Ijtimoiy pedagogning kasbiy fazilatlarining tuzilishi va xususiyatlari - Pedagogika - Kurs ishlari

Dokument ma'lumotlari

Narxi	40000UZS
Hajmi	49.8KB
Xaridlar	0
Yuklab olingan sana	21 Sentyabr 2025
Kengaytma	docx
Bo'lim	Kurs ishlari
Fan	Pedagogika

Sotuvchi

Amriddin Hamroqulov

Ro'yxatga olish sanasi 23 Fevral 2025

38 Sotish

Ijtimoiy pedagogning kasbiy fazilatlarining tuzilishi va xususiyatlari

Sotib olish

1O‘ZBEKISTON RESPUBLIKASI
OLIY TA’LIM, FAN VA INNOVATSIYALAR VAZIRLI GI
------------------------------------------FAKULTETI
“----------------------------------” KAFEDRASI
------------------------------------------- ta’lim yo‘nalishi
______- guruhi talabasi
Kurs ishi
Mavzu : Ijtimoiy pedagogning kasbiy fazilatlarining tuzilishi va xususiyatlari.
Bajardi: _______ ____ _____ _ guruhi talabasi ______ ___ ________
(imzo) (ismi sharifi)

Kurs ishi himoya qilingan sana “____” __ ___ _____20 25 y.
Baho “_____” ____ __ _____
Ilmiy rahbar: __________ ____________________
(imzo) (ismi sharifi)
Komissiya a’zolari: __________ ____________________
(imzo) (ismi sharifi)
__________ ____________________
(imzo) (ismi sharifi)

2Mavzu: Ijtimoiy pedagogning kasbiy fazilatlarining tuzilishi va xususiyatlari.
MUNDARIJA
Kirish…………………………………………………………………………….
I Bob. Ijtimoiy pedagog kasbining nazariy asoslari
1.1. Ijtimoiy pedagog kasbi va uning rivojlanish tarixi …………………………..
1.2. Ijtimoiy pedagogning kasbiy vazifalari ……………………………………...
1.3. Ijtimoiy pedagogning kasbiy fazilatlari va ularning tizimliligi ……………...
II Bob. Ijtimoiy pedagogning kasbiy fazilatlarini shakllantirish va
baholash
2.1. Kasbiy fazilatlarni rivojlantirish
usullari ……………………………………..
2.2. Kasbiy fazilatlarni baholash metodlari ………………………………………
2.3. Kasbiy fazilatlarning samaradorligi va ijtimoiy pedagogning
muvaffaqiyatiga ta’siri ……………………………………………………………
Xulosa …………………………………………………………………………...
Foydalanilgan adabiyotlar ……………………………………………………..

3 Kirish
Kurs ishi mavzusining dolzarbligi Ijtimoiy pedagog kasbi zamonaviy
jamiyatda dolzarb va muhim kasblardan biri hisoblanadi. Uning faoliyati
nafaqat ta’lim muassasalarida, balki turli ijtimoiy muhitlarda ham ahamiyatga
ega. Ijtimoiy pedagog shaxsning ijtimoiy muhitga moslashuvi va o‘zini
rivojlantirish jarayonini ta’minlaydi. U bolalar va o‘smirlarning psixologik,
ijtimoiy va axloqiy jihatdan to‘g‘ri shakllanishiga yordam beradi. Shu bilan
birga, ijtimoiy pedagogning faoliyati oilalar bilan ishlash, muammoli
vaziyatlarda maslahat berish va ijtimoiy qo‘llab-quvvatlashni o‘z ichiga oladi.
Kasbning dolzarbligi ayniqsa zamonaviy jamiyatdagi ijtimoiy-iqtisodiy
muammolar, oilaviy nizolar, yetim va himoyasiz bolalar masalalari bilan
bog‘liq. Ijtimoiy pedagogning kasbiy fazilatlari ularning samarali faoliyat
yuritishini ta’minlaydi. Shuning uchun kasbga talab ortib bormoqda va
pedagogning bilim, ko‘nikma hamda kasbiy fazilatlarini o‘rganish dolzarb
vazifa sifatida namoyon bo‘ladi. Ijtimoiy pedagog kasbini o‘rganish va
rivojlantirish nafaqat nazariy, balki amaliy jihatdan ham muhimdir. Kasbning
ijtimoiy ahamiyati shundaki, u shaxslarning ijtimoiy moslashuvi va jamiyatda
faol qatnashishiga yordam beradi. Shu sababli, kurs ishida ijtimoiy pedagogning
kasbiy fazilatlarini aniqlash, ularni tizimli tarzda tahlil qilish va rivojlantirish
masalalari o‘rganiladi. Zamonaviy ta’lim tizimida ijtimoiy pedagogning roli
kengayib, uning kasbiy malakasi va fazilatlari ta’lim sifatiga bevosita ta’sir
ko‘rsatadi. Ijtimoiy pedagogning faoliyati o‘quvchilarning shaxsiy va ijtimoiy
rivojlanishini qo‘llab-quvvatlaydi 1
. Shu bilan birga, u jamiyatdagi ijtimoiy
barqarorlikni ta’minlashda muhim vosita hisoblanadi. Kasbning dolzarbligi,
shuningdek, o‘quvchi va talabalarni zamonaviy ijtimoiy muammolarga
tayyorlash bilan ham bog‘liq. Shu sababli, ijtimoiy pedagogning kasbiy
1
O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti Shavkat Mirziyoyevning 2020 yil 27 fevraldagi
"Pedagogik ta’lim sohasini yanada rivojlantirish chora-tadbirlari to‘g‘risida"gi qarori.

