Galogen saqlagan ishqoriy yer metallar
![KIRISH
Farmasevtik kimyo fani asosida dorivot preparatlar va ularning tahlili yotadi
desak mubolag’a bo’lmaydi. Farmasevtik kimyo fani rivoji asosiada juda ko’p
dorivor preparatlar sintezi yo’lga qo’yildi. Men o’rganayotgan mavzu ham aynan
dorivor preparatlarning salmoqli o’rnini tashkil etuvchi galogen saqlagan ishqoriy
metallar tahliliga bag’ishlanadi.
Elementlar davriy sistemasi VII guruhini ftor, xlor, brom, yod va vismutni
tezlashtirgan, α -zarrachalar yordamida parchalash yo'li bilan olingan sun’iy astat
(beqaror) elementlari tashkil qiladi. Galogenlardan ftor va xlor gazsimon, brom suyuq
yod esa qattiq moddadir. Ular tabiatda sof holda uchramaydi. Ko'pincha ishqoriy va
ishqoriy yer metallari bilan bo'lgan tuzlari holida uchraydi. Galogenlar atom
tuzilishining tashqi qavatida 7 tadan elektron bo'lib, barqaror elektron qavat hosil
qilishi uchun bittadan elektron yetishmaydi. Shuning uchun ham ular ko'pchilik
reaksiyalarda o'zlariga bittadan elektronni osonlikcha qabul qilib, bir manfiy zaryadli
ionga o‘tadi, ya’ni galogenlar reaksiyaga oksidlovchi modda sifatida kirishadi.
Ularning kimyoviy reaksiyalardagi oksidlovchi faolligi, shu bilan birga fiziologik
ta’sir kuchi hamda organizmga nisbatan zaharliligi elementlar davriy sistemasidagi
tartib soni oshgan sari, flordan yodga qarab kamayib boradi. Ammo ulaming atom
massalari esa o‘sib boradi. Galogenlar hayvon va odam organizmi to‘qimalarining
tuzilishida birikmalar holida ishtirok etadi. Masalan, ftor suyak to'qimalarida, xlor
barcha to'qimalarda, brom ichki sekretsiya bezlarida, yod esa qalqonsimon bezda
bo’ladi. Organizmda bu elementlar yetishmasligidan turli endemik va boshqa
kasalliklar kelib chiqadi. Galogenlar va ulaming birikmalaridan tibbiyotda xlorid
kislota, xlorli ohak natriy hamda kaliy xlorid, natriy va kaliy bromid, yod hamda
ulaming tuzlaridan kaliy, natriy yodidlar ishlatiladi. [1]
3](https://docx.uz/documents/d2323eb4-0b29-42bd-806b-ad00ee9b65e0/page_3.png?v=1)
![I. ADABIYOTLAR SHARXI
1.1 Galogen saqlagan ishqoriy metallarning olinishi
Xlorid kislota Acidum hydrochloricum
Vodorod xlorid gazining suvdagi eritmasi xlorid kislota nomi bilan yuritiladi.
