Дата регистрации 14 Февраль 2025
80 ПродажGo‘rmiron yodgorligi va qadimgi ko‘chmanchi chorvadorlar
![ko‘plab mutaxasislar ta’kidlaganlariday, mozor-qo‘rg‘onlarini qoldirgan aholini
yaqinida yashagan dehqon jamoalari bilan aloqalari o‘rtasida bog‘liqlik masalalari,
shu chorvadorlarni yaqinida yashagan turar-joy makonlari, qishloqlar, hamda
shaharlar bilan bog‘liqliklari, ular bilan aloqalarini bor, yoki yo‘qliklariga e’tibor
berilmaganligi ta’kidlanadi 14
.
1954-1958 yillarda YU.A.Zadneprovskiy boshchiligidagi Qirg‘iziston SSR
FA Tarix instituti va SSSR FA Moddiy madaniyat tarixi instituti guruhi
Farg‘onaning chorvachilik madaniyatini o‘rganish bo‘yicha keng miqyosli ishlarni
amalga oshirishadi: ular tomonidan 80 ta qabriston va bir necha qo‘rg‘onlar guruhi
aniqlanadi. 1954 yili sharqiy Farg‘onadagi Qorajar, Qorakulja qabristonlaridagi 10
ta qo‘rg‘on, O‘sh shahri yaqinidagi Kermetov qabristonidan bitta qo‘rg‘on ochib
o‘rganiladi.
1955-yili shu guruh tomonidan Chotqol vodiysi, CHan-charxon va Jergetal
qabristonidagi qo‘rg‘onlar, shuningdek, ikkita mug‘xona ochib o‘rganiladi 15
. 1974-
yilda shu hududlar takroran o‘rganilib, mug‘xonalarning yana bir guruhi
aniqlanadi 16
. 1957-1958 yillarda Xo‘jabaqirgan va Isfara daryolari havzalaridagi
Qoramo‘ynoq, Qayrag‘och qabristonlari, So‘x daryosi vodiysidagi Qorato‘qay
qabristonlari tadqiq etiladi. Dastlab, 20 ta joyda joylashgan 800 ga yaqin
qo‘rg‘onlar aniqlanadi, birinchi marta Farg‘ona yodgorliklari tumanlashtiriladi
hamda alohida monografiyada er osti katakomba tipidagi daxmalari va qabrlari
umumlashtiriladi 17
. Ayrim olimlarning tanqidiy baholariga qaramay,
YU.A.Zadneprovskiy taklif etgan sxema-jadval keyingi ishlarda o‘z aksini
topmoqda 18
.
14
ВайнбергБ.И., Горбунова Н.Г., Мошкова М.Г. Основные проблемы в изучении памятников древних
скотоводов Средней Азии и Казахстана .[коллективная монография]
Степная полоса Азиатской части СССР в скифо-сарматское время / Серия: Археология СССР. [т. 10] М.:
1992. – С. 23.
15
Заднепровский Ю.А. Археологические памятники южных районов Ошской области (середина I тыс. до
н.э. – середина I тыс. н.э.). – Фрунзе, 1960. – С. 8.
16
Дружинина Е.В., Заднепровский Ю.А. Исследования в Южной Киргизии // АО 1974 года. М., 1975. С. 553
– 554.
17
Заднепровский Ю.А. Археологические памятники южных районов Ошской области (середина I тыс. до
н.э. – середина I тыс. н.э.). – Фрунзе, 1960. – 176 с.
18
Горбунова Н.Г. 1981. – С. 84. ( О типах ферганских погребальных памятников первой половины I тыс.
н.э. // АСГЭ. 1981. [Вып.] 22. – С. 84-99 .
12](https://docx.uz/documents/ee6e65c4-dea7-431e-84ed-154a935b7ca6/page_12.png?v=1)
![B.Z.Gamburg va N.G.Gorbunovalarning chorvadorlar madaniyatini
o‘rganishdagi xizmatlarini alohida ta’kidlash kerak. 50-yillar va undan keyin ular
tomonidan Vodil, Qaramqo‘l, YApagi, CHek, Arsif, Daxana va boshqa joylardagi
cho‘l va dasht chorvadorlari tomonidan qoldirilgan qabristonlar o‘rganilib,
miloddan avvalgi II ming yillikning 3-choragi bilan davrlashtirilgan 19
. Ma’lumki,
B.A.Litvinskiy tomonidan Qayroqqum suv ombori hududi yodgorliklarining
o‘rganilishi natijasida cho‘l va dasht chorvadorlari madaniyati to‘la tavsiflab
berilgan 20
.
1954-1959 yillarda O‘sh o‘lkashunoslik muzeyi va Qirg‘iziston SSR FA
xodimlari tomonidan Qorabuloq qabristonida tadqiqot ishlari olib boriladi. Olti fasl
davomida qabristonda 136 ta juda boy anjom(inventar)larga ega qo‘rg‘onlar qazib
o‘rganiladi. Ko‘pchilik qo‘rg‘onlarning davrini YUD.Baruzdin II-IV asrlar bilan
belgilaydi 21
. Turatosh, Qorabel va Ko‘ktosh qabristonlaridagi qidiruv ishlarida boy
materiallarga ega bo‘lindi va ularning paydo bo‘lish vaqti milodimizning I asri
bilan davrlashtirildi edi 22
.
1956 yili YU.G.Chulanov vodiyning shimoliy qismidagi qator yodgorliklarni
o‘rganib chiqdi. Ushbu tadqiqotlardagi Arab qishloq va Chodak qabristoni
mug‘xonalaridan olingan ma’lumotlar alohida ahamiyatga molik 23
.
1959 yildan boshlab Farg‘ona viloyat muzeyi Davlat Ermitaji bilan birgalikda
Farg‘ona ekspeditsiyasi uyushtirildi. Sufon, O‘rikzor, Damko‘l, Jangail
qabristonlarida tizimli ravishda qazilma ishlari olib borildi. Ularda aralash dafn
turlari – er osti mehroblari (katakomba), yorma go‘r, podboy tipidagi mozorlar
o‘rganildi. 3-bosqich yakunida Farg‘ona vodiysida katta hamkorlikdagi
19
Горбунова, 1995. – С. 13-25. ( О культуре степной бронзы Ферганы // АСГЭ. 1995. [Вып.] 32. — С. 13-30:
ил. )
20
Литвинский Б.А., Окладников А.П., Ранов В.А. Древности Кайрак-Кумов. –Душанбе: Дониш, 1962. –
С.250-258.
21
Баруздин Ю.Д. Карабулаксий могильник // ИАН Кирг.ССР. Серия общ. наук. – Фрунзе, 1961. – № 3. – С.
43-82.
22
Баруздин Ю.Д., Брыкина Г.А. Археологические памятники Баткена и Ляйляка (Юго-западная Киргизия). –
Фрунзе, 1962. – 172 с.
23
Чуланов Ю.Г. Некоторые новые памятники северной Ферганы // СА. –М., 1967. – № 2. – С. 245-250 .
13](https://docx.uz/documents/ee6e65c4-dea7-431e-84ed-154a935b7ca6/page_13.png?v=1)
Go‘rmiron yodgorligi va qadimgi ko‘chmanchi chorvadorlar