Dreamwear dasturining asosiy oynalari, menyusi va komponentlari - Informatika va AT - Kurs ishlari

Dokument ma'lumotlari

Narxi	20000UZS
Hajmi	7.0MB
Xaridlar	1
Yuklab olingan sana	26 Sentyabr 2024
Kengaytma	docx
Bo'lim	Kurs ishlari
Fan	Informatika va AT

Sotuvchi

orazaliyeva shaxnoza

Ro'yxatga olish sanasi 15 Fevral 2024

42 Sotish

Dreamwear dasturining asosiy oynalari, menyusi va komponentlari

Sotib olish

O‘ZBEKIST0N RESPUBLIKASI
OLIY TA’LIM, FAN VA INNOVATSIYALAR VAZIRLIGI
QO‘QON DAVLAT PEDAGOGIKA INSTITUTI
FIZIKA-MATEMATIKA FAKULTETI
“MATEMATIKA” KAFEDRASI.

5110100-Matematika va informatika ta’lim yo’nalishi(kechki)
02/21- guruhi talabasi

“ DREAMWEAR DASTURINING ASOSIY OYNALARI, MENYUSI VA
KOMPONENTLARI”
Mavzusida tayyorlagan

Kurs ishi
Ilmiy raxbar: PhD O’. O’. JUMANQO’ZIYEV

QO’QON 2024
1

MUNDARIJA:
KIRISH.
Asosiy qism
I BOB. TA’LIMDA DREAMWEAVER DASTURINING AHAMIYATI.
1.1. Dasturni o‘rnatish va ishga tushirish
II BOB. DREAMWEAVER DASTURINING IMKONIYATLARINI
O’RGANISH METODIKASI.
2.1. Dreamweaver dasturning asosiy oynalari, menyusi, komponentlari
2.2. Dream Weaver dasturi interfeysi va unda ishlash
XULOSA
FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR
2

KIRISH
Mavzuning dolzarbligi. Bugungi kunda Internet olamiga faqatgina
kompyuterlar bilan emas, balki uyali telefon aloqa texnologiyalari yordamida ham
kirish oddiy holga aylandi. Shuningdek, hozirgi globallashgan davrda har
tomonlama takomillashtirilgan vositalar va kashfiyotlar ham sinovdan
o‘tkazilmoqda. Global kompyuter tarmog‘i bugungi kungacha ma’lum bo‘lgan
barcha axborot manbalaridan (telefon, pochta, televidenie, radio, matbuot nashrlari
va boshqalar) farqli holda, o‘z foydalanuvchilariga har qanday ma’lumotni istalgan
shakl va ko‘rinishda, ularning qiziqish va xohishlariga qarab, alohida tanlov
asosida uzatish va olish uchun qulay imkoniyat yaratib kelmoqda.
Kurs ishining maqsadi - informatika o‘qituvchisining kasbiy sohasida
egallashi lozim web-dizaynga oid bo‘lgan bilimlar va amalda qo‘llash uchun
ko‘nikma va malakalarni shakllantirish va rivojlantirishdan iborat.
Kurs ishining vazifasi:
-Web texnologiyalar asoslari bilan tanishtirish;
-zamonaviy axborot texnologiyalari orqali olinayotgan ma’lumotlarning
qanday hosil qilinishi va ulardan foydalanish haqida ma’lumotlarni berish;
-Web saytlarni hosil qiluvchi dasturlar va dasturlash tillari bilimlari bilan
tanishtirish:
Kurs ishining tuzilishi.
3

I BOB. TA’LIMDA DREAMWEAVER DASTURINING AHAMIYATI.
1.2. Dasturni o‘rnatish va ishga tushirish
Tajribali foydalanuvchi dasturni 0‘rnatish jarayonida o‘zi uchun hech qanday
yangilik ko'rmaydi. Distributiv diskda Dreamweaver MX Installer.exe
(инсталятор) faylini qidirib topish va ishga tushirish lozim (avto yuklanish
bo‘lmagan holatda). Windowsning ko‘pchilik ilovalari kabi bu dastur bir necha
bosqichda o‘rnatiladi.
Ularning har biri alohida muloqot oynasidan iborat.
Dasturni o‘rnatishning asosiy bosqichlarini ketma-ket sanab o'tamiz:
— Extracting Files (fayllarni izlab topish). Bu bosqichda DREAMWEAVER
tizimdagi qurilmalar va dasturning instalyatori ishlashi uchun zarur bo'lgan fayllar
arxivdan ochiladi. Bosqich foydalanuvchining aralashuvini talab qilmaydi.
— Welcome (Xush kelibsiz). O'rnatishning birinchi bosqichi bo'lib, unda
foydalanuvchi tanlangan dastur va uni installyatsiya qilish qoidalari haqida asosiy
ma’lumotlarni oladi.
— License Agreement (Litsenziya shartnomasi). Ikkinchi bosqichda litsenziya
shartnomasi va muallifning dasturiy mahsulotiga huquqlari bilan tanishish taklif
etiladi. Foydalanuvchi taklif qilinayotgan majburiyatlarni qabul qilishi yoki rad
etishi kerak.
— Macromedia Dreamweaver Serialization (dasturni ro‘yxatdan o‘tkazish).
Uchinchi bosqichda muloqot oynasi hosil bo‘ladi, uning yordamida
foydalanuvchining rekvizitlari va dasturning serial nomerini kiritish zarur bo'ladi.
— Choose Destination Location (joylashuv). Bu bosqichda dasturni o‘rnatish
uchun disk va papkani olish zarur boladi. Taklif qilinganidan farq qiluvchi
manzilni ko‘rsatish Windows tizimi uchun standard bo‘lgan faol disk va katalogni
tanlash yo‘li bilan berish mumkin. Bulling uchun Browse tugmasini bosish kerak.
4

— Default Editor o'rnatishning bu bosqichida Dreamweaver dasturi keyin
ishlatiladigan asosiy tahrirlash fayllarini tanlashni taklif qiladi.
— Select Program Folder (Dastur papkasini tanlash). Bunda foydalanuvchi
dasturni ishga tushiruvchi yorliq joylashgan papkani ko'rsatish kerak bo‘ladi. 0
‘rnatishning keyingi barcha operatsiyalari foydalanuvchining aralashuvini talab
etmaydi. Instalyator arxivlarni ochadi, kataloglar va kichik kataloglar tizimini
yaratadi, unga ish uchun zarur bo‘lgan barcha fayllardan nusxa ko;chiradi va
ekranga giperm atnli faylni dastur im koniyatlarining tavsifi, foydali ma’lumotlar
manbalari haqida qisqacha ma’lumotlar bilan chiqarib beradi.
Dasturni ishga tushirish
Paket o‘rnatilgandan keyin Windows bosh menyusiga Dream weaverni yuklash va
unga tegishli fayllar maxsus bo‘limi qo‘shiladi. Har qanday holatda ham dasturni
yuklash buyrug‘i: Пуск > Программы > Macromedia Dreamweaver MX >
Dreamweaver MX ko‘rinishida bo‘ladi.
Dasturni yuklashni bir nechta universal usullari mavjud. Bu bizga oddiy Microsoft
Office paketi dasturlaridan ham m a’lum.
5