4fazilatlarini chuqur o‘rganish va samarali usullarda shakllantirish bugungi
kunda katta ahamiyatga ega.
Kurs ishi mavzusining o‘rganilganlik darajasi Ijtimoiy pedagogning
kasbiy fazilatlari va faoliyatini o‘rganishga bag‘ishlangan ilmiy tadqiqotlar
mavjud. Jahon amaliyotida ijtimoiy pedagogning vazifalari, kasbiy malaka va
kompetensiyalari turli ilmiy manbalarda yoritilgan. Shu bilan birga,
O‘zbekiston tajribasida ham ijtimoiy pedagogik faoliyat, uning vazifalari va
kasbiy fazilatlari bo‘yicha tadqiqotlar olib borilgan. Tadqiqotlarda pedagogning
shaxsiy fazilatlari, kasbiy kompetensiyalari va ularning samaradorligi alohida
e’tibor bilan ko‘rib chiqilgan. Ko‘plab ilmiy ishlar kasbiy fazilatlarni
rivojlantirish usullari, baholash metodlari va amaliyotdagi samaradorlik
masalalarini yoritgan. Shu bilan birga, mavjud tadqiqotlarda kasbiy
fazilatlarning tizimliligi va ular ijtimoiy pedagogning muvaffaqiyatiga qanday
ta’sir qilishi masalalari yetarlicha chuqur tahlil qilinmagan. O‘zbekiston
sharoitida ijtimoiy pedagogning professional fazilatlarini shakllantirish va
baholash bo‘yicha amaliy tavsiyalar cheklangan. Shu sababli, kasbiy
fazilatlarning samaradorligini oshirish, ularni tizimli o‘rganish va baholash
masalalari ilmiy izlanishni talab qiladi. Mazkur mavzu bo‘yicha o‘rganilganlik
darajasi mavjud bo‘lsa-da, u hali ham mukammal emas va chuqur tahlilni talab
qiladi. Shu nuqtai nazardan, ijtimoiy pedagogning kasbiy fazilatlarini o‘rganish
mavzusi dolzarb bo‘lib, ilmiy va amaliy jihatdan ahamiyatlidir. Ushbu kurs
ishida mavjud ilmiy tadqiqotlar tahlil qilinib, ijtimoiy pedagogning kasbiy
fazilatlarini shakllantirish va baholash usullari o‘rganiladi. Shuningdek, kasbiy
fazilatlarning tizimliligi va ular ijtimoiy pedagogning samaradorligiga ta’siri
batafsil tahlil qilinadi. Bu mavzu ijtimoiy pedagogik faoliyatni rivojlantirish va
ta’lim sifatini oshirish uchun muhim ilmiy asos yaratadi.
Kurs ishi mavzusining nazariy va amaliy ahamiyati Mazkur mavzu
ijtimoiy pedagogning kasbiy fazilatlarini o‘rganish orqali uning kasbiy
faoliyatining samaradorligini oshirishga qaratilgan ilmiy asos yaratadi. Ijtimoiy

5pedagogning kasbiy fazilatlari uning professional kompetensiyalarini
shakllantirishda muhim o‘rin tutadi. Ushbu ishda kasbiy fazilatlarning
tizimliligi va ularning ijtimoiy pedagogning muvaffaqiyatiga ta’siri nazariy
jihatdan tahlil qilinadi. Shuningdek, kasbiy fazilatlarni rivojlantirish va
baholash usullari bo‘yicha ilmiy asoslar ishlab chiqiladi. Bu esa ijtimoiy
pedagogik faoliyatni yanada samarali tashkil etish va rivojlantirishga xizmat
qiladi.
Kurs ishi natijalari ta’lim muassasalarida ijtimoiy pedagoglarning kasbiy
malakasini oshirish, ularning fazilatlarini rivojlantirish va baholashda amaliy
qo‘llanma sifatida foydalanish mumkin. O‘quv dasturlariga kasbiy fazilatlarni
rivojlantirishga yo‘naltirilgan modullarni kiritish orqali pedagoglarning
professional kompetensiyalarini oshirish mumkin. Shuningdek, ijtimoiy
pedagoglarning faoliyatini baholashda yangi metodologiyalarni joriy etish
orqali ta’lim sifatini yaxshilashga erishish mumkin. Bu esa jamiyatda ijtimoiy
barqarorlikni ta’minlash, yoshlarning ijtimoiy moslashuvi va rivojlanishiga
katta hissa qo‘shadi .
Kurs ishi mavzusining obyekti — ijtimoiy pedagogning kasbiy faoliyati
va jamiyatdagi roli.
Kurs ishi mavzusining predmeti — ijtimoiy pedagogning kasbiy
fazilatlari, ularni shakllantirish va baholash jarayonlari.
Kurs ishi mavzusining maqsadi — ijtimoiy pedagogning kasbiy
fazilatlarini aniqlash, ularning tuzilishi va tizimliligini o‘rganish hamda
rivojlantirish va baholash usullarini tahlil qilish.
Kurs ishi mavzusining vazifalari
 Ijtimoiy pedagog kasbi va uning rivojlanish tarixini o‘rganish.
 Ijtimoiy pedagogning kasbiy vazifalari va kasbiy fazilatlarini aniqlash.
 Kasbiy fazilatlarni shakllantirish va rivojlantirish usullarini tahlil qilish.
 Kasbiy fazilatlarni baholash metodlarini o‘rganish va samaradorligini
aniqlash.

6 Kasbiy fazilatlarning ijtimoiy pedagogning muvaffaqiyatiga ta’sirini
baholash.
Kurs ishi mavzusining metodlari Ishda adabiyotlarni tahlil qilish, kuzatuv,
intervyu, anketalar, ekspert baholash va taqqoslash metodlaridan foydalanilgan.
Ushbu metodlar ijtimoiy pedagogning kasbiy fazilatlarini tizimli o‘rganish va
baholash imkonini beradi.
Kurs ishi mavzusining tuzilishi Kurs ishi kirish, ikki bob va xulosa
hamda foydalanilgan adabiyotlar ro‘yxatidan iborat. Birinchi bobda ijtimoiy
pedagog kasbining nazariy asoslari, kasbiy vazifalari va fazilatlari, ikkinchi
bobda esa kasbiy fazilatlarni shakllantirish va baholash masalalari yoritilgan.

