Elektron doska va undan foydalanish metodikasi - Informatika va AT - Kurs ishlari

Dokument ma'lumotlari

Narxi	12000UZS
Hajmi	986.0KB
Xaridlar	3
Yuklab olingan sana	14 Fevral 2024
Kengaytma	doc
Bo'lim	Kurs ishlari
Fan	Informatika va AT

Sotuvchi

Kenjayev Kenja

Ro'yxatga olish sanasi 27 Yanvar 2024

664 Sotish

Elektron doska va undan foydalanish metodikasi

Sotib olish

ELEKTRON DOSKA VA UNDAN FOYDALANISH METODIKASI
MUNDARIJA:
KIRISH
I bob. elektron interfaol doska turlariva ular haqida ma’lumot
1.1. Sensorli e lektron interfaol doska haqida umumiy ma’lumo t
1.2. Proyektorli sensorli va boshqa interfaol doska turlari
II bob. elektron doskadan umumiy foydalanish va uning ta’lim
standartlariga ta’sirini o’rganish
2.1. Talimda elektron doskadan u mumiy foydalanish
2.2. EIDlarning ta'lim standartlariga ta'sirini o'rganish
XULOSA
FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR RO‘YXATI
1

KIRISH
Ishning dolzarbligi. Zamonaviy kompyuter tehnologiyalarining yana bir
yutug’i shundan iboratki, internet tizimidan erkin foydalanaolishligi bo’lsa
ikkinchidan videokonfrensiyalarlarni oddiy markerli doskalardagi
ma’lumotlarni interaktiv doskalar bilan bog’lay olishligidadir. SMART
tehnologiyasi asosida ishlab chiqarilayotgan interaktiv doskalar qo’yidagi
qulayliklarni foydalanuvchilarga tag’dim etmoqda. Yani ikki qavatli setkaga ega
bo’lgan yuqori tasvirlarni katta ekran ko’rinishida nomoyish eta oladigan, ekran
bo’ylab nuqtalar soni 2000*2000 ko’rinishida joylashtirilgan bo’lib bu nimoish
etilayotgan tasvirning barcha imkoniatlarini nomoish etib beradi. Interaktiv
doskalar o’z navbatida ikki hil ko’rinishda ishlab chiqariladi: to’g’ri va teskari
proeksiyali. Interaktiv doskalarning ohirgi variantlari loyihasi proeksion
televizor ko’rinishida ishlab chiqilgan bo’lib bunda proektorlar doskaning orqa
tamonida joylashgan bo’ladi, bu esa tushuntirish ishlarini olib boruvchining
ko’ziga nur tushushidan saqlaydi. Mahsus dasturlar asosida fayllar o’chirilib,
so’ngra albom ko’rinishida ma’lumotlarning saqlanishini amalga oshiradi.
Bundan tashqari foydalanuvchilar tomonidan tayyorlangan materiallar yoki
rasmlar oldindan nomoyish etilish hususiyatlari mavjud. Doskaning pastki
qismida joylashgan tugmalardan birini bosish evaziga, klaviatura yordamida
kerakli tasvirlarni chaqirib olish mumkin bo’ladi, virtual holatda joylashgan
tugmalar yordamida matnlar yozish imkoniyati ham mavjud. Shuni alohida
takidlash lozimki interaktiv doskaning ishlash tizimini, kompyuter oldindan
bilishi kerak, buning sababi shundaki tasvir doskaning qaysi joyiga
yo’naltirilishi va shu nuqtadan tasvirni uzatishni mu’ltiproektor yordamida
amalga oshiradi. Interaktiv doskalar asosan uch hildagi ranglar bilan ishlash
uchun mo’ljallangan bo’lib, foydalanuvchi nur taralayotgan nuqtaga rang
belgisining birontasini o’rnatishi bilan doska shu rangda tasvirlarni ko’rsatib
beradi.
2

Ta’limda axborot- kommunikatsiya texnologiyalarini qo’llaganda o’quvchi
eshitish, ko’rish, ko’rganlari asosida mustaqil fikrlash imkoniyatiga ega bo’ladi.
Ta’lim jarayonida axborot kommunikatsiya texnologiyalaridan foydalangan
holda darslarni interfaol usullarda tashkillashtirish uchun ma’lum bir shart –
sharoitlar mavjud. Shunday ekan, axborot kommunikatsion ta’lim
texnologiyalaridan samarali foydalanish hozirgi zamon yutuqlariga asoslangan
holda davr talabiga mos keladigan pedagogic mahoratning nazariy amaliy
asoslarini hamda uning shakllanish jarayonini yaratish eng dolzarb
vazifalardandir.
Kurs ishining maqsadi. Elektron doska va undan foydalanish metodlari
xususiyatlarini ilmiy-nazariy tahlil etib xulosalash va tavsiyalar ishlab chiqish.
Kurs ishining vazifalari:
– Elektron doska va undan foydalanish metodlari muammo sifatida tahlil
etish;
– Elektron doska va undan foydalanish metodlari ni o‘ziga xos
xususiyatlarini nazariy o’rganish;
– Elektron doska va undan foydalanish metodlari qo‘llaniladigan usul va
vositalarini o’rganish hamda xulosa, tavsiyalar ishlab chiqish.
Kurs ishining obyekti. Elektron doska va undan foydalanish metodlari ni
xususiyatlarini tahlil etish jarayoni.
Kurs ishining predmeti. Elektron doska va undan foydalanish
metodlari mi shakllantirishning mazmuni, shakl, usul va vositalari.
Kurs ishining tarkibiy tuzulishi va hajmi: Kirish, 2 bob, 4 bo’lim,
xulosa foydalanilgan adabiyotlarlardan iborat.
3

I BOB ELEKTRON INTERFAOL DOSKA TURLARIVA ULAR
HAQIDA MA’LUMOT
1.1. Sensorli e lektron interfaol doska haqida umumiy ma’lumo t
Elektron interfaol doska (Interactive whiteboard) bu – talim berishning
zamonaviy vositasi bo’lib, kompyuter va proyektordan iborat majmua tarkibida
ishlaydi. Kompyuterning ishchi stolidagi tasvirlar proyektor yordamida interfaol
doska yuzasiga tushiriladi. Bunda doska yuzasiga tushirilgan tasvirlar bilan
interfaol usulda ishlash mumkin, yani kompyuterning grafik interfeysini sensorli
boshqarish, turli obyektlarni yaratish, oldin yaratilgan obyektlarni ochish, ularga
tegishli o’zgartirishlar kiritish va h.k. Kiritilgan barcha o’zgartirishlar va
yaratilgan yangi obyektlarni, ularga kelgusida qo’shimcha ishlov berish uchun
kompyuter xotirasiga yozib qo’yish yoki tashqi axborot tashuvchi vositalarga
ko’chirib olish mumkin.