II BOB. DREAMWEAVER DASTURINING IMKONIYATLARINI
O’RGANISH METODIKASI.
2.1. Dreamweaver dasturning asosiy oynalari, menyusi, komponentlari
Adobe Dreamweaver 2021-bu professional web-saytlarni yaratish uchun
mo‘ljallangan dastur. Adobe Dreamweaver web-dizayn dasturi web-saytlar va
mobil ilovalarni yaratish va tahrirlash imkonini beruvchi intuitiv vizual interfeysni
o‘z ichiga oladi. Web-sahifalarni yaratish uchun platformalararo qo‘llab-
quvvatlanadigan “kauchuk maketlar” (Fluid Grid Layouts) dan foydalaning. Nashr
qilishdan oldin ko‘p ekranli ko‘rish panelida yaratilgan tartiblarni ko‘rib
chiqing.web-sahifalar. Nashr qilishdan oldin ko‘p ekranli ko‘rish panelida
yaratilgan tartiblarni ko‘rib chiqing.
Adobe Dreamweaver xususiyatlari:
Tez, moslashuvchan kodlash. Dinamik web-saytlar yarating, ular uchun kod
yozing va ularni oddiy aqlli rivojlanish muhiti bilan boshqaring. Kod bo‘yicha
maslahatlar sizga HTML, CSS va boshqa web-ishlab chiqish standartlari haqida
tezkor ma’lumot olish va ularni tahrirlash imkonini beradi. Vizual vositalar
xatolarni kamaytirishga va web-saytlarni ishlab chiqishni tezlashtirishga yordam
beradi.
Minimal harakat bilan saytni sozlang. HTML elektron pochta xabarlari, sayt
ma’lumotlari sahifalari, bloglar, onlayn-do‘kon sahifalari, axborot byulletenlari va
portfellar uchun moslashtirilgan shablonlar tufayli saytlarni yanada tezroq
yarating. Dreamweaver Creative Cloud to‘plamining bir qismi bo‘lganligi sababli,
saytlarni kuchaytirish uchun Adobe Stock kutubxonasidagi manbalarga tezda
kirish mumkin.
Barcha qurilmalarda dinamik display mavjud. Har qanday ekran o‘lchamiga
mos keladigan moslashuvchan web-saytlarni yarating. Nashr qilishdan oldin
6

oldindan ko‘rish saytlarini oching va ularni Real vaqtda tahrirlang, shunda
sahifalar siz xohlagan ko‘rinishda va ishlaydi.
Qulay ko‘rinishda tahrirlash. Matn va rasmlarning xususiyatlarini tahrirlang va
bir marta bosish bilan to‘g‘ridan — to‘g‘ri Live View-ga sinflarni qo‘shing va
o‘zgarishlarni darhol ko‘ring. Endi alohida tahrirlash rejimiga o‘tish shart emas.
Windowsda bir nechta monitorlarni qo‘llab-quvvatlash. Endi ish joyingizni
kengaytirish va bir nechta monitorlarda ko‘rib chiqish mumkin.
Yangilangan zamonaviy interfeys. Soddalashtirilgan va soddalashtirilgan
interfeys ish muhiti sozlamalarini faqat kod yozish vositalari ko‘rsatiladigan
tarzda sozlash imkonini beradi.
Git-ni qo‘llab-quvvatlash. Git yordami bilan osongina hamkorlik qiling.
Dreamweaver ilovangizda manba kodingizni boshqaring va Git panelidagi barcha
asosiy operatsiyalarni bajaring.
Dreamweaver bilan ishlashning asosiy printsiplari. Ushbu bobda biz sizga
Adobe Macromedia Dreamweaver bilan ishlash haqida ma’lumot beramiz. Siz
nima uchun uning ko‘plab oyna va vositalariga muhtojligingizni bilib olasiz, qaysi
biriga chindan ham kerak va qaysi biriga kerak emas. Shuningdek, biz ushbu
dasturning dastlabki sozlamalari, xususan, Dreamweaver rus tilini qo‘llab-
quvvatlashi uchun nima qilish kerakligini bilib olamiz (dastlab u rus tilini yaxshi
bilmaydi, chunki u kelib chiqishi amerikalikdir). Buning hammasini bilishingiz
kerak, shunda keyinroq birinchi web-sahifamizni yaratishda keraksiz savollar
bermaslik kerak.
Shunday qilib, Adobe Macromedia Dreamweaver ish maydonini, ya’ni web-
dizaynerga taqdim etadigan oynalar va turli xil vositalarni ko‘rib chiqishni
boshlaymiz. Ammo avval Dreamweaver dasturini ishga tushiramiz.
7

Dasturni Windows-da ishga tushirish oson! Adobe Macromedia Dreamweaver
dasturini ustida sichqonchani chap tugmasini ikki marta bosiah orqali ishga
tushuramiz.
Ish muhitini tanlash
Dasturni ishga tushirgandan bir muncha vaqt o‘tgach, ekranda Adobe
Macromedia Dreamweaver 2021 ish joyining quyidagi oynasi paydo bo‘ladi.
4-rasm. Adobe Macromedia Dreamweaver asosiy oynasi
Dasturning asosiy oynasi
Adobe Macromedia Dreamweaverning asosiy oynasi. Keling, buni batafsilroq
ko‘rib chiqaylik.
8

5-rasm. Adobe Macromedia Dreamweaver oynasining yangi hujjat yaratish
Aytaylik Dreamweaver - bu ko‘p hujjatli interfeysga ega dastur yoki
shunchaki ko‘p hujjatli dastur. Bu shuni anglatadiki, bitta dastur oynasida bir
vaqtning o‘zida bir nechta hujjatlarni ochishingiz mumkin. Bunday holda, ochiq
hujjatlarni o‘z ichiga olgan oynalar dasturning o‘zi katta oynasida ochiladi. Ko‘p
hujjatli dasturlarga Microsoft Word va Adobe Photoshop dasturlari ham kiradi.
Asosiy oyna ko‘plab boshqa oynalar uchun "omborxona" vazifasini bajaradi,
ular ochiq web-sahifalarni va ular bilan ishlashga mo‘ljallangan turli xil
vositalarni o‘z ichiga oladi. Shuningdek, asosiy oynada Dreamweaver-ning barcha
xususiyatlaridan foydalanishingiz mumkin bo‘lgan asosiy menyu paneli mavjud.
Dreamweaver hujjatlar oynasida ochiq web-sahifa aks etadi bizning birinchi
web-sahifalarimizdan biri Dreamweaver-da ochiq ekanligini ko‘rishingiz
mumkin). Boshqa har qanday ko‘p hujjatli dastur singari, Dreamweaver asosiy
oynada xohlagancha hujjat oynalarini ochishi mumkin. Siz ushbu oynalarni
ko‘chirishingiz, kichraytirishingiz va kengaytirishingiz va ularning o‘lchamlarini
o‘zgartirishingiz mumkin, umuman, u bilan boshqa Windows oynalaridagi kabi
9

manipulyatsiya qilishingiz mumkin. Faqatgina istisno: ushbu oynalarning
birortasini dasturning asosiy oynasi tashqarisiga "sudrab" kirolmaysiz (ota-ona
oynasi deb ham ataladi).
6-rasm. Adobe Macromedia Dreamweaverda hujjatlar bilan ishlash
Aytishim kerakki, Dreamweaver MX-ni birinchi marta ishga tushirganingizda
ekranda yana bir kichik oyna paydo bo‘ladi - tezkor oyna. Ushbu oynada reklama
matnlari mavjud bo‘lib, ular foydalanuvchini ba’zi yordam ma’lumotlarini
o‘qishni
yoki Dreamweaver-da qanday ishlashni tushuntirib beradigan interaktiv
taqdimotlarni boshlashni talab qiladi. Siz ularni ko‘rishingiz yoki yopish
tugmachasini bosish bilan darhol ushbu oynani yopishingiz mumkin. Keyingi
ishga tushirishda tezkor oyna endi paydo bo‘lmaydi.
Hujjatlar oynasining yuqorisida, pastida va o‘ng tomonida panellar mavjud.
Bular asosiy oynaning bir chetiga "yopishtirilishi" mumkin bo‘lgan yoki uning
yonida erkin "suzib yuradigan" kichik oynalardir. Ular turli xil maqsadlar uchun
10