7I Bob. Ijtimoiy pedagog kasbining nazariy asoslari
1.1. Ijtimoiy pedagog kasbi va uning rivojlanish tarixi
Ijtimoiy pedagogika fani shaxsning ijtimoiy muhitga moslashuvi, uning
tarbiyaviy va ijtimoiy rivojlanishini ta’minlashga qaratilgan nazariy va amaliy
faoliyatni o‘rganadi. Bu fan o‘zida pedagogika, psixologiya, sotsiologiya,
ijtimoiy ish va axloqiy tarbiya sohalarini integratsiyalab, shaxsning ijtimoiy
hayotda faol bo‘lishi va jamiyatga moslashuvini ta’minlashga qaratilgan.
Ijtimoiy pedagogika nazariy asoslari XIX asrning oxirlarida Evropa
mamlakatlarida shakllana boshladi. Ayniqsa, Germaniyada Karl Magerning
ilmiy ishlari ijtimoiy pedagogikani mustaqil fan sifatida shakllanishiga turtki
berdi. U o‘z tadqiqotlarida ijtimoiy pedagogikani shaxsni ijtimoiy muhitga
moslashtirish va jamiyatdagi ijtimoiy tengsizliklarni bartaraf etish vositasi
sifatida ta’riflagan.
XX asr boshlarida ijtimoiy pedagogika nafaqat Germaniyada, balki
Skandinaviya, Frantsiya va boshqa Yevropa davlatlarida ham rivojlandi. Shu
davrda ijtimoiy pedagoglarning vazifalari kengaydi: ular nafaqat bolalarni
tarbiyalash bilan shug‘ullanishdi, balki oilalar bilan ishlash, ijtimoiy
muammolarni aniqlash va yechish, jamiyatdagi nogiron va yetim bolarga
yordam berish bilan ham shug‘ullanishdi.
Ijtimoiy pedagogikaning rivojlanishida Yevropada maktablar, bolalar uy-
joylari, kasalxonalar va ijtimoiy xizmat muassasalari asosiy maydon bo‘lib
xizmat qildi. Shu davrda pedagoglar shaxsni rivojlantirish, tarbiyaviy muhit
yaratish va bolalarning ijtimoiy moslashuvini ta’minlashga yo‘naltirilgan tizimli
faoliyatni ishlab chiqishdi.
XX asrning o‘rtalarida Skandinaviyada ijtimoiy pedagogika fani mustaqil
ilmiy soha sifatida tan olindi. Bu davrda pedagoglarning kasbiy malakasi va
faoliyat doirasi yanada kengayib, ularning ish usullari, nazariy bilimlari va
amaliy ko‘nikmalari tizimlashtirildi. Skandinaviya tajribasi ijtimoiy
pedagoglarning shaxsiy fazilatlarini rivojlantirish, ularni professional faoliyatga

8tayyorlash va jamiyatdagi ijtimoiy vazifalarni bajarishga qaratilgan yangi
metodlarni ishlab chiqishga turtki berdi.
Ijtimoiy pedagogik faoliyatning rivojlanishida AQSh ham muhim rol
o‘ynadi. AQShda ijtimoiy pedagogika tizimi maktab va jamoat markazlarida,
bolalar uy-joylari va nogironlar uchun maxsus markazlarda amaliyotga tatbiq
qilindi. Amerikaning tajribasi shuni ko‘rsatdiki, ijtimoiy pedagog shaxsning
individual va ijtimoiy rivojlanishiga ko‘maklashishi, shuningdek, oilalar bilan
ishlash orqali bolalarning ijtimoiy moslashuvini ta’minlashi zarur.
Yevropa va AQSh tajribasidan kelib chiqqan holda, ijtimoiy pedagogikani
o‘rganishning nazariy asoslari bir nechta yo‘nalishda shakllandi: shaxsning
ijtimoiy moslashuvi, tarbiyaviy muhit yaratish, oilaviy va jamoat resurslaridan
samarali foydalanish, nogiron va ijtimoiy himoyaga muhtoj bolalarga yordam
ko‘rsatish.
O‘zbekiston Respublikasi mustaqillikka erishgach, ijtimoiy pedagogika fani
mamlakatimizda ham rivojlanishni boshladi. XX asrning ikkinchi yarmida
ta’lim muassasalari, bolalar uy-joylari va ijtimoiy xizmatlar faoliyati doirasida
ijtimoiy pedagoglar faoliyatini tashkil etish zarurati paydo bo‘ldi.
1990-yillarda O‘zbekiston ta’lim tizimida amalga oshirilgan islohotlar
ijtimoiy pedagogikaning rivojlanishiga zamin yaratdi. Shu davrda maktablar va
ta’lim markazlarida ijtimoiy pedagoglarning vazifalari rasmiylashtirila
boshlandi. Ular nafaqat o‘quv jarayonida pedagogik yordam berish, balki
bolalarning ijtimoiy va ma’naviy rivojlanishini ta’minlashga ham jalb qilindi.
O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti Shavkat Mirziyoyevning 2017 yildagi
“Ta’lim tizimini yanada takomillashtirish chora-tadbirlari to‘g‘risida”gi qarori
ijtimoiy pedagoglarning kasbiy faoliyatini yanada rivojlantirishga qaratilgan.
Qarorda pedagoglarni tayyorlash, malakasini oshirish, kasbiy fazilatlarini
shakllantirish va ularni samarali ishlashini ta’minlash chora-tadbirlari
belgilangan.

9Bugungi kunda O‘zbekistonda ijtimoiy pedagoglar maktab va oliy ta’lim
muassasalarida, bolalar uy-joylarida, nogironlar va yetim bolalar bilan
ishlaydigan markazlarda faoliyat yuritmoqda. Ularning asosiy vazifalari:
shaxsning ijtimoiy moslashuvini ta’minlash, oilalar bilan ishlash, ijtimoiy
muammolarni aniqlash va yechish, jamiyatdagi ijtimoiy barqarorlikni
mustahkamlash.Shu tarzda, ijtimoiy pedagogika fani nafaqat shaxsni tarbiyalash
va ta’lim berish bilan bog‘liq, balki jamiyatdagi ijtimoiy-iqtisodiy
muammolarni hal etishda ham muhim vosita hisoblanadi. Jamiyatdagi nogiron,
yetim va ijtimoiy himoyaga muhtoj bolalarga yordam ko‘rsatish, oilalar bilan
ishlash, bolalarni ijtimoiy hayotga tayyorlash – bularning barchasi ijtimoiy
pedagogning vazifalari tarkibiga kiradi.
Ijtimoiy pedagogning kasbiy vazifalari
Ijtimoiy pedagogning asosiy vazifalari shaxsning ijtimoiy va ma’naviy
rivojlanishini ta’minlashga qaratilgan. Ularning vazifalari bir necha yo‘nalishda
shakllangan:
Tarbiya va rivojlanish vazifalari: Pedagog bolalarning shaxsiy
xususiyatlarini, ijtimoiy va psixologik holatini hisobga olgan holda ularni
tarbiyalaydi. Shu bilan birga, bolalarning ma’naviy va axloqiy tarbiyasini
qo‘llab-quvvatlaydi.
Ijtimoiy moslashuv vazifalari: Ijtimoiy pedagog bolalarning jamiyatga
moslashuvini, ularning maktab va oiladagi o‘rnini aniqlash, moslashuvdagi
qiyinchiliklarni bartaraf etish bilan shug‘ullanadi.
Oilaviy va jamiyat bilan hamkorlik: Pedagog oilalar bilan ishlash orqali
bolalarning ijtimoiy muhitga integratsiyasini ta’minlaydi. Shu bilan birga,
jamiyatdagi ijtimoiy muammolarni aniqlash va ularni hal etishda vositachi
vazifasini bajaradi.
Ijtimoiy himoya vazifalari: Nogiron, yetim va himoyaga muhtoj bolalarga
yordam ko‘rsatish, ularning huquqlarini himoya qilish ijtimoiy pedagogning
eng muhim vazifalaridan biridir.