1-rasm
4

Elektron interfaol doska (EID) maxsus elektron qalam (stilus, marker)
orqali, shuningdek qo’l barmoqlari bilan ham boshqarilishi mumkin (bu
interfaol doskanining qaysi texnologiyalardan foydalanib ishlab chiqilganligiga
bog’liq bo’ladi). Bunda, interfaol doska va kompyuter o’rtasida ikki tomonlama
aloqa o’rnatiladi, maxsus qalam (stilus, marker) yoki qo’l barmoqlari esa
sichqoncha kabi ishlaydi.
EID darslarni yanada qiziqarli va ko’rgazmali tarzda o’tishga keng
imkoniyatlar yaratadi. Mazkur doska yordamida o’qituvchi interfaol talim
resurslarni namoyish etishi, mustaqil ravishda dars ishlanmalarini tayyorlashi va
o’quvchilarni doska bilan ishlashga faol jalb etish orqali darslarni yanada
mazmunli va qiziqarli tashkil etishi mumkin. Interfaol doska yordamida
bajarilayotgan barcha amallar tegishli fayllarda xotiraga olinishi va o’tilayotgan
darsga tayyor elektron material sifatida o’quvchilarga tarqatib berilishi mumkin.
Interfaol doskalarning dasturiy taminoti o’quchilarni dars jarayoniga yanada
faolroq jalb etadigan va yangi mavzu bo’yicha bilimlarni tezroq o’zlashtirishga
yordam beradigan noyob usulubiy materiallarni yaratish imoniyatini beradi.
2-rasm
5

Bunday interfaol doska yuzasiga maxsus tarzda, mikronuqtalardan tarkib
topgan, ko’zga ko’rinmas koordinatali to’r tushirilgan. Aynan mazkur
mikronuqtalarning o’zaro joylashishi elektron stilusga o’rnatilgan infraqizil
datchik tomonidan noyob koordinata sifatida qabul qilinadi. Mikronuqtali
texnologiya asosida ishlab chiqilgan bunday elektron interfaol doskalar
kompyuterga yoki tarmoqqa ulanishni talab etmaydi. Barcha malumotlar
interfaol doska tarkibiga kiruvchi elektron stilusga joylashtirilgan Bluetooth-
o’zatgich yordamida kompyuterga uzatiladi va ularga tegishli ishlov beriladi.
Interfaol doskaning qattiq mustahkam yuzasi va unda elektronika
uskunalarining mavjud emasligi ushbu doskani haqiqatdan ham juda chidamli
(antivandal) qiladi. Sensorli, elektromagnitultratovushli va infraqizil
texnologiyalar asosida yaratilgan interfaol daskalar kompyuterga va ozuqa
manbaalariga elektr simlari orqali ulanadi.
Elektromagnitli va mikronuqtali texnologiyalar asosida yaratilgan elektron
interfaol doskalarda faqat maxsus stiluslar bilan ishlash mumkin. Sensorli,
ultratovushli va infraqizil texnologiyalar asosida yaratilgan interfaol daskalarda
esa maxsus stilus bilan bir qatorda boshqa predmetlar, masalan qo’l barmoqlari
bilan ham ishlash imkoniyatlari mavjud.
Interfaol qurilmalar shunday uskunaki, ular yordamida xoxlagan doskani
yoki boshqa tekis yuzani interfaol proyeksion ekranga aylantirish mumkin.
Buning uchun mazkur qurilmani doska chetiga mustahkamlab kompyuter va
proyektorni ishga tushirish zarur bo’ladi.
Interfaol LCD-displeylar o’zida suyuqkristalli panel va axborotlarni kiritish
qurilmasini mujassam etgan bo’lib, butun jarayonni maksimal tezkor boshqarish
uchun yaratilgan. Bunda sichqonchani ulamasdan, qo’l barmoqlari yordamida
kursorni boshqarish va fayllar yoki operasion tizim bilan xoxlagan amallarni
bajarish mumkin. Ularning ishlash prinsipi optik-sensorli texnologiyaga
asoslangan. Interfaol LCD-displey burchaklarida joylashgan infraqizil
6

