• Всего документов: 5844
  • Число пользователей: 15251

Информация о документе

Цена 50000UZS
Размер 353.6KB
Покупки 0
Дата загрузки 18 Июнь 2025
Расширение docx
Категория Литература

Продавец

Amriddin Hamroqulov

Дата регистрации 23 Февраль 2025

37 Продаж

Didaktik o’yinlar texnologiyasi va uning adabiy ta’limdagi o’rni

37o‘yin orqali o‘quvchilar muallifning asosiy g‘oyasini tushunish, tahlil qilish va o‘z fikrlarini mantiqiy tarzda izohlashni o‘rganadilar. "Asar voqealari tahlili" o‘yini: O‘quvchilarga adabiy asarlarning muhim voqealarini tahlil qilish va ulardagi sabab-oqibat aloqalarini aniqlash vazifasi beriladi. Bu o‘yin o‘quvchilarga nafaqat voqealarni eslab qolish, balki ularning sabablarini va oqibatlarini tahlil qilish imkoniyatini yaratadi. Guruh muhokamasi o‘yinlari: O‘quvchilarni guruhlarga bo‘lib, adabiy asarlarni tahlil qilish, personajlarning xatti-harakatlarini baholash va asar muallifining g‘oyalarini izohlashga chaqirish mumkin. Bu o‘yin o‘quvchilarning fikr almashish ko‘nikmalarini rivojlantiradi, tanqidiy fikrlashni chuqurlashtiradi va guruhda ishlash ko‘nikmalarini oshiradi. Didaktik o‘yinlar o‘quvchilarning tanqidiy fikrlash ko‘nikmalarini rivojlantirishda samarali vosita hisoblanadi. O‘quvchilar o‘yinlar davomida o‘z fikrlarini mantiqiy tarzda izohlash, materialni tahlil qilish, g‘oyalarni izohlash va yangi fikrlar yaratish ko‘nikmalarini egallaydilar. Bu jarayon o‘quvchilarga adabiy asarlarni chuqurroq tushunishga va ularni tanqidiy fikrlash orqali tahlil qilishga imkon yaratadi. Didaktik o‘yinlar o‘quvchilarga o‘z bilimlarini amaliyotda qo‘llash, tanqidiy fikrlashni rivojlantirish va ijodiy yondashuvda ishlash imkoniyatini yaratadi. 4. O‘quvchilarda ijtimoiy ko‘nikmalarni rivojlantirish Didaktik o‘yinlar o‘quvchilarda ijtimoiy ko‘nikmalarni rivojlantirishda ham samarali vosita hisoblanadi. O‘yinlarda o‘quvchilar o‘zaro muloqot qilishadi, fikr almashishadi, o‘z fikrlarini boshqalarga tushuntirishadi va jamoaviy qarorlar qabul qilishadi. Bularning barchasi o‘quvchilarning o‘zaro hamkorlikda ishlash ko‘nikmalarini rivojlantiradi, shu bilan birga, guruhda ishlashni o‘rgatadi. Taklif: O‘quvchilarga guruhda ishlashni o‘rgatadigan didaktik o‘yinlarni kiritish, masalan, jamoaviy tahlil yoki fikr almashish o‘yinlarini tashkil etish. Bu o‘quvchilarga boshqalar bilan samarali muloqot qilishni o‘rgatadi va ijtimoiy ko‘nikmalarini rivojlantiradi. 12ta’lim jarayonida ularning ehtiyojlari va qiziqishlariga mos ravishda o‘yinlar tashkil etilishi lozim. Didaktik o‘yinlar pedagogik maqsadni amalga oshirish uchun turli formatlarda bo‘lishi mumkin. Masalan, jamoaviy o‘yinlar o‘quvchilarni guruhlarga bo‘lishni talab qiladi, bu esa o‘quvchilarda hamkorlik va jamoaviy ish ko‘nikmalarini rivojlantiradi. Bunday o‘yinlar orqali o‘quvchilar fikrlarini bir-birlari bilan almashadilar, yangi g‘oyalarni taklif etadilar, umumiy qarorlar qabul qiladilar. Bu jarayon ularning kommunikativ ko‘nikmalarini rivojlantiradi. Shuningdek, intellektual o‘yinlar o‘quvchilarda mantiqiy fikrlash, muammolarni hal qilish, tanqidiy tahlil qilish kabi ko‘nikmalarni rivojlantiradi. Bu kabi o‘yinlar orqali o‘quvchilar nafaqat bilimlarni o‘rganadilar, balki o‘z bilimlarini amaliyotda qo‘llashni o‘rganadilar. Didaktik o‘yinlar o‘quvchilarning har tomonlama rivojlanishiga yordam beradi va ularni turli vaziyatlarda o‘z bilimlarini qo‘llashga o‘rgatadi. 5 Pedagogik asoslarda didaktik o‘yinlarning ahamiyati shundaki, ular o‘quvchilarning o‘quv faoliyatida faol ishtirok etishini ta’minlaydi va dars jarayonini yanada qiziqarli qilish imkonini beradi. O‘quvchilar o‘yinlar orqali nafaqat o‘z bilimlarini mustahkamlashadi, balki yangi ko‘nikmalarni egallashadi. O‘quvchilarning darslarga bo‘lgan qiziqishini oshirish, ularni o‘rganishga jalb qilish uchun didaktik o‘yinlar samarali vosita bo‘lib xizmat qiladi. Shu bilan birga, didaktik o‘yinlar o‘quvchilarda mustaqil ishlash ko‘nikmalarini ham rivojlantiradi. O‘quvchilar o‘yinlar orqali o‘z bilimlarini sinab ko‘radilar va o‘z- o‘zini baholash imkoniyatiga ega bo‘ladilar. Bunday yondashuv o‘quvchilarga o‘z bilimlarini chuqurroq tushunish va mustahkamlashda yordam beradi. Didaktik o‘yinlarning pedagogik jihatdan eng muhim tomoni shundaki, ular o‘quvchilarga doimiy ravishda yangi bilimlarni egallashda va o‘rganish jarayonida faollikni saqlashda yordam beradi. O‘yinlar o‘quvchilarga ta’lim 5 Sirojiddinova, N. (2013). Adabiy o‘qish darslarida didaktik o‘yinlar texnologiyasining ahamiyati – Toshkent: O‘zbekiston Ta’limi. (betlar: 45-60) 31ko‘nikmalarni egallaydilar. O‘yinlar o‘quvchilarga o‘zlashtirilgan bilimlarni sinovdan o‘tkazish, xatolarni to‘g‘rilash va o‘rganilgan materialni amaliyotda qo‘llash imkoniyatini yaratadi. Bu o‘quvchilarning bilimlarini yanada mustahkamlashga va ularni amaliyotga tadbiq qilishga yordam beradi. Shu bilan birga, o‘quvchilar o‘yinlar yordamida o‘rganilayotgan mavzularni o‘zlashtirishni qiziqarli tarzda amalga oshiradilar. Adabiy o‘qish darslarida didaktik o‘yinlar o‘quvchilarga asarlar mazmuni, personajlarning xatti- harakatlari, voqealar rivoji haqida bilimlarni mustahkamlash imkonini beradi. Bu jarayon, o‘quvchilarga ma’lumotni nafaqat yodlash, balki uni tushunish va amaliyotda qo‘llashni ham o‘rgatadi. Didaktik o‘yinlar o‘quvchilarning o‘zlashtirgan bilimlarini yanada samarali, tez va chuqurroq o‘zlashtirishga yordam beradi. 3. O‘quvchilarga tanqidiy fikrlashni rivojlantiradi Didaktik o‘yinlar o‘quvchilarning tanqidiy fikrlash ko‘nikmalarini rivojlantirishda muhim vosita hisoblanadi. O‘quvchilar o‘yinlar davomida o‘rganilayotgan materialni faqat eslab qolish bilan cheklanmay, balki uni tanqidiy tahlil qilishni o‘rganadilar. Tanqidiy fikrlash o‘quvchilarga materialni faqat yuzaki qabul qilishdan ko‘ra, uni chuqurroq o‘rganish, tafsilotlarga e’tibor qaratish va har bir voqea yoki personajning sabablarini aniqlash imkonini beradi. O‘quvchilar o‘rganilayotgan asarlarni tahlil qilishda, masalan, personajlarning xatti-harakatlarini baholashda, asar muallifining g‘oyalarini tushunishda tanqidiy yondashuvni qo‘llashadi. Bu o‘quvchilarga nafaqat materialni o‘rganishni, balki uni izohlash va tanqidiy fikrlash orqali o‘z bilimlarini mustahkamlash imkoniyatini yaratadi. O‘yinlarda ishtirok etish orqali o‘quvchilar nafaqat o‘z fikrlarini dalillashni o‘rganadilar, balki o‘zlariga qarama-qarshi nuqtai nazarlarni tinglash va tahlil qilishga ham o‘rgatiladilar. Misol uchun, o‘quvchilar "Personajni baholash" o‘yinida personajning harakatlari haqida o‘z fikrlarini bildiradilar va ularni dalillash uchun asardan misollar keltiradilar. Bu jarayon o‘quvchilarda tanqidiy 352. O‘quvchilarning qiziqishini oshirish uchun didaktik o‘yinlardan foydalanish Didaktik o‘yinlar o‘quvchilarning qiziqishini oshiradi, ularni darsga faol jalb etadi. Adabiy ta’limda didaktik o‘yinlar o‘quvchilarga o‘rganilgan materialni o‘zlashtirish jarayonida nafaqat motivatsiya beradi, balki bilimni mustahkamlashga yordam beradi. O‘yinlar orqali o‘quvchilar o‘zlarining ijodiy va tanqidiy fikrlash ko‘nikmalarini rivojlantiradilar. Taklif: O‘quvchilarga doimiy ravishda yangi va qiziqarli didaktik o‘yinlarni taqdim etish, shu bilan birga o‘quvchilarning qiziqishini oshirish va ularning o‘rganishga bo‘lgan ishtiyoqini kuchaytirish. Masalan, o‘quvchilarga o‘rganilgan adabiy asarlar haqida guruhlar shaklida muhokama o‘yinlari yoki personajlar rolini o‘ynashni taklif qilish. 3. Tanqidiy fikrlash va mantiqiy tahlilni rivojlantirish Didaktik o‘yinlar o‘quvchilarga adabiy asarlar, personajlar va ularning xatti- harakatlarini tanqidiy tahlil qilishni o‘rgatadi. Tanqidiy fikrlash, o‘quvchilarning nafaqat o‘rganilgan materialni to‘g‘ri tushunishi, balki uning ichki mantiqiy bog‘lanishlarini anglash, dalillarga asoslanib fikr yuritish va yangi g‘oyalar yaratish ko‘nikmalarini rivojlantirishga yordam beradi. Didaktik o‘yinlar yordamida o‘quvchilar o‘z fikrlarini mantiqiy tarzda izohlashga o‘rgatadilar, bu esa o‘rganilayotgan materialni chuqurroq tushunishga yordam beradi. Didaktik o‘yinlar o‘quvchilarga materialni faqat eslab qolish bilan cheklanmay, balki o‘rganilayotgan mavzuni tahlil qilishni, personajlar va voqealar orasidagi mantiqiy bog‘lanishlarni aniqlashni o‘rgatadi. Masalan, o‘quvchilar adabiy asarda keltirilgan voqealarni va personajlarning xatti- harakatlarini tahlil qilishda turli nuqtai nazarlardan yondashishni o‘rganadilar. Bu jarayon, o‘quvchilarda tanqidiy fikrlash va mantiqiy tahlil qilish qobiliyatlarini rivojlantiradi. O‘quvchilar o‘yinlar davomida o‘z fikrlarini mantiqiy tarzda izohlashga o‘rgatiladilar, ya’ni ular o‘z fikrlarini asoslash, o‘rganilayotgan materialga nisbatan dalillar keltirish va o‘z nuqtai nazarlarini boshqalarga tushuntirishga 15o‘yinlar muhim vosita hisoblanadi. O‘quvchilar o‘yin jarayonida o‘zlarini yangi vaziyatlarda sinab ko‘rishadi, bu ularning o‘z qobiliyatlariga bo‘lgan ishonchni oshiradi va psixologik jihatdan mustahkam shaxs bo‘lib shakllanishlariga yordam beradi. 7 Psixologik jihatdan, didaktik o‘yinlar o‘quvchilarda stressni kamaytirish va emotsional barqarorlikni ta’minlashga yordam beradi. O‘yinlar orqali o‘quvchilar xatolarga nisbatan nozikroq bo‘lishadi, chunki o‘yinlar xatolarni to‘g‘rilash va yangi imkoniyatlar yaratishni ta’minlaydi. Bu, o‘z navbatida, o‘quvchilarning psixologik chidamliligini oshiradi va ular o‘rganish jarayonida muvaffaqiyatga erishishlariga yordam beradi. O‘yinlar o‘quvchilarga stressni boshqarish va o‘z emotsiyalarini boshqarishni o‘rgatadi. O‘quvchilar o‘yin jarayonida o‘zlarini xavotirsiz, erkin va mustaqil his qiladilar, bu esa ularning ta’limga bo‘lgan qiziqishini oshiradi va o‘rganishga bo‘lgan motivatsiyasini kuchaytiradi. 