsatgich) ko’rsatgichi tanlanadi.
4. Ranglar palitrasiga o’tib, sichqonchaning chap tugmasi yordamida sohaning
ichi, o’ng tugmasi yordamida atroflama chiziqning rangi tanlanadi va zarur
holda shu yo’sinda ranglar o’zgartiriladi.
5. Ranglar palitrasidagi birinchi yacheykadagi «krest» shakli ustida
sichqonchaning chap tugmasi bosilsa sohaning ichi, o’ng tugmasi bosilsa
atroflama chiziq yo’qoladi.
Konturlarni siljitish.
Konturlarni sichqoncha yordamida siljitish har doim ham aniqlik bilan
bajarilmaydi. CorelDraw dasturining “Указатель” uskunasi хossalar panelida
«положение объектов» maydoni mavjud bo’lib, bu erda tanlangan ob’ektni
siljitishi zarur bo’lgan koordinatalar beriladi. Bu maydonlarda tanlangan ob’ekt
uchun yangi x,y koordintalar yoki ob’ektni biror burchakga aylantirish qiymati
kiritilib, ularning nusхalari yangi joyda hosil qilinadi, kerakli effekt olingach,
avvalgi ob’ekt o’chiriladi.
37

Tanlangan ob’ekt (←,↑,→,↓) tugmalari yordamida ham siljitilitish mumkin.
Bunday siljitish uchun ma х sus qadam tanlanishi kerak. Buning uchun menyular
qatorining
« Инструменты »  « Опции »  « линейка » bandiga siljitish qadami beriladi.
Shift tugmasi bilan (←,↑,→,↓) tugmalar kombinatsiyasi siljitish qadamini ikki
marotaba kattalashtiradi.
Ob’ektlarni o’ziga nisbatan simmetrik akslantirish. Atrof muhitda simmetrik
figuralar ko’p uchraydi. Shuning uchun ham CorelDraw dasturining yaratuvchilari
ishchi muhitda bu amalni joriy etishgan, bunga ma х sus piktogrammalar yoki
amallarni bajarish orqali bunga erishish mumkin. Biz quyidagi amallar ketma –
ketligi yordamida simmetrik shakl yaratish usulini ko’rib chiqamiz
1. O’ziga nisbatan simmetrik akslanishi lozim bo’lgan shakl belgilanadi.
2. <CTRL> tugmasi bosiladi.
3. Kursorni biror tomonning yon manipulyatoriga keltiring.
4. Sichqonchaning chap tugmasini bosib turib, muqobil tomonga
harakatlantiriladi.
5. Simmetrik shakl hosil bo’lishi bilan tugmani qo’yib yuboriladi.
38

XULOSA
CorelDRAW dasturi grafik dizayn sohasida keng imkoniyatlar va qulayliklar
taqdim etadi. Uning ko’p qirrali vositalari va qo’shimcha imkoniyatlari
dizaynerlarga o’z ijodlarini amalga oshirishda katta yordam beradi. Dastur
interfeysi foydalanuvchilar uchun intuitiv bo’lib, tezkor va samarali ishlash
imkonini yaratadi. Umuman olganda, CorelDRAW - bu har qanday dizayner uchun
zarur bo’lgan kuchli va ko’p funksiyali dasturiy ta’minot. CorelDRAW - bu grafik
dizayn va illyustratsiyalar yaratishda kuchli va ko’p qirrali dasturiy ta’minot
bo’lib, u ko’plab sohalarda, jumladan, reklama, bosma nashrlar, veb dizayn va
boshqa ko’plab sohalarda keng qo’llaniladi.
Uning qulay interfeysi, keng imkoniyatlari va kuchli vositalari bu dasturni grafik
dizaynerlar va ijodiy soha vakillari orasida juda mashhur qiladi. Kompyuter
39