datchiklar va maxsus kameralar ekran yuzasiga keltirilayotgan barmoq yoki
boshqa predmetning tasir etish nuqtasi koordinatalarini aniqlaydi va unga mos
ravishda kursor xarakatini muvofiqlashtiradi.
Interfaol displeylarning turli modellari bir vaqtning o’zida 2 tadan 10
tagacha bo’lgan tasir nuqtalarini aniqlashligi va qabul qilingan axborotlarga
tegishli ravishda ishlov berishligi mumkin. Buning hisobiga foydalanuvchi
nafaqat kursorni boshqarish, balki, bir vaqtning o’zida birnecha barmoqlarini
ishga solib obyekt ustida ayrim amallarni ham bajarish imkoniyatini qo’lga
kiritadi. Masalan, barmoqlarni ekran ustida bir biriga yaqinlashtirib tasvirning
o’lchamini kichraytirish, yoki aksincha – kattalashtirish va boshqa turli
amallarni bajarish mumkin.
Interfaol qoplamalar plazmali va suyuqkristalli displeylarning ko’rkam
tashqi ko’rinishi va tasvirlarining alo darajadagi sifatlarini saqlagan xolda ularni
katta sensorli ekranlarga aylantiradi. Bunday qoplamalardan foydalanish sohasi
juda ham keng: korporativ majlislar zali, o’quv auditorialari, savdo markazlari,
transport terminallari, ko’rgazma zallari va h.k. Interfaol qoplama datchiklari
xoxlagan predmet bilan, yani qalam, stilus yoki qo’l barmoqlari bilan ekranga
tasir etilgan (tekkazilgan) xolatlarni sezadi va aniqlaydi. Tegishli kalibrovka
amalga oshirilgach, keyinchalik boshqa sozlash ishlari va servis xizmat
ko’rsatish talab etilmaydi.
1.2. Proyektorli sensorli va boshqa interfaol doska turlari
EIDlar proyektorning o’rnatilishiga qarab to’g’ri proyeksiyali va teskari
proyeksiyali doskalarga ajratiladi. To’g’ri proyeksiyali EIDda proyektor
doskaning oldi tarafida bo’ladi, teskari poyeksiyali EIDlarda esa — doskaning
orqa tarafida bo’ladi.Aksariyat EIDlar – to’g’ri proyeksiyali doskalardir. Dars
jarayonida proyektor nurlari o’qituvchi va o’quvchilarga xalaqit bermasliklari
uchun, bunday EIDlar bilan ishlashda, maxsus mustaxkamlovchi vositalar
yordamida bevosita doska oldiga (tepasiga) o’rnatiladigan ultraqisqafokusli
7

proyektorlardan foydalanish tavsiya etiladi. Ulanish usuliga qarab EIDlar simli
(faol) va simsiz (passiv) interfaol doskalarga ajratiladi. Faol interfaol doskalar
kompyuter va ozuqa manbaalariga simlar orqali ulanadi. Passiv interfaol
doskalarda esa xech qanday simlar bo’lmaydi va ularni ozuqa manbaalariga,
kompyuterga va poroyektorga ulash talab etilmaydi.
Ishlash prinsipiga ko’ra EIDlar “yumshoq” va “qattiq” elektron doskalarga
ajratiladi:
— “yumshoq” EIDlarda maxsus stilus yoki qo’l barmoqlari yordamida
ishlash mumkin;
— “qattiq” EIDlar esa faqatgina elektron stiluslar yordamida ishlaydi.
Ishlab chiqarish (tayyorlanish) texnolgiyalariga ko’ra EIDlar quyidagi
turlarga ajratiladi: sensorli, ultratovushli, infraqizil, elektromagnitli,
mikronuqtali.
Sensorli interfaol doskalarda rezistiv matrisa – yani interfaol doskaning
plastik yuzasiga montaj qilingan, juda xam ingichka simlardan to’qilgan va
qatlamlari orasida xavo bo’shlig’i mavjud bo’lgan ikki qatlamli sim to’r
ishlatiladi. Doska yuzasiga tushirigan bosim oqibatida birinchi qatlam to’r
simlari ikkinchi qatlam to’r simari bilan to’qnashadi. Sensorli texnologiyaga
asoslangan interfaol doskalar, kompyuter sichqonchasining tugmasini bosish
orqali tasir ko’rsatilgani kabi qo’l barmoqlari (yoki har qanday boshqa predmet)
bilan doska yuzasiga tegish orqali tasir ko’rsatish amallariga javoban tegishli
munosabat bildiradi.
Ushbu texnologiya maxsus elektron markerlardan foylanishni talab
qilmaydi, ish jarayonida hyech qanday nurlanishlardan foydalanilmaydi va
tashqi to’siqlarga chidamli. Mazkur texnologiyaning kamchiliklariga
quyidagilar kiradi – doska yuzasida barmoq yoki marker bilan tez xarakat
qilinganda rezistiv matrisaning reaksiyasi biroz kechikadi, shuningdek, doska
yuzasiga osonlik bilan zarar yetkazilishi mumkin.
8

Mazkur interfaol elektron doskalarda marker (stilus) xolatini aniqlash
uchun infraqizil yoki ultratovushli datchiklardan foydalaniladi. Ayrim
xolatlarda bunday datchiklar o’rniga marker (stilus)ning joriy xolatini yuqori
darajada aniqlay oladigan infraqizil lazerlardan ham foydalaniladi. Infraqizil
elektron interfaol doskalarda signallarni qabul qilish va uzatish vazifasini
bajaruvchi infraqizil uskunalardan foydalaniladi, bunda interfaol doska yuzasida
gorizontal va vertikal chiziqlardan iborat ko’zga ko’rinmas to’r paydo bo’ladi.
Interfaol doska yuzasiga elektron marker tekkazilganda infraqizil nur yoli
berkitiladi va datchikga signal yetib bormaydi. Shunday qilib, marker bilan
elektron doska yuzasiga tasir ko’rsatilgan nuqta koordinatalari aniqlanadi va
keyingi ishlov berish uchun kompyuterga uzatiladi. Infraqizil elektron doska
yuzasi qattiq antivandal qatlam bilan qoplangan bo’lib, unda marker bilan ham,
qo’l barmoqlari bilan ham ishlash mumkin.
Elektromagnitli interfaol doskalarda elektromagnit to’lqinlarining
izolyasion materiallar orasidan o’tish hususiyatiga asoslangan texnologiyadan
foydalanilgan. Elektromagnit to’lqinlarini uzatish vositasi sifatida “yelektron
stilus” yoki “elektron marker” deb ataluvchi maxsus elektron qalamdan
foydalaniladi.
Ushbu elektron qalam bilan interfaol doska ustiga chizilganda, qalam uchi
tekkan joyda elektromagnit to’lqinlari yuzaga keladi. Yuzaga kelgan
elektromagnit to’lqinlari doskaning X-Y koordinata simlari orqali qabul
qilinadi. qabul qilingan axborotlar kompyuterga uzatilib tahlil qilinadi va
elektron marker tasir etgan nuqtalarning koordinatalari hisoblanadi,
axborotlarga ishlovlar berilib tegishli amallarning ijrosi
taminlanadi.Elektromagnitli interfaol doska ham infraqizil elektron doska
yuzasi kabi qattiq anivandal qoplamga ega, lekin bunday doskada qo’l
barmoqlari bilan ishlash imkoniyati mavjud emas.
9

