FOTOMOD dasturida kartalarni yangilash va tuzish

Dokument ma'lumotlari

Narxi	20000UZS
Hajmi	3.2MB
Xaridlar	0
Yuklab olingan sana	03 Iyun 2025
Kengaytma	docx
Bo'lim	Kurs ishlari
Fan	Informatika va AT

Sotuvchi

Nurali Axmedov

Ro'yxatga olish sanasi 24 Oktyabr 2024

5 Sotish

FOTOMOD dasturida kartalarni yangilash va tuzish

Sotib olish

2KIRISH
Raqamli fotogrammetriya – tadqiqotlarning zamonaviy rivojlanish bosqichi
hisoblanadi.
Raqamli fotogrammetriyada ko‘pgina bajariladigan jaraѐ?nlar kompyuter
ѐ
?rdamida amalga oshirilib, raqamli formatdagi tasvirlardan foydalaniladi. Tahliliy
fotogrammetrik qurilmalarda ishlashdan raqamli fotogrammetriyaga o‘tilganda
fotogrammetrik jara
ѐ?nlarni avtomatlashtirishni ta’minlab beruvchi ko‘plab dasturiy
va texnik maxsulotlar majmuasi talab qilinadi.
Raqamli fotogrammetriyaning texnik vositalariga raqamli metrik
fotokameralar, fotometrik skanerlar, stereomonitorlar va fotogrammetrik ishchi
stansiyalarni misol qilib keltirish mumkin. Dasturiy fotogrammetriya vositalariga
esa «Talka», «Delta», «PHOTOMOD» va boshqa bir qator dasturlarni keltirib
o‘tish mumkin.
Ushbu uslubiy ko‘rsatmada keltirilgan barcha topshiriqlar «Fotogrammetriya
va Yerni masofadan turib tadqiq qilish» fanining ishchi o‘quv dasturiga muvofiq
PHOTOMOD dasturida bajariladigan laboratoriya ishlari uchun mantiqiy ketma-
ketlikda tuzib chiqilgan. Ushbu uslubiy ko‘rsatmada «PHOTOMOD» dasturiy
majmuasida bajariladigan quyidagi oltita o‘zaro bog‘langan topshiriqlarni bajarish
tartibi keltirilgan.
 PHOTOMOD dasturi bilan tanishish.
 Loyihani yaratish va tarmoqni shakllantirish. PHOTOMOD Montage
Desktop dasturiy moduli bilan ishlash.
 Tarmoqni o‘lchash. PHOTOMOD ATmoduli bilan ishlash.
 Tarmoqni tenglashtirish. PHOTOMOD Solvermoduli bilan ishlash.
 Gorizontallarni tuzish va tahrirlash, TIN yaratish. PHOTOMOD DTM
moduli bilan ishlash.
 Raqamli (vektor) xaritani yaratish. Stereo Draw va VectOr modullari
bilan ishlash.
Topshiriqlar bilan tanishish va ularni bajarish 2 – bosqichda amalga
oshiriladi. Birinchi bosqichda tanishtirish – o‘qitish tarzida, yangi materiallarni
o‘zlashtirish va dasturning taqdimot versiyasi bo‘yicha dasturiy majmua bilan
ishlash ko‘nikmalarini o‘zlashtirish amalga oshiriladi. Ikkinchi bosqichda esa
tekshirish tarzida, olingan ma’lumotlarni va bilimlarni mustaqil tarzda
mustaxkamlash maqsadida, talabalar o‘zlari yashab turgan hududning aerokosmik
materiallari asosida topshirilarni bajaradilar.

3I -BО‘LIM. UMUMIY HOLAT
§ 1. KURS ISHINING MAQSADI VA VAZIFASI
PHOTOMOD DASTURI BILAN TANISHISH
Fotogrammetrik ishlar majmuasi tarkibida sxemaga muvofiq uchta asosiy
bosqichlar ajratib ko‘rsatiladi:
1. Dastlabki bosqich o‘z ichiga quyidagi bajariladigan ishlar ketma-ketligini
oladi:
– analogli aerokosmik tasvirlarni maishiy planshetli skanerlardan foydalanilib
kompyuter xotirasiga kiritishda tasvirlarni skanerlangandan keyin ular
PHOTOMOD ScanCorrect modulida tahrirlanadi. Maxsus professional turdagi
fotogrammetrik skanerlardan foydalanilganda esa PHOTOMOD ScanCorrect
modulida bajariladigan ishlar texnologik sxemada ko‘rsatilgan ishlar ketma-
ketligidan tushirib qoldiriladi;
– PHOTOMOD Montage Desktopmodulida loyihani yaratish;
– Tasvirga olish qurilmasi (“Kamerani tahrirlash”– Redaktor kamer)
ko‘rsatkichlarni kiritish ѐ? ki mavjud kameralarni tanlash;
– Loyihaning nomini kiritish, uning tipi, qisqacha tavsifi va koordinatalar
tizimini tanlash;
– Marshrutlarni yaratish, ularning yo‘nalishlarini tanlash (to‘g‘ri ѐ
? ki teskari),
marshrutlarga mos keluvchi tasvirlarni qo‘shish va ularning joylashish tartibini
o‘rnatish, «PHOTOMOD» dasturi formatida tasvirlarni loyihaga import qilish
hamda dastlabki oriyentirlash blokini kiritish.
2. Fototriangulyatsiya tarmog‘ini yaratish bosqichi o‘z ichiga quyidagi ishlar
ketma-ketligini oladi:
– kameralarni tanlash, tasvirlarning ichki va o‘zaro oriyentirlash, tayanch
nuqtalar katalogini import qilish va loyihaga qo‘shish, katalogdagi tayanch
nuqtalar o‘rnini topish va o‘lchash, bitta va qo‘shni marshrutlardagi o‘zaro bir-
birini qoplagan tasvirlar bo‘yicha tayanch va bog‘lovchi nuqtalarni o‘lchash
imkonini beruvchi PHOTOMODAT(PHOTOMOD Aerial Triangulation)
modulida tasvirlar blokini qayta ishlash;
– PHOTOMOD ATmodulida tasvirlar blokida bog‘lovchi nuqtalarni
tahrirlash va filtrlash, avtomatik qidirish, undan PHOTOMOD Solvertenglashtirish
moduliga avtomatik o‘tishni amalga oshirish imkoniyatini o‘rganish;
– PHOTOMOD Solver modulida blokni tenglashtirish va tashqi oriyentirlash
elementlarini hisoblash;
– Tenglashtirishda qoniqarli natijalar olingandan keyin «Tarmoqni qayta
ishlash» bosqichiga o‘tish, aks holda esa PHOTOMOD ATmodulida o‘lchashlarni
tekshirish va kamchiliklarni bartaraf etish;
– Tasvirlarni transformatsiyasini amalga oshirish.
3. Modellarni qurish va olingan natijalarni modullar aro almashish bosqichi
quyidagi bajariladigan ishlar ketma-ketligini o‘z ichiga oladi:
vektor oyektlarni (PHOTOMOD StereoDraw)
ѐ?ki PHOTOMOD –
VectOrformatidagi xarita obyektlarini 3D stereovektorizatsiyasini amalga oshirish;