mo‘ljallangan; ularni kitobning keyingi qismlarida batafsil ko‘rib chiqamiz. Har
bir panelning yuqori qismida uning sarlavhasi - ustiga panel nomi yozilgan
kulrang satr ko‘rsatilgan.
Dastlab, ekrandagi barcha panellar dasturning asosiy (ota-ona) oynasining bir
chetiga "yopishtirilgan" bo‘lib, firmaning dasturchilari
Macromedia bu Dreamweaver foydalanuvchilarining ko‘pchiligi uchun qulay
bo‘ladi deb o‘ylaydi va ular to‘g‘ri ko‘rinadi. Biroq, siz boshqacha fikrda
bo‘lishingiz mumkin. Shu sababli, bu yerda ham har qanday panelni asosiy
oynasining chetidan ajratib, uni alohida oynaga aylantirish mumkin. Buning uchun
har bir panelda panelni sarlavhasining chap tomonida joylashgan "tashish" uchun
"tutqich" mavjud va u beshta quyuq nuqtaga o‘xshaydi. Va, albatta, siz har doim
panelni asosiy oynaning chetiga o‘rnatishingiz mumkin, shunda u hujjatni
yashirmaydi.
Asosiy oynaning chetidan "tozalangan" panelni ekrandagi istalgan joyga, hatto
asosiy dastur oynasidan tashqariga ko‘chirish mumkin. Bunday panelni ham
"tutqichi", ham oynasining sarlavhasi bo‘yicha sudrab borishingiz mumkin.
Bundan tashqari, siz panel oynalarining o‘lchamlarini o‘zgartirishingiz mumkin
(ko‘p emas, balki barchasi).
11

7- rasm. HTM ning asosiy oynasining chetidan ajratilgan panel
Agar siz bitta panelni boshqasiga sudrab borsangiz, bu panellar bitta oynani
egallagan panellarning umumiy guruhiga birlashtiriladi. Bunday guruhlarni
dasturning asosiy oynasi chetiga ham "yopishtirish" mumkin. Shunga o‘xshash
funktsiyalarni bajaradigan panellarni bitta guruhga birlashtirish tavsiya etiladi.
12

8-rasm. Panellar guruhlangan
Guruhdagi barcha panellar yorliq sifatida taqdim etilgan. Guruhdagi kerakli
panelga o‘tish uchun ushbu panel nomi yozilgan yorliqni bosing. Agar siz bunday
guruhdan biron bir panelni olib tashlamoqchi bo‘lsangiz, tegishli yorliqni o‘ng
tugmasini bosing, element bilan Group <panel name> ni tanlang va ekranda paydo
bo‘ladigan pastki menyuda New Panel Group bandini tanlang.
Suzuvchi panel (aslida panellar guruhi) egallagan maydonni vaqtincha
qisqartirish uchun siz uni kichraytirishingiz mumkin, shunda ekranda faqat
sarlavha qoladi. Buning uchun uning sarlavhasida joylashgan panel nomini
bosing. Panelni normal holatiga "kengaytirish" uchun uning sarlavhasini yana bir
marta bosing.
Panel guruhlarining aksariyati qo‘shimcha menyu deb ataladi. Panelning
yuqori o‘ng burchagida joylashgan kichik tugmachani bosganingizda ochiladi va
uchta pozitsiya ro‘yxati tasviri va pastga yo‘naltirilgan kichik o‘q. Qo‘shimcha
menyuda kamdan kam ishlatiladigan buyruqlarni bajaradigan elementlar mavjud.
Xususan, siz bor tanish pastki menyuni topishingiz mumkin Group < panel nomini
> bilan.
Endi asosiy oynaning o‘ng chetiga e’tibor bering. Har qanday panellarning
haqiqiy to‘plami mavjud. Bu dock deb ataladigan joy - uning ustiga panellarni
13

joylashtirish uchun maxsus mo‘ljallangan maydon. Dock asosiy oynaning qolgan
qismidan qalin kulrang chiziq bilan ajratilgan bo‘lib, siz dokning o‘lchamini
o‘zgartirish uchun sudrab borishingiz mumkin. Dokni va uning barcha oynalarini
tezda yashirish yoki uni qayta ochish uchun siz sezilarli ko‘rinadigan tugmani
bosishingiz mumkin. Ishoning - bu Macromedia dasturchilarining haqiqiy
topilmasi; uning yordamida Dreamweaver-dan foydalanish ancha qulaylashdi.
Panellar har doim hujjat oynasining yuqorisida joylashgan bo‘lib, ular
hozircha harakatsiz bo‘lsa ham. Bu qaysi oynada hozirda bo‘lishidan qat’i nazar,
ularga har doim kirish imkoniyatiga ega bo‘lish uchun amalga oshiriladi. Agar siz
ushbu panellardan birini olib tashlamoqchi bo‘lsangiz, uni hujjat oynasidan
"ko‘chiring" yoki uning qo‘shimcha menyusini ochib, Panelni yopish elementini
tanlab butunlay yoping. Kelajakda, kerakli menyu oynasini tanlash orqali kerakli
panelni ochishingiz mumkin.
Dreamweaver oynasi endi ishlamay qolganda (masalan, foydalanuvchi boshqa
dasturga o‘tganda), barcha suzuvchi panellar vaqtincha yashiriladi. Dreamweaver
yoqilganda, ular ekranda yana paydo bo‘ladi.
Odatda, Dreamweaver-ning barcha panellari taxminan bir xil imkoniyatlarga
ega (lekin, albatta, turli maqsadlar uchun). Ammo ularning ikkitasi ajralib turadi.
Va endi ularni ko‘rib chiqamiz.
Ulardan birinchisi, shaklda "suzuvchi" ko‘rinishda ko‘rsatilgan ob’ektlar
paneli. (u qo‘shish deb nomlanadi). Ushbu panel hujjatga tezda turli xil
elementlarni kiritish uchun ishlatiladi: rasmlar, jadvallar, maxsus belgilar, web-
brauzer kengaytmalari va hk. (Bundan tashqari, bu hujjat oynasining rejimlarini
almashtirishga xizmat qiladi, ammo bu haqda keyinroq gaplashamiz.) panelda
ko‘plab yorliqlar mavjud, ular orasida siz ularni biroz kengroq qilishning bir usuli
sifatida almashtirishingiz mumkin.
14