II BOB. ELEKTRON DOSKADAN UMUMIY FOYDALANISH VA
UNING TA’LIM STANDARTLARIGA TA’SIRINI O’RGANISH
2.1. Talimda elektron doskadan u mumiy foydalanish
Interaktiv doska (IWB) qurilmasi ham mustaqil bo'lishi
mumkin kompyuter yoki katta ishlaydigan sensorli panel kompyuterlardan
foydalanish uchun.
A qurilma drayveri odatda biriktirilgan kompyuterga o'rnatiladi, shunda
interaktiv doska sichqonchani singari Insonni kiritish qurilmasi (HID) vazifasini
bajarishi mumkin. Kompyuterning video chiqishi raqamli raqamga
ulangan proektor interaktiv doska yuzasida tasvirlar aks etishi uchun.
So'ngra foydalanuvchi doska tasvirini proektsiyalangan rasmning
joylashuviga mos ravishda moslab mos yozuvlar jadvalini moslashtirish orqali
kalibrlaydi. Shundan so'ng, ko'rsatgich yoki boshqa moslama odatdagidek
sichqoncha bilan ishlaganidek, doskaning o'zida dasturlarni, tugmachalarni va
menyularni faollashtirish uchun ishlatilishi mumkin. Agar matn kiritish zarur
bo'lsa, foydalanuvchi ekrandagi klaviaturani chaqirishi mumkin yoki agar
doskada dastur ta'minlansa, undan foydalanish mumkin qo'l yozuvini tanib
olish . Bu matn kiritish uchun kompyuter klaviaturasiga o'tishni keraksiz holga
keltiradi.
Shunday qilib, IWB sichqonchani ham, klaviaturani ham taqlid qiladi.
Foydalanuvchi deyarli faqat doskadan taqdimot yoki dars o'tkazishi mumkin.
Bundan tashqari, aksariyat IWBlar ta'minlanadi dasturiy ta'minot o'zaro
ta'sir qilish imkoniyatlarini maksimal darajada oshirish uchun maxsus ishlab
chiqilgan vositalar va xususiyatlarni taqdim etadi. Bularga, odatda, qog'ozli
flipchartlarning virtual versiyalarini, qalam va yoritgich variantlarini, hattoki,
hatto virtual chizg'ichlar, transportyorlar va kompaslar - an'anaviy sinf o'qitishda
ishlatiladigan asboblarni yaratish qobiliyati kiradi.
10

Interfaol doskalardan foydalanish quyidagilarni o'z ichiga olishi mumkin.
Ulangan joyga o'rnatilgan dasturni ishga tushirish Kompyuter , masalan veb-
brauzerlar yoki sinfda ishlatiladigan boshqa dasturiy ta'minot. Ulangan
kompyuterga doskada yozilgan yozuvlarni saqlash va saqlash A-da yozilgan
yozuvlarni suratga olish grafik planshet doskaga ulangan Shaxsiy kompyuterni
oq taxtadan boshqarish bosing va sudrab torting , belgilash qaysi izohli
a dastur yoki taqdimot Foydalanish OCR tarjima qilish uchun dasturiy
ta'minot yozuvli yozuv ichiga grafik planshetda matn Dan
foydalanish Tomoshabinlarga javob berish tizimi Shunday qilib, taqdimotchilar
sinf auditoriyasini so'roq qilishlari yoki savol-javoblar o'tkazishlari, o'z fikrlarini
taxtada olishlari mumkin Ishning keng tarqalgan turlari Global miqyosda
sotiladigan IWBlarning aksariyati foydalanuvchi va doskada aks ettirilgan
tarkib o'rtasidagi o'zaro ta'sirning to'rt shaklidan birini o'z ichiga oladi. Bu
infraqizil skanerlash texnologiyasi; qarshilikka asoslangan, teginishga
asoslangan taxta; elektromagnit qalam va tegishli dasturiy ta'minot; va
ultratovushli qalam. Infraqizil skanerlash (IR touch) taxtasining ishlashi
Infraqizil interaktiv doska - bu kompyuter va proektorga ulanadigan katta
interaktiv displey. Kengash odatda devorga yoki polga o'rnatiladi.
Foydalanuvchining barmog'i, ruchkasi yoki boshqa ko'rsatgichining doskada aks
ettirilgan tasvir ustida harakatlanishi, uning doskaning yuzasida infraqizil nurga
aralashishi bilan ushlanib qoladi, doska yuzasi bosilganda dasturiy ta'minot
marker yoki stilus o'rnini uchburchak qilib belgilaydi. Infraqizil IWBlar har
qanday materialdan tayyorlanishi mumkin, quruq o'chirish markerlari ishtirok
etmaydi va ko'plab sharoitlarda, shu jumladan turli darajadagi sinf ta'limi,
korporativ kengash zallari, tashkilotlar uchun mashg'ulotlar yoki mashg'ulotlar
xonalari, professional sport murabbiylari binolari va radioeshittirish
studiyalarida bo'lishi mumkin. Rezistiv sensorli interaktiv doskaning ishlashi
Sensorli IWB-ga oddiy ko'rsatgich qurilmasi ham kiradi. Bunday holda,
11