4– tashqi formatdagi ѐ?ki PHOTOMOD VectOrmodulidagi3D vektorlarni
o‘zaro almashish imkoniyatlarini o‘rganish;
– PHOTOMOD DTM(Digital Terrain Model) modulida TIN(Triangulated
Irregular Network)relyefning raqamli modelini tuzish va tahrirlash;
– stereojuftlar bo‘yicha balandlik matritsalarini tuzish;
– balandlik matritsasi bo‘yicha gorizontallarni o‘tkazish, kesim
balandliklarini tanlash va hosil bo‘lgan gorizontallarni tahrirlash;
– turli xil stereojuftlar bo‘yicha tuzilgan gorizontal va relyeflar modellarini
tikish;
– TINva 3D vektor obyektlarni tashqi formatga
ѐ?ki PHOTOMOD
VectOrmoduliga eksport qilish ishlarini bajarish;
– tashqi formatga
ѐ?ki PHOTOMOD VectOrmoduliga eksport qilish bilan
birgalikda PHOTOMOD Montage Desktopmodulida barcha blokda qat’iy relyef
modelini (balandlik matritsalari) yaratish;
– olingan natijalarni tashqi formatda
ѐ?ki PHOTOMOD VectOr xarita
modulida saqlash, PHOTOMOD Mosaic modulida natijalarni sahifalarga ajratib
kesish imkoniyatini o‘rganish, barcha tasvirlar blokining ortofotoplanini tuzib
chiqish;
– DEM (Digital Elevation Model), TIN, vektor obyektlar va gorizontallarni
tashqi formatga
ѐ?ki PHOTOMOD VectOr xaritasiga eksport qilish;
– PHOTOMOD VectOr modulida qo‘yilgan ortofotoplan bo‘yicha
monorejimda qo‘shimcha vektorizatsiyani amalga oshirish;
– Raqamli xaritalar va ortofotoplanni tuzish, standart sahiflarga kesish,
xaritaning ramkalarinimasshtab bo‘yicha yaratish, jihozlab rasmiylashtirish va
nashrdan chiqarish.
1. PHOTOMOD Montage Desktopmodulini ishga tushirish.
PHOTOMOD Montage Desktoptizimi asosiy modulini ishga tushirishni bir
necha usullarda amalga oshirish mumkin:
– Windows operatsion tizimida (OT) standart menyu asosida: «PUSK (Ishga
tushirish) / Programmi (Dasturlar) / PHOTOMOD / PHOTOMOD Montage
Desktop»;
– Sichqonchaning o‘ng tugmachasini bosish orqali chiquvchi – tasvirini
bosish orqali;
– Windows operatsion tizimida Ish stolining o‘ng past burchagida joylashgan
(PHOTOMOD System Monitor) ni ishga tushirish orqali;
– Sichqoncha o‘ng tugmachasini dasturiy paket o‘rnatilgandan keyin
Windows operatsion tizimi Ish stolida xosil bo‘lgan (PHOTOMOD Montage
Desktop)tasviri ustida bosish orqali.
Modulning ishga tushirilishida modulni ochish variantlarini tanlash imkonini
beruvchi muloqot darchasi xosil bo‘ladi

5«Zapusk (Ishga tushirish) PHOTOMOD Montage Desktop» muloqot
darchasining ko‘rinishi.
Proyektning xususiyatlari (Svoystva proyekta) – loyiha xaqidagi barcha
ma’lumotlar ochiladi;
Yaratish (Sozdat) – yangi loyihani yaratish darchasi ochiladi;
Nusxa ko‘chirish (Kopirovat’)- loyihadan nusxa ko‘chiriladi;
Ochish (Otkrit)– Loyihalarni ochish;
Qayta tiklash (Vosstanovit’)- Loyihalarni Qayta tiklash;
(Podklyuchit’)- Loyihalarni qo‘shish;
O‘chirish (Udalit’)- Loyihalarni o‘chirish;
Oxirgisini ochish (Otkrit posledniy) – dasturda so‘nggi ishlangan loyiha
ochiladi;
Loyihasiz (Bez proyekta) – bu buyruq berilganda Montage Desktop moduli
hech qanday loyihani ochmasdan ishga tushadi, ya’ni bu turli xil tiplardagi
resurslarni (vektor obyektlar, balandlik matritsalari, TIN va hakozolar) yuklash va
qarab chiqish imkoniyatini beradi;
Chiqish (Vixod) – PHOTOMOD tizimidan uni ochmasdan chiqish uchun
foydalaniladi.
2. Muloqot darchasida Loyihasiz (Bez proyekta) tugmachasi tanlanadi.
3. PHOTOMOD Montage Desktop dasturiy modulining interfeysini o‘rganish:
bunda tugmachalar menyusi, uskunalar paneli bilan tanishish imkoniyati tug‘iladi;
dasturning asosiy va qo‘shimcha darchalari xususiyatlari bilan tanishiladi.
4. Loyiha bilan ishlashni tugallash va dasturdan chiqish «Chiqish»
(Vixod)tugmacha menyusi orqali amalga oshriladi.

61-topshiriq: Samoliyotning uchish tezligi W km/s , aerofotoapparatning
fokus masofasi f mm, suratga olish masshtabi 1:m=1:18000 , tayyorlanadigan
planning masshtabi 1:M=1:10000 , aeronegativ o‘lchamlari l
x *l
y sm dan,
aeronegativning bo‘ylama qoplanishi P
x % , kundalang qoplanishi P
y % ,
aerosuratdagi tasvirni siljib turishi b
o =0,1 mm, suratga olinadigan maydonning
o‘lchamlari bo‘yi A km, eni C km bo‘lsa, H, K, B, n, L, N, R, t, T larni
hisoblang.
1. Suratga olish balandligi hisoblash.
H = m* f
2. Suratni kattalashtirish kaeffitsiyenti hisoblash.K t= 1
M к
: 1
m cн
=
m cн
M к
3. Suratga olish bazisini hisoblash.
B= lx
100
(100 % − Ρx % )m
4. Bitta marshrutdagi aerosuratlarni sonini hisoblash.

7n= A
B
+15. Marshrutlar orasidagi masofani hisoblash formulasi.
L= ly
100
(100 % − Ρy % )m
6. Aerosyomka qilinadigan maydondagi marshrutlar sonini hisoblash
formulasi.
N = C
L
+ 1
7. Aerosyomka qilinadigan maydondagi hamma aerosuratlar sonini
hisoblash formulasi.
R = n * N + 0,1 n * N
8. Ekspozitsiya vaqti.
t= 0,1 ∗W
3000
9. Ekspozitsiya orasidagi vaqt.
T= B
W

8§ 2 . LOYIHANI YARATISH VA TARMOQNI SHAKLLANTIRISH
(PHOTOMOD MONTAGE DESKTOP MODULI BILAN ISHLASH)
PHOTOMOD Montage Desktop dasturi PHOTOMOD raqamli
fotogrammetriya tizimida asosiy qobiq dasturi hisoblanadi va undan loyihalarni
yaratishda hamda turli xil modullarni ishga tushirishda foydalaniladi.
PHOTOMOD Montage Desktop dasturining ishchi darchasi.
1. PHOTOMOD Montage Desktop modulini ishga tushirish. Modulni ishga
tushirishda muloqot darchasida modulni ochish - «Yaratish» (Sozdat) varianti
tanlanadi.
2. Ochilgan muloqot darchasida loyihaning nomi va qisqacha tavsifi kiritiladi, mos
keluvchi loyiha tipi tanlanadi va dastlabki koordinatalar tizimi beriladi.
Yangi loyihani yaratish uchun muloqot
darchasining umumiy ko‘rinishi. Marshrutlarni yo‘nalishlari bo‘yicha
loyihaga qo‘shish muloqot darchasining
ko‘rinishi

103. Uskunalar panelida joylashgan tugmachalardan foydalangan holatda
marshrutlar kiritiladi, bu yerda marshrutlar nomi va yo‘nalishi kiritiladi .
Keyin esa marshrutlarga mos keluvchi tasvirlartartibi bo‘yicha qo‘shiladi,
tasvir dastlab tay ѐ? rlab olingan rastr tasvirlar yig‘indisi kiritilgan fayllar katalogidan
tanlanadi va loyihaga rastr kiritiladi.
Loyiha marshrutlariga mos keluvchi tasvirlarni qo‘shish muloqot
darchasining ko‘rinishi
Barcha rastr tasvirlar kiritilgandan keyin bu tasvirlarni Photomod lasturi o‘z
formatiga o‘tkazib chiqadi.
Loyihaga import qilin ѐ
M tgan tasvirlarning ko‘rinishi
Loyiha bilan ishlashni tugallash va dasturdan «Chiqish» (Vixod) tugmacha
menyusi ѐ
? rdami chiqish amalga oshiriladi.