10Ta’lim va rivojlantirish vazifalari: Pedagog ta’lim jarayonida bolalarning
intellektual, madaniy va ma’naviy rivojlanishiga ko‘maklashadi. Shu bilan
birga, bolalarning qiziqishlari va istaklarini rivojlantirishga yo‘naltirilgan
faoliyat olib boradi.
Ijtimoiy pedagogning jamiyatdagi o‘rni
Ijtimoiy pedagog jamiyatda shaxsning ijtimoiy moslashuvini ta’minlash va
jamiyatdagi ijtimoiy barqarorlikni mustahkamlashga xizmat qiladi. Jamiyatdagi
ijtimoiy pedagogning o‘rni quyidagilarda ifodalanadi:
Bolalar va o‘smirlarning jamiyatga moslashuvi va rivojlanishini ta’minlash.
Oilalar bilan ishlash, muammoli oilalarga yordam berish va ularni ijtimoiy
qo‘llab-quvvatlash.
Nogiron, yetim va himoyaga muhtoj bolalarga xizmat ko‘rsatish.
Ta’lim muassasalarida ijtimoiy muhitni rivojlantirish va pedagogik qo‘llab-
quvvatlashni tashkil etish.
Jamiyatdagi ijtimoiy barqarorlik va tartibni ta’minlashda vositachi
vazifasini bajarishShu bilan birga, ijtimoiy pedagog jamiyatdagi muammolarni
aniqlash va ularni hal etishda davlat va nodavlat tashkilotlari bilan hamkorlik
qiladi.
Ijtimoiy pedagogning kasbiy fazilatlari
Ijtimoiy pedagogning kasbiy fazilatlari uning faoliyatini samarali va sifatli
tashkil etishda muhim ahamiyatga ega. Bu fazilatlar quyidagilarni o‘z ichiga
oladi
Empatiya: Bolalarning hissiy va psixologik holatini tushunish va ularga
munosib javob qaytarish qobiliyati.
Kommunikativlik: Bola, oila va jamoat bilan samarali muloqot qilish
ko‘nikmasi.
Mas’uliyatlilik: Kasbiy vazifalarni samarali va vaqtida bajarish qobiliyati.
Axloqiy va ma’naviy fazilatlar: Shaxsiy axloqiy qadriyatlar va jamiyatda
ijtimoiy adolatni himoya qilish.

11Ijodkorlik: Muammolarni hal etishda yangi, samarali usullarni qo‘llash
qobiliyati.Shuningdek, kasbiy fazilatlar pedagogning shaxsiy xususiyatlari bilan
chambarchas bog‘liq bo‘lib, ularning rivojlanishi kasbiy malaka va faoliyat
samaradorligini oshiradi.
Xalqaro tajribalar
Ijtimoiy pedagogikaning rivojlanishida Yevropa va Shimoliy Amerika
tajribasi katta ahamiyatga ega. Germaniyada XIX asr oxirida boshlagan ijtimoiy
pedagogik tadqiqotlar XX asr boshlarida maktablar, bolalar uy-joylari va
ijtimoiy xizmat markazlarida amaliyotga tatbiq qilindi. Germaniyada ijtimoiy
pedagoglar nafaqat tarbiya va ta’lim jarayonida, balki ijtimoiy muammolarni
aniqlash va ularni hal etish bo‘yicha ham faoliyat olib bordi.
Skandinaviya mamlakatlarida ijtimoiy pedagogika mustaqil fan sifatida tan
olindi. Bu yerda pedagoglarning vazifalari kengaytirilib, ular oilalar bilan
ishlash, nogiron va ijtimoiy himoyaga muhtoj bolalarga yordam ko‘rsatish,
shuningdek, bolalarni jamiyatga moslashuvi uchun ijtimoiy dasturlarni amalga
oshirish bilan shug‘ullanishdi. Skandinaviya tajribasi shuni ko‘rsatdiki, ijtimoiy
pedagog shaxsning individual xususiyatlarini hisobga olgan holda ijtimoiy va
ma’naviy rivojlanishga hissa qo‘shadi.
AQShda esa ijtimoiy pedagoglarning faoliyati maktablar va jamoat
markazlarida keng tatbiq etilgan. Amerikaning tajribasi shuni ko‘rsatadiki,
pedagog shaxsni rivojlantirish bilan birga, oilalar va jamoat bilan hamkorlik
qilish orqali bolalarning ijtimoiy moslashuvini ta’minlashi lozim. Bu tajriba
ijtimoiy pedagogik faoliyatni metodologik jihatdan mustahkamlashga xizmat
qilgan.
Bundan tashqari, Buyuk Britaniya va Fransiyada ijtimoiy pedagoglarning
vazifalari, ularning kasbiy malakasi va metodologik yondashuvlari
tizimlashtirilgan. Ular nafaqat bolalar tarbiyasi va rivojlanishiga, balki
jamiyatdagi ijtimoiy barqarorlikni ta’minlashga ham xizmat qiladi. Bu