8 Bundan tashqari, didaktik o‘yinlar o‘quvchilarning o‘z-o‘zini anglashini rivojlantirishda muhim rol o‘ynaydi. O‘yinlar orqali o‘quvchilar o‘zlariga xos xususiyatlarini, kuchli va zaif tomonlarini aniqlashadi. Bu jarayon o‘quvchilarga o‘z qobiliyatlarini sinash va yangi imkoniyatlar yaratish imkoniyatini beradi. O‘quvchilar o‘yinlar davomida o‘z-o‘zini tanqidiy baholashni o‘rganadilar, bu esa ularning shaxsiy rivojlanishiga katta ta’sir ko‘rsatadi. O‘quvchilarda o‘z-o‘zini baholash, xatolarga toqat qilish va yangi g‘oyalarni qabul qilish qobiliyatlari rivojlanadi, bu esa ularga o‘qish jarayonida yanada muvaffaqiyatli bo‘lish imkoniyatini yaratadi. Didaktik o‘yinlar o‘quvchilarning psixologik holatini yaxshilash, ularni motivatsiya qilish, stressni boshqarish va ijtimoiy ko‘nikmalarini rivojlantirishda muhim vosita hisoblanadi. O‘yinlar o‘quvchilarga o‘z bilimlarini mustahkamlash, yangi ko‘nikmalarni egallash va ta’lim jarayonida faol ishtirok etish imkoniyatini beradi. Shu tarzda, 7 Abduvaliev, B. (2010). Psixologik maslahat va pedagogik yondashuvlar – Toshkent: Navqiron Nashriyoti. (betlar: 29-40) 8 G‘aybullaev, A. (2011). Pedagogik texnologiyalarni o‘qitish jarayonida qo‘llash – Toshkent: O‘qituvchi nashriyoti. (betlar: 14-29) 18o‘rgatadi. Bunday faoliyat o‘quvchilarning bilimlarini mustahkamlashda samarali yordam beradi, chunki ular o‘z bilimlarini o‘quv jarayonidan tashqari real hayotda qanday ishlashini ko‘rishadi. Bu o‘quvchilarda materialni yaxshiroq tushunish va uni qayta ishlashga yordam beradi.Didaktik o‘yinlarning yana bir muhim jihati, ular o‘quvchilarga o‘z bilimlarini amaliyotda sinovdan o‘tkazish imkonini beradi. O‘quvchilar o‘yinlar yordamida o‘rganilgan bilimlarini muammolarni hal qilishda, o‘z fikrlarini boshqalarga tushuntirishda va yaratgan yechimlar bilan o‘zaro bahslashishda qo‘llaydilar. Bunday amaliy faoliyat o‘quvchilarda mustahkam va davomiy bilimlarning shakllanishiga xizmat qiladi. O‘quvchilar o‘zlarini haqiqiy dunyoda yuzaga keladigan vaziyatlarda qanday ko‘rsatma berishni va bilimlarni qanday qo‘llashni o‘rganadilar.Shuningdek, didaktik o‘yinlar o‘quvchilarga yaratgan bilimlarini hayotiy muammolarni hal qilishda qo‘llash imkonini beradi. O‘yinlar davomida o‘quvchilar turli vaziyatlarni modellash, masalalarni hal qilish va qarorlar qabul qilishga o‘rgatiladilar. Bu jarayon ularning amaliy ko‘nikmalarini rivojlantirishga yordam beradi va ularga o‘z bilimlarini real hayotdagi sharoitlarda qo‘llashni o‘rgatadi.Bundan tashqari, didaktik o‘yinlar o‘quvchilarga jamoaviy ishlashni, fikr almashishni va guruhda qarorlar qabul qilishni o‘rgatadi. O‘quvchilar o‘yin jarayonida o‘z bilimlarini boshqalar bilan bo‘lishadilar va bu ularning bilimlarni o‘zaro baham ko‘rishga, tahlil qilishga va birgalikda yechimlar yaratishga imkon beradi. Bu jarayon o‘quvchilarning shaxsiy va jamoaviy rivojlanishiga ijobiy ta’sir ko‘rsatadi.Didaktik o‘yinlar o‘quvchilarga o‘rganilayotgan materialni amaliyotda qo‘llashni o‘rgatish orqali, ularning bilimlarini yanada samarali va mustahkam qiladi. Bu o‘quvchilarda nafaqat nazariy bilimlar, balki amaliy ko‘nikmalarni ham rivojlantirishga xizmat qiladi. Shunday qilib, didaktik o‘yinlar o‘quvchilarning o‘rganilayotgan mavzularni nafaqat tushunish, balki ularni real hayotda qo‘llash imkoniyatini beradi, bu esa o‘quvchilarni yanada to‘liqroq, samarali va muvaffaqiyatli ta’lim olishga tayyorlaydi. 3. Yaratilish jarayonida ijodiy fikrlashni rivojlantiradi 6rivojlantirishga ta’siri bo‘lib, didaktik o‘yinlarning pedagogik va psixologik asoslari hamda amaliy qo‘llanilishi ko‘rib chiqiladi. Kurs ishi mavzusining maqsadi – adabiy ta’limda didaktik o‘yinlar texnologiyasining o‘rni va amaliy qo‘llanilishini o‘rganish, ularning o‘quvchilarni faollashtirishdagi, bilim samaradorligini oshirishdagi va ijodiy qobiliyatlarini rivojlantirishdagi ahamiyatini aniqlashdir. Shu bilan birga, didaktik o‘yinlarni adabiy ta’lim jarayoniga kiritishning samarali usullarini taklif qilish. Kurs ishi mavzusining vazifalari Didaktik o‘yinlar tushunchasi va ularning maqsadi hamda vazifalarini tahlil qilish.Didaktik o‘yinlar texnologiyasining pedagogik va psixologik asoslarini aniqlash.Adabiy ta’lim jarayonida didaktik o‘yinlardan foydalanishning afzalliklarini ko‘rsatish.Adabiy ta’limda didaktik o‘yinlar texnologiyasini qo‘llash amaliyotini tahlil qilish.Didaktik o‘yinlar asosida adabiy ta’limni takomillashtirish bo‘yicha takliflar ishlab chiqish. Kurs ishi mavzusining metodlari Kurs ishida quyidagi metodlar qo‘llaniladi: Tahlil va sintez – didaktik o‘yinlar texnologiyasining adabiy ta’limda qo‘llanilishi va uning samaradorligi tahlil qilinadi. Taqqoslash – didaktik o‘yinlar texnologiyasining boshqa ta’lim metodlari bilan taqqoslanadi. Empirik tadqiqotlar – adabiy ta’limda didaktik o‘yinlardan foydalanish tajribalarini o‘rganish. Kurs ishi tuzilishi kirish, ikki asosiy bob, xulosa va foydalanilgan adabiyotlar ro‘yxatidan iborat. I BOB. Didaktik o‘yinlar texnologiyasining nazariy asoslari 16didaktik o‘yinlar nafaqat o‘quvchilarning bilimlarini oshiradi, balki ularning psixologik va ijtimoiy rivojlanishiga ham katta hissa qo‘shadi. 1.3. Adabiy ta’lim jarayonida didaktik o‘yinlardan foydalanishning afzalliklari Adabiy ta’lim jarayonida didaktik o‘yinlardan foydalanishning afzalliklari ko‘plab jihatlar bilan ta’minlanadi, chunki didaktik o‘yinlar o‘quvchilarga nafaqat o‘rganilayotgan materialni o‘zlashtirishga yordam beradi, balki ular orqali o‘quvchilarning psixologik, ijtimoiy va emotsional rivojlanishi ham qo‘llab- quvvatlanadi. Adabiy ta’limni zamonaviy didaktik o‘yinlar yordamida tashkil etishning bir qancha afzalliklari mavjud: 1-rasm O‘quvchilarning faoliyatini faollashtiradi O‘quvchilarning o‘zlashtirilgan bilimlarini amaliyotda qo‘llash imkoniyatini beradi Yaratilish jarayonida ijodiy fikrlashni rivojlantiradi O‘quvchilarning emotsional rivojlanishiga yordam beradi O‘quvchilarni guruhda ishlashga o‘rgatadi O‘quvchilarda tanqidiy fikrlashni rivojlantiradi O‘quvchilarning o‘z-o‘zini baholash qobiliyatini oshiradi 416. Shukurova, G. (2017). O‘quv jarayonida o‘yinlar texnologiyasining qo‘llanilishi – Toshkent: Akademnashr. (betlar: 33-48) 7. G‘aybullaev, A. (2011). Pedagogik texnologiyalarni o‘qitish jarayonida qo‘llash – Toshkent: O‘qituvchi nashriyoti. (betlar: 14-29) 8. Abduvaliev, B. (2010). Psixologik maslahat va pedagogik yondashuvlar – Toshkent: Navqiron Nashriyoti. (betlar: 29-40) 9. Pavlenko, M. (2016). Innovatsion yondashuvlar va pedagogik texnologiyalar – Toshkent: O‘zbekiston Ta’limi. (betlar: 67-82) 10. Kasymov, F. (2018). Adabiy ta’limda pedagogik texnologiyalarning amaliy qo‘llanilishi – Toshkent: Ma’naviyat va Ma’rifat. (betlar: 41-57) 11. Abdukarimov, M. (2014). Ta’lim texnologiyalarini adabiy ta’limda qo‘llash – Toshkent: O‘qituvchi nashriyoti. (betlar: 51-67) 12. Toshpo‘latov, A. (2013). Adabiy ta’limda innovatsion metodlar – Toshkent: Xalq Ta’limi nashriyoti. (betlar: 88-101) 13. Rakhmatov, M. (2017). Didaktik texnologiyalar va ularning ta’lim jarayonidagi o‘rni – Toshkent: O‘zbekiston Ta’limi. (betlar: 23-38) 14. Murodov, U. (2015). Pedagogik texnologiyalar va metodlar – Toshkent: Akademnashr. (betlar: 76-90) 15. Shayxov, O. (2012). Adabiy ta’limda didaktik o‘yinlar va metodik yondashuvlar – Toshkent: Ma’naviyat va Ma’rifat. (betlar: 42-55) 16. Yusufov, R. (2018). Adabiy ta’limda innovatsion texnologiyalarning roli – Toshkent: O‘zbekiston Ta’limi. (betlar: 58-73) 1ANDIJON DAVLAT PEDAGOGIKA INSTITUTI FILOLOGIYA FAKULTETI “O ZBEK TILI VAʻ ADABIYOTI” KAFEDRASI “O zbek tili va ʻ adabiyoti” yo nalishi 301-guruh talabasi Yusupova ʻ Durdona Hokimjon qizining Hozirgi O’zbek adabiy tili fanidan “ Didaktik o’yinlar texnalogiyasi va uning adabiy ta’limdagi o’rni ” mavzusidagi KURS ISHI Ilmiy rahbar : Hamroqulova G Bajaruvchi:Yusupova D. ANDIJON -2025 14xizmat qiladi. Bu, ayniqsa, o‘quvchilarning yangi materiallarni o‘zlashtirish va o‘quv jarayonida samarali qatnashishlari uchun muhimdir. Psixologik asoslar didaktik o‘yinlarning ta’lim jarayonidagi samaradorligini oshiradi, chunki o‘quvchilar o‘yinlarni o‘rganishning qiziqarli va interaktiv shakli sifatida qabul qiladilar. Bu o‘quvchilarning o‘rganishga bo‘lgan qiziqishini oshiradi va ularning motivatsiyasini kuchaytiradi. Psixologik nuqtai nazardan, didaktik o‘yinlar o‘quvchilarni o‘z bilimlarini sinab ko‘rishga undaydi va bu jarayon o‘quvchilarga xatolarni to‘g‘rilash va yangi yechimlar topish imkoniyatini beradi. O‘quvchilar o‘yinlar davomida har xil vaziyatlarga qarshi turishadi, bu esa ularning psixologik chidamliligini oshiradi. Xatolarni yengish va yangi imkoniyatlar yaratish o‘quvchilarning o‘z-o‘zini anglashini va psixologik rivojlanishini ta’minlaydi.Didaktik o‘yinlarning psixologik asoslari, shuningdek, o‘quvchilarda ijtimoiy va emotsional ko‘nikmalarni rivojlantirishga yordam beradi. O‘quvchilar o‘yinlar yordamida o‘zaro hamkorlikda ishlashni o‘rganadilar, guruhda muloqot qilishni, fikr almashishni va qarorlar qabul qilishni o‘rganadilar. Bu jarayonlar ularning ijtimoiy ko‘nikmalarini rivojlantiradi va jamiyatda muvaffaqiyatli ishlash uchun zarur bo‘lgan ko‘nikmalarni shakllantiradi. O‘quvchilar o‘yinlar davomida o‘zlarining psixologik holatlarini boshqarishni o‘rganadilar, stressli vaziyatlarda qanday munosabatda bo‘lishni, hamda o‘zlariga bo‘lgan ishonchni oshirishni o‘rganadilar. Bu esa ularning umumiy shaxsiy rivojlanishiga ijobiy ta’sir ko‘rsatadi. 