11II -BО‘LIM. Tarmoqni o‘lchash.
§ 3. PHOTOMOD AT dasturiy moduli bilan ishlash
Umumiy ma’lumotlar:PHOTOMOD AT dasturiy modulidan marshrutlar
bo‘yicha fazoviy fototriangulyatsiya bloklari tarmoqlarini tuzish maqsadlarida
foydalaniladi. PHOTOMOD AT modulida dastlabki ma’lumotlarni qayta ishlash
jara ѐ? ni tasvirlarning ichki oriyentirlash, tayanch nuqta koordinatalarini kiritish va
o‘lchash, ko‘ndalang va bo‘ylama qoplanish sohalarida bog‘lovchi nuqtalarni
o‘lchashni o‘z ichiga oladi. Barcha kerakli dastlabki ma’lumotlar yig‘ib olingandan
keyin PHOTOMOD Solver modulida fototriangulyatsiya blokini tenglashtirish
amalga oshiriladi.
PHOTOMOD ATmodulini ishga tushirish loyiha dispetcheri
(boshqaruvchisi) orqali ѐ
? ki menyudagi «Moduli (Modullar) AT
(CTRL+A)»buyrug‘idan foydalanilib amalga oshirilishi mumkin.
PHOTOMOD ATmodulida fazoviy fototriangulyatsiyani amalga oshirish
ishlari bir nechta bosqichlarda qat’iy ketma-ketlikdabajariladi.
PHOTOMOD loyiha dispetcheri muloqot darchasining ko‘rinishi
2. Ochilgan muloqot darchasida «1.Ichki oriyentrlash» (1.Vnutrenneye
oriyentirovaniye) bo‘limini tanlash.
Ichki oriyentirlash – ko‘rsatkichlar qiymatlarini hisoblash uchun, raqamli
tasvir koordinatalari tizimida koordinatalar tizimini nisbiy holatda oriyentirlash va
bosh nuqtaning holatini belgilash maqsadlarida bajariladi. Bundan tashqari ichki
oriyentirlash tasvirlarning tizimli tarzdagi deformatsiyalarini tavsiflovchi
ko‘rsatkichlarni aniqlash uchun xam qo‘llanilishi mumkin. Ichki oriyentirlash
ishlari bajarilishi davomida aniqlangan natijalar bo‘yicha ko‘rsatkichlar
qiymatlaridan tasvirlar koordinalari tizimida raqamli tasvir koordinalarini
o‘lchashlarni o‘zgartirish maqsadlarida foydalaniladi. Ichki oriyentirlashni amalga
oshirish uchunkameralar bazasidan suratga olishda qo‘llanilgan kamera tanlanadi,
agar qo‘llanilgan kamera bazada bo‘lmasa, kameraning parametrlarini bilgan holda
yangi kamera yaratiladi. Oriyentirlash analogli (plenkali) va raqamli kameralar
uchun alohida bajariladi.
Analogli kamera uchun suratlarni ichki oriyentirlashda suratning bosh
nuqtasini topish uchun suratning koordinata belgilari belgilab chiqiladi, natjada

12 ushbu belgilar asosida suratning bosh nuqtasi topiladi.
«Oriyentirlashni bajarish» (Vipolnit oriyentirovaniye (Analogovaya kamera))
tugmachasi bosiladi ( ѐ? ki tasvirlar ro‘yxatida tasvir nomi ustida sichqoncha
tugmachasi ikki marotaba bosiladi) va quyidagi rasmdagi singari koordinata
belgilarining o‘rni belgilab chiqiladi.
Ichki oriyentirlash uchun suratning koordinata belgilarini belgilash.
Pastki chap burchakda koordinata belgilari (X, Y) ko‘rsatilgan jadval
keltirilgan (3.3– rasmga qaralsin) bo‘lib, o‘lchash uchun «+» ѐ
? ki yo‘q holatda «–»
belgisi tanlanadi, Ex va Ey koordinata belgilari masofalari dastlabki oriyentirlash
bajarilgandan keyingina hosil bo‘ladi. Koordinata belgilarini o‘lchash uchun
o‘lchana ѐ
? tgan belgi belgilar jadvalidan tanlab olinadi.Keyin esa tanlangan marker
belgining joylashishgan o‘rniga olib kelinadi,so‘ngra o‘lchashni qayd qilinishi
Insert tugmachasini bosish orqali amalga oshiriladi.
2 ta yangi belgi o ‘ lchangandan keyin uchinchisi va keyingilarini tanlashda
ro ‘ yxatda markerning joriy tasvirda marker bo ‘ ylab avtomatik joylashishi amalga
oshadi.
Belgilarning koordinatalari o ‘ lchangandan keyin ichki oriyentirlash
tugmachasini bosish orqali amalga oshiriladi va xosil bo ‘ luvchi darchada
O ‘ zgartirish tipi (Tip preobrazovaniya) tanlanib, o ‘ zgartirish variantlaridan biri
bosiladi (variantni tanlash kiritilgan belgilar koordinatalari bo ‘ yicha amalga
oshiriladi);
– Aylanish (Povorot), masshtab, siljish (sdvig);
– Affin;
– Proyekt.
Qoniqarli darajadagi natija xosil qilingandan keyin o‘lchashlarni saqlash
amalga oshiriladi (bunda darchaning yuqorisida joylashgan menyudan

13tugmachasi bosiladi) va keyingi o‘lchanmagan tasvirga o‘tish amalga oshiriladi –
ѐ? ki qolgan tasvirlarda ichki oriyentirlashni avtomatik tarzda bajarish mumkin.
Ichki oriyentirlashni avtomatik tarzda bajarish tartibi quyidagi rasmda keltirilgan.
Ichki oriyentirlash avtomatik tarzda bajarish tartibi
Raqamli kamera ѐ
? rdamida ichki oriyentirlash uchun yuqorida eslatib
o‘tilganidek kameraning parametrlari bazaga kiritilishi kerak.Kamera
parametrlarini bazaga kiritish quyidagi 3.5 – rasmda ko‘rsatilgan. Kamera
parametrlarini kiritishda barcha o‘lchov birliklari bir xil bo‘lishi kerak (mm
ѐ
? ki pikselda).
«Oriyentirlashni bajarish» (Vipolnit oriyentirovaniye (Sifrovaya kamera))
tugmachasi bosiladi ( ѐ
? ki tasvirlar ro‘yxatida tasvir nomi ustida sichqoncha
tugmachasi ikki marotaba bosiladi) va ichki oriyentirlash bajariladi. Bunda o‘qlar
marshrutlarning yo‘nalishiga qarab to‘g‘ri ѐ
? ki teskari ravishda qo‘yilishi mumkin
(3.6 – rasmga qarang).
Agar ichki oriyentirlash natijalarini, koordinata tizimini keyinchalik
o‘zgartirish kerak bo‘lsa,«Razreshit izmeneniye vnutrennego
oriyentirovaniya»tugmasini ѐ
? qib qo‘yish lozim. Agar loyihada turli kameradan
olingan suratlar ishlatilgan bo‘lsa, «Razreshit vnutrenneye oriyentirovaniye dlya
snimkov “s drugoy kameroy”»tugmasini ѐ
? qib qo‘yish lozim. Bu ikki holat loyihani
qayta ishlash jara ѐ
? nida koordinata tizimini, ichki oriyentirlash natijalarini
o‘zgartirish hamda loyihaga boshqa kameradan olingan suratlarni qo‘shib ichki
oriyentirlashni amalga oshirish imkonini beradi .

14Raqamli kamerani parametrlarini bazaga kiritish
Suratlarni raqamli kamera bo‘yicha ichki oriyentirlash
2. PHOTOMOD AT muloqot darchasida tayanch nuqtalarni o‘lchashni
amalga oshirish uchun loyihadagi suratlar uchun tayanch nuqtalar katalogi bo‘lishi
lozim. Buning uchun «Tayanch nuqtalarini o‘lchash» (Izmereniye opornix
tochek)belgisi bosiladi.

15PHOTOMOD AT muloqot darchasida «Tayanch nuqtalarini o‘lchash»
(Izmereniye opornix tochek) belgisi
Ochilgan darchadan «Tayanch nuqtalar katologi» (Katalog opornix tochek)
nuqtasini bosish orqali tayanch nuqtalari koordinatalarini kiritish va tayanch
nuqtalar koordinatalari katalogini import qilish imkoniyati yaratiladi (3.8-rasmga
qaralsin). Yangi nuqtani kiritish uchun «Yozuvni qo‘yish (Vstavit zapis),
koordinatalar katalogini import qilish uchun esa tugmachasi bosiladi.
PHOTOMOD AT muloqot darchasida tayanch nuqtalarni qo‘shish va
import qilish darchasi
Har bir nuqta uchun tayanch nuqtalari nomini kiritish talab qilinadi (Nom
(Imya) sohasidan), uning X, Y, Z koordinatalari (X, Y, Z soha bo‘yicha) va har bir
koordinata bo‘yicha og‘irliklar qiymatlari (Og‘irlik X, Y va Z(VesX, BecY,
BesZ)) kiritiladi. Tip sohasiu yoki bu nuqtaning tipini tanlash uchun foydalaniladi
–