12mamlakatlarda ijtimoiy pedagoglarning kasbiy tayyorgarligi, fazilatlari va
metodologik yondashuvlari ilmiy asosda ishlab chiqilgan.
Metodologik yondashuvlar
Ijtimoiy pedagogik faoliyatda metodologik yondashuvlar uning
samaradorligini oshiradi. Asosiy metodologik yondashuvlar quyidagilarni o‘z
ichiga oladi:
Individual yondashuv: Har bir bola yoki oilaning ijtimoiy, psixologik va
ma’naviy xususiyatlarini hisobga olib, ularning rivojlanishiga mos tarzda ish
olib borish.
Tizimli yondashuv: Ijtimoiy pedagogik faoliyatni shaxs, oila, maktab va
jamiyatning barcha ijtimoiy tizimlari bilan integratsiyalash.
Interaktiv yondashuv: Pedagog va bola o‘rtasida muloqot asosida faoliyat
olib borish, muammolarni birgalikda hal qilish.
Amaliy va nazariy uyg‘unlik: Nazariy bilimlarni amaliy faoliyatga tatbiq
etish, metodologik yondashuvlar bilan mustahkamlash.
Bu yondashuvlar xalqaro tajribada keng qo‘llanilib, pedagoglarning kasbiy
fazilatlarini rivojlantirish va ularning jamiyatdagi samaradorligini oshirishga
yordam beradi.
O‘zbekiston misollari
O‘zbekiston Respublikasi mustaqillikka erishgach, ta’lim va ijtimoiy sohada
amalga oshirilgan islohotlar ijtimoiy pedagogikaning rivojlanishiga zamin
yaratdi. Maktablar, bolalar uy-joylari, nogironlar markazlari va jamoat
markazlarida ijtimoiy pedagoglarning roli oshdi.
Prezident Shavkat Mirziyoyevning qarorlari doirasida pedagoglar
tayyorlash va ularning kasbiy malakasini oshirish tizimi joriy etildi. Masalan,
2017 yilda qabul qilingan “Ta’lim tizimini yanada takomillashtirish chora-
tadbirlari to‘g‘risida”gi qaror ijtimoiy pedagoglarning vazifalarini kengaytirish
va ularning jamiyatdagi o‘rnini mustahkamlashga xizmat qiladi.

13O‘zbekistonda ijtimoiy pedagoglar nafaqat maktablarda, balki nogironlar,
yetim va ijtimoiy himoyaga muhtoj bolar bilan ishlaydigan markazlarda faoliyat
yuritadi. Ularning asosiy vazifalari: shaxsning ijtimoiy moslashuvini
ta’minlash, oilalar bilan ishlash, bolalarning ijtimoiy-iqtisodiy muammolarini
hal etish, jamiyatdagi ijtimoiy barqarorlikni ta’minlash.Pedagoglar bolalarning
individual rivojlanishi uchun turli dasturlar, treninglar va ijtimoiy loyihalarni
amalga oshiradi. Bu jarayonda ular xalqaro tajribalarni ham hisobga olib,
metodologik yondashuvlarni tatbiq qiladi.
1.2. Ijtimoiy pedagogning kasbiy vazifalari
Ijtimoiy pedagog kasbi – bu shaxsning ijtimoiy rivojlanishi, tarbiyasi va
ijtimoiy muhitga moslashuvini ta’minlashga yo‘naltirilgan professional
faoliyatdir. Pedagogning kasbiy vazifalari uning jamiyatdagi o‘rni va shaxsni
tarbiyalash, oilalar bilan ishlash, muammoli bolalarga yordam ko‘rsatish kabi
mas’uliyatli yo‘nalishlarga bog‘liq. Ijtimoiy pedagog kasbiy faoliyatida
o‘quvchi, oila va jamoa bilan hamkorlikni muvofiqlashtirish, shuningdek,
ijtimoiy barqarorlikni ta’minlash asosiy vazifa hisoblanadi.
1. Ijtimoiy pedagogning asosiy vazifalari
Ijtimoiy pedagogning kasbiy vazifalari ko‘p qirralidir va ular shaxs, oila va
jamiyatni qamrab oladi. Eng asosiy vazifalarni quyidagicha ta’riflash mumkin:
Shaxsni ijtimoiy rivojlantirish
Pedagog bolaning shaxsiy va ijtimoiy rivojlanishini ta’minlashga mas’ul. U
bolaning individual xususiyatlarini, qobiliyatlarini va ijtimoiy muhitga
moslashuvini hisobga olib, tarbiyaviy va pedagogik faoliyat olib boradi. Bu
vazifa shaxsning ijtimoiy hayotda faol bo‘lishini ta’minlaydi.
Ma’naviy va axloqiy tarbiya
Pedagog bolalarni axloqiy qadriyatlar, odob-axloq qoidalari, jamiyatda ijtimoiy
adolat va mas’uliyat tushunchalariga o‘rgatadi. Shu bilan birga, bolalarning

14ijtimoiy me’yorlarga moslashuvini ta’minlaydi va ularni ma’naviy jihatdan
rivojlantiradi.
Oilalar bilan ishlash
Ijtimoiy pedagogning vazifalaridan biri – oilalar bilan faol hamkorlik qilish. U
oilaning tarbiyaviy muhitini tahlil qiladi, bolalarning rivojlanishida yuzaga
keladigan muammolarni aniqlaydi va oilalarga maslahatlar beradi. Bu jarayon
shaxs va jamiyat o‘rtasida mustahkam aloqani ta’minlaydi.
Nogiron va ijtimoiy himoyaga muhtoj bolarga yordam
Pedagog nogiron, yetim va himoyaga muhtoj bolalarga amaliy yordam
ko‘rsatadi. Bu vazifa ijtimoiy adolat va inson huquqlarini himoya qilish bilan
chambarchas bog‘liq bo‘lib, pedagogning kasbiy fazilatlarini ham rivojlantiradi.
Ta’lim jarayonini qo‘llab-quvvatlash
Ijtimoiy pedagog maktablarda ta’lim jarayonini qo‘llab-quvvatlaydi. U
o‘quvchilarning o‘quv faoliyatiga qiziqishini oshirish, o‘quv motivatsiyasini
rivojlantirish va ularni maqsadli faoliyatga yo‘naltirish bilan shug‘ullanadi.
Muammoli vaziyatlarni hal qilish
Pedagog muammoli vaziyatlarni aniqlash va ularni hal etishda vositachi sifatida
faoliyat ko‘rsatadi. Bu vazifa shaxs, oila va jamiyat o‘rtasidagi o‘zaro
munosabatlarni muvofiqlashtirishga xizmat qiladi.
Ijtimoiy barqarorlikni ta’minlash
Ijtimoiy pedagog jamiyatdagi ijtimoiy barqarorlikni ta’minlashga hissa
qo‘shadi. U bolalarning ijtimoiy muhitga moslashuvi, oilalar bilan ishlash va
ijtimoiy muammolarni hal etish orqali jamiyatdagi barqarorlikni
mustahkamlaydi.
2. Ijtimoiy pedagogning vazifalari tizimining xususiyatlari
Ijtimoiy pedagogning vazifalari bir-biri bilan chambarchas bog‘langan va
tizimli xususiyatga ega. Ularning asosiy xususiyatlari quyidagilar:
Tizimlilik: Vazifalar shaxs, oila, maktab va jamiyatning barcha ijtimoiy
tizimlari bilan uzviy bog‘langan.