taxtaning materiali muhim ahamiyatga ega. Eng keng tarqalgan rezistiv tizimda
sirt ustida cho'zilgan membrana o'tkazuvchan orqa plita bilan aloqa qilish uchun
bosim ostida deformatsiyalanadi. Keyin teginish nuqtasining joylashuvi elektron
tarzda aniqlanishi va sichqoncha hodisasi sifatida ro'yxatdan o'tkazilishi
mumkin. Masalan, sirt ustida barmoq bosilganda, u sichqonchaning chap
tugmachasi ekvivalenti sifatida ro'yxatdan o'tkaziladi. Shunga qaramay, bunday
taxta maxsus asboblarni talab qilmaydi. Bu rezistiv tizim ishlab
chiqaruvchilarining bunday taxtadan foydalanish oson va tabiiy ekanligini da'vo
qilishga olib keladi. Biroq, bu taxta qurilishiga juda bog'liq. Elektromagnit
qalamga asoslangan interaktiv doskaning ishlashi Elektromagnit qalamga
asoslangan interaktiv doskada qalamning gorizontal va vertikal koordinatalarini
aniqlash uchun stylus uchidagi lasan bilan o'zaro aloqada bo'lgan qattiq taxta
yuzasi orqasida joylashgan qator simlar mavjud. Qalamning o'zi odatda
passivdir, ya'ni unda batareyalar yoki boshqa quvvat manbai yo'q; u taxta
tomonidan ishlab chiqarilgan elektr signallarini o'zgartiradi. Masalan, taxta
yuzasiga yaqinlashganda, sichqoncha ko'rsatgichini sezish mumkin, bunda
taxtada "sichqonchani almashtirish" imkoniyatlari mavjud. Uni taxtaga bir usul
bilan bosganda, taxta kompyuterga sichqonchani bosganligi to'g'risida signal
berish uchun qalamdagi kalitni faollashtiradi; boshqa usulda bosilganda, taxta
bilan aloqa sichqonchaning o'ng tugmachasini bosish signalini beradi.
Professional raqamli rassomlar va dizaynerlar tomonidan qo'llaniladigan grafik
planshetning kengaytirilgan versiyasi singari, elektromagnit IWB
sichqonchaning harakatlarini aniq taqlid qilishi mumkin, agar foydalanuvchi
doskaga suyansa, ishlamay qolmaydi va potentsial ravishda bir nechta
yozuvlarni boshqarishi mumkin. Portativ ultratovushli, IQ qalamga asoslangan
interaktiv doskaning ishlashi Ushbu texnologiya infraqizil nur va ultratovush
joylashishni aniqlash texnologiyasidan foydalanadi. Texnologiya yorug'lik
tezligi va tovush tezligi o'rtasidagi vaqt farqini hisoblash orqali momaqaldiroq
12

chaqmoqdagi chaqmoqqa o'xshash ishlaydi. Infraqizil IWB portativ formatda
ham mavjud. O'rnatishni yangi joyga ko'chirgandan so'ng, tizim
proektsiyalangan tasvirni oddiy qayta kalibrlash bilan kompyuterga ulanishni
oladi - yana elektron qalam yordamida. Qurilma yoki satr qavs ichidagi joyni
skanerdan o'tkazadi (odatda 3 m dan 1,5 m gacha, kengligi 110 "ga teng bo'lgan
doska beradi). Odatda, bir nechta qavs qo'shilishi mumkin, bu
foydalanuvchilarga turli xil saytlarda bir xil virtual doskani bo'lishishini
ta'minlaydi.
Portativ IQ qalamga asoslangan taxta har xil sirtlarda ishlaydi - mavjud bo'lgan
taxta, tekis devor, hattoki quruq o'chirilgan bo'yoq bilan taxta, bu sirtni
interaktiv doskaga aylantiradi. USB signal qabul qiluvchisi uchun hech qanday
batareya kerak emas va doimiy echim zarur bo'lsa, jihoz shiftga o'rnatilishi
mumkin. Kichkina va engil materialdan tayyorlangan PIWB ni tashish oson.
Wiimote / IR asosidagi interaktiv doskaning ishlashi
A Wii asoslangan IR tizimi fan doktori Jonni Chung Li tomonidan ixtiro
qilingan. 2007 yilda. Li odatdagi Wii masofadan boshqarish pultini va old
qismidagi IQ kameradan foydalangan holda "tizim aholining ancha ko'p qismida
mavjud bo'lgan texnologiyani" (TEDda so'zlagan, 2008 yil aprel) da'vo qildi.
masofadan boshqarish pulti IQ nurli qalamidan yorug'likni sezuvchi kuzatuv
moslamasi sifatida. Li ushbu tizim haqida uning ishliligi, moslashuvchanligi va
foydalanish qulayligini namoyish etish uchun bir nechta videofilmlarni ishlab
chiqardi va uning o'rtacha narxiga ishora qildi - eng arzon qismi qalamning
infraqizil LEDidir. O'yin tizimi ko'pchilikka tanish bo'lganligi sababli, bu sayoz
o'rganish egri chizig'iga ega yondashuv. Opensource va tijorat takliflarida katta
dasturiy ta'minot hamjamiyati mavjud bo'lishi mumkin. Biroq, tizimni
to'g'ridan-to'g'ri quyosh nuri yaqinida ishlatish mumkin emas va u yuqorida
aytib o'tilgan IWB tipidagi ishlab chiqaruvchilarning dasturiy ta'minotini baham
ko'rishi mumkin emas. Yorug'lik qalamining Bluetooth ulanishi haqida ba'zi
13

fikrlar ham amal qiladi. Orqa proektsion korpusda ikkita ko'rish chizig'i (nazorat
qiluvchi va qalam) ishtirok etadi. boshqalardan farqli o'laroq.)
Interfaol proektor orqali virtual doskaning ishlashi
IWB interaktiv proektori quyidagilarni o'z ichiga oladi CMOS proektorga
o'rnatilgan kamera, shunda proektor IWB tasvirini hosil qiladi, shuningdek,
tasvirni proektsiyalashgan sirt bilan aloqa qilganda faol IQ nurli qalamning
holatini aniqlaydi. Ushbu echim 2007 yilda ishlab chiqilgan va 2010 yilda
AQSh ishlab chiqaruvchisi Boxlight tomonidan patentlangan, [6]
boshqa IQ taxta
tizimlari singari, ruchka va proektor / qabul qilgich o'rtasida "ko'rish chizig'i"
sababli yuzaga kelishi mumkin bo'lgan muammolarga duch kelishi mumkin va
ular singari, boshqa echimlarda topilgan sichqonchani o'chirish qobiliyatini
ta'minlamaydi.
Sinfdan foydalaniladi
Ba'zi sinflarda interaktiv doskalar an'anaviy o'rniga
almashtirildi doskalar yoki flipchartlar , yoki kabi video / media tizimlari DVD
player va televizor kombinatsiyasi. An'anaviy taxtalardan foydalaniladigan
joylarda ham IWB ularni ko'pincha maktab tarmog'ining raqamli video tarqatish
tizimiga ulanish orqali to'ldiradi. Boshqa hollarda, IWBlar onlayn ravishda
umumiy izohlash va interaktiv kabi chizilgan muhitlar bilan o'zaro aloqada
bo'lishadi vektorga asoslangan grafik veb-saytlar.
Qisqa ko'rsatmalar bloklari talabalar tomonidan ko'rib chiqilishi uchun
yozib olinishi mumkin - ular sinfda o'qituvchining audio kiritilishi bilan sodir
bo'lgan aniq taqdimotni ko'rishadi. Bu o'rganish va ta'limni o'zgartirishga
yordam beradi.
Hozirgi kunda ko'plab kompaniyalar va loyihalar interaktiv taxtalar uchun
maxsus ishlab chiqilgan qo'shimcha o'quv materiallarini yaratishga qaratilgan.
14