Vodorod xloridni sanoatda asosan vodorod bilan xlordan, quyidagi umumiy tenglama
bo'yicha sintez qilib olinadi:
Vodorod bilan xlorning o'zaro birikishi oddiy sharoitda juda sekin boradi. Ammo
ular aralashmasiga quyosh nurini ta’sir ettirish yoki aralashmani yoqish orqali
reaksiyaning borishi tezlatiladi. Kimyo ishlab chiqarish zavodlarida, vodorod xloridni
sintetik usulda olishda maxsus kvars yoki po'latdan yasalgan apparatlarda sof xlor
muhitida vodorod yondiriladi. Natijada hosil bo'lgan vodorod xlorid gazi maxsus
adsorbsion kameralarda suvga yutiltirib, xlorid kislota olinadi. Xlor bilan vodorod
orasidagi reaksiya xuddi zanjir kabi ketma-ket uzluksiz ulanib ketadi va natijada, agar
biror sababga ko'ra ‘zanjir’ uzilmasa, reaksiya xlor va vodorodlaming barcha-necha
yuz minglab vodorod xlorid molekulasini hosil qiladi. Bu usul bo'yicha vodorod
xloridni olish uchun kerakli miqdorda vodorod va xlorni, osh tuzining eritmasini
elektroliz qilib olinadi:
Katodga ajralib chiqqan natriy suv bilan shiddatli reaksiyaga kirishib, vodorod va
natriy gidroksid hosil qiladi. [2]
Elektroliz natijasida hosil bo'lgan xlor bilan ishqor o'rtasida reaksiya borishiga
yo'l qo'ymaslik uchun elektrolitik vannadagi anod va katod elektrodlar orasiga to'r
parda diafragma qo'yiladi. Vodorod xloridni osh tuziga konsentrlangan sulfat kislota
ta’sir ettirib olish qadimdan qo'llanilayotgan usul hisoblanadi. Reaksiyaning
4](https://docx.uz/documents/d2323eb4-0b29-42bd-806b-ad00ee9b65e0/page_4.png?v=1)
![oldindan suv bilan ishlab tozalangan sof temir qirindisiga erkin brom ta’sir ettirib,
temir (II) bromid va temir (III) bromidlardan (2ҒеВгз- FeBr 2 yoki Fe 3 Br 8 ) iborat
tuzlar aralashmasi olinadi:
Reaksiyaning navbatdagi ikkinchi bosqichida olingan mahsulotni qaynagungacha
qizdirib, so'ngra unga natriy yoki kaliy karbonat eritmasi ta’sir ettirib, natriy va kaliy
bromid olinadi:
Eritmani cho'kmadan, filtrlash vnrdamida ajratib olinadi. So‘ngra filtratni
bug'latish yo'li bilan undagi natriy va kaliy bromidlar ajratib olinadi. Kaliy va natriy
bromid tuzlarini yana quyidagi tenglama bo'yicha ulaming karbonat tuzlarining
suvdagi eritmasiga chumoli kislotaning natriyli tuzi ishtirokida sof brom ta’sir ettirib
ham olinadi. Bunda natriy va kaliy karbonat o'miga ulaming gidroksidlarini ham olish
mumkin:
Reaksiyaga chumoli kislota tuzini, bromni har xil kislorodli birikmalaming
bo‘lishiga qarshi, qaytaruvchi modda sifatida qo'shiladi. [7]
Yod Jodum
Yodni birinchi marta 1811-yilda fransuz fabrikanti Kurtua suv o'tlarining kulidan
ajratib olgan. Yod bug'lari binafsha rangli bo’lganligi uchun unga yod (yunoncha
«yodes» - binafsha demakdir) deb nom berilgan. Yod tabiatda turli birikmalar,
jumladan, natriy, kaliy yodid, kalsiy yodat - loutarit - Ca(I03)2, natriy yodat NaI0 3
holida uchraydi. Yod birikmalari juda oz miqdorda dengiz suvida (0,01 -0,04 mg/1),
dengiz suv o'tlari (suv karami va qizil filoforalar) da 0,5-0,2 foiz va undan ortiq
bo'ladi. Yod birikmalari neft burg'u suvlari tarkibida 1 litr suvda 10 mg dan 100 mg
7](https://docx.uz/documents/d2323eb4-0b29-42bd-806b-ad00ee9b65e0/page_7.png?v=1)
![Yodni qaysi yo'l bilan olishdan qat’iy nazar, uning tarkibi yetarli darajada toza
bo'lmaydi. Shuning uchun ham keyinchalik uning tarkibiga qo'shilib qolishi mumkin
bo'lgan organik va mineral moddalardan ajratish maqsadida sublimatsiya (quruq
haydash) yordamida yoki konsentrlangan sulfat kislota bilan ishlab tozalanadi.