15Moslashuvchanlik: Vazifalar shaxsning individual xususiyatlariga va
ijtimoiy sharoitga moslashadi.
Ijodkorlik: Pedagog muammolarni hal etishda yangi va samarali
yondashuvlarni qo‘llaydi.
Komplekslik: Vazifalar bir vaqtning o‘zida tarbiyaviy, ta’limiy, ijtimoiy va
psixologik yo‘nalishlarni qamrab oladi.
3. Amaliy misollar va vazifalarni bajarish
Ijtimoiy pedagog kasbiy vazifalarini bajarishda quyidagi amaliy misollarni
ko‘rsatish mumkin:
Maktabdagi vaziyat: O‘quvchi o‘zini ijtimoiy jihatdan izolyatsiya qilgan
bo‘lsa, pedagog uning sinfdoshlar bilan muloqotini rivojlantirish, ijtimoiy
ko‘nikmalarini shakllantirish bo‘yicha ish olib boradi.
Oilaviy vaziyat: Muammoli oilada tarbiyalanayotgan bolaga pedagog
yordam ko‘rsatadi, oilaga maslahat beradi va ijtimoiy xizmatlar bilan hamkorlik
qiladi.
Nogiron bolalar bilan ishlash: Pedagog nogiron bolalarning jamiyatga
moslashuvi va ularning maxsus ehtiyojlarini qondirishga qaratilgan dasturlarni
amalga oshiradi.
Motivatsiya oshirish: Ta’lim jarayonida o‘quvchilarning qiziqishini
oshirish, ularni faol ishtirokga jalb qilish pedagogning asosiy vazifalaridan
biridir.
Ijtimoiy loyiha va dasturlar: Pedagog bolalarning ijtimoiy rivojlanishiga
qaratilgan loyihalar va treninglarni tashkil qiladi, ularni hayotga tatbiq etadi.
ijtimoiy pedagogning kasbiy vazifalari uning jamiyatdagi o‘rni, shaxs, oila
va jamoat bilan ishlash, shuningdek, bolalarning ijtimoiy rivojlanishini
ta’minlash bilan chambarchas bog‘liqdir. Ularning vazifalari tizimli, kompleks
va moslashuvchan bo‘lib, pedagogning kasbiy fazilatlari, metodologik
yondashuvlari va amaliy ko‘nikmalari bilan mustahkamlanadi. Ijtimoiy

16pedagog kasbiy vazifalarni bajarish orqali jamiyatdagi ijtimoiy barqarorlikni
ta’minlash, bolalarning ijtimoiy moslashuvi va rivojlanishiga hissa qo‘shadi.
Ijtimoiy pedagogning kasbiy vazifalari jadvali
№ Kasbiy
vazifa Vazifaning
maqsadi Amaliy
misollar Tizimlilik Jamiyatdagi
ahamiyati
1 Shaxsni
ijtimoiy
rivojlantirish Bola va
o‘smirning
shaxsiy va
ijtimoiy
rivojlanishini
ta’minlash O‘quvchi
ijtimoiy
jihatdan
izolyatsiyaga
tushsa,
sinfdoshlar
bilan
muloqotini
rivojlantirish Shaxs va
maktab
tizimi
bilan
bog‘liq Jamiyatga
moslashgan
shaxslar
tayyorlash
2 Ma’naviy va
axloqiy
tarbiya Bolalarni
axloqiy
qadriyatlar,
ijtimoiy
me’yorlar bilan
tanishtirish O‘quvchilarda
adolat,
mas’uliyat va
hamjihatlikni
rivojlantirish Shaxs va
jamoa
tizimi
bilan
bog‘liq Ijtimoiy
barqarorlikni
ta’minlash
3 Oilalar bilan
ishlash Oilaning
tarbiyaviy
muhitini tahlil
qilish, maslahat
berish Muammoli
oilalarda
bolalarning
rivojlanishini
qo‘llab-
quvvatlash Shaxs,
oila va
jamiyat
tizimi
bilan
bog‘liq Ijtimoiy
qo‘llab-
quvvatlashni
kuchaytirish
4 Nogiron va
ijtimoiy
himoyaga
muhtoj
bolarga
yordam Bolalarning
ijtimoiy
himoyasini
ta’minlash Nogiron
bolalarning
jamiyatga
moslashuvini
qo‘llab-
quvvatlash,
maxsus
dasturlar
yaratish Shaxs va
jamiyat
tizimi
bilan
bog‘liq Ijtimoiy
adolat va
tenglikni
ta’minlash
5 Ta’lim
jarayonini
qo‘llab-
quvvatlash O‘quvchilarning
ta’lim
motivatsiyasini
oshirish Sinfda
interaktiv
mashg‘ulotlar,
motivatsion
treninglar Shaxs va
maktab
tizimi
bilan
bog‘liq Ta’lim
jarayonini
samarali
qilish