Agar hozirda sizga ob’ektlar paneli kerak bo‘lmasa, uni qo‘shimcha menyusini
ochish va Panelni yopish guruhini tanlash orqali yopishingiz mumkin.
Keyinchalik ochish uchun Windows- ni tanlang qo‘shishni bosing yoki <Ctrl> +
<F2> tugmalar birikmasini bosing.
Xususiyatlar deb nomlangan ikkinchi panel - bu Xususiyatlar muharriri,
Dream Weaver ning eng muhim va ajralmas vositalaridan biri. Xususiyat
muharriri web- sahifaning u yoki bu elementi parametrlarini (aslida tegishli
HTML yorlig‘i atributlari qiymatlarini) sozlash uchun ishlatiladi. Agar siz
ekrandagi bo‘sh joyni bo‘shatish uchun ob’ektlar panelini xotirjamlik bilan yopib
qo‘ysangiz va sahifa elementlarini kiritish uchun asosiy oyna menyusi
elementlaridan foydalansangiz, unda sizga har doim mulk muharriri kerak bo‘ladi.
Shuning uchun uni yaqin joyda saqlang. Agar hamma bir xil hodisa yopib, uni
pastga qilsangiz, tanlash Windows element, Xususiyatlar yoki bosing klaviatura
yorliq <Ctrl> + <F3>.
Xususiyat muharriri ixcham yoki to‘liq ko‘rinishga o‘tkazilishi mumkin.
Dastlab, u Dreamweaver ishlab chiquvchilari nuqtai nazaridan ozgina ishlatilgan
ba’zi xususiyatlarini ko‘rsatmasdan ixcham shaklda. Muallif uni darhol
kengaytirishni tavsiya qiladi, buning uchun pastga yo‘naltirilgan o‘qga o‘xshash
tugmani bosing - u panelning pastki o‘ng burchagida joylashgan. Keyin mulk
muharriri sizga barcha mavjud xususiyatlarni ko‘rsatadi. Shuni esda tutingki, bu
kengayish tugmachasini yuqoriga yo‘naltirilgan o‘qga o‘zgartiradi va ustiga
bosganingizda mulk muharriri qulab tushadi.
Ob’ektlar paneli joylashgan asosiy oynaning yuqori chetiga qarang. Yuqorida
yoki pastda siz tugmachalar bilan to‘ldirilgan tor kulrang panelni ko‘rasiz Bu
Dreamweaver asboblar qutilaridan biridir. Asboblar qutisi odatiy panellarning
ko‘pgina xususiyatlaridan mahrum bo‘lgan maxsus panel bo‘lib, faqat tez-tez
ishlatiladigan ba’zi operatsiyalarga tezkor kirishni ta’minlash uchun
mo‘ljallangan. Dreamweaver-da ikkita shunday asboblar qutisi mavjud:
15

dastlab fayllar operatsiyalariga kirishni (web-sahifani yaratish, ochish va
saqlash, bufer bilan operatsiyalar va qaytarib olish) ta’minlovchi standart
yashiringan;
ochiq web-sahifa bilan ba’zi manipulyatsiyalarni bajarishga imkon beradigan

hujjat va dasturning o‘zi shakl. Asboblar qutisini chap tomonida joylashgan
vertikal chiziqqa o‘xshab ko‘rinadigan "tutqich" orqali "ushlash" orqali sudrab
borishingiz mumkin. Avtomobil qutisi, muntazam paneli kabi, bo‘lishi mumkin
yuqori yoki asosiy dastur oynasining pastki chetiga, yoki alohida-alohida undan
"suzadi" uchun "yopishtirib".
9-rasm. Hujjatlar uchun asboblar paneli
Dreamweaver oynalari va panellarini boshqarish
Ko‘rib turganingizdek, Dreamweaver bir vaqtning o‘zida turli xil oynalarni
namoyish qilishi mumkin. Bu xilma-xillikni qanday tushunish mumkin?
Avvalo, ushbu oynalar boshqariladigan menyu elementlarini bilishingiz kerak.
Ushbu elementlarning barchasi "Window" pastki menyusida. Keling, ularni
batafsil ko‘rib chiqaylik.
Agar siz bir nechta web-sahifalarni ochgan bo‘lsangiz, ularni tushunish juda
qiyin bo‘lishi mumkin. Derazalar bir-birining ustiga tushadi va kerakli oynaga
o‘tish uchun ko‘p vaqt ketadi. Oyna pastki menyusini oching va pastki qismiga
qarang. Ochiq sahifalar fayllari nomlariga o‘xshash nomlari bo‘lgan narsalar
bo‘ladi. Kerakli fayl ochilgan oynaga o‘tish uchun mos elementni tanlash kifoya.
Dreamweaver darhol ushbu oynani oldinga olib chiqadi, ya’ni uni faollashtiradi.
Agar siz hujjat oynalaridan birini to‘liq ekranga (aniqrog‘i, butun asosiy
oynaga) ochgan bo‘lsangiz, u holda derazalar o‘rtasida almashtirish osonroq
16

bo‘ladi. Bunday holda, barcha ochiq oynalar yorliq shaklida hujjat oynasining
pastki qismida ko‘rsatiladi - faqat kerakli narsani tanlashingiz kerak.
10-rasm. Barcha ochiq hujjat oynalarini kengaytirilgan holatida ko‘rsatadigan
yorliqlar.
Agar bir vaqtning o‘zida ikkita yoki undan ortiq oynani ko‘rinadigan qilib
qo‘yish kerak bo‘lsa, "Oyna" menyusining "Cascade", "Horizontally Tile" yoki
"Vertical Tile" elementlaridan foydalaning. Ulardan birinchisi, barcha ochilgan
hujjat oynalarini dastur oynasidagi "stekka" "qo‘yadi", shunda ularning
sarlavhalarini va tarkibining bir qismini ko‘rishingiz mumkin. Ikkinchi va
uchinchi nuqtalar hujjat oynalaridan "mozaika" dastur oynasida bir-birining ustiga
chiqmasligi uchun yotadi. Bundan tashqari, ikkinchi nuqta "mozaikani" gorizontal
ravishda, uchinchisi esa vertikal ravishda yotqizadi.
Items Insert va Properties mos ravishda ob’ektlar paneli va xususiyat
muharririni ko‘rsatish yoki yashirish uchun ishlatiladi. Agar ushbu elementlardan
biri nomining chap tomonida tasdiq belgisi mavjud bo‘lsa, demak, tegishli panel
ko‘rsatiladi (yoki aytilganidek, tegishli menyu punkti "yoqilgan"). Panelni olib
tashlash uchun yana kerakli elementni tanlang - va panel tasdiq belgisi bilan birga
yo‘qoladi. Tanlanganida holatini teskari tomonga o‘zgartiradigan bunday menyu
punktlari kalitlarga deyiladi. Xususiyatlar elementlarini tanlash o‘rniga, tezkor
tugmalar birikmasini <Ctrl> + <F2> va <Ctrl> + <F3> ni mos ravishda
bosishingiz mumkin.
17

"Oyna" menyusining aksariyat qismida turli xil panellarni ko‘rsatish yoki
yashirish uchun ishlatiladigan shunga o‘xshash tugmachalar to‘plami joylashgan.
Kitobning qolgan qismida ma’lum bir panelni ko‘rib chiqish bilan birga ushbu
fikrlar tasvirlangan.
Ochilgan web-sahifani uzilishlarsiz ko‘rish uchun barcha panellarni bir
muncha vaqt yashirishingiz kerak bo‘lsa, "Oyna" menyusidan " Panellarni
yashirish" yoki "Ko‘rish" menyusidagi shu nomdagi elementni tanlang. Ushbu
element kalit kabi ishlaydi, ya’ni uni birinchi marta tanlaganingizda, u barcha
panellarni yashiradi va yana tanlaganingizda ularni yana ekranda aks ettiradi. Siz
<F4> tugmachasini bosishingiz mumkin, bu menyuda harakat qilishdan osonroq
va tezroq.
Siz allaqachon bilganingizdek, har bir panel guruhida qo‘shimcha menyu
mavjud. Bundan tashqari, har bir alohida panelda kerakli yorliqni o‘ng tugmasini
bosganingizda paydo bo‘ladigan va bir xil elementlarni o‘z ichiga olgan kontekst
menyusi mavjud. Ushbu menyu elementlaridan foydalanib siz ushbu guruh yoki
panelda turli xil manipulyatsiyalarni bajarishingiz mumkin:
Panelni yopish guruhini tanlash orqali panelni yoping;
panelni kattalashtirish panelini tanlash orqali panelni butun kompyuter

ekranini vertikal ravishda to‘ldiradigan qilib kattalashtiring;
Tanlangan guruh yoki tanlab boshqa bir guruh alohida panel joylashtirish

Group <guruh yoki panel nomini> bilan, keyin pastki menyuda bu ekranda paydo
bo‘ladi - panellari kerakli guruhi nomi uchun tegishli ob’ektni;
Panel guruhini qayta nomlash- ni tanlab guruh nomini o‘zgartiring. Shundan

so‘ng, Panel guruhini qayta nomlash dialog oynasining Panel Group Name kirish
maydoniga yangi nom kiritishingiz kerak va uni saqlash uchun OK tugmasini
bosing yoki bekor qilish uchun Bekor qiling;
18

tanlangan panelni yangi guruhga joylashtiring guruh <guruh yoki panel nomi>
ni tanlang va keyin ekranda paydo bo‘ladigan pastki menyuda - yangi panel
guruhi elementi ;
Yordamni tanlab ushbu panel uchun yordam oling.