Hozirgi vaqtda burg'u suvlaridan yod olish asosiy usul bo'lib, u iqtisodiy jihatdan
arzon va yodga bo'lgan talabni to'la qondiradi. Burg'u suvlaridan brom va bor
birikmalari ham olinadi. [9]
Natriy va kaliy yodid
Natrii iodidum. Kalii iodidum
Natriy va kaliy yodidlar ham ushbu elementlaming bromid tuzlariga o'xshash
olinadi. Bunda avval sof temir qirindisini sof yod qirindisi bilan qizdirib, temir (II)
yodid bilan temir (III) yodid tuzlaridan tashkil topgan aralashma (FeCl3) olinadi.
Keyinchalik unga kaliy yoki natriy karbonat ta’sir ettirib, tegishli yodid tuzlariga
o'tkaziladi:
1.2 Galogen saqlagan ishqoriy metallarning chinligini aniqlash
Vodorod xlorid rangsiz, o'tkir hidli bo'g'uvchi gaz bo'lib, oddiy sharoitda bir hajm
suvda 450 hajmgacha eriydi. Uni sanoatda 36-37 foizli konsentrlangan eritma holida
chiqariladi. [2]
Acidum hydrochloricum diluftim - suyultirilgan xlorid kislota rangsiz, tiniq
suyuqlik, uning zichligi 1,038-1,039 ga teng, o'z tarkibida 8 ,2-8,4 % sof vodorod
xlorid saqlaydi. Uni 1 qism 24,8-25,2 foizli xlorid kislotani 2 qism suv bilan
aralashtirib olinadi. Xlorid kislotaning chinligi odatdagicha undagi xlor ionini oq
pishloqsimon kumush xlorid holida cho'ktirib aniqlanadi:
9](https://docx.uz/documents/d2323eb4-0b29-42bd-806b-ad00ee9b65e0/page_9.png?v=1)
![Kaliy ionini esa natriy atsetat ishtirokida tartarat kislota eritmasi ta’sirida oq
cho'kmaga tushirib yoki sirka kislota ishtirokida natriy geksanitrokobaltat eritmasi
bilan sariq cho'kma holida cho'ktirib aniqlanadi:
Natriy va kaliy xloridni tozaligiga MHda katta e’tibor berilgan hamda uni
tekshirishga qat’iy talablar qo'yilgan. Preparatlar tarkibida yot moddalardan kalsiy,
magniy, bariy, temir, og'ir metall tuzlari, shuningdek, sulfat, ammoniy birikmalari
bo'lmasligi talab qilinadi. Natriy xlorid tarkibida yot modda sifatida qo'shimcha
ravishda kalsiy kationining bor-yo'qligi, kaliy xlorid tarkibida esa natriy ioni
tekshiriladi. Natriy va kaliy xlorid tuzlarining suvdagi eritmalari tiniq rangsiz va
neytral muhitga ega bo'lishi kerak. [1]
Natriy va kaliy bromidlar hidsiz sho‘r ta’mli oq kristall kukun bo‘lib, suvda
oson eriydi, natriy bromid etanolda eriydi, kaliy bromid esa etanol va glitserinda kam
eriydi. Natriy bromid gigroskopik xossali moddadir. Natriy va kaliy bromidlaming
chinligini aniqlash uchun ulardagi brom ionini odatdagidek kumush nitrat bilan
kuchsiz sarg‘imtir cho'kma holida cho'ktirib aniqlanadi. Brom ionini yana biror
oksidlovchi ta’sirida erkin bromga o'tkazib aniqlanadi. Masalan, natriy yoki kaliy
bromid eritmasiga xloroform, so'ngra xloramin eritmasi va xlorid kislota qo'shib
chayqatilsa, xloroform qatlami reaksiya natijasida ajralib chiqqan erkin brom
hisobiga to'q sariq rangga bo'yaladi:
Preparatlardagi natriy va kaliy ionlarini odatdagi reaksiyalar yordamida
aniqlanadi.