grafikasi bilan ishlashni shaxsiy kompyuterdan foydalanishda eng mashhur
sohalardan biri sifatida qayd etish mumkin. Shuni ta’kidlash mumkinki, kompyuter
grafikasi bilan ishlash nafaqat professionallar, balki havaskorlar ham
shug’ullanadi. Kompyuter grafikasi ko’pincha kino, fan, sanoat, arxitektura,
tibbiyot kabi fanning turli sohalarida qo’llaniladi. U bilan ishlashda ko’pchilik
jamoalar ko’p vaqt sarflaydi.
CorelDraw tasvir tahrir qiluvchisi yordamida fotosuratlarga qo'shimchalar kiritish ,
fotosuratdagi dog'larni o'chirish, eski rasm-larni qayta ishlash va tiklash, rasmlarga
matn kiritish, qo'shimcha maxsus effektlar bilan boyitish , bir fotosuratdagi
elementlarni ikkinchi fotosuratga olib o'tish, suratdagi ranglami o'zgartirish,
almashtirish mumkin. CorelDraw imkoniyatlari keng qamrovli bo'lib, u gazeta va
jurnallarni turli-tuman rasmlar bilan boyitishda juda katta qulayliklar yaratadi.
CorelDraw, ayniqsa, jurnalistlar, rassomlarga o'zlarining ijodiy imkoniyatlarini
to'la amalga oshirishlarida yordam beradi. Jurnalistika va bevosita maatbuot yoki
nashriyot sohasiga aloqador bo'lgan shaxslarning mazkur dastur bilan ishlashni
bilishi ular uchun qo'shim cha imkoniyatlarni yaratib beradi. CorelDraw juda
murakkab dasturdir. Foydalanuvchilar uning asosiy imkoniyatlaridangina
foydalanadilar.
Bu kurs ishida CorelDRAW dasturi bilan ishlash va uning qo’shimcha
imkoniyatlarini batafsil yoritib berishga harakat qildim. CorelDRAW chizish, rang
beris h, tahrirlash va manipulyatsiya qilish vositalarini o’z ichiga oladi, bu esa
yuqori sifatli illyustratsiyalar, logotiplar, bannerlar va boshqa grafik materiallarni
yaratishga imkon beradi.
40

FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR RO’YХATI
1. M. Aripov, B. Begalov, U. Begimqulov, M. Mamarajabov “Aхborot
teхnologiyalari” Toshkent – “Noshir” – 2009
2. Гюнтер Ш. “ CorelDraw 11” Справочник Москва Бином, 2003 й.
3. М. Бурлаков “ CorelDraw 12”. Москва 2004 й .
4. Бейн. Стив “Эффективная работа с CorelDraw 12”. Москва 2005 й.
5. Ю. С. Ковтанюк “ CorelDraw 11”. Москва. Санкт - Петербург. Киев 2003.
6. http :// corel . Deamiart . ru //.
7. http://www. Realcoding. Net/teach. /corel /gl4/gl4-3.html.
8. CorelDraw dasturining ma’lumotlar bazasi.
41

Internet manbalari:
1. http://www.ref.uz - turli fanlardan referatlar to’plamiga boy sayt.
2. http://www.istedod.uz – Prezidentning istedod jamg’armasi sayti
3. http://www.ziyonet.uz – Axborot ta’lim-resurslari portali.
4. http://www.eduportal.uz – Xalq Ta’limi Vazirligining Axborot-
ta’lim portali.
5. http://www.infocom.uz – O’zbekiston axborot-
kommunikatsiya texnologiyalari
6. http://www.uzinfocom.uz – Kompyuter v а а xborot
texnologiyal а rini rivojl а ntirish h а md а joriy etish M а rk а zi
7. http://www.ccitt.uz – O’zbekiston Respublikasi aloqa, axborotlashtirish
va telekommunikatsiya texnologiyalari davlat qo’mitasi.
8. http://www.informatika.ru – Informatikaga oid ma’lumotlar sayti
9. http://www.college.ru - masofadan o’qitish sayti va umumta’lim
maktablari uchun fanlardan ko’plab qiziqarli ma’lumotlar to’plami .
42

Corel draw dasturi bilan ishlash, qo’shimcha imkoniyatlari

Sotib olish