Masalan, Boston, MA shtatidagi elektrokit maktablar va tumanlar uchun
birinchi to'liq o'quv dasturiga ega bo'ladi.
IWB-ning so'nggi foydalanishlaridan biri umumiy o'qish darslarida.
Masalan, mimik kitoblar o'qituvchilarga bolalarga tegishli kitoblarni interaktiv
doskada kitobga o'xshash interaktivlik bilan loyihalashtirishga imkon beradi.
Diksonlar shahar akademiyasi Angliyaning shimolida maktabning o'sha
paytdagi direktori Ser Jon Lyuis rivojlanayotgan texnologiyalarga katta qiziqish
bildirgandan so'ng, interaktiv doskalardan foydalangan birinchi kollej yoki
universitet o'quv muhiti bo'lgan. Endi maktabning har bir sinfida interfaol
doskani topish mumkin.
O'quvchiga javob berish tizimi bilan integratsiya
Ba'zi ishlab chiqaruvchilar ham ta'minlaydilar sinfda javob berish
tizimlari ularning interaktiv taxta mahsulotlarining ajralmas qismi sifatida.
Masalan, infraqizil yoki radio signallari orqali ishlaydigan "chertuvchilar"
asosiy tanlov va ovoz berish imkoniyatlarini taqdim etadi. Keyinchalik
murakkab kliklovchilar matnli va raqamli javoblarni taklif qilishadi va keyingi
ko'rib chiqish uchun talabalar faoliyati tahlilini eksport qilishlari mumkin.
Sinfdagi javobni interaktiv doska tizimi bilan birlashtirib, o'qituvchilar
ko'rsatmalarni yanada samarali yo'naltirish yoki rasmiy baholashni amalga
oshirish uchun materialni taqdim etishlari va talabalardan fikr-mulohazalarini
olishlari mumkin. Masalan, o'quvchi ikkalasi ham matematik tushunchalarni o'z
ichiga olgan jumboqni interaktiv doskada echishi va keyinchalik o'z sinfidagi
javob tizimi orqali o'tkazilgan testda o'z bilimlarini namoyish qilishi mumkin.
Ba'zi sinf o'quv dasturlari Davlat standartlariga mos keladigan tadbirlar va
testlarni tashkil qilishi va ishlab chiqishi mumkin.
15

2.2. EIDlarning ta'lim standartlariga ta'sirini o'rganish
Hozirda IWB-lardan foydalanishning talabalar bilimiga ta'sir etishi
to'g'risida qarama-qarshi xulosalarni ko'rsatadigan bir nechta tadqiqotlar
mavjud. Ushbu tadqiqotlarning to'plami mavjud.
DfES mablag'lari hisobidan London Ta'lim Instituti tomonidan o'tkazilgan
tadqiqot natijalariga ko'ra London mintaqasida interaktiv doskalardan
foydalanishni qabul qilishning London Challenge elementining "The Challenge"
elementining ta'lim va operatsion samaradorligi " Maktablar doskasini
kengaytirish loyihasi. " Key Stage 3-da bu erda joylashgan interaktiv doskalar
o'quvchilarning matematika va ingliz tilidagi ko'rsatkichlariga unchalik katta
ta'sir ko'rsatmaganligi va fanning biroz yaxshilanganligi bilan bog'liq. Xuddi
shu maktablarda, Key Stage 4 da, interaktiv doskalardan foydalanish
Matematika va Tabiatshunoslikka salbiy ta'sir ko'rsatishi, ammo ingliz tiliga
ijobiy ta'sir ko'rsatishi aniqlandi. Mualliflar 4-bosqichning natijalari uchun bir
nechta mumkin bo'lgan sabablarni keltirib o'tdilar, jumladan: II tipdagi statistik
xatolar, IWBlar o'rnatilganda o'quvchilarning ishlash ko'rsatkichlarini
pasayishiga olib keladigan o'qitish usullarining buzilishi yoki IWB
o'rnatilishining tasodifiy bo'lmagan qarori. ma'lumotlar.
Shu bilan birga, interaktiv doskalardan foydalanish samaradorligi
yaxshilanganligi haqida dalillar mavjud. BECTA (Buyuk Britaniya) ikki yil
davomida Interaktiv doskalarning ta'sirini o'rganish bo'yicha topshiriq berdi.
Ushbu tadqiqot juda muhim o'quv yutuqlarini ko'rsatdi, ayniqsa o'quvchilarning
ikkinchi guruhi, ular o'qituvchining ushbu qurilma bilan ishlash tajribasidan
bahramand bo'lishdi.
2003 yildan 2004 yilgacha DfES boshlang'ich maktablarini oq taxtani
kengaytirish loyihasi (PSWE) Buyuk Britaniyaning boshlang'ich maktablarida
interaktiv doskalarni sotib olish va ulardan foydalanish uchun 21 ta mahalliy
16