Kerakli asboblar to‘plamini ko‘rsatish uchun Ko‘rish menyusining Asboblar
paneli pastki menyusining mos keladigan o‘tish moslamasini tanlang. Jami ikkita
nuqta bor - asboblar soniga ko‘ra:
standart element asosiy asboblar qutisini aks ettiradi;

hujjat elementi hujjat asboblar qutisini aks ettiradi.

11-rasm. Panel group name guruhining dialog oynasini qayta nomlash
Bundan tashqari, asboblar qutisi kontekst menyusidan foydalanishingiz
mumkin. Har qanday asboblar qutisini o‘ng tugmasini bosing va shu elementlarni
o‘z ichiga olgan kichik menyuni ko‘rasiz.
19

2.2. Dream Weaver dasturi interfeysi va unda ishlash
Interfeys deganda informatikada dasturdagi turli komponentlar va foydalanuvchi
o’rtasidagi o’zaro aloqani taminlovchi vositalar va qoidalar yig’indisi tushuniladi.
Dreamweaver paketi taklif etadigan muomala usuli zamonaviy foydalanuvchi
uchun odatiy bo’lib qolgan grafik oynali interfeys printsiplariga asoslanadi.
Dreamweaver paketi o’sha sinfdagi boshqa dasturlar bilan taqqoslaganda ancha
aniq, moslashuvchan va shu bilan bir paytda kuchli interfeys hisoblanadi.
Palitralar, ko’p sonli klaviatura kombinatsiyalari va menyu qatori uning asosiy
«tashuvchi loyihalari» hisoblanadi. Barcha operatsiyalar to’xtatilgach ekranda
qoladigan oynalarni palitralari (Palette) yoki panellar (panel) deb atash qabul
qilingan. Ekranning maxsus ajratilgan pozitsiyalarida emas, balki ixtiyoriy joyida
joylasha oladigan oynalar ko’chib yuruvchi palitralar (floating plette) deb ataladi.
Dteamweavet dasturi muloqot oynalarining ko’pchiligi ko’chib yuruvchi palitralar
ko’rinishida ishlaydi.
Palitralar va panellar orasidagi kichik farqlar dasturni tavsiflash uchun sezilarli
ahamiyatga ega emas. SHuning uchun kelgusida bu atamalarni sinonimlar sifatida
qo’llaymiz. Deyarli barcha palitralar birlashish xususiyatiga ega. Bu har xil
palitralarni bitta muloqot oynasida joylashtirish mumkinligini bildiradi.
Birlashtirish amali turli mavzu yoki buyruqlarga tegishli boshqaruv vositalariga
ega bo’lgan ko’p funktsiyali terma palitralarni olish imkoniyatini beradi. Birlashish
xususiyatiga ega bo’lgan palitralarni (ular dasturda ko’pchilikni tashqil etadi)
modulli (dockable) palitralar deb ataymiz. Bir necha alohida modullardan iborat
murakkab palitralar terma (tabbed) palitralar deb ataladi.
1-rasmda to’rtta ochiq muloqot oynali dasturning tashqi ko’rinishi ko’rsatilgan.
Boshqaruvning eng talab qilinuvchi vositasi so’zsiz, Ptopetties inspectot (xossalar
inspektori) palitrasi hisoblanadi. Uning yordamida HTML sahifalarida obektlarni
formatlash va HTML sahifasidagi obektlarni tahrirlash bo’yicha ko’plab amallar
bajariladi. Behavietos (rejimlar) palitrasi – bu moduli ko’chib yuruvchi palitraga
20

misol bo’ladi. Dreamweaver dasturi turli loyiha masalalarini hal qilishga
mo’ljallangan unga yaqin shunga o’xshash obektlarga ega.
Dastur oynasining tashqi ko’rinishi
Rasmda ikkita oddiy modulli Layets va Histoty palitralardan iborat bo’lgan terma
palitraga misol keltirilgan. Objekts palitrasi tashqi obektlar: rasmlar, jadvallar,
qatlamlar freymlar va boshqa obektlarni qo’yish uchun mo’ljallangan. Rasmda
ko’rsatilgan boshqa barcha boshqaruv elementlari hujjat oynasining ajralmas
tashkil etuvchi qismi hisoblanadi. Texnik tizimlarning ishonchli ishlashi, dasturiy
mahsulotlari interfeyslarining qulayligi asosida to’g’ri tashkil qilingan.
Dreamweavet paketi formatlash va tahrirlashning deyarli barcha asosiy buyruqlari
uchun amalga oshirishning bir necha xil usullarini taklif etadi. Keng formatli
ekranlarning omadli egalari ularni palitralar va panellar yordamida bajarishlari
mumkin. Bundan mahrum foydalanuvchilarga esa dastur menyu qatori
buyruqlarini va klaviatura tugmalari kombinatsiyalaridan foydalaniladi. Menyu
21

qatori – bu Windows ning ixtiyoriy ilovasining zaruriy atributidir. U
komandalarga, muloqot oynalariga, tugmalarga yo’l ochadi, ular yordamida hujjat
yaratish, dasturni sozlash, vizuallashtirish jarayonini boshqarish kabi samarali
ishlar bajariladi. Menyu qatorining har bir bandi vazifasi jihatidan bir-biriga yaqin
kiritilgan menyu va kichik menyular ierarxiyasini hosil qiluvchi buyruqlar guruhini
birlashtiradi. Bu bandlarning qisqacha tavsifini keltiramiz.
 File menyusi (Fayl) fayllar bilan bog’liq buyruqlarni, gipermatnli hujjatlar
shablonlari bilan ishlash, eksport qilish, import qilish va brouzer dasturlarida
ko’rish buyruqlarini o’z ichiga oladi.
Edit (Pravka) menyusiga tahrirlash va qidirish bilan bog’liq buyruqlar kiradi.
 View (Vid) menyusi interfeysning yordamchi elementlarini va gipermatnli hujjat
obektlarining ko’rinishlari ustida ishlovchi buyruqlarni o’z ichiga oladi.
22

 Insert (Vstavka) menyusiga har-xil obektlarni import qilish buyruqlari kiradi:
rasmlar, jadvallar, formalar, katlamlar, maxsus belgilar va boshqa obektlarni
import qilish.
 Modify (Izmenit) menyusi o’z ichiga gipermatnli hujjat obektlari atributlarini
o’zgartirish buyruqlarini oladi.
 Text (Tekst) menyusi o’z ichiga matnli fragmentlarni hosil qilish va ularni
formatlash bilan bog’liq buyruqlarni o’z ichiga oladi.
 Commands (Komand ы ) menyusi gipermatnli hujjatlarni avtomatik qayta ishlash
buyruqlarini o’z ichiga oladi.
 Menyu qatorining Site (Sayt) bo’limi sayt bilan ishlash vositalari va gipermatnli
hujjatlar bilan bog’liq murakkab tizimlar vositalarini o’z ichiga olgan.
23