16Tayanch (Opornaya)yoki Nazorat (Kontrolnaya). Nazorat nuqtalari
fototriangulyatsiya tarmog‘ini tenglashtirishda qatnashmaydi va faqat nazorat
aniqliklari uchun foydalaniladi. PHOTOMOD tizimi planli-balandlik, balandlik va
planli nuqtalar bo‘yicha ishlaydi, faqat balandlik yoki faqat planli nuqtalar mavjud
holatlarda koordinatalar sohalarisiz (birinchi holatda X, Y va ikkinchi holatda Z)
bo‘sh qoldiriladi, bunda eksportdan keyin qiymatlarsiz matnli fayl simvollar bilan
o‘zgartiriladi. U yoki bu tipdagi nuqtalar va og‘irliklar, koordinatalar qiymatlari
ro‘yxatdan sichqoncha tugmachasi orqali tanlangan tarzda o‘zgartirilishi mumkin.
Suratlar uchun tayanch nuqtalar koordinatalar katalogi shakllantirilgan bo‘lsa,
ularni import qilib loyihaga qo‘shish mumkin.
Tayanch nuqtalar koordinatalarini import qilish va loyihaga qo‘shish
3. PHOTOMOD AT muloqot darchasida «Tarmoqning nuqtalarini o‘lchash»
(Izmereniye tochek seti) bo‘limiga o‘tiladi .
PHOTOMOD AT muloqot darchasida tayanch nuqtalarni o‘lchash
Shunga qaramasdan, dastur har qanday ketma-ketlikdagi stereojuftlarni
o‘lchash ishlarini bajarish imkoniyatini beradi, bunda chalkashliklaran cheklanish

17maqsadlarida, chapdan o‘ngga yo‘nalishda marshrut modelini tuzish
davomida har bir marshrut doirasida ro‘yxat bo‘yicha ketma-ketlikda o‘lchashlarni
bajarish talab qilinadi.
4. PHOTOMOD AT muloqot darchasida «Marshrutlararo bog‘lashlar»
(Mejmarshrutniye svyazi) bo‘limi tanlanadi
PHOTOMOD AT muloqot darchasida «Marshrutlararo bog‘lamlar»
(Mejmarshrutniye svyazi) bo‘limining ko‘rinishi.
Bog‘lovchi nuqtalarni kiritish uchun qo‘shni mashrutlardan ikkita tasvir
tanlanadi va dastlab marshrutlar tanlanadi, keyin esa tasvirlarning o‘zi tanlanadi.
Keyin esa «Nuqtalarni o‘lchash» (Izmerit tochki) bo‘limi tanlanadi.
Ochilgan ishchi darchada (3.12-rasmga qaralsin) ikkita soha ajratib
ko‘rsatilgan, bularda ikkita tanlangan tasvirlar va ushbu tasvirlarning
kattalashtirilgan masshtabdagi ko‘rinishlari (kattalashtirish darajasi siljuvchi belgi
ѐ? rdamida tanlanadi) keltirilgan.
Marshrutlararo bog‘lanuvchi nuqtalarni kiritish va ularga o‘tish, tayanch
nuqtalar va zichlashish nuqtalari amaliy jihatdan deyarli to‘liq holatda marshrutda
qo‘shni tasvirlarni kiritishga o‘xshash tarzda bajariladi, bunda faqat nuqtalarning
kiritilshi va ularni ko‘chirish avtomatik tarzda amalga oshirilmaydi.

18Tarmoqning nuqtalarini o‘lchash va suratlarni ko‘ndalangiga bog‘lash
ishchi stolining ko‘rinishi .
Stereorejimda marshrutlararo bog‘lovchi nuqtalarni kiritish va ularni
ko‘chirish jara ѐ? nida stereokomparatordan foydalanilib uning tarkibiga quyidagi
belgilar kiritilgan:
O‘tkazmoq (perenesti) – belgilangan joriy bog‘lovchi nuqtalarni qo‘shni
tasvirga o‘tkazish uchun
Qo‘shmoq (dobavit)– juft tasvirlarda bog‘lovchi nuqtalarni o‘lchash uchun
Bir marshrutda juft qo‘shni suratlarni bog‘lash «Tarmoqning nuqtalarini
o‘lchash» (Izmereniye tochek seti) sohasida marshrut ro‘yxati tanlanadi va keyin
esa tanlangan mashrutda stereojuftlardan biri tanlanadi va «Mo‘ljalga olishni
bajarish» (Vipolnit oriyentirovaniye) tugmachasi tanlanadi.

19Bir marshrutda juft qo‘shni suratlarni bog‘lash darchasining ko‘rinishi
Bog‘lanish nuqtalarini o‘lchash uchun turli xil blok tasvirlarda ularning
fazofiy joylashish holatlari aniqlanadi
Bir marshrutda juft qo‘shni suratlarni bog‘lash va bog‘lovchi
nuqtalarini o‘lchash
Ichki mo‘ljalga olish. Analog (o‘xshash) kameralar ѐ? rdamida olingan tasvirlar
uchun ichki mo‘ljalga olish tasvirlar sohasida belgilar koordinatalarini o‘lchash
orqali bajariladi. Belgilar koordinatalari mavjud holatlarda har ikkala o ‘ q atrofida
ichki mo ‘ ljalga olish xatoliklari qiymatlari hisoblanadi.
Agar skanerlash ishlari fotogrammetrik skanerda amalga oshirilgan bo ‘ lsa, u
holatda yo ‘ l qo ‘ yilgan xatoliklarning maksimal qiymati piksel o ‘ lchamidan
oshmasligi talab qilinadi. YA ’ ni agar skanerlash natijasida piksel o ‘ lchami 12

20 mkm bo‘lsa, u holatda xatolik maksimal qiymati bu qiymatdan oshmasligi
kerak. Raqamli kamerada olingan tasvirlar uchun ichki mo ‘ ljalga olish avtomatik
rejimda bajariladi va elementlar kiritilishi kamera pasportida keltirilgan qiymatlar
bo‘yicha mo‘ljalga olinadi.
O‘zaro mos holatdagi mo‘ljalga olish. O‘zaro mos holatdagi mo‘ljalga
olishlar quyidagi jara ѐ? nlarni o‘z ichiga oladi:
– uchlangan qoplam sohasida va stereojuftlarda bog‘lanuvchi nuqtalarni
o‘lchash;
– marshrutlararo bog‘lanuvchi nuqtalarni o‘lchash;
– tayanch nuqtalarini tanish va o‘lchash.
O‘zaro mos holatdagi mo‘ljalga olishda elementlarni aniqlashning optimal
varianti 12-18 ta bog‘lovchi nuqtalarni stereojuftda o‘lchash hisoblanadi: bunda
har bir 2-3 nuqta 6 ta standart standart zonalardan olinadi .
Bog‘lovchi va tayanch nuqtalarni o‘lchash sifati korrelyatsiya koyeffitsenti
bo‘yicha nazorat qilinishi mumkin (agar nuqtalar korrelyator ѐ
? rdamida qo‘shilsa).
Qabul qilina ѐ
? tgan korrelyatsiya koyeffitsenti foydalanuvchi tomonidan,
tasvirning fotografik sifatiga bog‘liq holatda aniqlanadi.
Kontrast va aniq sifatga ega tasvirlar uchun bu qiymat 0,9 – 0,95 ni tashkil
qiladi, chaplanishlar yuzaga kelgan tasvirlar uchun bu koyeffitsent qiymati yaxshi
ko‘rinuvchi nuqtalardan iborat sohalarda 0,80 ni tashkil qilishi mumkin. Bundan
tashqari bu nazoratdan boshqa ko‘ndalang qoldiq parallaks qiymat aniqligi xam
foydalaniladi.
5 ta nuqtani o‘lchashdan keyin stereojuftlikda o‘zaro moslikdagi mo‘ljalga
olish tasvir juftliklari elementlari hisoblanadi, bunda nuqtalarning kiritilishi
bo‘yicha va o‘lchanuvchi nuqtalar jadvali asosida (Tarmoqning o‘lchov nuqtalari
darchasi) nuqtalarda ko‘ndalang qoldiq parallaks qiymatlari aks ettiriladi. O‘lchov
birligi – piksellar ѐ
? ki millimetrlarda ifodalanib, bu kameraning o‘lchov birligi bilan
bog‘liq amalga oshiriladi.
O‘rtacha xatolik qiymati analog kameralar uchun skanerlash pikseli
qiymatining yarmisidan oshmasligi va raqamli kameralar uchun esa matritsa
pikseli qiymati yarmisidan oshmasligi talab qilinadi. YA’ni agar skanerlash pikseli
12 mkm ni tashkil qilsa, u holatda o‘zaro mos ravishdagi mo‘ljalga olish jara ѐ
? nida
o‘rtacha xatolik qiymati 6 mkm dan oshmasligi, matritsa pikseli qiymati 9 mkm
bo‘lganda esa bu qiymat 4,5 dan oshmasligi talab qilinadi. Ushbu ko‘rinishda,
tavsiflangan holatlarda analog va raqamli kameralar uchun mos ravishda xatolik
maksimal qiymati – 12 mkm va 9 mkm bo‘yicha hisoblanadi.
12 mkm pikselga ega skanerlashda analog kameralar orqali olingan
tasvirlarning tripletlarda tasvirlar uchun yo‘l qo‘yiladigan o‘rtacha xatolik
qiymatlari, bunda ko‘ndalang ustma-ust tushish 60% va fokus masofalarda analog
kameralar uchun uchta standart bo‘yicha qiymatlar hisoblangan.