hokimiyat organlariga katta mablag 'ajratdi. BECTA homiyligida o'tkazilgan
tadqiqotda 97 ta maktabdagi 7272 o'quvchi uchun ma'lumotlardan foydalangan
holda 20 ta mahalliy hokimiyat organlari ishtirokida ushbu sarmoyaning ta'siri
tekshirildi.
Tadqiqotda ko'rib chiqilgan o'zgaruvchilar orasida interfaol doska
texnologiyasiga ta'sir qilish muddati, o'quvchilarning yoshi (tug'ilgan kunga
qadar), jinsi, maxsus ehtiyojlar, maktablarda bepul ovqatlanish huquqi va
boshqa ijtimoiy-iqtisodiy guruhlar mavjud. Loyihaning amalga oshirilishi va
ta'sirini Manchester Metropolitan Universitetining professor Bridget Somekh
boshchiligidagi jamoasi baholashdi. Bugungi kunga qadar bu interaktiv
doskalarning ta'siri bo'yicha olib borilgan eng katta va eng uzoq tadqiqotdir.
Asosiy topilmalar
Ushbu keng ko'lamli tadqiqotning asosiy xulosasi quyidagicha:
"o'qituvchilar interaktiv doskadan ancha vaqt (2006 yilning kuzida kamida ikki
yil davomida) foydalanganlar. ularning o'quvchilari bilan o'zaro munosabatlari
va o'quvchilarning bir-biri bilan o'zaro munosabatlari uchun vositachilik qilish.
" Tadqiqot mualliflari "vositachilik qiluvchi interaktivlik" bu yaxshi tushuncha
bo'lib, "ko'p darajali modellashtirish (MLM)" tahlillari o'quvchilarni interaktiv
doskalar bilan o'qitish vaqtini bir-biriga bog'lash usulini nazariy tushuntirishni
taklif qiladi. yildan yilga milliy test natijalarida katta yutuqlarga erishish. "
Tadqiqotlar shuni ko'rsatdiki, interaktiv doska texnologiyasi barcha asosiy
bosqichlar va mavzular bo'yicha izchil yutuqlarni ikkinchi guruhlarga tobora
sezilarli ta'sir ko'rsatishga olib keldi, bu texnologiyani sinfga singdirish va
o'qituvchilarning ushbu texnologiya bilan ishlash tajribasi asosiy omil ekanligini
ko'rsatdi.
Daromadlar ikki yillik o'quv davrida erishilgan standart ko'rsatkichlarga
nisbatan "oylik taraqqiyot" bilan o'lchandi.
5-7 yoshdagi bolalar sinflarida:
17

Matematikaning 1-bosqichida yuqori darajadagi qizlar ikki yil ichida 4,75
oylik yutuqlarni qo'lga kiritdilar va bu ularga yuqori ko'rsatkichlarga ega bo'lgan
o'g'il bolalar bilan tenglashishga imkon berdi.
Fanning 1-bosqichida barcha darajadagi qizlar va o'rtacha va yuqori
darajadagi o'g'il bolalar uchun yaxshilanishlar kuzatildi.
1-bosqichda ingliz tilida o'rtacha va yuqori darajadagi o'quvchilarning
barchasi interaktiv doskalarga bo'lgan ta'siridan foyda olishdi
Ikki yoshdagi 7-11 yoshdagi asosiy bosqichda ham shunga o'xshash
ta'sirlarning aniq dalillari mavjud edi
Matematikaning asosiy bosqichida Interaktiv doskada keng o'qitilgan
o'rtacha va yuqori darajadagi o'g'il bolalar va qizlar ikki yil davomida
qo'shimcha 2,5 oydan 5 oygacha o'sishga tenglashdilar.
2-bosqichning asosiy bosqichida barcha o'quvchilar, yuqori darajadagi
qizlardan tashqari, IWBga ko'proq ta'sir qilish bilan katta yutuqlarga erishdilar,
kam ma'lumotli o'g'il bolalar 7,5 oygacha qo'shimcha yutuqlarga erishdilar.
Key Stage 2 yozuvida, past darajadagi o'g'il bolalar 2,5 oylik qo'shimcha
yutuqlarga erishdilar.
Har qanday darajada hech qanday salbiy ta'sir kuzatilmagan.
Glover va Miller o'rta maktabda interaktiv doskalarning pedagogik ta'siri
to'g'risida tadqiqot o'tkazdilar. Ularning fikriga ko'ra, interfaol doskalar
kompyuterdan ko'proq nazariy jihatdan ko'proq bo'lsa-da, agar u faqat uning
potentsialini o'rgatish uchun qo'shimcha sifatida ishlatilsa. Mualliflarning
tadqiqotlari, birinchi navbatda, sinfda foydalanish darajasi va turini aniqlashga
qaratilgan bo'lib, pedagogikada yoki o'qitish strategiyasida o'zgarishlar ro'y
berayotganligini aniqlash uchun tadqiqotchilar batafsil so'rovnoma o'tkazdilar.
Mualliflar o'qituvchilar IWB-lardan uchta usuldan foydalanganliklarini
aniqladilar; samaradorlikka yordam sifatida, kengaytiruvchi va transformator
sifatida. Ular o'qituvchilarning texnologiyadan foydalanishiga, birinchi
18

navbatda, o'qitish, kirish yoki dasturiy ta'minotning ta'siri ta'sir qilmaganligini
ta'kidladilar. Transformatsion vosita sifatida foydalanilganda (tadqiqotda
qatnashadigan o'qituvchilarning taxminan 10%) pedagogikaga ta'siri
transformatsion edi.
Yaqinda
IWB texnologiyasini ishlab chiqaruvchilar o'qituvchilar va o'quv
muassasalari uchun interaktiv taxtalardan o'quv muhitida foydalanishni
ta'minlaydigan turli xil onlayn qo'llab-quvvatlovchi jamoalarni tashkil qilishgan.
Bunday veb-saytlar muntazam ravishda tadqiqot natijalariga hissa qo'shadi va
sinflarda interaktiv doskalardan keng foydalanishni targ'ib qilish uchun bepul
doska darslarini olib boradi.
19