Window (Okno) menyusi dasturga tegishli palitralar, panellar va muloqot
oynalarini o’rnatish va olib tashlash bilan bog’liq buyruqlarni o’z ichiga oladi.
-Help (Spravka) menyusida dasturdan foydalanish haqidagi interaktiv
malumotlarni chaqirish, elektron qo’llanmani chaqirish kabi buyruqlar joylashgan.
Uskunalarlar paneli dasturning asosiy dispetcherlik (nozimlik) pulti vazifasini
bajaradi. U eng ko’p ishlatiladigan buyruqlar va tahrirlash resurslarini chaqirish
tugmalarini birlashtiradi. Bu ixchamgina panel kiritilgan menyu va kichik
menyular tizimi navigatsiyasi bilan bog’liq sarf-harajatlarni anchagina qisqartiradi.
Unda joylashgan barcha boshqaruv elementlarini sanab o’tamiz (chapdan o’ngga).
24

Code View (Rejim razmetki) - gipermatnli hujjatning faqat belgili kodlari
tasvirlanadi. (dizayni tasvirlanmaydi).
  Code and Design View (Rejim razmetki i planirovki). Tugmasi bosilganda hujjat
oynasi ikki qismga ajraladi: birinchi oynada belgili kodlar beriladi, ikkinchi
oynada esa gipermatnli sahifaning dizayni, yani tashqi ko’rinishi beriladi.
  Design View (Rejim planirovki). Dasturda ishlashning vizual – WYSIWYG
rejimiga o’tish tugmasi.
  Title (Zagolovok) – bu matnli maydon hujjatning sarlavhasini kiritishga
mo’ljallangan.
  File Management (Upravlenie faylami) – tarmoqda malumot almashish uchun
xizmat qiladigan fayllar bilan ishlash buyruqlaridan tarkib topgan menyuni ochish
tugmasi.
  Pteview/Debug in Btowset (Prosmotr/otladka v brouzere) – tugmasi gipermatnli
hujjatni ko’rish va undagi Java Sctipt kodlarini tanlangan brouzerda ishlash yoki
ishlamasligini tekshiruvchi buyruqlaridan iborat menyuni ochadi.
25

  Teftesh Design View (Obnovit stranitsu) - bu buyruq berilgandan so’ng,
hujjatning belgili matnlarida bo’lgan barcha o’zgarishlar loyihalash rejimiga
uzatiladi. Ana shu vaqtda kodlarni interpritatsiyasi va sintaksik tekshiruv
boshlanadi. Xato fragmentlari sariq rangda ko’rsatiladi.
To’g’rilari esa sahifada tasvirlanadi.
  Tefetence (Spravka) – tugmasi elektron malumotli qo’llanmani ekranga chiqarib
beradi. Bu qo’llanmada gipermatnli belgilash tili deskriptorlari ifodalangan.
  Code Navigation (Navigatsiya po kodam) – tugmasi Java Sctipt tilida yozilgan
belgili kodlarni tuzatishni boshqaruv buyruqlaridan tarkib topgan menyuni ochadi.
  View Options (Parametr ы otobrajeniya) – tugmasi hujjat oynasining qo’shimcha
elementlari vizualizatsiyasini boshqaruvchi buyruqlar menyusini ochadi. Bu
menyuga asosiy menyu qatoridagi View menyusining bir necha buyruqlari kiradi.
Edite Sizees (O’lchamlarni to’g’rilash) ning oxirgi bandi hujjat oynasining
o’lchamlarini tanlash va ularni standartlar ro’yxatiga kiritish imkonini beradi.
Ekranda Ptefetences (Sozlashlar) muloqot oynasi paydo bo’ladi, unda Width
(kenglik, eni) maydonida-kenglik, Hight (balandlik) maydonda esa soha balandligi
belgilanadi. YAngi standartning matnli tavsifi Desctiption (tavsiya) maydonida
ko’rsatiladi.
Barcha o’lchamlar dastur oynasining xizmat elementlarini: o’lchov chiziqlari va
menyu qatorini inobatga olmasdan hisoblab chiqiladi. Faqatgina hujjat va uning
obektlari uchun ajratilgan ishchi soha hisobga olinadi. Dreamweavet dasturida
holat qatorining balandligi, chap va o’ng maydonlar eng ommaviy brouzerlar
Mictosoft Explotet va Netscafe Navigatot larning shunga o’xshash o’lchamlariga
asosan tanlab olinadi.
K о nt е kstli m е nyu
Kontekstli menyu Windows operatsion tizimining xatto boshlovchi
foydalanuvchilari uchun ham yaxshi tanish. Boshqaruvning bu standart usuli ushbu
operatsion tizimi boshqaruvida ishlovchi ko’pchilik ilovalar (dasturlar) tomonidan
ko’p qo’llaniladi. Uning mohiyati sodda. Sichqonchaning o’ng tugmasini hujjat
26

oynasining obekti ustida bosilsa, ekranga obekt turiga bog’liq bo’lgan mazmunli
menyu chiqadi. Bu menyuda shu obektga tegishli yoki ushbu holatda talab qilinishi
ko’proq ehtimolligi bor bo’lgan buyruqlar to’plangan.
Dreamweaver dasturining barcha versiyalari kontekstli menyu bilan aloqada
bo’ladi. Kontekstli menyuning o’lchamlari buyruklari safi kengaydi, qo’shimcha
darajalarga ega bo’ldi va endi har qanday holatda chaqirilishi mumkin. 6-rasmda
oyna ixtiyoriy bo’sh nuqtasida sichqonchaning o’ng tugmasi bosilsa dastur
chiqarib beradigan kontekstli menyuga misol keltirilgan.
Property Inspectot p а litr а si
Property Inspectot (Inspektor svoystv) palitrasi — bu dasturning asosiy
instrumentidir. HTML sahifasida joylashgan obektlar atributlarini o’zgartirish
ishlarining asosiy qismini uning yordamida bajariladi. (7-rasm).
Property Inspectot palitrasi ko’chib yuruvchi palitradan iborat bo’lib,
uning tarkibi bajarilayotgan operatsiyaga, tanlangan obekt turiga va kursorning
holatiga qarab, mos ravishda o’zgarib turadi. Palitrani ekranga chiqarish uchun
quyidagi Window > Properties (Okno > Svoystva) buyruqni berish yoki
CTTL+F3 tugmalar kombinatsiyasini bosish kerak. Bu buyruqni qaytadan berish
palitrani ekrandan olib tashlaydi.
Dreamweaver o’zining bir qancha qo’shimcha funktsiyalari bilan
foydalanuvchilarga manzur bo’ldi: birinchidan, Dreamweaver barcha palitralari
erkin holatda turadi. Ularni qaerga surib qo’ysangiz o’sha erda joylasha oladi.
Bu esa monitorning ish maydoni xududini boshqaruvning xizmatchi elementlari
va hujjatning oynasiga eng optimal bo’lish imkonini beradi. Ikki monitorli
tizimda ishlaydigan foydalanuvchilar barcha yordamchi oyna va palitralarni bitta
monitorga joylab, ikkinchisida esa hujjatlar bilan ishlashi mumkin. Ikkinchidan,
dastur palitralari birlashish xususiyatiga ega. Uchinchidan, barcha ochiq
palitralarni dastur ish stolidan olib tashlovchi buyruq mavjud. Bu
operatsiyalarni F4 tugmasini bosish bilan ham bajarish mumkin. Bu tugmani
takror bosish esa yana tiklash imkonini beradi.
27