Kaliy va natriy bromidlar tarkibida yot moddalardan sulfat ioni ( 0,01 %dan ortiq)
og'ir metall ( 0,001 %dan ortiq) bo'lmasligi kerak. Preparatlarga yot modda sifatida
qo'shilib qolishi mumkin bo'lgan bariy, kalsiy, bromat tuzlari tegishli analitik
reaksiyalar yordamida aniqlanadi. [2]
12](https://docx.uz/documents/d2323eb4-0b29-42bd-806b-ad00ee9b65e0/page_12.png?v=1)
![Masalan, natriy yoki kaliy bromid eritmasiga konsentrlangan sulfat kislota
qo'shilganda eritmada sariq rang yoki oq cho'kma hosil bo'lmasligi kerak. Bu
preparatlar tarkibida yuqorida nomi keltirilgan yot moddalar yo'qligini bildiradi. Aks
holda kalsiy va bariy ionlari sulfat kislota qo'shilishi bilan oq cho'kma hosil qilgan
bo'ladi. Preparat tarkibidagi bromat tuzlari esa erkin bromni ajratib chiqarishi
hisobiga eritmani sariq rangga bo'yaydi: [1]
Preparatlar tarkibida yot modda sifatida yodidlami aniqlashda ulaming
eritmalariga temir (III) xlorid qo'shilganda, suyuqlik rangsiz qolishi kerak. Aks holda
quyidagi reaksiya bo'yicha ajralib chiqqan erkin yod kaliy va natriy bromidlar
tarkibiga yodidlar qo'shilib qolganligini bildiradi:
Yod kulrangroq qoramtir tusli yaltiroq va o'ziga xos o'tkir hidli kristall modda
bo'lib, oddiy haroratda asta-sekin bug'lanadi, qizdirilganda esa binafsha rangli bug'
holiga o'tadi. Yod suvda juda kam eriydi, spirt, efir, xloroform va boshqa organik
erituvchilarda eriydi. Uning suvda eruvchanligi kaliy va natriy yodidlar ishtirokida
kompleks birikmaga o'tishi hisobiga oshadi. Ushbu kompleks tuz beqaror bo'lganligi
uchun o'zidan erkin yodni oson ajratadi. Preparatlaming suv, spirt va efirdagi eritmasi
to'q qo'ng'ir, xloroform va uglerod sulfiddagi eritmalari esa binafsha rangga bo'yalgan
bo'ladi. Yodning chinligini aniqlashda, uning suvdagi kaliy yodidli eritmasiga bir
tomchi kraxmal eritmasi tomizilsa, suyuqlik ko'k tus oladi. Uni qaynatilsa eritma
rangsizlanadi, qaytadan sovitilsa yana o'zining avvalgi ko'k rangiga o'tadi.
Preparatning tozaligini aniqlashda uning tarkibida yot qo'shilmalardan yodsian
13](https://docx.uz/documents/d2323eb4-0b29-42bd-806b-ad00ee9b65e0/page_13.png?v=1)
![birikmasi bor-yo'qligini berlin lazuri hosil qilish reaksiyasi bo'yicha aniqlanadi.
Buning uchun maydalangan yodni suv bilan chayqatib suziladi. Keyinchalik filtratni
sulfit kislota ta’sirida rangsizlantinladi va unga temir (П) suifat, temir (III) xiorid va
natriy gidroksid eritmalari qo'shib isitiladi. Bunda yodsiandagi sian qoldig'i temir (II)
sulfat bilan natriy geksasianoferrat (II) ga o'tadi. Keyin aralashmaga suyultirilgan
xlorid kislota qo'shiladi. Ko'k rangii berlin lazuri hosil bo'lsa, bu preparat tarkibida
yodsian borligini bildiradi: [3]
Yuqorida olingan filtratning yana boshqa bir qismida yot aralashma sifatida xlor,
brom ionlari va yod-xloridlar aniqlanadi. Buning uchun filtratni sulfit kislota ta’sirida
rangsizlantirilgandan so‘ng unga kumush nitrat va ammiakning konsentrlangan
eritmasini qo‘shib chayqatiladi. Bunda xlor va brom ionlari kompleks tuz holida
eritmaga o‘tadi:
Keyinchalik aralashmani filtrlab, filtratga suyultirilgan nitrat kislota qo'shiladi.