X ULOSA
Zamonaviy kompyuter tehnologiyalarining yana bir yutug’i shundan
iboratki, internet tizimidan erkin foydalanaolishligi bo’lsa ikkinchidan
videokonfrensiyalarlarni oddiy markerli doskalardagi ma’lumotlarni interaktiv
doskalar bilan bog’lay olishligidadir. SMART tehnologiyasi asosida ishlab
chiqarilayotgan interaktiv doskalar qo’yidagi qulayliklarni foydalanuvchilarga
tag’dim etmoqda. Yani ikki qavatli setkaga ega bo’lgan yuqori tasvirlarni katta
ekran ko’rinishida nomoyish eta oladigan, ekran bo’ylab nuqtalar soni
2000*2000 ko’rinishida joylashtirilgan bo’lib bu nimoish etilayotgan tasvirning
barcha imkoniatlarini nomoish etib beradi. Interaktiv doskalar o’z navbatida
ikki hil ko’rinishda ishlab chiqariladi: to’g’ri va teskari proeksiyali. Interaktiv
doskalarning ohirgi variantlari loyihasi proeksion televizor ko’rinishida ishlab
chiqilgan bo’lib bunda proektorlar doskaning orqa tamonida joylashgan bo’ladi,
bu esa tushuntirish ishlarini olib boruvchining ko’ziga nur tushushidan saqlaydi.
Mahsus dasturlar asosida fayllar o’chirilib, so’ngra albom ko’rinishida
ma’lumotlarning saqlanishini amalga oshiradi. Bundan tashqari
foydalanuvchilar tomonidan tayyorlangan materiallar yoki rasmlar oldindan
nomoyish etilish hususiyatlari mavjud. Doskaning pastki qismida joylashgan
tugmalardan birini bosish evaziga, klaviatura yordamida kerakli tasvirlarni
chaqirib olish mumkin bo’ladi, virtual holatda joylashgan tugmalar yordamida
matnlar yozish imkoniyati ham mavjud. Shuni alohida takidlash lozimki
interaktiv doskaning ishlash tizimini, kompyuter oldindan bilishi kerak, buning
sababi shundaki tasvir doskaning qaysi joyiga yo’naltirilishi va shu nuqtadan
tasvirni uzatishni mu’ltiproektor yordamida amalga oshiradi. Interaktiv doskalar
asosan uch hildagi ranglar bilan ishlash uchun mo’ljallangan bo’lib,
foydalanuvchi nur taralayotgan nuqtaga rang belgisining birontasini o’rnatishi
bilan doska shu rangda tasvirlarni ko’rsatib beradi.
20

FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR
1. Mirziyoev Shavkat Miromonovich. Erkin va farovon, demokratik
O'zbekiston davlatini birgalikda barpo etamiz. O'zbekiston Respublikasi
Prezidenti lavozimiga kirishish tantanali marosimiga bag'ishlangan Oliy Majlis
palatalarining qo'shma majlisidagi nutq / SH.M. Mirziyoev. – Toshkent :
O'zbekiston, 2016. - 56 b.
2. O'zbekiston Respublikasi Prezidentining Farmoni. O'zbekiston
respublikasini yanada rivojlantirish bo'yicha harakatlar strategiyasi to'g'risida.
(O'zbekiston Respublikasi qonun hujjatlari to'plami, 2017 y., 6-son, 70-
modda) etishning yo’llari va choralari. – T.:O’zbekiston, 2009. – 56 b.
3. Barkamol avlod – O’zbekiston taraqqiyotining poydevori. (O’zbekiston
Respublikasining “Ta’lim to’g’risida” gi qonunlari). – T.: “Sharq”, 1998, - 64 b.
ASOSIY ADABIYOTLAR
4. Yuldashev U.YU., Zakirova F.M. Metodika prepodavaniya informatiki.
Uchebnik dlya pedagogicheskix
vuzov. – T. 2005.
5. Boltayev B. IHTA. 8-sinf. Maktab o’quvchilari uchun darslik. – T. 2002.
6. Boltayev B. IHTA. 9-sinf. Maktab o’quvchilari uchun darslik. – T. 2002.
7. Abduqodirov A., Xaitov A., Shodiyev R. Axborot texnologiyalari. Akademik
lisey va kasb –
hunar kolledjlar uchun darslik. – T.: O’zbekiston, 2001 y.
8. Axmedov A. Tayloqov N. Informatika. Akademik lisey va kasb – hunar
kolledjlar uchun
darslik. – T.: O’zbekiston, 2001 y. – 272 b.
9. Sattorov A. Informatika va axborot texnologiyalari. - Akademik lisey va kasb
– hunar
kolledjlar uchun darslik. – T.: O’zbekiston, 2002 y.
10. Yuldashev U.Yu.,Boqiyev R.R., Zokirova F.M. Informatika. – T.,2002.
21

11. U. Yuldashev, Sh.K.Rahmatullayeva. Microsoft WORD 97: Oquv
qo’llanma. – T., 2001. - 47 b.
12. Yuldashev U. Sh.K Raxmatullayeva. Internet asoslari: O’quv qullanma. –
T., 2002. – 28 b.
13. Yuldashev U.YU., Zakirova F.M. i dr. Laboratornie raboti po kursu
«Informatika». – T, 2002.
QO’SHIMCHA ADABIYOTLAR
1. T.U.O’tapov “Matematik iqtidorli o’quvchilarni aniqlovchi test topshiriqlarini
tuzish va
natijalarini qayta ishlash metodikasi”. T.: “Fan”, - 2007 yil
2. R.R. Boqiyev, N.A. Qayumova “Axborot texnologiyalarini o’qitish
metodikasi”. Metodik
qo’llanma, - T:, 2006 yil.
3. Ishmuhamedov R.J., Azizxo’jayeva N.N. “Innovatsion texnologiyalar
yordamida ta’lim
samaradorligini oshirish yo’llari”.- T:, 2004 yil.
Elektron resurslar
1. https://uz.wikipedia.org/wiki/Termiz
2. https://www.google.com
3. www.ziyonet.uz

22

Elektron doska va undan foydalanish metodikasi

Sotib olish