6 Didaktik o‘yinlar o‘quvchilarda ijtimoiy hissiyotlar, empatiya va o‘zaro hurmatni rivojlantirishda ham muhim rol o‘ynaydi. O‘yinlarda ishtirok etish o‘quvchilarga boshqalar bilan birgalikda ishlashni, ularning fikrlarini hurmat qilishni o‘rgatadi. Bu, o‘z navbatida, o‘quvchilarning psixologik farovonligini oshiradi va jamoada ishlashda muvaffaqiyatli bo‘lishlariga yordam beradi. Shuningdek, o‘quvchilarda o‘ziga bo‘lgan ishonchni oshirish uchun didaktik 6 Shukurova, G. (2017). O‘quv jarayonida o‘yinlar texnologiyasining qo‘llanilishi – Toshkent: Akademnashr. (betlar: 33-48) 71.1. Didaktik o‘yinlar tushunchasi, maqsadi va vazifalari Didaktik o‘yinlar — bu o‘quvchilarning bilimlarini samarali o‘zlashtirish, ularning ijodiy fikrlash va muammolarni hal qilish qobiliyatlarini rivojlantirish uchun mo‘ljallangan interaktiv va o‘rgatish jarayoniga asoslangan o‘yinlar turidir. Bu o‘yinlar ta’lim jarayonini qiziqarli va o‘qish uchun motivatsion qilish, o‘quvchilarning o‘z bilimlarini mustahkamlash, yangi ko‘nikmalarni egallash va mavjud bilimlarini real hayotga tatbiq qilish uchun ishlatiladi. Didaktik o‘yinlarning asosiy maqsadi o‘quvchilarning o‘z-o‘zini rivojlantirishini qo‘llab- quvvatlash, ularda jamiyatga moslashuvni, ijtimoiy va amaliy kompetensiyalarni rivojlantirishga yordam berishdir.Didaktik o‘yinlar texnologiyasi o‘qitish jarayonida innovatsion yondashuvlarning amalga oshirilishiga muhim hissa qo‘shadi. Ular turli usullar va formatlarda bo‘lishi mumkin. Masalan, ro‘yxatli o‘yinlar, jamoaviy o‘yinlar, intellektual o‘yinlar, simulyatsiya va boshqa ko‘plab shakllar mavjud. Bu o‘yinlar o‘quvchilarga nafaqat ma’lum bir predmet bo‘yicha bilimlarni o‘zlashtirishga yordam beradi, balki ular o‘zlarining ijtimoiy ko‘nikmalarini, mas’uliyatni, kommunikativ qobiliyatlarni va tashabbuskorlikni ham rivojlantiradilar. Didaktik o‘yinlar yordamida o‘quvchilar o‘zaro hamkorlikda ishlashni, jamoaviy fikrlashni o‘rganadilar va bu ularga birgalikda ishlashda muhim ahamiyatga ega. 2 Didaktik o‘yinlarning asosiy maqsadi o‘quvchilarning o‘z-o‘zini baholash qobiliyatini oshirish, o‘rganish jarayonida o‘zlashtirgan bilimlarini amaliyotda qo‘llay olishni ta’minlashdir. Bu, o‘z navbatida, o‘quvchilarga o‘rganilayotgan materialni faqat nazariy jihatdan emas, balki amaliyotda ham qo‘llash imkonini beradi. O‘quvchilar didaktik o‘yinlar orqali o‘z bilimlarini turli sharoitlarda qo‘llashni o‘rganadilar, bu esa ularning o‘rganish jarayonini samarali qiladi. Shuningdek, didaktik o‘yinlar o‘quvchilarga o‘rganilayotgan materialni interaktiv shaklda tushuntirish imkonini beradi. O‘quvchilar bunday o‘yinlarda qatnashish 2 Xushvaqtova, S. (20 2 0). Pedagogika va didaktika – Toshkent: O‘zbekiston Respublikasi O‘qituvchi nashriyoti. (betlar: 45-60) 13jarayonini interaktiv va qiziqarli tarzda tashkil etish imkonini beradi. O‘quvchilar o‘yinlar yordamida o‘rganilayotgan materialni qiziqarli va yangi shakllarda o‘zlashtiradilar. Bu esa ularning o‘quv jarayoniga bo‘lgan qiziqishini oshiradi va ta’lim jarayonining samaradorligini ta’minlaydi. Shu bilan birga, didaktik o‘yinlar o‘quvchilarda ijodiy fikrlash va muammolarni hal qilish ko‘nikmalarini rivojlantiradi. Bu jarayon o‘quvchilarga mustaqil ishlash, o‘z fikrlarini ifoda etish va guruhda samarali ishlashni o‘rgatadi. Didaktik o‘yinlar nafaqat bilimlarni o‘zlashtirish, balki o‘quvchilarning shaxsiy rivojlanishiga ham ijobiy ta’sir ko‘rsatadi. O‘quvchilarning ta’lim jarayonidagi faolligi va ularga taqdim etiladigan imkoniyatlar doirasida didaktik o‘yinlar pedagogik yondashuvni ilgari suradi. O‘quvchilar o‘yinlar orqali faqat bilimlarni o‘rganib qolmay, balki ularni amaliyotda qo‘llashni ham o‘rganadilar. Bu esa o‘quvchilarning o‘z-o‘zini rivojlantirishga, mustaqil fikrlashga va jamiyatda muvaffaqiyatli faoliyat yuritishga tayyorlanishiga yordam beradi. Didaktik o‘yinlar orqali o‘quvchilar o‘z bilimlarini yanada mustahkamlashadi va yangi ko‘nikmalarni egallash imkoniyatiga ega bo‘ladilar. Shunday qilib, didaktik o‘yinlarning pedagogik asoslari o‘quvchilarning ta’lim jarayonidagi samaradorligini oshiradi va ularning bilim olish jarayonini faollashtiradi. Psixologik asoslar Didaktik o‘yinlarning psixologik asoslari o‘quvchilarning psixologik rivojlanishini, ularning o‘qish jarayonida faol qatnashishlarini va shaxsiy rivojlanishlarini ta’minlashga qaratilgan. Psixologiya ilmiga ko‘ra, o‘quvchilarning o‘rganishdagi muvaffaqiyati ko‘p jihatdan ularning psixologik holatiga, o‘qish motivatsiyasiga, emotsional holatiga va ijtimoiy ko‘nikmalariga bog‘liq. Didaktik o‘yinlar bu omillarga ta’sir ko‘rsatish va o‘quvchilarni eng yuqori darajada rivojlantirishga yordam beradi. O‘yinlar o‘quvchilarda psixologik xavotirlarni kamaytirish, o‘zini erkin ifoda etish va motivatsiyani oshirishga 19Didaktik o‘yinlar o‘quvchilarda ijodiy fikrlashni rivojlantirishda muhim rol o‘ynaydi. O‘yinlar orqali o‘quvchilar o‘zlarining tasavvurini va ijodiy qobiliyatlarini sinab ko‘rishlari mumkin. Masalan, o‘quvchilar adabiy asarlar orqali yangi voqealar yaratish, personajlarni o‘zaro munosabatlar asosida qayta shakllantirish yoki o‘z fikrlarini ijodiy tarzda ifoda etish imkoniyatiga ega bo‘ladilar. Bu o‘quvchilarga nafaqat ma’lumotlarni o‘rganishga, balki yangi g‘oyalar va yechimlar topishga undaydi. 4. O‘quvchilarning emotsional rivojlanishiga yordam beradi Didaktik o‘yinlar o‘quvchilarning emotsional rivojlanishiga katta hissa qo‘shadi. O‘quvchilar o‘yinlar orqali o‘zlarini erkin his qilishadi, chunki o‘yinlar o‘quv jarayonini stressdan xoli, qiziqarli va interaktiv tarzda tashkil etadi. O‘quvchilar o‘yinlarda qatnashish orqali o‘zlariga bo‘lgan ishonchni oshiradilar va bu jarayon ularning emotsional holatiga ijobiy ta’sir ko‘rsatadi. Didaktik o‘yinlar, o‘quvchilarga o‘z fikrlarini erkin ifoda etish va yangi g‘oyalar yaratish imkoniyatini taqdim etadi. Bu ularning o‘zaro muloqot qilishga va jamiyatdagi o‘z o‘rnini topishga yordam beradi.O‘quvchilar o‘yin davomida o‘zaro munosabatlarni rivojlantiradilar va bir-birlariga yordam berishga o‘rgatiladilar. Bunday jarayon, o‘z navbatida, o‘quvchilarning emotsional intellektini oshiradi va o‘zaro hurmatni mustahkamlaydi. Didaktik o‘yinlar o‘quvchilarga boshqalarning fikrlarini tinglash, o‘z fikrlarini muhokama qilish va qarorlar qabul qilishda ishtirok etish imkoniyatini beradi. Bu, o‘z-o‘zini ifoda etish va o‘zaro muloqot qilishda o‘quvchilarning ishtirokini rag‘batlantiradi.O‘quvchilar o‘yinlar orqali yangi vaziyatlarga tayyor bo‘lishni, stressni boshqarishni va noaniq vaziyatlarda qarorlar qabul qilishni o‘rganadilar. O‘yinlar ularning o‘zini boshqarish qobiliyatlarini rivojlantiradi va o‘zgarishlarga tez moslashishni o‘rgatadi. Bu o‘quvchilarga hayotdagi turli vaziyatlarga nisbatan samarali reaksiya bildirishni o‘rgatadi. O‘quvchilar xatolarni to‘g‘rilashni o‘rganadilar va bu jarayon ularga muvaffaqiyatga erishish yo‘lida yordam beradi.O‘yinlar o‘quvchilarga o‘z-o‘zini baholash va o‘z bilimlarini sinash imkoniyatini beradi. 3 MUNDARIJA KIRISH …………………………………………………………………… I BOB. Didaktik o‘yinlar texnologiyasining nazariy asoslari 1.1. Didaktik o‘yinlar tushunchasi, maqsadi va vazifalari 1.2. Didaktik o‘yinlar texnologiyasining pedagogik va psixologik asoslari … 1.3. Adabiy ta’lim jarayonida didaktik o‘yinlardan foydalanishning afzalliklari …………………………………………………………………… II BOB. Adabiy ta’limda didaktik o‘yinlar texnologiyasini qo‘llash amaliyoti 2.1. Boshlang‘ich va o‘rta ta’limda adabiy o‘qish darslarida didaktik o‘yinlardan foydalanish tajribasi ……………………………………………. 2.2. Adabiy ta’limda didaktik o‘yinlarning o‘quvchi faolligi va bilim samaradorligiga ta’siri ………………………………………………………. 2.3. Didaktik o‘yinlar asosida adabiy ta’limni takomillashtirish bo‘yicha taklif va tavsiyalar …………………………………………………………… XULOSA ……………………………………………………………………. FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR ………………………..………… Kirish Kurs ishi mavzusining dolzarbligi Hozirgi kunda ta’lim tizimida innovatsion pedagogik texnologiyalarni qo‘llash zaruriyati tobora ortib 8orqali materialni yanada chuqurroq o‘zlashtiradilar va bilimlarni mustahkamlash imkoniyatiga ega bo‘ladilar. Bundan tashqari, didaktik o‘yinlar o‘quvchilarning o‘quv jarayoniga bo‘lgan qiziqishini oshirish va motivatsiya yaratish maqsadida samarali vosita sifatida ishlatiladi. O‘quvchilar o‘yinlarda qatnashish orqali o‘rganishga bo‘lgan ishtiyoqini oshiradilar, ular o‘qishga yanada qiziqib, faollashadilar. Bu o‘z navbatida, o‘qituvchi uchun o‘quvchilarni yanada faol ishtirok etishga rag‘batlantirish imkoniyatini yaratadi. O‘quvchilarni o‘z fikrlarini erkin ifoda etishga, guruhda ishlashga va muammolarni hal qilishga o‘rgatish ham didaktik o‘yinlarning asosiy maqsadlaridan biridir. Didaktik o‘yinlar o‘quvchilarga muammolarni yechish jarayonida o‘z fikrlarini erkin ifoda etish, guruh muhokamalarida qatnashish va boshqa fikrlarni tinglashga yordam beradi. Bu ularga o‘z-o‘zini rivojlantirish va o‘z bilimlarini amaliyotda sinab ko‘rish imkonini yaratadi.Shuningdek, didaktik o‘yinlar o‘quvchilarning ijtimoiy ko‘nikmalarini rivojlantirishga katta hissa qo‘shadi. O‘quvchilar o‘yin jarayonida bir-birlarining fikrlarini tinglash, birgalikda ishlash va mas’uliyatni his qilishni o‘rganadilar. Bu jarayon o‘quvchilarga nafaqat o‘z bilimlarini oshirish, balki ijtimoiy va kommunikativ ko‘nikmalarini ham rivojlantirishga yordam beradi. Masalan, jamoaviy o‘yinlar orqali o‘quvchilar guruhda ishlashni, fikr almashishni, to‘g‘ri qarorlar qabul qilishni o‘rganadilar, bu esa ularning kelajakda jamiyatda muvaffaqiyatli faoliyat yuritishlariga zamin yaratadi. Shunday qilib, didaktik o‘yinlar o‘quvchilarning nafaqat akademik bilimlarini, balki ijtimoiy va emotsional ko‘nikmalarini ham rivojlantirishga yordam beradi. 