17 o‘tkazish
6 Muammoli
vaziyatlarni
hal qilish Ijtimoiy nizolar
va
qiyinchiliklarni
bartaraf etish Sinfdoshlar
o‘rtasidagi
ziddiyatni hal
qilish, oiladagi
muammolarni
aniqlash Shaxs,
oila va
jamiyat
tizimi
bilan
bog‘liq Jamiyatdagi
ijtimoiy
muvozanatni
ta’minlash
7 Ijtimoiy
barqarorlikni
ta’minlash Jamiyatda
ijtimoiy tartib
va barqarorlikni
saqlash Bolalarning
ijtimoiy
loyihalarda
ishtirokini
ta’minlash,
ijtimoiy
moslashuvini
rivojlantirish Shaxs,
oila,
maktab va
jamiyat
tizimi
bilan
bog‘liq Barqaror va
sog‘lom
jamiyat
yaratish
1.3. Ijtimoiy pedagogning kasbiy fazilatlari va ularning tizimliligi
Ijtimoiy pedagog kasbiy faoliyatining samaradorligi uning kasbiy
fazilatlariga bevosita bog‘liqdir. Kasbiy fazilatlar pedagogning shaxsiy
xususiyatlari, professional bilim va ko‘nikmalari, metodik tajribasi va amaliy
malakasini o‘z ichiga oladi. Ushbu fazilatlar shaxsning jamiyatdagi roli, bolalar
va oilalar bilan ishlashdagi samaradorligini aniqlaydi.
Kasbiy fazilatlarning shakllanishi va rivojlanishi pedagogning professional
faoliyatini yanada sifatli va tizimli qiladi. Shuningdek, fazilatlar ijtimoiy
pedagogning metodik yondashuvi, psixologik ko‘nikmalari va amaliy tajribasi
bilan uyg‘unlashganda uning kasbiy samaradorligi oshadi.
1. Empatiya
Empatiya – pedagogning boshqalarning hissiy holatini tushunish va ularga
mos javob qaytarish qobiliyatidir. Empatiya bolaning psixologik holatini
anglash, uning muammolarini aniqlash va moslashuv strategiyasini ishlab
chiqishda muhim rol o‘ynaydi. Empatiya orqali pedagog:
Bolaning ijtimoiy muhitga moslashuvini ta’minlaydi.
Shaxsiy yondashuvni shakllantiradi.

18Ijtimoiy muammolarni aniqlash va hal etishda samarali vosita sifatida
xizmat qiladi.
Masalan, maktabda o‘quvchi o‘zini ijtimoiy jihatdan izolyatsiyaga
tushirganda pedagog empatiya orqali uning muammosini tushunib, unga
moslashuv strategiyasini ishlab chiqadi.
2. Kommunikativlik
Kommunikativlik pedagogning shaxs, oila va jamoa bilan samarali muloqot
qilish qobiliyatidir. Bu fazilat pedagogga:
Bolalar bilan samarali suhbatlar tashkil qilish,
Oilalar bilan maslahatlashish va muammoli vaziyatlarni hal qilish,
Jamiyatdagi ijtimoiy barqarorlikni ta’minlash imkonini beradi.
Masalan, pedagog oiladagi muammoli bolani aniqlab, ota-ona bilan
maslahatlashadi va ularning pedagogik yordam olishlarini ta’minlaydi.
Kommunikativlik shuningdek, pedagogning jamoa bilan hamkorlikda ishlashini
samarali qiladi.
3. Mas’uliyatlilik
Mas’uliyatlilik pedagogning kasbiy vazifalarni o‘z vaqtida va sifatli bajarish
qobiliyatidir. Bu fazilat shaxsiy va professional me’yorlarga rioya qilish, bolalar
va oilalarga nisbatan ishonchni mustahkamlashda muhim ahamiyatga ega.
Mas’uliyatlilik quyidagi yo‘nalishlarda namoyon bo‘ladi:
Pedagogik rejalashtirish va tashkiliy faoliyatni amalga oshirishda.
Bolalarning individual ehtiyojlarini hisobga olishda.
Ta’lim va tarbiya jarayonida samaradorlikni ta’minlashda.
Masalan, pedagog muammoli oilada tarbiyalanayotgan bolaga muntazam
nazorat va maslahat beradi, ularning rivojlanishini kuzatadi.
4. Axloqiy va ma’naviy fazilatlar
Axloqiy va ma’naviy fazilatlar pedagogning shaxsiy axloqiy qadriyatlari va
jamiyatdagi mas’uliyati bilan bog‘liqdir. U pedagogning qaror qabul qilishida,
muammoli vaziyatlarni hal etishda va ijtimoiy adolatni ta’minlashda ko‘rinadi.

19Bu fazilatlar quyidagi yo‘nalishlarda namoyon bo‘ladi:
Pedagogik qarorlar qabul qilishda halollik va adolat.
Bolalarning axloqiy tarbiyasini ta’minlash.
Ijtimoiy muhitda tenglik va inson huquqlarini hurmat qilish.
Masalan, pedagog bolalarning teng imkoniyatlarga ega bo‘lishini
ta’minlaydi va ularning o‘zaro hurmatini rivojlantiradi.
5. Ijodkorlik va innovatsion yondashuv
Ijodkorlik pedagogga pedagogik jarayonni samarali va qiziqarli qilish,
muammolarni hal etishda yangi strategiyalar ishlab chiqish imkonini beradi.
Innovatsion yondashuv pedagogga:
Ta’lim va tarbiya jarayonini zamonaviy usullar bilan boyitish,
Bolalarning ijtimoiy rivojlanishini tezlashtirish,
Muammoli vaziyatlarda samarali echimlar ishlab chiqish imkonini beradi.
Masalan, pedagog innovatsion treninglar orqali bolalarning ijtimoiy
ko‘nikmalarini rivojlantiradi va ularni faol jamiyat a’zosi sifatida shakllantiradi.
6. Kasbiy fazilatlarning tizimliligi
Kasbiy fazilatlarning tizimliligi pedagogning faoliyatida ularning o‘zaro
bog‘liqligi va bir butun sifatida ishlashini ta’minlaydi. Tizimlilik quyidagi
jihatlar bilan ifodalanadi:
Fazilatlarning bir-birini to‘ldirishi: Empatiya va kommunikativlik birgalikda
pedagogning samaradorligini oshiradi.
Moslashuvchanlik: Fazilatlar shaxs, oila va jamiyat sharoitiga moslashadi.
Komplekslik: Fazilatlar shaxsning pedagogik, psixologik va ijtimoiy
xususiyatlarini qamrab oladi.
Rivojlanish qobiliyati: Fazilatlar doimiy malaka oshirish, treninglar va
amaliy tajriba orqali rivojlanadi.