Suyuqlikda loyqalanish ro‘y bersa, bu preparat tarkibiga xlor va bromni qo'shilib
qolganligidan darak beradi:
Natriy va kaliy yodid lar sho'rtang-taxir, hidsiz, oq kristall kukun bo'lib, suvda
juda oson eriydi, etanol va glitserinda eriydi. Ulaming ikkalasi ham gigroskopik
moddadir. Preparatlaming chinligini, ulardagi natriy va kaliy ionlarini ayni
14](https://docx.uz/documents/d2323eb4-0b29-42bd-806b-ad00ee9b65e0/page_14.png?v=1)
![elementlaming xlorid va bromid tuzlarini aniqlashda keltirilgan reaksiyalardan
foydalaniladi. Preparatdagi yodid ionini kumush yodid sariq cho'kma holida
cho'ktirib yoki kislotali muhitda birorta oksidlovchi modda (NaN O 3 ; ҒеС1 3 +Н 2 O 2 va
boshqalar) ta’sir ettirib, erkin yodni ajratib chiqarish bo'yicha aniqlanadi: [2]
Reaksiya natijasida ajralib chiqqan yod, suyuqlikka xloroform qo'shib
chayqatilganda, uning qatlamini binafsha rangga bo'yaydi. MH talabiga ko'ra kaliy va
natriy yodidlar o'z tarkibida yot qo'shimchalardan sulfat ( 0,0001 % dan ortiq), temir
( 0,001 % dan ortiq), mishyak ( 0,0001 % dan ortiq), og'ir metallar ( 0,001 % dan ortiq),
sianid, bariy, yodat kislota, tiosulfat, sulfit, nitrit tuzlarini saqlamasligi kerak.
Ulaming har qaysisi o'ziga xos reaksiyalar yordamida aniqlanadi. Masalan, preparat
tarkibidagi sianid ionining bor-yo'qligini berlin lazuri hosil qilish reaksiyasi bo'yicha
aniqlash mumkin. Yod, ayniqsa, suv o'tlari va burg'u suvlaridan olingan yod tarkibida
yodsianid birikmasi (ICN) bo'lishi mumkin. Uni aniqlashda preparat eritmasiga temir
(II) sulfat, temir (III) xlorid va natriy gidroksid eritmasi qo'shgan holda bir oz isitib,
aralashmaga xlorid kislota ta’sir ettirilsa, ko'k rangii berlin lazuri hosil qiladi:
Dori moddalarining suvdagi eritmalariga sulfat kislota va kraxmal eritmasi
qo'shganda eritma rangsiz qolishi kerak. Aksincha, uning ko'k rangga bo'yalib ketishi,
preparatlar tarkibida yot modda sifatida yodat kislota tuzi qo'shilib qolganligini
bildiradi:
Dori moddalarining suvdagi eritmasiga kraxmal va yod eritmasi qo'shilganda
suyuqlik ko'k rangga bo'yalishi kerak. Unda yodning rangsizlanishi preparat tarkibida
sulfit va tiosulfat tuzlari kabi qaytaruvchi moddalar borligini bildiradi:
15](https://docx.uz/documents/d2323eb4-0b29-42bd-806b-ad00ee9b65e0/page_15.png?v=1)
![Natriy va kaliy yodidlar tarkibida yot aralashmalardan nitrit tuzlarini quyidagi
kimyoviy reaksiyalar bo'yicha aniqlash mumkin:
Reaksiya natijasida hosil bo'lgan ammiak hididan va suv bilan ho'llangan qizil
lakmus qog'ozining ko'k rangga bo'yalishidan bilinadi. [1]
1.3 Galogen saqlagan ishqoriy metallarning miqdorini aniqlash
Xlorid kislota ning miqdori neytrallash usuli bo'yicha aniqlanadi. Uning ma’lum
miqdori metiloranj indikatori ishtirokida natriy gidroksidning 0,1 mol /l eritmasi bilan
suyuqlik sariq rangga o'tgunga qadar titrlanadi:
Shuningdek, xlorid kislotaning miqdorini xlor ioni asosida argentrometrik usul
bo'yicha ham aniqlash mumkin. Preparatning konsentratsiyasi taxminan uning
solishtirma zichligiga ko'ra MHda keltirilgan jadvaldan foydalangan holda ham
aniqlanadi. [4]
Xlorli ohak dagi «faol» xlorning miqdori yodometrik usul bo'yicha aniqlanadi.