3 Bu usulning muvaffaqiyatli qo‘llanilishi o‘quvchilarni o‘qishga yanada qiziqtiradi, ularning o‘quv jarayonida faolligini oshiradi va ularda ijodiy fikrlash ko‘nikmalarini rivojlantiradi. Shu bilan birga, o‘quvchilarning o‘z-o‘zini baholash, mustaqil ishlash, jamoaviy ishda samarali qatnashish kabi ko‘nikmalari 3 Tursunova, N. (20 2 2). Adabiy ta’limda innovatsion pedagogik texnologiyalar – Toshkent: Ma’naviyat va Ma’rifat nashriyoti. (betlar: 72-88) 2 Kurs ishi Andijon davlat pedagogika instituti o zbek tili va adabiyotiʻ kafedrasida bajarilgan. Ilmiy rahbar: Hamroqulova Guluzra Himoya 2025-yil ___________oyining _____kun soat_____da Andijon davlat pedagogika instituti O zbek tili va adabiyoti kafedrasida kurs ishlari himoyasi ʻ yig‘ilishida o tkazildi. ʻ Manzil: ______________________________________ Kurs ishi 2025-yil __________oyining _____kunida kafedraga topshirildi. Kurs ishi bilan Andijon davlat pedagogika instituti O zbek tili va adabiyoti ʻ kafedrasida tanishish mumkin. Manzil: _______________________________________ Yig‘ilish kotibi:____________________________ 20Bu jarayon o‘quvchilarda xatolarni to‘g‘rilash va yangi g‘oyalarni qabul qilish qobiliyatini rivojlantiradi. Shuningdek, didaktik o‘yinlar o‘quvchilarga shaxsiy rivojlanishning turli tomonlarini o‘rganish va o‘zlarining shaxsiy ehtiyojlarini tushunishga yordam beradi. O‘quvchilar o‘yinlar yordamida o‘zlariga bo‘lgan ishonchni oshiradilar va o‘z-o‘zini baholashni rivojlantiradilar.O‘quvchilar, o‘yinlar orqali o‘rganilayotgan materialga mustahkam hissiy bog‘liqlik o‘rnatadilar. Bu o‘quvchilarning o‘rganish jarayoniga bo‘lgan qiziqishini oshiradi va ta’limga bo‘lgan motivatsiyasini kuchaytiradi. O‘quvchilarda yangi bilimlarni o‘zlashtirish va o‘rganish jarayonida muvaffaqiyatga erishish hissi kuchayadi, bu esa ularga ta’lim jarayonida yanada faol ishtirok etishga rag‘batlantiradi.Shu bilan birga, didaktik o‘yinlar o‘quvchilarning emotsional holatini yaxshilash, ularni faollashtirish va o‘z fikrlarini erkin ifoda etishga o‘rgatish orqali ularning emotsional rivojlanishiga yordam beradi. O‘quvchilarning ta’lim jarayonida hissiy bog‘liqligi va emotsional faolligi oshadi, bu esa ularning o‘qish jarayonidagi muvaffaqiyatini ta’minlaydi. O‘quvchilar o‘z bilimlarini amaliyotda qo‘llash orqali o‘zlariga bo‘lgan ishonchni oshiradilar, shu bilan birga, o‘z-o‘zini baholash qobiliyatlarini ham rivojlantiradilar. Bunday rivojlanish, o‘z navbatida, o‘quvchilarga o‘z shaxsini shakllantirishda va jamiyatga moslashishda katta yordam beradi. 5. O‘quvchilarni guruhda ishlashga o‘rgatadi Didaktik o‘yinlar o‘quvchilarga guruhda ishlashni o‘rgatadi, chunki ko‘plab didaktik o‘yinlar jamoaviy ishtirokni talab qiladi. O‘quvchilar o‘yinlar orqali o‘zaro muloqot qilishni, fikrlarini ifoda etishni, boshqalarning fikrlarini hurmat qilishni va jamoa qarorlarini qabul qilishni o‘rganadilar. Bu ko‘nikmalar jamoaviy ishda samarali bo‘lish uchun zarurdir. Adabiy ta’limda bunday o‘yinlar orqali o‘quvchilar guruhda ishlash, o‘z fikrlarini boshqalarga tushuntirish va muammolarni birgalikda hal qilishni o‘rganadilar. 6. O‘quvchilarda tanqidiy fikrlashni rivojlantiradi 11asoslari, ta’lim jarayonining samaradorligini oshirishda va o‘quvchilarning shaxsiy rivojlanishiga hissa qo‘shishda muhim rol o‘ynaydi. Didaktik o‘yinlarning pedagogik va psixologik asoslarini ko‘rib chiqishda, avvalo, o‘quvchilarning ta’lim jarayoniga bo‘lgan munosabati, ularning motivatsiyasi va shaxsiy rivojlanishi nuqtai nazaridan yondashish zarur. Pedagogik asoslar Didaktik o‘yinlarning pedagogik asoslari ta’lim jarayonining samarali va interaktiv bo‘lishini ta’minlaydi. Pedagogika ilmida o‘quvchilarning ta’limga bo‘lgan qiziqishi, o‘quv faoliyatidagi faolligi, shuningdek, o‘rganilayotgan materialning qanday taqdim etilishi katta ahamiyatga ega. Didaktik o‘yinlar esa bu jarayonlarni yanada samarali qilishga yordam beradi. Ularning asosiy pedagogik vazifasi – o‘quvchilarning o‘rganilayotgan materialni nafaqat nazariy, balki amaliy ravishda ham o‘zlashtirishini ta’minlashdir. Pedagogik asoslar doirasida didaktik o‘yinlar o‘quvchilarni nafaqat o‘qishga, balki ta’lim jarayonida faol ishtirok etishga ham rag‘batlantiradi. O‘yinlar yordamida o‘quvchilar o‘z bilimlarini real hayotda qo‘llashni o‘rganadilar, bu esa ularning o‘quv materialini chuqurroq o‘zlashtirishlariga yordam beradi. Didaktik o‘yinlar pedagogik asoslarini to‘liq anglash uchun avvalo ta’lim jarayonining maqsad va vazifalarini bilish lozim. Ta’lim jarayonida asosiy maqsad – o‘quvchilarning bilim va ko‘nikmalarni egallashidir. O‘quv jarayonini samarali tashkil etish uchun o‘qituvchilar o‘quvchilarning qiziqishlarini oshirish va o‘quvchilarga o‘rganishning turli shakllarini taklif qilishlari kerak. Didaktik o‘yinlar, o‘z navbatida, o‘quvchilarga o‘rganilayotgan mavzuni amaliyotda sinab ko‘rish imkoniyatini yaratadi. Bunday o‘yinlar o‘quvchilarni faollashtiradi, ularning o‘z-o‘zini baholash qobiliyatlarini rivojlantiradi va o‘rganilgan bilimlarni real hayotdagi muammolarni hal qilishda qo‘llashga o‘rgatadi. Pedagogik yondashuvni qo‘llashda o‘quvchilarning individual xususiyatlarini hisobga olish juda muhimdir. Har bir o‘quvchi o‘ziga xosdir va shuning uchun 23nazarlarini bir-birlariga tushuntiradilar, bu esa muloqot ko‘nikmalarini rivojlantiradi. Bundan tashqari, didaktik o‘yinlar o‘quvchilarning o‘zaro muloqotini rag‘batlantiradi. O‘quvchilar o‘yinlar orqali bir-birlariga savollar berib, o‘zaro fikr almashadilar va bu jarayonni yanada qiziqarli va samarali qilishadi. O‘quvchilarning o‘z fikrlarini erkin ifoda etishlari ularning o‘rganish jarayoniga bo‘lgan qiziqishini oshiradi. O‘quvchilar o‘zaro fikrlarni tinglash, boshqalarning nuqtai nazarini tushunish va o‘z fikrlarini izohlashni o‘rganadilar. Bunda, o‘quvchilarning emotsional rivojlanishi va jamoada ishlash ko‘nikmalarining rivojlanishi ta’minlanadi. O‘yinlar orqali o‘quvchilar o‘z bilimlarini sinovdan o‘tkazish imkoniyatiga ega bo‘ladilar. Masalan, "Personajni tanlash" o‘yini orqali o‘quvchilar adabiy asarda muhim bo‘lgan personajlarni tanlab, ularning roli va ahamiyatini tushuntiradilar. Bu o‘quvchilarga asar mazmunini chuqurroq anglashga yordam beradi va ularning tahlil qilish ko‘nikmalarini rivojlantiradi. Shuningdek, o‘quvchilar o‘zlari tanlagan personajni tanishtirish orqali o‘z fikrlarini ishonch bilan ifoda etishga o‘rganadilar. 9 Bunday o‘yinlar o‘quvchilarning mustaqil fikrlashini rivojlantiradi, chunki ular o‘rganilgan materialni o‘zlashtirib, o‘z nuqtai nazarini ishlab chiqadilar. O‘quvchilar o‘yinlarda qatnashish orqali materialni eslab qolish bilan birga, yangi bilimlarni ham kashf etadilar. O‘yinlar orqali o‘quvchilarga o‘rganilgan bilimlarni mustahkamlash va amaliyotda qo‘llash imkoniyati beriladi. Shuningdek, didaktik o‘yinlar o‘quvchilarga o‘rganilgan materialni nafaqat qayta ko‘rish, balki uni yanada qiziqarli va motivatsion tarzda o‘zlashtirish imkoniyatini taqdim etadi. Masalan, "Baho berish" o‘yinida o‘quvchilar adabiy asarlarni o‘qib, ularga o‘z baholarini beradilar va baholashda asosli fikrlar va dalillarni keltiradilar. Bu 9 Pavlenko, M. (2016). Innovatsion yondashuvlar va pedagogik texnologiyalar – Toshkent: O‘zbekiston Ta’limi. (betlar: 67-82) 28"Qanday voqea yoki holat muallifning asosiy g‘oyasini tasvirlaydi?" "Asarda keltirilgan g‘oya qanday tarzda o‘quvchiga ta’sir qiladi?" Bu o‘yin o‘quvchilarga adabiy asarlarni tahlil qilishni, muallifning g‘oyasini tushunishni va o‘z fikrlarini dalillashni o‘rgatadi. O‘quvchilar, shuningdek, o‘z nuqtai nazarlarini boshqalar bilan baham ko‘rish orqali guruhda ishlash ko‘nikmalarini rivojlantiradilar. 3. 6-sinf o‘quvchilari uchun "Yaratish o‘yini" "Yaratish o‘yini" o‘quvchilarga adabiy asarlarni o‘rganishda ijodiy fikrlashni rivojlantirishga yordam beradi. Masalan, 6-sinf o‘quvchilari uchun adabiy asarlarning oxirini o‘zgartirishni taklif qilish mumkin. O‘quvchilarga adabiy asarlarning oxirini o‘zgartirish yoki yangi voqealar qo‘shish vazifasi beriladi. Ular o‘z yaratgan yangi sahifalarini guruhda taqdim etadilar va ularning tanlovi bo‘yicha hikoyaning qanday rivojlanishi haqida fikr yuritadilar. Bu o‘yin o‘quvchilarga nafaqat materialni o‘rganishni, balki o‘zlarini ijodiy jihatdan ifoda etishni o‘rgatadi. O‘quvchilar o‘zlariga yangi bir nuqtai nazar yaratadilar va o‘rganilgan asarni yanada chuqurroq tushunishga yordam beradi. Shuningdek, bu jarayon o‘quvchilarga o‘z bilimlarini mustahkamlashga va yangi g‘oyalarni yaratishga yordam beradi. 4. 8-sinf o‘quvchilari uchun "Personajlar rolini o‘ynash" o‘yini O‘rta ta’limda adabiy o‘qish darslarida "Personajlar rolini o‘ynash" o‘yini o‘quvchilarga personajlarning xatti-harakatlarini va hissiyotlarini chuqurroq tushunishga yordam beradi. 8-sinf o‘quvchilariga adabiy asarlarni o‘rganishda personajlarning rolini o‘ynash vazifasi beriladi. O‘quvchilar o‘zlari tanlagan personajning xatti-harakatlarini, qarorlarini va o‘rganilgan asardagi o‘zgarishlarini izohlashadi. Bu o‘yin o‘quvchilarga asarning mazmunini yangi tarzda tushunish va o‘z fikrlarini mantiqiy tarzda ifoda etish imkonini beradi.Shuningdek, o‘quvchilar o‘yin davomida personajning ichki dunyosini va uning muammolarini tahlil qilishadi. Bu jarayon ularning psixologik tushuncha va tanqidiy fikrlash ko‘nikmalarini rivojlantirishga yordam beradi. O‘quvchilar 40Kurs ishimda keltirilgan barcha takliflar va tavsiyalar, didaktik o’yinlarning adabiy ta’limda samarali qo‘llanilishi uchun yo‘l-yo‘riq bo‘lishi mumkin. Foydalanilgan adabiyotlar Miyoriy huquqiy hujjatlar 1) O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti Shavkat Miromonovich Mirziyoyev. (2019, 29-iyul). Ta’lim tizimini 2030-yilgacha rivojlantirish konsepsiyasi. 2) O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti Shavkat Miromonovich Mirziyoyev. (2021, 12-fevral). Ta’lim sifatini oshirishga qaratilgan milliy dastur. 3) O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti Shavkat Miromonovich Mirziyoyev. (2020, 5-mart). Boshlang‘ich va o‘rta ta’lim tizimini yanada takomillashtirish bo‘yicha chora-tadbirlar to‘g‘risida. 4) O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti Shavkat Miromonovich Mirziyoyev. (2022, 6-iyul). Yoshlarning ta’lim olish imkoniyatlarini kengaytirish va innovatsion texnologiyalarni ta’limda qo‘llash bo‘yicha. 