21§ 4 . TARMOQNI TENGLASHTIRISH. PHOTOMOD SOLVER
MODULI BILAN ISHLASH
Umumiy ma’lumotlar:PHOTOMOD Solvermoduli marshrut va blokli
fototriangulyatsiya tarmoqlarini tenglashtirish uchun ishlatiladi. Dastlabki tasvirlar
bloki PHOTOMOD ATmodulida qayta ishlangan bo‘lishi kerak.
PHOTOMOD Solvermodulida tasvirlar blokini tenglashtirish 3 ta usulda
amalga oshiriladi:
Mustaqil tarzdagi marshrutlar usuli – asosan qo‘pol xatolarni aniqlash uchun
ishlatiladi, shuningdek noto‘g‘ri berilgan tayanch nuqtalari koordinatalari,
bog‘lanish nuqtalari joylashish holatlari va boshqlarni aniqlash maqsadlarida
qo‘llaniladi. Ushbu usulda tenglashtirishning aniqligi uzun marshrutlar mavjud
holatda (10 ta tasvirdan ortiq) boshqa usulllarda tenglashtirishga nisbatan o‘n
marotabagacha ѐ? mon natijalar beradi.
Mustaqil strereojuftlar usuli – birinchi usulda tenglashtirishda erishilgan
ntijalarning aniqligini oshirish uchun qo‘llaniladi, bunda nisbatan nozik xatoliklar
aniqlanadi va yakuniy tenglashtirishlar natijalari olinadi.
Bog‘lama usuli – blokni yakuniy tarzda tenglashtirish uchun qo‘llaniladi.
Ko‘pgina holatlarda nozik tarzdagi xatoliklarni qidirib topish va tuzatishda
maqsadga muvofiq holatda mustaqil stereojuftlar va bog‘lamalar usullari bir xilda
qo‘llaniladi.
Ishlarni bajarish tartibi:
1. PHOTOMOD dasturini ishga tushirish.
2. «Tarmoqni tenglashtirish» (Uranivaniye seti) bosqichiga o‘tish («Tarmoqni
tenglashtirish» bosqichiga o‘tish «Loyiha boshqaruvchisi» (Dispetcher proyekta)
darchasining «Tarmoqni o‘lchash» (Izmereniye seti) panelining chap qismida
joylashgan yashil tugmachani bosish orqali amalga oshiriladi).
3.PHOTOMOD Solver moduli tugmachasini bosish orqali ishga tushiriladi
ѐ
? ki «Moduli (Modullar) / Solver» menyusi orqali ishga tushiriladi.
4. Modulni ishga tushirgandan keyin «Ko‘rsatkichlar» (Parametri)-
tugmachasi bosiladi.
5. Ochilgan «Ko‘rsatkichlar» (Parametri)muloqot darchasida(4.1-rasmga
qaralsin) tenglashtirish ko‘rsatkichlari kiritiladi (tenglashtirish modulidan
chiqishda berilgan ko‘rsatkichlar avtomatik tarzda loyiha bilan birgalikda saqlab
qolinadi va modulni navbatdagi ishga tushirishda avtomatik qayta tiklanadi).
6. Ko‘rsatkichlar kiritilgandan keyin «Tenglashtirish» bosiladi.
«Tenglashtirish» (Uravnyat)tugmachasi uskunalar panelining yuqorigi qismida
joylashgan. Tenglashtirish kiritilgandan keyin ishchi darchaning quyi qismida (4.2-
rasmga qaralsin) Dastlabki (Isxodnaya), Modellar (Modeli) va Tasvirlar (Snimki)
sohalarida tenglashtirilgan blok tasviri xosil bo‘ladi.

22Grafik darchada shakli va rangi bilan farqlanuvchi (nuqtalarning tipiga
bog‘liq holatda) nuqtalar aks etadi, shuningdek xatolik vektorlarining uzunligi
xatolik qiymatiga proporsional keladi.
Tarmoqni tenglashtirish darchasining ko‘rinishi.
Blokni tenglashtirish ishchi darchasining ko‘rinishi.

237. Agar tenglashtirish natijalari qoniqarli darajada bo‘lmasa va bir qator
«shubhali» nuqtalar xosil bo‘lsa, bu holat Modellar bo‘limida xatolik vektorlar
tarzida aks etadi. Tahrirlash uchun «Axborot» (Informatsiya) darchasida (4.3-
rasmga qaralsin) «Tahrirlash paneli» (Panel redaktirovaniya) ishga tushiriladi va
bu bo‘lim quyidagi imkoniyatlarga ega hisoblanadi:
– uskunalar panelida «Koordinatalar» «Koordinatalarni tahrirlash»
(Redaktirovat koordinati) tugmachasini bosish orqali geodezik koordinatalarni
o‘zgartirish;
– «O‘lchash» «Bog‘lovchi nuqtalarni tahrirlash (Redaktirovaniye
svyazuyushey tochki) tugmachalarini tanlash orqali darchada nuqtalarning
joylashuv holatini o‘zgartirish;
Bu yerda birorta tasvirdagi nuqtalarni o‘zgartirish qo‘l ѐ? rdamida ѐ ? ki
korrelyator ѐ
? rdamida bajariladi. Bu darchada ishlash uchun har bir tasvir uchun va
tepa qismda joylashgan umumiy tugmachalar menyusidan foydalaniladi.
8. Tenglashtirish jara ѐ
? nida qoniqarli natijalar olingan holatda natijalarni
saqlash amalga oshiriladi (Saqlash (Soxranit))tugmasi bosiladi va PHOTOMOD
Solver dasturini ѐ
? pish uchun tugmachasi tanlanadi va bosiladi.
Axborotlar darchasi uskunalar panelida «Simvol atributlari» («Atributi
simvola» tugmachasini bosish orqali chaqiriladi.

24I I I-BО‘LIM. TARMOQNI QAYTA ISHLASH.
§ 5 . PHOTOMOD DTM dasturiy moduli bilan ishlash
Umumiy ma’lumotlar:PHOTOMOD DTM moduli stereorejimda relyeflarning
raqamli modelini (RRM) va gorizontallarni yaratish va tahrirlash maqsadlarida
qo‘llaniladi. PHOTOMOD DTM tizimida RRM ning aks ettirilish asosiy formati
fazoviy qa’tiy tartibda bo‘lmagan uchburchaklar tarmog‘idan tashkil topgan – TIN
(Triangulated Irregular Network). Bunda TIN’ ma’lumotlari qat’iy tartibdagi relyef
modeli – balandlik matritsasiga - (DEM - Digital Elevation Model) konvertirlanish
imkoniyati mavjud. Relyef modeliga aniqlik kiritish maqsadlarida tuzilmaviy
chiziqlar – 3D vektor chiziqlardan foydalanish xam mumkin, bu holat tizmalar va
ko‘tarilmalar ko‘rinishidagi relyeflarni ifodalashda qo‘llanilishi mumkin. Aftidan
TIN’ relyef modeli 3D nuqtalar yig‘indisidan (piketlari) va tuzilmaviy chiziqlardan
iborat ko‘rinishga ega bo‘lib, tahrirlash jara ѐ? nida bu holat tizimning samradorligini
oshiradi. Tizim tarkibi TIN’, tuzilmaviy chiziqlar va gorizontallarni tahrirlash
uchun qo‘llaniladigan uskunalar majmuasiga ega hisoblanadi.
PHOTOMOD tizimi TIN’lar, gorizontallar, tuzilmaviy chiziqlar va boshqa
tipdagi obyektlarni maxsus fayllarda – resurslarda saqlaydi.
Ishlarni bajarish tartibi:
1. PHOTOMOD dasturini ishga tushirish. Loyiha boshqaruvchisidan
foydalanib, tarmoqni qayta ishlash bosqichiga o‘tish.
2. PHOTOMOD Montage Desktop darchasi ish stolida TIN tuzish uchun
stereojuftni tanlash.
3. PHOTOMOD DTMmodulini loyiha boshqaruvchisi tarkibida tugmachasini
bosish ѐ
? ki «Moduli (Modullar) / DTM» menyusi orqali ishga tushirilad
DTM modulining ishchi darchasining ko‘rinishi.
4. TIN ni tuzib chiqish. Buning uchun – to‘r qadamini berish – tugunlar
chastotasini belgilash talab qilinadi, bunda Z koordinatalar qiymatlari hisoblanadi.
To‘rni tuzish uchun «To‘r o‘lchamlarini berish» (Zadat razmer setki) tugmachasi –
bosiladi va to‘r chegaralarini «tortish» (to‘g‘riburchak bo‘yicha) amalga oshiriladi,