Buning uchun aniq miqdorda tortib olingan preparat eritmasiga kaliy yodid eritmasi
va suyultirilgan xlorid kislota qo'shiladi va natijada ajralib chiqqan erkin yodni natriy
tiosulfatning 0,1 mol /l eritmasi bilan kraxmal indikatori ishtirokida suyuqlik
rangsizlangunga qadar titrlanadi:
16](https://docx.uz/documents/d2323eb4-0b29-42bd-806b-ad00ee9b65e0/page_16.png?v=1)
![Natriy va kaliy xlorid laming miqdori argentometrik (Mor) usul bo'yicha
aniqlanadi. Buning uchun, preparatlaming ma’lum miqdorini suvda eritib, kaliy
xromat indikatori ishtirokida kumush nitratning 0,1 mol /l eritmasi bilan titrlanadi:
Kaliy va natriy bromi dlar miqdori argentometrik (Mor) usul bo'yicha aniqlanadi.
Yod ning miqdorini aniqlashda, uning tarozida tortib olingan namunasini
dastavval kaliy yodidning suvdagi eritmasida eritib, so'ng kraxmal indikatori
ishtirokida natriy tiosulfatning 0,1 mol /l eritmasi bilan titrlanadi:
Yod eritmasida kaliy yodid bilan kompleks birikkan holda bo'lganligi uchun
reaksiyani quyidagicha ham yozish mumkin:
Natriy va kaliy yodid lar miqdori argentometrik (Fayans) usul bo'yicha aniqlanadi.
Buning uchun aniq miqdorda tortib olingan moddaning suvdagi eritmasiga bir necha
tomchi sirka kislota va natriy eozinat indikatori qo'shib, uni kumush nitratning 0,1
mol /l eritmasi bilan eritmadagi qizil rang to'la cho'kmaga o'tmagunga qadar titrlanadi.
[10]
1.4 Galogen saqlagan ishqoriy metallarning tibbiyotda qo’llanilishi
Suyultirilgan xlorid kislota tibbiyotda me’da shirasida kislota yetishmay
qolganda 10-15 tomchidan kuniga 2-4 marta 1,4-1,2 stakan suvda suyultirib ichiladi.
Preparat «В» ro'yxat bo'yicha jips yopiladigan shisha idishlarda saqlanadi. Xlorid
kislota O‘zbekistonda muomalasi cheklangan prekursorlar ro'yxatiga kiritilgan.