5) O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti Shavkat Miromonovich Mirziyoyev. (2020, 17-noyabr). Raqamli ta’lim texnologiyalarini ta’lim tizimida keng joriy etish to‘g‘risida. Ilmiy adabiyotlar 1. Xushvaqtova, S. (2010). Pedagogika va didaktika – Toshkent: O‘zbekiston Respublikasi O‘qituvchi nashriyoti. (betlar: 45-60) 2. Tursunova, N. (2012). Adabiy ta’limda innovatsion pedagogik texnologiyalar – Toshkent: Ma’naviyat va Ma’rifat nashriyoti. (betlar: 72-88) 3. Davronov, M. (2014). O‘qitishda didaktik o‘yinlar va ularning roli – Toshkent: Fan va Texnologiya nashriyoti. (betlar: 13-27) 4. Sirojiddinova, N. (2013). Adabiy o‘qish darslarida didaktik o‘yinlar texnologiyasining ahamiyati – Toshkent: O‘zbekiston Ta’limi. (betlar: 45-60) 5. Yuldosheva, M. (2015). Adabiy ta’limda tanqidiy fikrlashni rivojlantirish – Toshkent: Talim Nashriyoti. (betlar: 55-72) 34hisoblanadi. O‘quvchilar o‘yinlar orqali nafaqat o‘rganilgan materialni mustahkamlash, balki ularni amaliyotda qo‘llashni, tanqidiy fikrlashni va ijodiy yondashuvni rivojlantirishni o‘rganadilar. Didaktik o‘yinlar o‘quvchilarning o‘zlashtirilgan bilimlarini samarali qo‘llashga yordam beradi, o‘quvchilarga yangi ko‘nikmalarni egallashda va o‘rganish jarayonida faol ishtirok etishda yordam beradi. Bu o‘quvchilarga o‘z bilimlarini yanada chuqurroq va samarali o‘zlashtirishga imkon yaratadi. 2.3. Didaktik o‘yinlar asosida adabiy ta’limni takomillashtirish bo‘yicha taklif va tavsiyalar Didaktik o‘yinlar asosida adabiy ta’limni takomillashtirish, o‘quvchilarning bilimlarini samarali o‘zlashtirish va ta’lim jarayonini yanada qiziqarli va interaktiv qilishga yordam beradi. Adabiy ta’limda didaktik o‘yinlarning samarali qo‘llanilishi, o‘quvchilarda nafaqat adabiy bilimlarni, balki ijodiy fikrlash, mantiqiy tahlil qilish va kommunikatsiya ko‘nikmalarini rivojlantirishga xizmat qiladi. 1. Didaktik o‘yinlarning dars rejalariga kiritilishi Adabiy ta’lim jarayonida didaktik o‘yinlarning samarali qo‘llanilishi uchun o‘qituvchilar o‘z dars rejalarida didaktik o‘yinlarni aniq va to‘g‘ri kiritishlari kerak. O‘quvchilarga o‘rganilayotgan materialni qiziqarli va interaktiv tarzda yetkazish uchun didaktik o‘yinlarning turli shakllari (rol o‘ynash, viktorinalar, guruhli ishlash o‘yinlari) dars rejasiga mos ravishda kiritilishi zarur. O‘quvchilarga o‘rganilgan asarlar bo‘yicha turli o‘yinlarni tashkil etish, o‘qituvchilarga ularni o‘rganish jarayonida faol ishtirok etishga va bilimlarini amaliyotda qo‘llashga yordam beradi. 11 Taklif: Dars rejasida har bir mavzu bo‘yicha didaktik o‘yinlarni kiritish va bu o‘yinlarni o‘rganilayotgan mavzuga mos ravishda ishlab chiqish. Masalan, adabiy asarlarni o‘rganishda viktorina yoki jamoaviy tahlil o‘yinlarini tashkil etish. 11 Abdukarimov, M. (2014). Ta’lim texnologiyalarini adabiy ta’limda qo‘llash – Toshkent: O‘qituvchi nashriyoti. (betlar: 51-67) 24jarayon o‘quvchilarga materialni tushunishda chuqurlashish, o‘rganilgan mavzularni qayta tahlil qilish imkoniyatini beradi. Shuningdek, o‘quvchilar o‘z fikrlarini izohlash orqali mustaqil fikrlashni rivojlantiradilar va guruhda muloqot qilish ko‘nikmalarini oshiradilar. Bundan tashqari, didaktik o‘yinlar orqali o‘quvchilar o‘z bilimlarini yanada mustahkamlashadi, yangi g‘oyalarni sinab ko‘radilar va o‘zlariga yangi imkoniyatlar ochadilar. O‘quvchilar o‘yinlar orqali o‘zlarini xatolardan o‘rganishga, muvaffaqiyatlarni boshqalar bilan baham ko‘rishga va kelajakda yanada muvaffaqiyatli bo‘lishga tayyorlanadilar. Shunday qilib, didaktik o‘yinlar o‘quvchilarga o‘z-o‘zini rivojlantirish, bilimlarni yanada chuqurroq o‘zlashtirish va jamoada ishlashni o‘rgatish orqali ta’lim jarayonini samarali qiladi. O‘rta ta’lim sinf o‘quvchilari uchun didaktik o‘yinlar O‘rta ta’lim sinf o‘quvchilari uchun didaktik o‘yinlar nafaqat o‘quvchilarning akademik bilimlarini oshirish, balki ularning tanqidiy fikrlash, ijodiy yondashuv, jamoada ishlash va kommunikatsiya ko‘nikmalarini rivojlantirishda ham muhim vosita hisoblanadi. Didaktik o‘yinlar o‘quvchilarga o‘rganilayotgan mavzularni yanada chuqurroq tushunishga, materialni amaliyotda qo‘llashga va o‘z bilimlarini mustahkamlashga yordam beradi. O‘rta ta’lim sinflarida didaktik o‘yinlar, ayniqsa, adabiy o‘qish darslarida o‘quvchilarning faoliyatini faollashtirish va ularning fikrlarini erkin ifoda etish imkonini yaratadi. Bu bo‘limda o‘rta ta’lim sinf o‘quvchilari uchun didaktik o‘yinlarning ahamiyati va amaliy qo‘llanilishiga oid misollarni ko‘rib chiqamiz. 1. Intellektual o‘yinlar O‘rta ta’lim sinf o‘quvchilari uchun intellektual o‘yinlar eng samarali didaktik vositalardan biridir. O‘quvchilarga adabiy asarlar, mualliflar va asarlar g‘oyalari haqida savollar berish orqali ularning tahlil qilish, izoh berish va tanqidiy fikrlash ko‘nikmalarini rivojlantirish mumkin. Masalan, "Adabiy viktorina" o‘yini o‘tkazish orqali o‘quvchilarga ma’lum bir adabiy asar bo‘yicha savollar berish mumkin. O‘quvchilar bu o‘yinda nafaqat o‘rganilgan asarlar haqidagi bilimlarini 5ta’limda didaktik o‘yinlarni qo‘llashning afzalliklari va metodologik yondashuvlarini, shuningdek, ularning ta’lim samaradorligini oshirishdagi o‘rni haqida chuqur tahlil qilishni ta’minlashdir. Shu bilan birga, adabiy ta’limda didaktik o‘yinlardan samarali foydalanish bo‘yicha amaliy takliflar berish va metodik yondashuvlarni ishlab chiqish ham asosiy maqsadlardan biridir. Kurs ishi mavzusining ahamiyati didaktik o‘yinlar texnologiyasining adabiy ta’limda qo‘llanilishini chuqur tahlil qilishda va uning ta’lim jarayonidagi samaradorligini oshirishda muhim rol o‘ynaydi. Ta’lim tizimida o‘quvchilarning bilimlarni o‘zlashtirish jarayonini yanada samarali qilish uchun zamonaviy metodlardan foydalanish zarurati mavjud. Didaktik o‘yinlar, o‘quvchilarga nafaqat ma’lum bilimlarni berish, balki ularda ijodiy fikrlash, tanqidiy tahlil qilish va amaliy ko‘nikmalarni shakllantirishga yordam beradi. Bu ishda didaktik o‘yinlarning adabiy ta’limdagi o‘rni va ularning o‘quvchilarning faolligini oshirishdagi ahamiyati ko‘rib chiqiladi. O‘quvchilarning adabiy bilimlarini rivojlantirishda didaktik o‘yinlarning o‘rni katta bo‘lib, ular darslarning yanada qiziqarli va interaktiv bo‘lishini ta’minlaydi.Didaktik o‘yinlar yordamida o‘quvchilarning adabiy ta’limga bo‘lgan qiziqishlari oshadi, bu esa ularning o‘quv jarayonida faol ishtirok etishini ta’minlaydi. Ta’limda didaktik o‘yinlardan samarali foydalanish, o‘quvchilarning bilimlarini yaxshilash bilan birga, ularning o‘quv jarayonidagi faolligini oshirish, motivatsiyasini kuchaytirish va o‘zlashtirish samaradorligini ta’minlashga xizmat qiladi. Shu bois, ushbu kurs ishi ta’lim jarayonini takomillashtirishda muhim ilmiy va amaliy ahamiyatga ega. Kurs ishi mavzusining obyekti – adabiy ta’lim jarayonida didaktik o‘yinlardan foydalanishdir. Ushbu obyektda o‘quvchilarning adabiy bilimlarini shakllantirish va ularning o‘quv jarayonida faolligini oshirish uchun didaktik o‘yinlar qanday vosita sifatida ishlatilishi tahlil qilinadi. Kurs ishi mavzusining predmeti – adabiy ta’limda didaktik o‘yinlarning o‘quvchilarning bilim samaradorligi, faolligi va ijodiy qobiliyatlarini 10ularga o‘qish jarayonini qiziqarli va motivatsion qiladi. O‘quvchilar o‘yinlarga qatnashish orqali o‘rganishga bo‘lgan ishtiyoqini oshiradilar va darslarga bo‘lgan qiziqishlarini kuchaytiradilar. Bu, o‘z navbatida, o‘quvchilarning darslarga bo‘lgan motivatsiyasini oshiradi. O‘quvchilarga mustaqil ishlashga, jamoada ishlashga va o‘z fikrlarini ifoda etishga o‘rgatish Didaktik o‘yinlar o‘quvchilarga mustaqil fikrlash va jamoada ishlash ko‘nikmalarini rivojlantiradi. O‘yinlar jamoaviy yondashuvni talab qilganligi uchun o‘quvchilar o‘z fikrlarini erkin ifoda etishga, boshqalar bilan fikr almashishga va guruhda ishlashga o‘rgatiladi. Shuningdek, o‘quvchilar o‘z fikrlarini ishonch bilan ifoda etishga, boshqalar bilan samarali muloqot qilishga va guruhning muvaffaqiyatiga hissa qo‘shishga o‘rgatiladilar. Bu jarayon o‘quvchilarda o‘z-o‘zini boshqarish va mas’uliyatni his qilish qobiliyatlarini rivojlantiradi. O‘quvchilarda dars materiallarini mustahkamlash va yangi bilimlarni egallashni osonlashtirish Didaktik o‘yinlar o‘quvchilarga o‘rganilgan materialni mustahkamlashda samarali vosita hisoblanadi. O‘quvchilar o‘yinlar yordamida darsda o‘rganilgan materialni qayta ko‘rib chiqadilar va o‘zlashtirilgan bilimlarni mustahkamlash imkoniyatiga ega bo‘ladilar. Bu, o‘z navbatida, o‘quvchilarning bilimlarini yanada chuqurlashtirishga yordam beradi va yangi mavzularni o‘zlashtirishni osonlashtiradi. Didaktik o‘yinlar o‘quvchilarga amaliy mashqlar yordamida bilimlarini mustahkamlashni va yangi bilimlarni tez o‘zlashtirishni ta’minlaydi. 4 1.2. Didaktik o‘yinlar texnologiyasining pedagogik va psixologik asoslari Didaktik o‘yinlar texnologiyasi ta’lim jarayonida o‘quvchilarning bilimlarini samarali o‘zlashtirish, ijodiy fikrlash va tanqidiy tahlil qilish ko‘nikmalarini rivojlantirishda muhim vosita hisoblanadi. Ularning pedagogik va psixologik 4 Davronov, M. (201 7 ). O‘qitishda didaktik o‘yinlar va ularning roli – Toshkent: Fan va Texnologiya nashriyoti. (betlar: 13-27) 385. O‘quvchilarga o‘z-o‘zini baholash imkoniyatini yaratish Didaktik o‘yinlar o‘quvchilarga o‘z bilimlarini mustahkamlash va o‘z-o‘zini baholash imkoniyatini beradi. O‘yinlarda o‘quvchilar o‘z bilimlarini sinovdan o‘tkazish, xatolarni tuzatish va yangi yechimlar topishga o‘rgatiladilar. O‘quvchilar o‘zlarining o‘rganish jarayonini baholash orqali o‘z bilimlarini yanada mustahkamlashadi. Taklif: O‘quvchilarga o‘z bilimlarini o‘z-o‘zini baholash orqali mustahkamlash imkonini beradigan didaktik o‘yinlarni o‘tkazish. Masalan, o‘quvchilarga o‘rganilayotgan material bo‘yicha o‘z fikrlarini, bilganlarini va tushunish darajasini baholashni taklif qilish. 