25bu vazifa sichqonchaning chap tugmachasini Ctrl bilan birgalikda bosib
amalga oshiriladi. Tarmoq qadamlarini tanlash «To‘r ko‘rsatkichlari» (Parametri
setki) muloqot darchasi ѐ? rdamida bajariladi, bunda asosiy paneldan «To‘r
ko‘rsatkichlari»belgisi bosiladi (to‘r o‘lchamlari qizil to‘g‘riburchak shaklida 2D
muloqot darchasida aks etadi, tugunlar tasvirda yashil xochlar ko‘rinishidagi
simvol bilan ko‘rsatiladi). «TIN / Sozdat (Yaratish) / Adaptivniy»menyusini
tanlash orqali (berilgan to‘g‘riburchakli to‘r tugunlarida TIN’ ning fazoviy
koordinatalari balandliklarini hisoblashda adaptiv modelni tuzish uchun)
korrelyator ѐ
? rdamida avtomatik ishlar bajariladi.
5. TIN modelini stereomarker boshqaruv uskunalari ѐ
? rdamida tahrirlash.
6. TINni menyuda «TIN / Soxranit (Saqlash)»buyrug‘i orqali saqlash.
DTM modulida TINyaratish
7. TIN bo‘yicha gorizontallarni tuzib chiqish, bunda ishlar yuqorigi qismda
joylashgan tugmachali menyu
ѐ?rdamida ѐ?ki buyruqlar menyusidan «Gorizontali
(Gorizontallar) / Postroit po TIN (TIN bo‘yicha yaratish)»komandasini tanlash
orqali bajariladi. Buning uchun ochilgan muloqot darchasida (5.2-rasmga qaralsin)
quyidagi ko‘rsatkichlarni tanlash talab qilinadi:
– gorizontallarning dastlabki darajasi – relyefni qurishda relyef bo‘yicha
minimal qiymatlari;
– qadam – relyef kesimining metrlardagi balandligi;
– balandliklarning minimal soni
– gorizontallarning uncha katta bo‘lmagan
miqdordagi balandliklar bilan
ajratilishi qiymati – 5);
– yo‘g‘onlashgan gorizontallar
mavjudligi qadamlar bo‘ylab dastlabki
balandliklarni kirtish imkonini beradi.
Optimal ko‘rsatkichlarni tanlashdan keyin «Qurish” (Postroit) tugmachasi
bosiladi .

26Gorizontallarni tuzib chiqish uchun ko‘rsatkichlar darchasining
ko‘rinishi.
1-2 stereojuft suratlari bo‘yicha tuzilgan gorizontallar
8. Qoniqarsiz natijalar olingan holatda gorizontallarni «Tahrirlash»
(Redaktirovaniye) paneli ѐ? rdamida o‘zgartirish mumkin. Buning uchun
gorizontallarni tahrirlash rejimiga o‘tish talab qilinib, «Qavatlar boshqaruvchisi»
(Dispetchere slo ѐ
? v) (5.4-rasmga qaralsin) bo‘limida gorizontallar qavati tanlanadi.
«Qavatlar boshqaruvchisi» (Dispetchere slo ѐ
? v) umumiy ko‘rinishi.
9. TIN bo‘yicha balandlik matritsasini qurish:

27– menyudan «Balandlik matritsasi (Matritsa visot) / Qurish (Postroit) / TIN
bo‘yicha (Po TIN)» tanlanadi;
– ochilgan muloqot darchasida agar ochiq bo‘lsa, dastlabki TIN ( ѐ? ki TINlar)
tanlanadi;
– qurishning ko‘rsatkichlari «Ko‘rsatkichlar» (Parametri) bo‘limini tanlash
orqali amalga oshiriladi (5.4-rasmg qaralsin);
– chiqish matritsalari koordinatalari, Shimol, G‘arb, Sharq, Janub kabi matnli
sohalardan foydalanilib belgilanadi (dastlabki holatda koordinatalar to‘g‘iburcha
burchak koordinatalari sifatida, TIN’ qurish sohalari tarzida ifodalanadi).
– chiqish balandlik matritsasi elementlari balandligi metrda ifodalanib, bunda
«Yacheyka o‘lchamlari» (Razmer yacheyki) ko‘rsatkichida foydalaniladi (bu
qiymat TIN’ qurilishida yoki uchburchakning o‘lchamlari bo‘yicha to‘rning
yacheykalari o‘lchamlariga mos ravishda hisoblanishi talab qilinadi. Matritsani
qurishda yacheyka o‘lchamlarining kichik o‘lchamda olinishi holatlari
matritsaning qurilish vaqt sarfini uzaytiradi, qayta ishlanish aniqlik darajasi esa
ortmaydi).
Balandlik matritsasini qurish natijasida u foydalanuvchi tomonidan tanlangan
resursda saqlanadi, bunda «Qavatlar boshqaruvchisi» (Dispetchere slo ѐ
? v)
darchasida mos keluvchi «Balandlik matritsasi» (Matritsa visot) tanlanadi.

28§ 6 . TARMOQNI QAYTA ISHLASH. PHOTOMOD STEREO DRAW
VA VECTOR MODULLARI BILAN ISHLASH
Umumiy ma’lumotlar:PHOTOMOD StereoDraw moduli stereorejimda uch
o‘lchamli vektor obyektlar yaratish va tahrirlash uchun qo‘llaniladi. Uch o‘lchamli
vektor obyektlar (3D vektor) kelgusida raqamli xaritalar tuzishda ishlatiladi.
Aftidan 3D vektorlar PHOTOMODStereoDraw modulida bevosita tuziladi va
shuningdek boshqa keng qo‘llaniladigan formatlardan vektor obyektlarni import
qilish imkoniyatlari xam mavjud hisoblanadi. PHOTOMOD StereoDraw
foydalanuvchi uchun 3D vektorlarni tahrirlashda foydalanishda bir qator uskunalar
majmuasiga ega bo‘lib, topologik moslik, mavzuga oid qavatlarga bo‘lish,
atributlar va kodli jadvallarni ѐ? zish kabilarni amalga oshiradi. PHOTOMOD tizimi
o‘z tarkibida 3D vektorlarni maxsus fayllarda – resurslarda saqlaydi va shuningdek
boshqa ko‘pgina tipdagi obyektlarni saqlash xususiyatiga ega.
PHOTOMOD VectOr – bu geoaxborot tizimi hisoblanib, elektron xaritalar
tuzish va ularni tahrirlash, tipga oid amaliy masalalarni yechish va Windows
dasturiy muhitida maxsus GIS-ilovalarni ishlab chiqish kabi vazifalarni xam
bajaradi.
Bu dasturiy tizim vektor, rastr, matritsa xaritalar tuzish imkonini beradi va
shuningdek turli xil maxalliy axborotlarni yangilash imkoniyatiga xam ega
hisoblanadi.
Ishlarni bajarish tartibi:
1. PHOTOMOD StereoVectOr modulini PHOTOMOD Montage
Desktopmodulidan yuklash tanlangan stereojuftda belgisini bosish ѐ
? ki
klaviaturadan Ctrl-Otugmachalarini birgalikda bosish orqali amalga oshiriladi (6.1-
rasmga qaralsin).
PHOTOMOD StereoVectOr ishchi darchasining ko‘rinishi.