: Layout (Komponovka) va View (Vid). Ular maketlash rejimiga o’tish va
sahifannig strukturasini tezda yaratishga imkoni beradi. Bu elementlar bilan
qisqacha tanishib o’tamiz:
 Dtaw Layout Cell (Sozdanie maketnoy yacheyki) - maketli katakcha
yaratish instrumentini faollashtiradi.
 Dtaw Layout Table (Sozdanie maketnoy tablits ы ). Maketli jadval
yaratish instrumentini faollashtiradi.
 Standatd View (Standartn ы y rejim). Hujjat bilan ishlashning standart
rejimiga o’tish.
 Layout View (Rejim maketirovaniya) - Hujjatni maketlash rejimiga
o’tish.
Ushbu bo’limni nomi palitra sarlavxasi qatori ostida tasvirlanadi. Bo’limni
ochish uchun shu nomni sichqoncha chap tugmasi bilan bosing. Ochilgan
menyudan foydalanuvchi kerakli qismni tanlashi mumkin. Palitraning ayrim
bo’limlarida hamma tugmalar ham tasvirlanmaydi. Masalan, Common (Ob щ ie)
bo’limi yigirmaga yaqin tugmani o’z ichiga oladi, ularning hammasi ham palitra
oynasiga sig’maydi. Boshqa tugmalarni ko’rish uchun prokrutkadan foydalanish
(prokrutkani vazifasini palitraning chetida joylashgan strelkali tugmalar
bajaradi) yoki muloqot oynasining o’lchamini kattalashtirish kerak.
Aksariyat xollarda obektlarni qo’yish uchun qo’shimcha parametrlarni
kiritishga to’g’ri keladi. Bunday holatlarda ekranda foydalanuvchi tanlashi yoki
malumot kiritishi mumkin bo’lgan muloqot oynasi paydo bo’ladi. Bu oynaga
foydalanuvchi obektning kerakli obektlarini tanlash yoki kiritish kerak.
D а sturning HTML bil а n ishl а sh imk о niyatl а ri
Dteamweavet dasturining yaratuvchilari gipermatnli hujjatlarning ko’plab
tahrirlash operatsiyalarini to’g’ridan-to’g’ri HTML deskriptorlari yordamida
bajarish mumkin. HTML so’zma-so’z tarjimada: gipermatnlarni belgilash tili
(HypetText Matkup Language) manosini beradi. HTML tili bu - instruktsiyalar
to’plami yoki kiritilgan matn va import qilingan obektlarni ekranda namoyishini
28

taminlab beradigan ifodalardir. Bu tilning elementlarini deskriptorlar yoki teglar
deb nomlash qabul qilingan. Ingliz tilidan tag (yorlik, belgi va boshqa manolarni
beradi). Deskriptorlarni saqlash uchun ASCII belgilari qo’llaniladi. SHuning
uchun har qanday gipermatnli hujjatni belgilashni har qanday oddiy matn
muharrirlarida bajarish mumkin. Buning uchun xatto Bloknot dasturi ham etarli.
Gipermatnli hujjatlarni yaratishning asosiy qoidalari bilan tanishib
chiqamiz. HTML tilining kodlari hujjatning matnli massivlari qismi hisoblanadi.
Endi deskriptorlar bilan tanishib chiqamiz. Deskriptorlar ikki xil bo’ladi.
YAkka va juft deskriptorlar. Juft deskriptorlar ayrim xollarda konteynerlar
deyiladi. Hujjatga tegishli matnlar va uning belgili kodlarini ajratish uchun,
HTML tili kodlari burchakli qavslarda yoziladi. Masalan, <bt> yoki <p>. Juft
deskriptorlar (konteynerlar) o’z ichiga deskriptorlar juftligini, ochiladigan
(boshlangich) va yopiladigan (oxirgi) deskriptorlar. Bu juftliklar <tag> </tag>
ko’rinishida yozilib, o’z qiymatini juftlik orasidagi hujjat fragmentiga o’tkazadi.
3233
Boshqacha aytganda konteyner juftliklari orasiga hujjat fragmenti yoziladi.
Deskriptorlar ana shu fragment uchun ishlaydi xolos. YAkka deskriptorlarda
yopiladigan teg bo’lmaydi. Masalan, <ht> deskriptori gorizontal chiziq hosil
qiladi, <bt> - esa matnli qatorni ifodalaydi, eng muhim yakka deskriptorlardan
biri <img> maxsus kodi hisobalanadi. U rasmlarni qo’yiladigan holatini va
joylashuvini belgilaydi.
Endi Dteamweavet dasturida shablon asosida yangi hujjat hosil qilamiz.
YAngi hujjatning bo’sh (tuldirilmagan) bo’lishi xammamizga malum. Quyida
bunday sahifaning gipermatnli belgilari keltirilgan.
<html>
<head>
<title>Untitled Document</title>
<meta http-equiv-"Content-Type" content-"text/html; chatset=iso-8859-1">
</head>
29

<body bgcolot="#FFFFFF">
</body> </html>
Bu erda <html> deskriptori gipermatnli hujjatning chegarasini (boshlanish yoki
tugashini) bildiradi. Hujjatning o’zi esa ikki qismga bo’linadi: sarlavxa qismi va
asosiy qism. Sarlavxa bo’limi — bu kodning <head> va </head> deskriptorlar
orasida joylashgan fragmenti.

30

XULOSA
Intеrfеys dеgаndа infоrmаtikаdа dаsturdаgi turli kоmpоnеntlаr vа
fоydаlаnuvchi o‘rtаsidаgi o‘zаrо аlоqаni tа’minlоvchi vоsitаlаr vа qоidаlаr
yig‘indisi tushunilаdi. Dreamweaver pаkеti tаklif etаdigаn muоmаlа usuli
zаmоnаviy fоydаlаnuvchi uchun оdаtiy bo‘lib qоlgаn grаfik оynаli intеrfеys
printsiplаrigа аsоslаnаdi. Dreamweaver pаkеti o‘shа sinfdаgi bоshqа dаsturlаr
bilаn tаqqоslаgаndа аnchа аniq, mоslаshuvchаn vа shu bilаn bir pаytdа kuchli
intеrfеys hisоblаnаdi. Pаlitrаlаr, ko‘p sоnli klаviаturа kоmbinаtsiyalаri vа mеnyu
qаtоri uning аsоsiy vоsitаlаri hisоblаnаdi. Bаrchа оpеrаtsiyalаr to‘хtаtilgаch
ekrаndа qоlаdigаn оynаlаrni pаlitrаlаri (Palette) yoki pаnеllаr (panel) dеb аtаsh
qаbul qilingаn. Ekrаnning mахsus аjrаtilgаn pоzitsiyalаridа emаs, bаlki iхtiyoriy
jоyidа jоylаshа оlаdigаn оynаlаr ko‘chib yuruvchi pаlitrаlаr (floating plette) dеb
аtаlаdi. Dreamweaver dаsturi mulоqоt оynаlаrining ko‘pchiligi ko‘chib yuruvchi
pаlitrаlаr ko‘rinishidа ishlаydi. Pаlitrаlаr vа pаnеllаr оrаsidаgi kichik fаrqlаr
dаsturni tаvsiflаsh uchun sеzilаrli аhаmiyatgа egа emаs. Shuning uchun kеlgusidа
bu аtаmаlаrni sinоnimlаr sifаtidа qo‘llаymiz.
Dreamweaver — gipеrmatnlarni bеlgilash tili (HTML) uchun nisbatan kеng
tarqalgan muharrirlardan biridir. Uning mashhurligi uchun jiddiy asos mavjud.
Dastur o‘zida kodlarni tahrirlash va dizayn uchun mo‘ljallangan ko‘plab
uskunalarni taqdim qiladi. Kod bilan shug‘ullanuvchilarga Code (Код) taqdim
qilish oynasi muhitida joylashgan turli yangilanishlar, yaratuvchilarga esa
dasturning ASP, PHP, Cold Fusion va JavaScriptsingari tillarni qo‘llab-
quvvatlashlari yoqadi. Loyihalovchilarga esa «nimani ko‘rsangiz, shuni olasiz »
(WYSIWYG, what you see is what you get) kontsеptsiyasiga mos ravishda matn
va grafika aniq joyda paydo bo‘ladi. Bunda brauzеrlarda oldindan ko‘rishni amalga
oshirish uchun ortiqcha vaqt sarlab o‘tirilmaydi. Endigina ish boshlagan vеb-
yaratuvchilarga esa dasturning kuchli intеrfеysi qo‘llashda osonligi bilan muhim.
Siz qanday toifa foydalanuvchilargamansubligingizdan qat’iy nazar Dreamweaver
ilovasi bilan murosaga kеlish talab qilinmaydi.
31