6. Didaktik o‘yinlarning o‘quvchilarni rag‘batlantirishdagi roli Didaktik o‘yinlar o‘quvchilarning rag‘batlantirilishida katta ahamiyatga ega. O‘yinlar nafaqat bilimlarni o‘rganishga, balki o‘quvchilarga o‘z bilimlarini sinovdan o‘tkazish, yangi imkoniyatlarni yaratish va erishgan muvaffaqiyatlarini bahramand qilish imkoniyatini yaratadi. O‘quvchilar o‘yinlar orqali o‘z bilimlarini namoyish qilishadi va muvaffaqiyatga erishishda o‘zlarini rag‘batlantiradilar. Taklif: Didaktik o‘yinlarda o‘quvchilarga erishgan muvaffaqiyatlarini bahramand qilish, ularga turli xil mukofotlar yoki motivatsion rag‘batlar taqdim etish. Bu o‘quvchilarda o‘rganishga bo‘lgan ishtiyoqni oshiradi va o‘quvchilarning rag‘batlantirishga bo‘lgan ehtiyojlarini qondiradi. Didaktik o‘yinlar adabiy ta’limni takomillashtirishda juda samarali vosita hisoblanadi. O‘quvchilarning o‘zlashtirilgan bilimlarini mustahkamlash, tanqidiy fikrlashni rivojlantirish, ijtimoiy ko‘nikmalarni oshirish va o‘quvchilarda o‘z- o‘zini baholash ko‘nikmalarini rivojlantirishda didaktik o‘yinlar o‘z ahamiyatini namoyon etadi. Ushbu tavsiyalar asosida didaktik o‘yinlarni ta’lim jarayonida qo‘llash, o‘quvchilarning ta’limga bo‘lgan qiziqishini oshiradi, bilimlarni yanada samarali o‘zlashtirishga yordam beradi va o‘quvchilarning umumiy rivojlanishiga xizmat qiladi. 22II BOB. Adabiy ta’limda didaktik o‘yinlar texnologiyasini qo‘llash amaliyoti 2.1. Boshlang‘ich va o‘rta ta’limda adabiy o‘qish darslarida didaktik o‘yinlardan foydalanish tajribasi Didaktik o‘yinlar boshlang‘ich va o‘rta ta’limda o‘quvchilarning ta’lim jarayonida faol ishtirok etishlarini ta’minlash, o‘rganilayotgan materialni chuqurroq o‘zlashtirish va ijodiy fikrlash ko‘nikmalarini rivojlantirishda samarali vosita sifatida xizmat qiladi. Boshlang‘ich sinf o‘quvchilari uchun didaktik o‘yinlar Boshlang‘ich sinf o‘quvchilari uchun adabiy o‘qish darslarida didaktik o‘yinlarni qo‘llashning samaradorligi yuqori bo‘lib, bu o‘quvchilarning bilimlarini yanada chuqurroq o‘zlashtirish, ijodiy fikrlash ko‘nikmalarini rivojlantirish va ta’lim jarayonini qiziqarli va interaktiv qilishda muhim rol o‘ynaydi. O‘quvchilarga adabiy asarlarni o‘rganishda didaktik o‘yinlarni qo‘llash orqali nafaqat o‘rganilgan materialni mustahkamlash, balki o‘quvchilarni o‘rganish jarayonida faol ishtirok etishga rag‘batlantirish mumkin. Masalan, 3-sinf o‘quvchilariga adabiy asarlarni o‘rganishda "Personajlar haqida viktorina" o‘yinini tashkil qilish mumkin. Ushbu o‘yinda o‘quvchilarga adabiy asarda keltirilgan personajlar va ularning xatti-harakatlari haqida savollar beriladi. O‘quvchilar savollarga javob berish orqali nafaqat o‘quv materialini eslab qoladilar, balki asardagi voqealar va personajlarning motivatsiyalarini tushunishga ham yordam beradi. Bu o‘yin, o‘quvchilarning adabiy asarni yanada chuqurroq tushunishlariga, personajlar va voqealar orasidagi bog‘lanishlarni aniqlashga yordam beradi. O‘yinlar orqali o‘quvchilar o‘rganilayotgan materialni interaktiv tarzda o‘zlashtiradilar. Masalan, "Eng yaxshi personajni tanlang" o‘yinida o‘quvchilar adabiy asarda eng qiziqarli deb hisoblagan personajni tanlashlari kerak va uni tanlashdagi sabablarini izohlashadi. Bu o‘quvchilarga nafaqat materialni qayta ko‘rib chiqish, balki o‘z fikrlarini aniq va tushunarli tarzda ifoda etish imkoniyatini beradi. O‘quvchilar bu o‘yin orqali o‘zlarining fikrlarini va nuqtai 9ham kuchayadi. Didaktik o‘yinlarning pedagogik samarasini ta’minlash uchun o‘qituvchilarning metodik mahorati, o‘quv materiallariga mos o‘yinlarni tanlash va o‘yinlar uchun zarur resurslar yaratish muhimdir. Didaktik o‘yinlarning vazifalari o‘quvchilarning o‘qish jarayonini yanada samarali, qiziqarli va amaliy qilishga yo‘naltirilgan. Ushbu o‘yinlar o‘quvchilarning nafaqat akademik bilimlarini oshirish, balki ularning shaxsiy rivojlanishiga va jamiyatda muvaffaqiyatli faoliyat yuritishiga hissa qo‘shadi. Quyida didaktik o‘yinlarning asosiy vazifalari keltirilgan: O‘quvchilarga bilim va ko‘nikmalarni o‘zlashtirishda yordam berish, o‘quvchilarni o‘z bilimlarini real hayotda qo‘llay olishlariga yo‘naltirish Didaktik o‘yinlar o‘quvchilarga o‘zlashtirilgan bilimlarni amaliyotda qo‘llash imkonini beradi. O‘yinlar orqali o‘quvchilar o‘z bilimlarini real hayotdagi vaziyatlarga tatbiq etishni o‘rganadilar. Bu nafaqat o‘quvchilarning akademik bilimlarini mustahkamlash, balki ularni hayotda yuzaga keladigan muammolarni hal qilishga tayyorlashga yordam beradi. O‘quvchilar o‘z ko‘nikmalarini sinab ko‘rib, ularni turli sharoitlarda qo‘llashni o‘rganadilar, bu esa ularning o‘rganish jarayoniga nisbatan ishtiyoqini oshiradi. O‘quvchilarda ijodiy fikrlash va tanqidiy tahlil qilish ko‘nikmalarini rivojlantirish Didaktik o‘yinlar o‘quvchilarga o‘z fikrlarini erkin ifoda etishga, yangi g‘oyalar va yechimlarni topishga yordam beradi. O‘yinlar orqali o‘quvchilar tanqidiy fikrlashni rivojlantiradilar, chunki ular ma’lum vaziyatlarni baholash, yangi alternativalar yaratish va tanqidiy tahlil qilishga o‘rgatiladi. Bu, o‘z navbatida, ularning ijodiy fikrlashini oshiradi va qarorlar qabul qilish jarayonida mustaqil yondashuvni ta’minlaydi. O‘quvchilarning ta’lim jarayonida faol ishtirok etishini ta’minlash, o‘qish jarayonini yanada qiziqarli va motivatsion qilish Didaktik o‘yinlar o‘quvchilarning darslarda faol ishtirok etishini ta’minlaydi. O‘yinlar orqali o‘quvchilar o‘z bilimlarini amaliyotda sinab ko‘radilar, bu esa 36o‘rgatiladi. Masalan, "Personaj xatti-harakatlarini baholash" o‘yinida o‘quvchilar adabiy asarda keltirilgan personajlarning harakatlarini baholaydilar. Ular, personajning qarorlarini, xatti-harakatlarini tahlil qilib, bu xatti-harakatlar qanday sabablar bilan yuzaga kelganini aniqlashga harakat qiladilar. Bu jarayon o‘quvchilarda tanqidiy fikrlashni rivojlantirishga yordam beradi, chunki ular nafaqat personajning harakatlarini tushunishga, balki uni baholashda mantiqiy asoslarni keltirishga o‘rgatiladi. Bundan tashqari, "Adabiy asarning g‘oyasini izohlash" o‘yini ham o‘quvchilarda tanqidiy fikrlashni rivojlantirishda samarali vosita hisoblanadi. O‘quvchilarga o‘rganilayotgan adabiy asarlarning muallif g‘oyalarini aniqlash va ularga izoh berish vazifasi beriladi. O‘quvchilar, asarda muallifning asosiy g‘oyasini qanday tasvirlaganini, uning maqsadini qanday ifodalaganini va asar orqali qanday xabarni bermoqchi bo‘lganini tahlil qilishadi. Bu jarayon o‘quvchilarga g‘oyalarni izohlash, ularga tanqidiy yondashuvda bo‘lish va yangi fikrlar yaratishda yordam beradi." Tanqidiy fikrlashni rivojlantirish uchun o‘quvchilarni faqat yodlash bilan cheklanmay, balki o‘rganilayotgan asarlarni tahlil qilish, o‘z fikrlarini dalillashga undash kerak. Didaktik o‘yinlar bu jarayonni qo‘llab-quvvatlashga yordam beradi, chunki o‘quvchilar o‘yin davomida materialni sinovdan o‘tkazadilar, o‘z fikrlarini dalillashadi va ular bilan boshqalarning fikrlarini taqqoslash imkoniyatiga ega bo‘ladilar. “Takliflar: Personaj xatti-harakatlarini baholash o‘yinlari: Bu o‘yin orqali o‘quvchilar adabiy asardagi personajlarning harakatlarini, qarorlarini tahlil qilib, ularning psixologik holatini va motivatsiyalarini baholaydilar. Bu jarayon o‘quvchilarning tanqidiy fikrlashini rivojlantiradi va ularni mantiqiy tahlil qilishga o‘rgatadi. Adabiy asarning g‘oyasini izohlash o‘yinlari: O‘quvchilarga adabiy asarlarning muallif g‘oyalarini aniqlash va ularga izoh berish vazifasi beriladi. Bu 25mustahkamlashadi, balki asardagi voqealar, personajlar va muallifning g‘oyasini tahlil qilishda amaliy ko‘nikmalarni rivojlantiradilar. Misol uchun, 9-sinf o‘quvchilari uchun "Muallifning niyati" deb nomlangan o‘yin o‘tkazish mumkin. O‘quvchilarga bir necha adabiy asarlarning qisqacha mazmuni beriladi, va ular muallifning asosiy g‘oyasini aniqlab, o‘z fikrlarini dalillashlari kerak. Bu o‘yin o‘quvchilarni o‘z bilimlarini amaliyotda qo‘llashga, g‘oyalar va nuqtai nazarlarni taqqoslashga undaydi. Bunda o‘quvchilar o‘z fikrlarini boshqalarga tushuntirishda muloqot ko‘nikmalarini rivojlantiradilar. 2. Guruhda ishlash o‘yinlari O‘rta ta’lim sinf o‘quvchilari uchun guruhda ishlash o‘yinlari ham samarali vositadir. O‘quvchilarga guruhlarga bo‘lib, biror adabiy asar bo‘yicha bahs- munozara o‘tkazish yoki guruhda xulosa chiqarish vazifasi berilishi mumkin. Masalan, "Adabiy bahs" o‘yinida o‘quvchilar bir asar yoki personaj haqida turli fikrlarni bildirishadi. Guruhdagi har bir o‘quvchi o‘z nuqtai nazarini bildirish va boshqa o‘quvchilarning fikrlarini tinglash imkoniyatiga ega bo‘ladi. Bu o‘yin o‘quvchilarga nafaqat o‘z fikrlarini erkin ifoda etishga, balki boshqalarning fikrlarini ham tushunishga yordam beradi. Bundan tashqari, "Adabiy muhokama" o‘yini orqali o‘quvchilarga adabiy asarlar, mualliflarning g‘oyalari yoki voqealarning rivojlanishi haqidagi fikrlarni o‘rganish va muhokama qilish taklif etiladi. O‘quvchilar o‘zlari tanlagan asar haqida guruh bilan fikr almashish, o‘z nuqtai nazarlarini ishonch bilan bildirishni o‘rganadilar. Bu jarayon o‘quvchilarda o‘z fikrlarini tahlil qilish, mantiqiy fikrlash va ijtimoiy ko‘nikmalarni rivojlantiradi. 