$292. Xaritani yaratish.PHOTOMOD StereoVectOrmodulida xarita yaratish uchun menyudan «Karta / Sozdat (Yaratish)»komandasini tanlash ѐ? ki belgisini borish orqali amalga oshiriladi (VectOr formatidagi xarita .sit kengaytmaga ega bo‘ladi). Ochilgan muloqot darchasida (6.2-rasmga qaralsin) quyidagi sohani to‘ldiriladi: Yangi xaritani tuzish darchasining ko‘rinishi. «Foydalanuvchi haritasi bilan fayl nomi» (Imya fayla s polzovatelskoy kartoy)– yangi fayl nomi xarita nomi *.sit kengaytmasi bilan nomlanadi. «Klassifikator nomi» (Imya klassifikatora) – klassifikator – faylning nomi xarita uchun .rsc kengaytmasi bilan belgilanadi. Klassifikatorda xarita obyektlarni belgilash uchun shartli belgilar, shuningdek turli xil atributlar va obe’ktlarning xususiyatlari haqidagi ma’lumotlar saqlanadi. Bir qator standart klassifakatorlar turli xil masshtablar uchun PHOTOMODtizimida koplekt holatda joylashtiriladi va PHOTOMOD \ VectOr direktoriyasida saqlanadi. Bundan tashqari PHOTOMOD VectOrpayekti ѐ ? rdamida xususiy klassifikatorlarni xam yaratish imkoniyati mavjud. Xarita masshtablari (Masshtab karti) – yangi xaritaning taxminiy masshtablarini ifodalaydi. Ish hududi nomi (Nazvaniye rayona rabot) – ish hududining erkin tarzda nomlanishini amalga oshiriladi. Yaratilgan xaritani ochish uchun «Karta (Xarita) / Otkrit (Ochish)» komandasi tanlanadi. Bunda .sit kengaytmali xosil qilingan xarita ochiladi. 3. Stereodarchada xaritani tahrirlash.Xaritani tahrirlash parallel tarzda ikkita darchada amalga oshiriladi: StereoDraw(stereorejimda tahrirlash) va VectOr(monorejimda tahrirlash). Hohlagan darchadagi tahrirlash natijalari boshqa darchalarda avtomatik tarzda aks ettiriladi. Darcha modulning yukalanishi bilan avtomatik tarzda ochiladi. PHOTOMOD StereoDraw. Vektor obyektlarni yaratishda PHOTOMOD StereoDrawmoduli jadvallar kodlaridan emas, balki sistemi PHOTOMOD VectOr klassifikatoridan foydalaniladi. Shu sababli vektor obyektni yaratishdan oldin uning tipi «Obyekt tipini tanlash» (vibor tipa obyekta) belgisi orqali tanlanadi. Bu darcha klssifikatrdan ochiladi. Yoki oddiy tarzda – vektorizatsiya jara ѐ ? ni Insert tugmachasini bosish orqali ishga tushiriladi, natijada esa klassifikator muloqot darchasi avtomatik tarzda ochiladi. Ushbu ko‘rinishda yaratilgan obyekt stereodarchada PHOTOMOD$

30VectOrklassifikator tizimida saqlanadi. Bu obyektni tanlashda
sichqonchaning tugmachasi ikki marotaba bosilib, qo‘shimcha darcha ochiladi,
unda tahrirlangan obyektni ko‘rib chiqish mumkin.
Qayd qilish kerakki, stereodarchada obyektlarni yaratish va tahrirlash jara ѐ? ni
monodarchada parallel tarzda shartli belgilar ѐ
? rdamida qarab chiqilishi mumkin.
Kerak bo‘lgan holatlarda obyektlar monodarchada tahrirlanadi, obyekt tiplari
belgilar ѐ
? rdamida o‘zgartiriladi.
Xaritani saqlash.PHOTOMOD VectOrtizimida tahrirlangandan keyin
xaritalar avtomatik tarzda saqlanadi.
PHOTOMOD StereoDraw moduli stereorejimda uch о‘lchamli vektor
obektlar yaratish va tahrirlash uchun qо‘llaniladi. Uch о‘lchamli vektor obektlar ( 3D
vektor) kelgusida raqamli xaritalar tuzishda ishlatiladi. Aftidan 3D vektorlar
PHOTOMOD StereoDraw modulida bevosita tuziladi va shuningdek boshqa keng
qо‘llaniladigan formatlardan vektor obektlarni import qilish imkoniyatlari xam
mavjud hisoblanadi. PHOTOMOD StereoDraw foydalanuvchi uchun 3D
vektorlarni tahrirlashda foydalanishda bir qator uskunalar majmuasiga ega bо‘lib,
topologik moslik, mavzuga oid qavatlarga bо‘lish, atributlar va kodli jadvallarni
yozish kabilarni amalga oshiradi. PHOTOMOD tizimi о‘z tarkibida 3D vektorlarni
maxsus fayllarda – resurslarda saqlaydi va shuningdek boshqa kо‘pgina tipdagi
obektlarni saqlash xususiyatiga ega.
PHOTOMOD VectOr – bu geoaxborot tizimi hisoblanib, elektron xaritalar
tuzish va ularni tahrirlash, tipga oid amaliy masalalarni yechish va Windows
dasturiy muhitida maxsus GIS-ilovalarni ishlab chiqish kabi vazifalarni xam
bajaradi.
Bu dasturiy tizim vektor, rastr, matritsa xaritalar tuzish imkonini beradi va
shuningdek turli xil maxalliy axborotlarni yangilash imkoniyatiga xam ega
hisoblanadi.
1. PHOTOMOD StereoVectOr modulini PHOTOMOD Montage Desktop
modulidan yuklash tanlangan stereojuftda belgisini bosish yoki klaviaturadan
Ctrl-O tugmachalarini birgalikda bosish orqali amalga oshiriladi.

PHOTOMOD StereoDraw moduli ishchi oynasi .

$312. Xaritani yaratish. PHOTOMOD StereoVectOr modulida xarita yaratish uchun menyudan «Karta / Sozdat (Yaratish)» komandasini tanlash yoki belgisini bsorish orqali amalga oshiriladi ( VectOr formatidagi xarita .sit kengaytmaga ega bо‘ladi). Ochilgan muloqot darchasida quyidagi sohani tо‘ldiriladi: Yangi xaritani tuzish darchasining kо‘rinishi. «Foydalanuvchi haritasi bilan fayl nomi» ( Imya fayla s polzovatelskoy kartoy ) – yangi fayl nomi xarita nomi *.sit kengaytmasi bilan nomlanadi. «Klassifikator nomi» ( Imya klassifikatora ) – klassifikator – faylning nomi xarita uchun .rsc kengaytmasi bilan belgilanadi. Klassifikatorda xarita obektlarni belgilash uchun shartli belgilar, shuningdek turli xil atributlar va obe’ktlarning xususiyatlari haqidagi ma’lumotlar saqlanadi. Bir qator standart klassifakatorlar turli xil masshtablar uchun PHOTOMOD tizimida koplekt holatda joylashtiriladi va PHOTOMOD \ VectOr direktoriyasida saqlanadi. Bundan tashqari PHOTOMOD VectOr payekti yordamida xususiy klassifikatorlarni xam yaratish imkoniyati mavjud. Xarita masshtablari ( Masshtab karti ) – yangi xaritaning taxminiy masshtablarini ifodalaydi. Ish hududi nomi ( Nazvaniye rayona rabot ) – ish hududining erkin tarzda nomlanishini amalga oshiriladi. Yaratilgan xaritani ochish uchun «Karta (Xarita) / Otkrit (Ochish) » komandasi tanlanadi. Bunda . sit kengaytmali xosil qilingan xarita ochiladi. 1. Stereodarchada xaritani tahrirlash. Xaritani tahrirlash parallel tarzda ikkita darchada amalga oshiriladi: StereoDraw (stereorejimda tahrirlash) va VectOr (monorejimda tahrirlash). Hohlagan darchadagi tahrirlash natijalari boshqa darchalarda avtomatik tarzda aks ettiriladi. Darcha modulning yukalanishi bilan avtomatik tarzda ochiladi. PHOTOMOD StereoDraw . Vektor obektlarni yaratishda PHOTOMOD StereoDraw moduli jadvallar kodlaridan emas, balki sistemi PHOTOMOD VectOr klassifikatoridan foydalaniladi. Shu sababli vektor obektni yaratishdan oldin uning tipi «Obekt tipini tanlash» ( vibor tipa obekta ) belgisi orqali tanlanadi. Bu darcha klssifikatrdan ochiladi. Yoki oddiy tarzda – vektorizatsiya jarayoni Insert tugmachasini bosish orqali ishga tushiriladi, natijada esa klassifikator muloqot darchasi avtomatik tarzda ochiladi.$

32Obektlarni deshifrovka qilish darchasi.
Ushbu kо‘rinishda yaratilgan obekt stereodarchada PHOTOMOD VectOr
klassifikator tizimida saqlanadi. Bu obektni tanlashda sichqonchaning tugmachasi
ikki marotaba bosilib, qо‘shimcha darcha ochiladi, unda tahrirlangan obektni kо‘rib
chiqish mumkin.