Dreamweaver dasturi intеrfеysi foydalanuvchi tomonidan sozlanadigan ko‘plab
panеllar va uskunalardan tarkib topgan. Ular bilan tanishib chiqish uchun ko‘p vaqt
kеtmaydi:
А. Mеnyu qatori,
Б. Ilovalar panеli,
В. Ishchi fazo mеnyusi,
Г. Hujjat sarlavhasi,
Д. Document uskunalar panеli,
Е. Coding uskunalar panеli,
Ж. Code taqdim etilishi,
З. Design taqdim etilishi,
И. Insert panеli,
К. CSS Styles panеli,
Л. Tеglar jamlanmasi,
М. Xususiyatlar paneli,
Н. Files panеli.
Agar siz dasturni bunday ko‘p imkoniyatlari uni judayam og‘irlashtirishi kеrak,
sеkin va boshqaruv yomon bo‘ladi dеb o‘ylasangiz adashasiz. Dreamweaver
ilovasida panеllarni ko‘chirish orqali o‘z xohishingiza ko‘ra osongina sozlab olish
mumkin. Ularni aks ettirish yoki bеkitish va har qanday kombinatsiyada
joylashtirib ajoyib ishchi muhitni yaratish mumkin. Dеyarli bаrchа pаlitrаlаr
birlаshish хususiyatigа egа. Bu hаr хil pаlitrаlаrni bittа mulоqоt оynаsidа
jоylаshtirish mumkinligini bildirаdi. Birlаshtirish аmаli turli mаvzu yoki
buyruqlаrgа tеgishli bоshqаruv vоsitаlаrigа egа bo‘lgаn ko‘p funktsiyali tеrmа
32

pаlitrаlаrni оlish imkоniyatini bеrаdi. Birlаshish хususiyatigа egа bo‘lgаn
pаlitrаlаrni (ulаr dаsturdа ko‘pchilikni tаshqil etаdi) mоdulli (dockable) pаlitrаlаr
dеb аtаymiz. Bir nеchtа аlоhidа mоdullаrdаn ibоrаt murаkkаb pаlitrаlаr tеrmа
(tabbed) pаlitrаlаr dеb аtаlаdi.
Uning yordаmidа HTML sаhifаlаridа оb’yеktlаrni fоrmаtlаsh vа HTML
sаhifаsidаgi оb’yеktlаrni tаhrirlаsh bo‘yichа ko‘plаb аmаllаr bаjаrilаdi. Behavieros
(rеjimlаr) pаlitrаsi – bu mоdul ko‘chib yuruvchi pаlitrаgа misоl bo‘lаdi.
Dreamweaver dаsturi turli lоyihа mаsаlаlаrini hаl qilishgа mo‘ljаllаngаn
оb’yеktlаrgа egа. Shunday loyihalardan biriga misol keltirdik.
33

FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR:
1.M.M.Aripov va boshqalar. Informatika. Axborot texnologiyalari.
o‘quv qo‘llanmasi, 1-2 qism. Toshkent, 2003.
2. U.A.Yuldashev, Web dizayn. O quv qo llanma, Guliston. 2022. - 206 b.ʻ ʻ
3.M. Aripov. «Informatika va hisoblash texnikasi asoslari». Toshkent,2001.
4.M.Aripov. «Internet va elektron pochta asoslari». Toshkent, 2000.
5.A.A.Xaldjigitov, Sh.F.Madraximov, A.M.Ikramov, S.I.Rasulov. «Paskal
tilida programmalash bo‘yicha masalalar to‘plami» Toshkent, 2003 y.
6.S.Simonovichidr. Spetsialnaya informatika. Uchebnoe posobie. M., 2003.
7.S.S.G‘ulomov, A. T. Shermuhammedov, B. A.
Begalov «Iqtisodiy informatika» T., «O‘zbekiston», 1999.
8.S.S.G‘ulomov va boshqalar «Axborot tizimlari va texnologiyalari» T.
«Sharq», 2000.
9.A.R.Maraximov, S.I.Rahmonqulova «Internet va undan foydalanish
asoslari”, T., 2001.
10.A.A.Abduqodirov, A.G‘.Hayitov, R.R.Shodiyev «Axborot texnologiyalari»
T., “O‘qituvchi”, 2002.
11.D.E.Toshtemirov, «Informatika va axborot texnologiyalari», o‘quv
qo‘llanma, Guliston, GulDU, 2007.
12.M.Aripov, Yu.Pudovchenko, K.Aripov. «Osnovi Internet» T.: O‘zMU
2002.
13.V.E.Figurnov. «IBM dlya polzovatelya». M.1997.
14.S.I.Rahmonqulova. «IBM PC shaxsiy kompyuterida
ishlash»T. NMK,«ShARQ», INSTAR 1996.
34

15.T. X. Xolmatov, N. I. Taylaqov, U. A. Nazarov. «Informatika va hisoblash
texnikasi» T., «O‘zb.M.E.», 2001. 345
16.T.A.Nurmuxammedov. «IBM PC va MS DOS bilan tanishuv»
T.,«Mehnat»,1994.
17.https://www.computer-pdf.com/web-programming - Web programming
tutorials in PDF.
18.http://www.webnav.ru/books/dreamweaver/ - Учебник по Macromedia
Dreamweaver MX
19.https://www.nuu.uz - Informatika o‘qitish metodikasi kursidan distantsion
kurs. O‘zbekiston Milliy univrsiteti.
20.https://www.bitpro.ru/ITO/index.html -«Informatsionnie texnologii
vobrazovanii» konferentsiya sayti.
21.https://www.tepkom.ru/users/ddt/articles - Avtorlar maqolasi.
22.https://www.inf.1september.ru - Informatika gazetasi sayti.
23.https://www.vspu.ru/~tmepi/texts/methods/html - Uchebno-
metodicheskie materiali po kursu.
24.https://www.ugatu.ac.ru – turli fanlardan elektron darsliklar, informatika
fanidan test savollar majmuasi va boshqalar.
25.https://www.infomicer.net – Elektron darsliklar, entsiklopediyalar,
multimedia materiallari va boshqalar.

35

Dreamwear dasturining asosiy oynalari, menyusi va komponentlari

Sotib olish