3. Rol o‘ynash o‘yinlari Didaktik o‘yinlarning yana bir turi bu rol o‘ynash o‘yinlaridir, bunda o‘quvchilar adabiy asarlarning personajlarini o‘zlashtirib, o‘zaro interaktiv tarzda voqealarni qayta tiklashadi. Misol uchun, 8-sinf o‘quvchilari uchun "Personajlar roli" o‘yinini tashkil etish mumkin. Bu o‘yinda o‘quvchilar adabiy asar personajlarini tanlab, ularning xatti-harakatlari, qarorlarini va boshqalar bilan 4bormoqda. Adabiy ta’limda didaktik o‘yinlarni qo‘llashning ahamiyati o‘quvchilarning o‘z bilimlarini yanada samarali o‘zlashtirishiga, ijodiy fikrlash va tanqidiy tahlil qilish qobiliyatlarini rivojlantirishga xizmat qiladi. Didaktik o‘yinlar nafaqat o‘quvchilarning e’tiborini jalb qilish, balki ularni motivatsiya qilishda ham samarali vosita bo‘ladi. O‘quvchilarning dars jarayonida faolligini oshirish, ularning ta’limga bo‘lgan qiziqishlarini kuchaytirish va bilimlarni mustahkamlashda didaktik o‘yinlarning roli katta. Shu bilan birga, didaktik o‘yinlar texnologiyasining ta’lim tizimidagi o‘rni va uning amaliyotdagi qo‘llanilishi hozirgi kunda ta’lim metodikalarini takomillashtirishda dolzarb masalalardan biri hisoblanadi. Ayniqsa, o‘quvchilarning o‘quv faoliyatini yanada qiziqarli va samarali qilish, ular uchun o‘qish jarayonini eng yaxshi tarzda tashkil etish uchun didaktik o‘yinlarni o‘qituvchilar keng qo‘llashlari lozim. Buning natijasida ta’lim jarayonida kreativ yondashuvlarni amalga oshirish, o‘quvchilarning bilimini mustahkamlash va darslarga bo‘lgan qiziqishlarini oshirish imkoniyatlari mavjud bo‘ladi. 1 Kurs ishi mavzusining o‘rganilganlik darajasi Didaktik o‘yinlar texnologiyasi o‘qitish jarayonida yangi pedagogik usullarni joriy etishda o‘zining ahamiyatini ko‘rsatgan. Adabiy ta’limda didaktik o‘yinlarni qo‘llashning afzalliklari va uning pedagogik samaradorligi haqida bir qancha ilmiy tadqiqotlar mavjud. Biroq, bu boradagi ilmiy ishlarning yoritilishi hali ham cheklangan. Xususan, O‘zbekiston ta’lim tizimida didaktik o‘yinlar texnologiyasining adabiy ta’limga qo‘llanishi haqida faqatgina bir necha ilmiy ishlanmalarga duch kelish mumkin. Shu bilan birga, bu masala ilmiy jurnallarda, o‘qituvchilar va ilmiy tadqiqotchilar tomonidan turli pedagogik metodlar, o‘qitish texnologiyalari bo‘yicha ko‘plab ilmiy ma’ruzalar, maqolalar va tadqiqotlar shaklida o‘rganilgan. Biroq, didaktik o‘yinlarning adabiy ta’limda qo‘llanishiga doir chuqur va kompleks tadqiqotlar hali amalga oshirilmagan. Bu kurs ishining maqsadi adabiy 1 O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti Shavkat Miromonovich Mirziyoyev. (2019, 29-iyul). Ta’lim tizimini 2030-yilgacha rivojlantirish konsepsiyasi. 29bir-birlariga savollar berib, o‘z fikrlarini muhokama qilish orqali o‘zaro muloqot ko‘nikmalarini oshiradilar. 5. 9-sinf o‘quvchilari uchun "Adabiy tahlil" o‘yini 9-sinf o‘quvchilari uchun "Adabiy tahlil" o‘yini o‘tkazilishi mumkin. Bu o‘yinda o‘quvchilar o‘rganilgan asarni tahlil qilib, uning asosiy g‘oyasini, personajlarini, voqealar rivojini va muallifning xohishini aniqlashadi. O‘quvchilar, o‘zlarining fikrlarini dalillashga va boshqalar bilan taqqoslashga o‘rgatadilar. Bu o‘yin o‘quvchilarda tanqidiy fikrlashni rivojlantiradi va asarning barcha jihatlarini diqqat bilan o‘rganishlarini ta’minlaydi. Didaktik o‘yinlar o‘quvchilarning adabiy bilimlarini mustahkamlash va o‘rganilayotgan materialni chuqurroq tushunishiga yordam beradi. Boshlang‘ich va o‘rta ta’limda o‘quvchilar uchun didaktik o‘yinlarning qo‘llanilishi o‘qish jarayonini yanada qiziqarli va samarali qiladi. O‘quvchilar o‘yinlar orqali faqat bilimlarni o‘rganish bilan cheklanmay, balki ijodiy fikrlash, guruhda ishlash va fikrlarni erkin ifoda etish kabi ko‘nikmalarni ham rivojlantiradilar. Shunday qilib, didaktik o‘yinlar o‘quvchilarning shaxsiy va akademik rivojlanishiga ijobiy ta’sir ko‘rsatadi. 10 2.2. Adabiy ta’limda didaktik o‘yinlarning o‘quvchi faolligi va bilim samaradorligiga ta’siri Didaktik o‘yinlar adabiy ta’limda o‘quvchilarning faolligini oshirish, ularning bilim samaradorligini ta’minlashda muhim rol o‘ynaydi. O‘quvchilarning ta’lim jarayonidagi faolligi, nafaqat ularning bilim o‘rganish jarayonida qanday ishtirok etishiga, balki ularning o‘zlashtirilgan bilimlarini amaliyotda qanday qo‘llashiga ham bevosita ta’sir ko‘rsatadi. Didaktik o‘yinlar yordamida o‘quvchilar o‘zlarining o‘rganish jarayonidagi ishtirokini faollashtirib, bilimlarni yanada samarali va chuqurroq o‘zlashtirish imkoniyatiga ega bo‘ladilar. 10 Rakhmatov, M. (2017). Didaktik texnologiyalar va ularning ta’lim jarayonidagi o‘rni – Toshkent: O‘zbekiston Ta’limi. (betlar: 23-38) 21Didaktik o‘yinlar tanqidiy fikrlashni rivojlantirishda muhim vosita hisoblanadi. O‘quvchilar o‘yin davomida tahlil qilish, qarorlar qabul qilish, fikrlarni tanqidiy tarzda ko‘rib chiqish va izoh berish kabi ko‘nikmalarni rivojlantiradilar. Masalan, adabiy asarlarni tahlil qilish yoki personajlarning xatti- harakatlarini baholash orqali o‘quvchilar yangi fikrlarni yaratadilar va o‘zlarining tanqidiy fikrlash ko‘nikmalarini rivojlantiradilar. 7. O‘quvchilarning o‘z-o‘zini baholash qobiliyatini oshiradi Didaktik o‘yinlar o‘quvchilarga o‘z-o‘zini baholash va o‘z bilimlarini mustahkamlash imkoniyatini beradi. O‘yinlarda o‘quvchilar xatolarni to‘g‘rilash, bilimlarini yanada takomillashtirish va yangi yondashuvlarni o‘rganish orqali o‘z o‘rganish jarayonlarini nazorat qilish imkoniyatiga ega bo‘ladilar. Bu o‘quvchilarga o‘z bilimlariga bo‘lgan ishonchni oshirishga yordam beradi va o‘z- o‘zini rivojlantirishga undaydi. 8. O‘quvchilarda o‘zaro hurmat va hamkorlikni rivojlantiradi Didaktik o‘yinlar o‘quvchilarga o‘zaro hurmatni rivojlantirish, fikr almashish va bir-birlarini qo‘llab-quvvatlashni o‘rgatadi. O‘quvchilar o‘yinlar orqali o‘z fikrlarini boshqalar bilan bo‘lish, ularning fikrlarini tinglash va jamoada ishlashda hamkorlik qilishni o‘rganadilar. Bu, o‘z navbatida, o‘quvchilarning shaxsiy rivojlanishiga, ijtimoiy muhitda muvaffaqiyatli bo‘lishiga yordam beradi.Adabiy ta’lim jarayonida didaktik o‘yinlardan foydalanish o‘quvchilarning bilimlarni o‘zlashtirishini nafaqat samarali qiladi, balki ularning ijtimoiy va emotsional rivojlanishiga ham ijobiy ta’sir ko‘rsatadi. Didaktik o‘yinlar o‘quvchilarda ijodiy fikrlash, tanqidiy tahlil, jamoaviy ish va mustaqil qarorlar qabul qilish kabi ko‘nikmalarni rivojlantiradi. Bu o‘quvchilarga o‘z-o‘zini rivojlantirishga va jamiyatda muvaffaqiyatli faoliyat yuritishga yordam beradi. Shu bilan birga, didaktik o‘yinlar o‘quvchilarda o‘z bilimlarini amaliyotda qo‘llash, bilimlarni mustahkamlash va o‘rganishga bo‘lgan qiziqishni oshirish imkoniyatini yaratadi. 26bo‘lgan munosabatlarini o‘ynashadi. O‘quvchilar o‘zlari tanlagan personajning ichki dunyosini va asardagi rolini tushunib, uni o‘z fikrlari bilan izohlashlari kerak. Bu o‘yin o‘quvchilarga personajlarning fikrlarini tushunish, adabiy asarlarga yangi nuqtai nazardan qarash imkonini beradi. Bundan tashqari, o‘quvchilarga "Endi nima bo‘ladi?" o‘yinini o‘tkazish mumkin. Bu o‘yinda o‘quvchilar asar yakunining turli versiyalarini yaratadilar va ularning tanlovi bo‘yicha hikoyaning qanday rivojlanishini tasavvur qiladilar. O‘quvchilar o‘zlariga berilgan rolda fikrlashadi va yangi bir vaziyatni yaratadilar, bu esa ularning ijodiy fikrlashini rivojlantiradi. 4. Yaratish o‘yinlari Yaratish o‘yinlari orqali o‘quvchilarga o‘quv materialini o‘zlari yaratish imkoniyatini berish mumkin. Masalan, o‘rta ta’lim sinflarida "Yangi sahifa" o‘yinini o‘tkazish mumkin. O‘quvchilarga adabiy asarlarni o‘qib, uning mazmunini o‘zgartirish, yangi sahifalar qo‘shish va o‘zgacha bir yakun yaratish vazifasi beriladi. Bu o‘yin orqali o‘quvchilar o‘zlari o‘rganayotgan asarni qayta ishlash, yangi g‘oyalar yaratish va ijodiy fikrlashni rivojlantirishadi. 5. Tanqidiy fikrlash o‘yinlari O‘quvchilarga adabiy asarlarni tahlil qilish va personajlarni baholash uchun "Adabiy tahlil" o‘yini tashkil qilish mumkin. Bu o‘yinda o‘quvchilar o‘quv materialini tahlil qilish, ularni o‘z fikrlariga asoslanib baholash va tanqidiy tahlil qilishni o‘rganadilar. O‘quvchilar o‘zlarining fikrlarini mantiqiy tarzda isbotlashga va boshqalar bilan o‘rtoqlashishga o‘rgatadilar. Bu, o‘z navbatida, ularning tanqidiy fikrlash qobiliyatlarini rivojlantirishga yordam beradi. O‘rta ta’lim sinf o‘quvchilari uchun didaktik o‘yinlar o‘quvchilarning bilimlarini mustahkamlash, ijodiy va tanqidiy fikrlashni rivojlantirish, shuningdek, jamoaviy ishlash ko‘nikmalarini oshirishda samarali vosita hisoblanadi. Bunday o‘yinlar o‘quvchilarning o‘rganish jarayonini qiziqarli va interaktiv qiladi, o‘quvchilarga o‘z bilimlarini amaliyotda qo‘llash imkonini beradi va ularni o‘z fikrlarini erkin ifoda etishga rag‘batlantiradi. Shu bilan birga, 33Bu esa o‘quvchilarning bilimlarini amaliyotda qo‘llash imkoniyatini yaratadi va ular o‘z bilimlarini chuqurroq o‘zlashtirishga yordam beradi. O‘quvchilarning tanqidiy fikrlash ko‘nikmalarini rivojlantirish, ularning kelajakdagi shaxsiy va professional rivojlanishiga ham ijobiy ta’sir ko‘rsatadi. Bundan tashqari, didaktik o‘yinlar o‘quvchilarga xatolarni tanqidiy tahlil qilish va ularni to‘g‘rilashni o‘rgatadi. O‘quvchilar o‘yinlarda xatolarni to‘g‘rilash orqali yangi imkoniyatlar yaratadilar va bu jarayon ularning o‘z-o‘zini baholash ko‘nikmalarini rivojlantiradi. Shu tarzda, o‘quvchilar o‘z bilimlarini mustahkamlash, tanqidiy fikrlash va amaliyotda qo‘llashni o‘rgatishda didaktik o‘yinlar muhim vosita bo‘lib xizmat qiladi. 4. O‘quvchilarning motivatsiyasini oshiradi Didaktik o‘yinlar o‘quvchilarning motivatsiyasini oshirishda ham samarali vosita hisoblanadi. O‘quvchilar o‘yinlar yordamida o‘rganishni qiziqarli va motivatsion tarzda amalga oshiradilar. O‘yinlar orqali o‘quvchilar o‘rganish jarayonini faqat dars sifatida emas, balki qiziqarli va interaktiv faoliyat sifatida qabul qiladilar. Bu o‘quvchilarga o‘qishga bo‘lgan qiziqishni oshirishga yordam beradi va o‘rganish jarayonida faol ishtirok etishlariga rag‘batlantiradi. O‘quvchilar o‘yinlarda muvaffaqiyatga erishganlarida o‘zlariga bo‘lgan ishonchni oshiradilar va yangi bilimlarni o‘rganishga bo‘lgan motivatsiya kuchayadi. 