33 Xulosa .
Maxsus masalalarni, ya’ni kadastrdan foydalanuvchilarning imkon
boricha ularning talablarini oldindan hisobga olib, chora-tadbirlar kо‘rish,
kadastrni boshqaruvdagi muammolarni hal qilishni oldindan tayyorgarlik kо‘rish,
mablag‘ bilan ta’minlash masalasini hal etish, kadastrning huquqiy meyorini isloh
qilish, malakali mutaxasislarni jalb qilish, siyosiy tashkilotlar tomonidan yordam
bо‘lishiga ta’minlash kiradi va bundan tashqari, Geodezik topografik ishlarni
takomillashtirishda va qishloq xо‘jaligi joyni о‘rganish va baholash, topografik
kartalarni yangilashda masofadan turib zontlash ishlarini olib boruchi dronlardan
olingan materiallarni qayta ishlashda sun’iy yо‘ldosh geodezik priyomniklari
yordami orqali aniqlash, qо‘llash asosiy va dolzarb kо‘rsatkichlardan biri bо‘lib
hizmat qiladi.

34FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR RO‘YXATI
Asosiy adabiyotlar
1.М.С.Акбаров,Д.К.Мухидинов “Фотограммѐтрия”Ўқув қўлланма ТИМИ
Тошк
ѐнт 2013 йил.
2.Охунов З. “Фотограмм
ѐтрия” Т., Чўлпон. 2007
3.Д.О.Жўра
ѐв , Н.В.Ковалёв “Фотограмм ѐтрия” Уч ѐбно ѐ пособи ѐ ТАСИ
Ташк
ѐнт 2002г.
4.Жура
ѐв Д.О., Ковал ѐв Н.В. «Фотограмм ѐтрия», Уч ѐбно ѐ пособи ѐ часть 2.
Т.,ТАСИ, 2002 г. 205 с.
Qo‘shimcha adabiyotlar.
5.Мирзиёв Ш.М.”Танқидий таҳлил,қатъий тартиб-интизом ва шахсий
жавобгарлик-хар бир раҳбар фаолиятининг кундалик қоидаси бўлиши
к
ѐрак.”Ўзб ѐкистон Р ѐспубликаси Вазирлар Маҳкамасининг 2016 йил
якунлари ва 2017 йил истиқболларига бағишланган мажлисидаги Ўзб
ѐкистон
Р
ѐспубликаси Вазирлар Маҳкамасининг 2016 йил якунлари ва 2017 йил
истиқболларига бағишланган мажлиссидаги Ўзб
ѐкистон Р ѐспубликаси
ПР
ѐзид ѐнтининг нутқи // Ҳалқ сўзи газ ѐтаси.2017 йил 16 январь №11.
6.Жура
ѐв Д.О., Ковал ѐв Н.В. «Фотограмм ѐтрия» часть 1. Консп ѐкт л ѐкций
ТАСИ, 2001 г.
7.Жура
ѐв Д.О., Ковал ѐв Н.В. «Фотограмм ѐтрия», Уч ѐбно ѐ пособи ѐ часть-1
Т.,ТАСИ, 2002 г. 187 с.
8.Nazarov A.S. Fotogrammetriya. Uchebnoye posobiye dlya studentov VUZov.
Mn.: Izd.«TetraSistems», 2006. – 368 s.
9.Instruksiya po fotogrammetricheskim rabotam pri sozdanii
sifrovixtopograficheskix kart i planovM., SNIIGAiK. 2002.- 100 s.
10.GOST R51833-2001. Fotogrammetriya. Termini i opredeleniya.
11.«Photomod 6.2». Rukovodstvo polzovatelya (Obrabotka dannix bespilotnix
letatelnix apparatov)/ Rakurs.- Moskva,2017
Internet saydlari.
1. www.colibri.ru .
2. bolshe. Ru .
3. www.maping.ru

35ILOVA LAR
1- jadval
№ W
(km/s) f
(mm) 1:m 1:M l
x *l
y
(sm) P
x
(%) P
y
(%) б
o
(mm) А
(km) C
(km)
1 350 70 1:18000 1:10000 18 62 34 0,1 100 60
2 400 90 1:18000 1:10000 18 62 34 0,1 150 50
3 250 80 1:18000 1:10000 18 62 34 0,1 130 80
4 380 100 1:18000 1:10000 18 62 34 0,1 90 20
5 220 60 1:18000 1:10000 18 62 34 0,1 70 60
6 310 50 1:18000 1:10000 18 62 34 0,1 60 50
7 200 160 1:18000 1:10000 18 62 34 0,1 200 80
8 450 150 1:18000 1:10000 18 62 34 0,1 180 20
9 240 120 1:18000 1:10000 18 62 34 0,1 150 70
10 310 170 1:18000 1:10000 18 62 34 0,1 110 90
11 420 110 1:18000 1:10000 18 62 34 0,1 100 40
12 320 140 1:18000 1:10000 18 62 34 0,1 150 90
13 370 75 1:18000 1:10000 18 62 34 0,1 130 80
14 340 80 1:18000 1:10000 18 62 34 0,1 90 30
15 420 80 1:18000 1:10000 18 62 34 0,1 70 60
16 300 100 1:18000 1:10000 18 62 34 0,1 60 50
17 470 60 1:18000 1:10000 18 62 34 0,1 200 80
18 305 50 1:18000 1:10000 18 62 34 0,1 180 20
19 410 160 1:18000 1:10000 18 62 34 0,1 150 70
20 430 150 1:18000 1:10000 18 62 34 0,1 110 90
21 240 120 1:18000 1:10000 18 62 34 0,1 100 40
22 310 170 1:18000 1:10000 18 62 34 0,1 120 90
23 420 110 1:18000 1:10000 18 62 34 0,1 140 80
24 320 140 1:18000 1:10000 18 62 34 0,1 170 30
25 370 75 1:18000 1:10000 18 62 34 0,1 190 60
26 320 120 1:18000 1:10000 18 62 34 0,1 110 90
27 320 110 1:18000 1:10000 18 62 34 0,1 100 40
28 420 140 1:18000 1:10000 18 62 34 0,1 150 90
29 270 75 1:18000 1:10000 18 62 34 0,1 130 80
30 140 80 1:18000 1:10000 18 62 34 0,1 90 30

3631 320 80 1:18000 1:10000 18 62 34 0,1 70 60
32 200 100 1:18000 1:10000 18 62 34 0,1 60 50
33 370 60 1:18000 1:10000 18 62 34 0,1 200 80
34 205 50 1:18000 1:10000 18 62 34 0,1 180 20
35 310 160 1:18000 1:10000 18 62 34 0,1 150 70
36 130 150 1:18000 1:10000 18 62 34 0,1 110 90
37 340 120 1:18000 1:10000 18 62 34 0,1 100 40
38 410 170 1:18000 1:10000 18 62 34 0,1 120 90
39 220 110 1:18000 1:10000 18 62 34 0,1 140 80
40 120 140 1:18000 1:10000 18 62 34 0,1 170 30
41 470 75 1:18000 1:10000 18 62 34 0,1 190 60
42 210 170 1:18000 1:10000 18 62 34 0,1 120 90
43 320 110 1:18000 1:10000 18 62 34 0,1 140 80
44 420 140 1:18000 1:10000 18 62 34 0,1 170 30
45 270 75 1:18000 1:10000 18 62 34 0,1 190 60

FOTOMOD dasturida kartalarni yangilash va tuzish

Sotib olish

Dokument ma'lumotlari

Sotuvchi

FOTOMOD dasturida kartalarni yangilash va tuzish

O'xshash dokumentlar