17](https://docx.uz/documents/d2323eb4-0b29-42bd-806b-ad00ee9b65e0/page_17.png?v=1)
![Xlorli ohak dezinfeksiyalovchi modda sifatida qo'llanadi. U ochiq havoda
saqlansa, namlik va karbonat angidrid ta’sirida erkin xlor hamda kalsiy karbonatga
parchalanadi:
Xlorli ohakni yog'och bochkalarda quruq joyda va boshqa dori darmonlardan
alohida saqlanadi. [11]
Natriy xlorid ning 0,9 %li izotonik eritmasi organizm ko'p qon yo'qotganda va
dezintoksikatsiyalovchi modda sifatida (venaga sutkasiga 2000 ml gacha yuboriladi)
qo'llanadi. Natriy xloridning 3 %, 5 % va 10 %li gipertonik eritmalari sirtdan yiringli
yaralami davolashda ishlatiladi. Uni 10 %li sterillangan eritmasi 10 - 20 ml miqdorda
o'pka va me’da hamda ichakdan qon ketganda venaga yuboriladi. Natriy xlorid kukun
va tabletka holida 0,9 g, shuningdek, 0,9 %li eritmasi 1,5, 10,20 ml ampulada va 200,
400 ml flakonlarda chiqariladi. Kaliy ioni asosan organizm to'qimalarida bo'lib, u
organizm funksiyasini tartibga solishda katta ahamiyatga ega. Uni yurak urish
maromining buzilishi natijasida kelib chiqadigan kasalliklarda antiaritmik modda
sifatida hamda yurak glikozidlari va diuretik dorilar bilan davolashlarda ro'y
beradigan intoksikatsiyalarda, shuningdek, organizmda kaliy yetishmay qolganda
ishlatiladi. Kaliy xloridning 10 %li eritmasidan kuniga 3 -4 marta 15 -2 0 ml ichiladi
yoki tomchi usuli bilan 2,5 g miqdorini 500 ml natriy xlorid-ning 0,9 %li izotonik
eritmasida yoki 5 %li glukoza eritmasida eritib (suyultirib) venaga yuboriladi. Natriy
va kaliy xloridlar og‘zi zich berkitilgan idishlarda saqlanadi. [2]
Kaliy va natriy bromid lami tibbiyotda turli asab kasalliklarini (nevrasteniya,
nevroz, uyqusizlik serjahllik) davolashda tinchlantiruvchi modda sifatida ishlatiladi.
Ulami kuniga 3 -4 marta 0,1-1 g dan ichiladi.
Preparatlar og'zi mahkam yopiladigan idishlarda yorug'lik ta’siridan ehtiyot
qilingan holda quruq joylarda saqlanadi.
18](https://docx.uz/documents/d2323eb4-0b29-42bd-806b-ad00ee9b65e0/page_18.png?v=1)
![Yod ning 5 % va 10 %li spirtdagi eritmalari (Solutio iodi spirituosa 5 %, 10 %)
tibbiyotda temiratkini, zamburug'lar chiqaradigan teri kasalliklarini davolashda
hamda sirtqi zararsizlantiruvchi modda sifatida qo'llanadi. Yodning spirtli va kaliy
yodidli suvdagi eritmalari endemik bo'qoq kasalligida ichish uchun beriladi. Yod jips
berkiladigan shisha tiqinli (qopqoqli) idishlarda, salqin va yorug'lik tushmaydigan
joylarda «В» ro'yxati bo'yicha saqlanadi. Yodning spirtli eritmalarini, ayniqsa, 10 %li
eritmasini saqlashda, uning oksidlovchi xossasini nazarda tutish kerak chunki u
belgilangan muddatdan uzoq vaqt saqlanish natijasida spirt bilan reaksiyaga kirishib,
sirka aldegidi, sirka kislota, etilyodid, yodid kislota kabi moddalami hosil qiladi va
ular hisobiga preparatda erkin yodning miqdori kamayib ketadi. Odatda, yodni 10 %li
spirtdagi eritmasi bir oy muddatgacha saqlanadi. [12]
Natriy va kaliy yodid larni organizmda yod yetishmasligi natijasida kelib
chiqadigan gipertireoz, endemik bo'qoq kasalliklarini davolashda, shuningdek, nafas
yo'llari va ko'z kasalliklarini (katarakta, glaukoma va h.k.) davolashda eritma va
mikstura holida 0,3-1 g, kuniga 3 -4 marta ichiriladi. Yod preparatlari og'zi mahkam
yopiladigan qo'ng'ir shisha idishlarda saqlanadi. [1]
19](https://docx.uz/documents/d2323eb4-0b29-42bd-806b-ad00ee9b65e0/page_19.png?v=1)
Galogen saqlagan ishqoriy yer metallar