5. O‘quvchilarning emotsional holatini yaxshilaydi Didaktik o‘yinlar o‘quvchilarning emotsional holatini ham yaxshilaydi. O‘quvchilar o‘yin jarayonida o‘zlarini erkin his qilishadi va darsga bo‘lgan qiziqishlarini oshiradilar. O‘yinlar orqali o‘quvchilar o‘z bilimlarini baholash, xatolarni tuzatish va yangi imkoniyatlarni yaratishni o‘rganadilar. Bu, o‘z navbatida, o‘quvchilarning o‘rganishga bo‘lgan ijobiy munosabatini mustahkamlaydi va ularning o‘qishga bo‘lgan qiziqishini oshiradi. Didaktik o‘yinlar o‘quvchilarning faolligini oshirish, ularning bilim samaradorligini ta’minlash va motivatsiyasini kuchaytirishda samarali vosita 32fikrlashni rivojlantiradi, chunki ular o‘z fikrlarini ishonchli va mantiqiy asosda ifoda etishga o‘rgatadilar. Shuningdek, didaktik o‘yinlar o‘quvchilarni turli muammolarni hal qilishga undaydi. Masalan, "Voqeani o‘zgartirish" o‘yini orqali o‘quvchilar asardagi voqealarni o‘zgartirish va yangi natijalar yaratish orqali ularning yuzaga kelgan sabablari va oqibatlarini tahlil qilishadi. Tanqidiy fikrlashni rivojlantirishda o‘quvchilar o‘z fikrlarini nafaqat mantiqiy tarzda ifoda etishni, balki boshqa o‘quvchilar bilan samarali muloqot qilishni ham o‘rganadilar. Didaktik o‘yinlar davomida o‘quvchilar guruhda ishlash, fikr almashish va qarorlar qabul qilish ko‘nikmalarini rivojlantiradilar. Bu esa o‘quvchilarning tanqidiy fikrlash qobiliyatlarini oshirishga yordam beradi, chunki ular boshqalar bilan o‘z fikrlarini baham ko‘rib, turli nuqtai nazarlar va qarorlar haqida fikr yuritadilar. O‘quvchilar o‘yinlarda qatnashish orqali, materialni tahlil qilishda turli usullarni qo‘llashni o‘rganadilar. Masalan, o‘quvchilar "Qanday voqea eng muhim?" deb nomlangan o‘yinda, voqealar rivojini baholashda turli nuqtai nazarlarni tahlil qilib, ulardan eng muhimini tanlashga harakat qilishadi. Bu, o‘z navbatida, o‘quvchilarga materialni o‘zlashtirishning turli yo‘llarini o‘rgatadi va ularga ularni tanqidiy tarzda ishlatish imkoniyatini yaratadi. Tanqidiy fikrlash ko‘nikmalari o‘quvchilarning o‘rganish jarayonini yanada samarali qiladi, chunki o‘quvchilar o‘z bilimlarini nafaqat yodlash, balki ularni har xil vaziyatlarda qo‘llashni o‘rganadilar. Didaktik o‘yinlar yordamida o‘quvchilar nafaqat nazariy bilimlarni o‘zlashtiradilar, balki ularni amaliyotda qo‘llashga, tanqidiy fikrlashga va yangi g‘oyalarni yaratishga undaladi. O‘quvchilar o‘yinlar davomida o‘z bilimlarini sinovdan o‘tkazib, yangi yondashuvlar, fikrlar va qarorlar yaratishadi. Bu jarayon, o‘z navbatida, o‘quvchilarning tanqidiy fikrlash va ijodiy yondashuvda ishlash qobiliyatlarini rivojlantiradi.Shuningdek o‘quvchilar o‘yinlar orqali turli sharoitlarga moslashishni o‘rganadilar, muammolarni hal qilishda yangicha fikrlarni yaratadilar va o‘zlari uchun samarali qarorlar qabul qilishni o‘rganadilar. 301. O‘quvchilarning faolligini oshiradi Didaktik o‘yinlar o‘quvchilarning darsga bo‘lgan qiziqishini oshiradi, ularni o‘qish jarayonida faol ishtirok etishga undaydi. O‘yinlar orqali o‘quvchilar o‘rganilayotgan materialni qiziqarli va interaktiv shaklda o‘zlashtiradilar, bu esa ularning ta’lim jarayoniga bo‘lgan qiziqishini oshiradi. Adabiy ta’limda didaktik o‘yinlarni qo‘llash o‘quvchilarga o‘z bilimlarini sinab ko‘rish, o‘zlarining fikrlarini erkin ifoda etish va o‘rganilgan materialni amaliyotda qo‘llash imkoniyatini beradi. Masalan, o‘quvchilar o‘zlariga ma’lum adabiy asarlar haqida savollar berib, ularning javoblarini o‘rganadilar. Bu jarayon o‘quvchilarni savol berishga, o‘rganilgan ma’lumotlarni tahlil qilishga va o‘z nuqtai nazarini bildirishga o‘rgatadi. O‘quvchilar o‘yinlar davomida o‘z fikrlarini boshqalarga tushuntirish, muloqot qilish va turli nuqtai nazarlarni hisobga olishni o‘rganadilar. Bunday yondashuv, o‘quvchilarning o‘qish jarayonidagi faolligini oshiradi va darsda ishtirok etishlariga ijobiy ta’sir ko‘rsatadi. 2. O‘quvchilarning bilim samaradorligini oshiradi Didaktik o‘yinlar o‘quvchilarning bilim samaradorligini oshirishda samarali vosita hisoblanadi. O‘yinlar o‘quvchilarga materialni amaliyotda qo‘llashni o‘rgatib, bilimlarni mustahkamlashga yordam beradi. Masalan, adabiy o‘qish darsida o‘quvchilar o‘zlari o‘rganilgan asarlarni tahlil qilish orqali yangi1. O‘quvchilarn ing faolligini oshiradi 2. O‘quvchilarn ing bilim samaradorligi ni oshiradi 3. O‘quvchilarg a tanqidiy fikrlashni rivojlantiradi 4.O‘quvchila rning motivatsiyasi ni oshiradi 27didaktik o‘yinlar o‘quvchilarda ijtimoiy ko‘nikmalarni rivojlantirish, guruhda ishlash va adabiy asarlar haqida chuqurroq fikr yuritish imkonini yaratadi. Amaliy tajribadan misollar Didaktik o‘yinlarni adabiy o‘qish darslarida qo‘llashning amaliy tajribasi o‘quvchilarga o‘rganilayotgan materialni yanada samarali o‘zlashtirish va o‘rganish jarayonini qiziqarli va interaktiv qilishga yordam beradi. Quyida boshlang‘ich va o‘rta ta’lim sinf o‘quvchilari uchun didaktik o‘yinlarning amaliy qo‘llanilishiga oid misollarni keltiramiz: 1. 3-sinf o‘quvchilari uchun "Personajlar haqida viktorina" o‘yini Boshlang‘ich sinf o‘quvchilari uchun adabiy o‘qish darslarida "Personajlar haqida viktorina" o‘yini samarali qo‘llaniladi. Bu o‘yinda o‘quvchilarga o‘rganilgan adabiy asardagi personajlar, ularning xatti-harakatlari va voqealar haqidagi savollar beriladi. Masalan, o‘quvchilarga quyidagi savollar berilishi mumkin: "Kim bu asarda eng muhimi deb hisoblanadi?" "Personaj nima uchun shunday qaror qabul qildi?" "Personajning xatti-harakati asar rivojlanishiga qanday ta’sir ko‘rsatadi?" O‘quvchilar savollarga javob berish orqali nafaqat o‘quv materialini eslab qoladilar, balki personajlarning motivatsiyalarini va ularning harakatlarining hikoyadagi rolini tushunishga ham yordam beradi. Bu o‘yin o‘quvchilarga materialni mustahkamlash imkonini yaratadi va o‘quv jarayonini yanada qiziqarli qiladi. 2. 5-sinf o‘quvchilari uchun "Adabiy g‘oya" o‘yini O‘rta ta’lim sinf o‘quvchilari uchun "Adabiy g‘oya" o‘yini o‘tkazish mumkin. Bu o‘yinda o‘quvchilarga adabiy asarlarning muallif g‘oyalari haqida savollar beriladi, va ular o‘z bilimlarini amaliyotda sinovdan o‘tkazadilar. Misol uchun, 5- sinf o‘quvchilari uchun quyidagi savollarni berish mumkin: "Muallifning bu asar orqali qanday g‘oyani ilgari surmoqda?" 171. O‘quvchilarning faoliyatini faollashtiradi Didaktik o‘yinlar o‘quvchilarning dars jarayonida faol ishtirok etishini ta’minlaydi. O‘quvchilar o‘yin jarayonida o‘z bilimlarini amaliyotda qo‘llash, yangi ma’lumotlarni olish va ularga bo‘lgan qiziqishni oshirish imkoniyatiga ega bo‘ladilar. Bu, o‘z navbatida, o‘quvchilarning ta’lim jarayoniga bo‘lgan ishtiyoqini kuchaytiradi. Adabiy ta’limda didaktik o‘yinlardan foydalanish, o‘quvchilarning o‘rganishga bo‘lgan motivatsiyasini oshiradi, chunki o‘yinlar nafaqat bilim o‘rganish, balki qiziqarli faoliyat sifatida ham qabul qilinadi. 2. O‘quvchilarning o‘zlashtirilgan bilimlarini amaliyotda qo‘llash imkoniyatini beradi Didaktik o‘yinlar o‘quvchilarga o‘rganilgan materialni amaliyotda qo‘llash imkoniyatini taqdim etadi. O‘yinlar o‘quvchilarga nafaqat nazariy bilimlarni o‘zlashtirish, balki ular o‘rganilayotgan mavzularni real hayotdagi sharoitlarda tatbiq etishni o‘rganish imkonini beradi. Bu jarayon, o‘quvchilarni o‘z bilimlarini amaliyotda sinab ko‘rishga undaydi va o‘rganilgan materialni mustahkamlashda samarali vosita hisoblanadi. Masalan, adabiy ta’limda didaktik o‘yinlar orqali o‘quvchilar adabiy asarlarni tahlil qilishda, personajlar o‘rtasidagi munosabatlarni o‘rganishda va asar muallifining g‘oyalarini tushunishda yanada faol ishtirok etadilar. O‘yinlar orqali o‘quvchilar o‘zlari o‘rganayotgan adabiy mavzularni amaliy tarzda tahlil qilishadi. Bunday yondashuv, o‘quvchilarning bilimlarini faqat to‘g‘ri eslab qolishdan iborat bo‘lmay, balki ularni chuqurroq anglash va hayotda qo‘llash imkonini beradi. Masalan, o‘quvchilar asar muallifining fikrlarini o‘z fikrlariga asoslanib izohlaydilar, ularning asardagi personajlarga bo‘lgan munosabatini shakllantiradilar. Bu jarayon, o‘quvchilarning o‘zlarining fikrlash va tahlil qilish ko‘nikmalarini rivojlantirishga xizmat qiladi. O‘yinlar o‘quvchilarga nafaqat mantiqiy va analitik fikrlashni rivojlantirish, balki o‘rganilayotgan materialni real sharoitlarda qo‘llashni o‘rganishni ham 39 Xulosa Men Didaktik o’yinlar texnalogiyasi va uning adabiy ta’limdagi o’rni mavzusiga bag‘ishlangan kurs ishimda, didaktik o’yinlarning adabiy ta’lim jarayonidagi ahamiyatini va uning o‘quvchilarga qanday ijobiy ta’sir ko‘rsatishini batafsil yoritishga harakat qildim. Didaktik o’yinlar, o‘quvchilarning ta’lim jarayonidagi faolligini oshirish, ularning bilim samaradorligini ta’minlash va tanqidiy fikrlash ko‘nikmalarini rivojlantirishda muhim rol o‘ynaydi. Kurs ishimda, didaktik o’yinlarning o‘quvchilar uchun faqat o‘rganilayotgan materialni o‘zlashtirishni emas, balki bilimlarni chuqurroq tushunishga, ijodiy fikrlashni rivojlantirishga va tanqidiy fikrlash ko‘nikmalarini shakllantirishga yordam berishini ko‘rsatishga intildim. O‘quvchilarga didaktik o’yinlar orqali o‘z fikrlarini mantiqiy tarzda izohlash, asarlarni tahlil qilish, personajlarning harakatlarini baholash va g‘oyalarni izohlashni o‘rgatish mumkin. didaktik o’yinlar o‘quvchilarda ijtimoiy ko‘nikmalarni rivojlantiradi, guruhda ishlash va bir-biriga yordam berish orqali ularni o‘rganishga bo‘lgan ishtiyoqini oshiradi. Bunday o‘yinlar o‘quvchilarning o‘z-o‘zini baholash, o‘z fikrlarini erkin ifoda etish va jamoada ishlash ko‘nikmalarini rivojlantirishga imkon yaratadi. Adabiy ta’limda didaktik o’yinlarni qo‘llash orqali o‘quvchilar nafaqat bilimlarini mustahkamlash, balki o‘zlarini erkin ifoda etish va boshqalar bilan samarali muloqot qilishni o‘rganadilar. Didaktik o’yinlar nafaqat o‘quvchilarning akademik ko‘nikmalarini, balki ularning shaxsiy rivojlanishlarini ham qo‘llab- quvvatlaydi.Shu bilan birga, didaktik o’yinlarning o‘quvchilarning motivatsiyasini oshirishda va o‘rganish jarayonini qiziqarli qilishda qanday ahamiyatga ega ekanligini ko‘rsatdim. O‘quvchilar o‘yinlar orqali o‘z bilimlarini sinovdan o‘tkazadilar, xatolarni to‘g‘rilashadi va yangi imkoniyatlar yaratadilar. Bu o‘quvchilarning o‘rganishga bo‘lgan ishtiyoqini oshiradi va o‘rganish jarayonini yanada samarali qiladi.

Didaktik o’yinlar texnalogiyasi va uning adabiy ta’limdagi o’rni

Купить