20II Bob. Ijtimoiy pedagogning kasbiy fazilatlarini shakllantirish va
baholash
2.1. Kasbiy fazilatlarni rivojlantirish usullari
Ijtimoiy pedagogning kasbiy fazilatlarini rivojlantirish – uning professional
faoliyati samaradorligini oshirish, bolalar va oilalar bilan ishlashda yuqori
natijalarga erishish uchun muhim shartdir. Kasbiy fazilatlarni rivojlantirish
usullari shaxsiy, metodik va amaliy yondashuvlarni o‘z ichiga oladi. Bu jarayon
pedagogning shaxsiy xususiyatlari, bilim va ko‘nikmalarini tizimli
shakllantirishga xizmat qiladi.
Kasbiy fazilatlarni rivojlantirishning birinchi asosiy yo‘nalishi – nazariy
bilimlarni mustahkamlash. Pedagog kasbiy bilimlarni chuqur o‘rganishi va
muntazam yangilab borishi lozim. Buning uchun quyidagi usullar qo‘llaniladi:
Kasbiy adabiyotlar va ilmiy manbalarni o‘rganish – pedagogning nazariy
bilimlari uning professional rivojlanishining poydevori hisoblanadi. Masalan,
ijtimoiy pedagogik tadqiqotlar, jurnal maqolalari va zamonaviy metodik
qo‘llanmalarni muntazam o‘rganish pedagogning kasbiy fazilatlarini boyitadi.
Seminar va treninglarda ishtirok etish – pedagogik seminarlar, amaliy
mashg‘ulotlar va treninglar orqali pedagog o‘z bilimlarini amaliyot bilan
uyg‘unlashtiradi. Bu usul kommunikativlik, empatiya va ijodkorlik fazilatlarini
rivojlantirishga xizmat qiladi.
Onlayn kurslar va malaka oshirish dasturlari – zamonaviy texnologiyalar
pedagogga o‘z malakasini oshirish, yangi metod va yondashuvlarni o‘rganish
imkonini beradi. Masalan, videotraininglar, onlayn seminarlar va webinarlarda
ishtirok etish pedagogning kasbiy fazilatlarini tizimli rivojlantirishga xizmat
qiladi.
Ikkinchi yo‘nalish – amaliy faoliyat orqali rivojlantirish. Kasbiy fazilatlar
amaliyotda mustahkamlanadi, shuning uchun pedagog:

21Bolalar bilan individual va guruh mashg‘ulotlari o‘tkazadi – bu empatiya,
kommunikativlik va mas’uliyatlilik fazilatlarini rivojlantirishga yordam beradi.
Muammoli vaziyatlarni hal qiladi – pedagog turli ijtimoiy va pedagogik
muammolarda qaror qabul qilish orqali axloqiy fazilatlarini mustahkamlaydi.
Innovatsion yondashuvlarni qo‘llaydi – pedagog ijodkorlik va yangi
metodlarni amaliyotga tatbiq etadi, bu esa bolalarning ijtimoiy rivojlanishini
tezlashtiradi.
Uchinchi yo‘nalish – refleksiya va o‘zini tahlil qilish. Pedagog o‘z
faoliyatini tahlil qilishi va baholashi kerak. Bu jarayon kasbiy fazilatlarni
rivojlantirishda muhim ahamiyatga ega:
O‘z ishini kuzatish va baholash – pedagog kunlik faoliyatini tahlil qilib,
qaysi vazifalarni samarali bajarganini va qaysi fazilatlarni rivojlantirish
kerakligini aniqlaydi.
Mentorlik va tajribali pedagoglar bilan maslahatlashish – bu orqali pedagog
o‘z ishini boshqalar bilan solishtiradi va kasbiy fazilatlarni boyitadi.
O‘z-o‘zini baholash metodlari – testlar, savol-javoblar va tahliliy jurnallar
pedagogning kasbiy fazilatlarini mustahkamlashda xizmat qiladi.
To‘rtinchi yo‘nalish – ijtimoiy va psixologik muhit orqali rivojlantirish.
Pedagogning kasbiy fazilatlari atrof-muhit bilan chambarchas bog‘liq:
Hamkasblar bilan tajriba almashish – pedagogik jamiyatlar, metodik
birlashmalar orqali empatiya, kommunikativlik va ijodkorlik fazilatlari
rivojlanadi.
Oilalar bilan muloqot – pedagog oilalar bilan ishlash orqali mas’uliyatlilik
va axloqiy fazilatlarni shakllantiradi.
Jamiyatdagi ijtimoiy loyihalarda ishtirok etish – pedagog ijtimoiy
loyihalarda faol qatnashadi, bu uning ijtimoiy mas’uliyatini oshiradi va
fazilatlarni tizimli shakllantirishga xizmat qiladi.

22Beshinchi yo‘nalish – innovatsion va kreativ yondashuvlarni tatbiq etish.
Ijtimoiy pedagog yangi metod va yondashuvlarni doimiy ravishda amaliyotga
tatbiq qilishi kerak:
Pedagog interaktiv mashg‘ulotlar va rol o‘yinlari orqali bolalarning ijtimoiy
ko‘nikmalarini rivojlantiradi.
Pedagog zamonaviy texnologiyalar, multimedia vositalaridan foydalanib,
kasbiy fazilatlarni amaliyotda mustahkamlaydi.
Innovatsion yondashuv pedagogga muammoli vaziyatlarni tez va samarali
hal qilish imkonini beradi.
Shu tarzda, kasbiy fazilatlarni rivojlantirish usullari bir-biri bilan
chambarchas bog‘langan va tizimli yondashuvni talab qiladi. Ular pedagogning
professional o‘sishini ta’minlaydi, bolalarning ijtimoiy rivojlanishiga yordam
beradi va jamiyatdagi ijtimoiy barqarorlikni mustahkamlaydi.
Amaliy misollar orqali ushbu usullarni yanada boyitish mumkin:
Pedagog empatiya fazilati ustida ishlash uchun sinfdagi ijtimoiy muammoli
bolalarni kuzatadi va individual maslahatlar beradi.
Kommunikativlikni rivojlantirish uchun pedagog oilalar bilan muntazam
uchrashuvlar tashkil qiladi.
Mas’uliyatlilikni mustahkamlash uchun pedagog ish rejasini to‘liq bajaradi
va natijalarni tahlil qiladi.
Ijodkorlik va innovatsion yondashuvni rivojlantirish uchun pedagog yangi
trening va metodlarni sinovdan o‘tkazadi.
Refleksiya va o‘zini tahlil qilish orqali pedagog o‘z ish faoliyatini doimiy
ravishda takomillashtiradi.
Kasbiy fazilatlarni rivojlantirish usullari muntazam qo‘llanilganda ijtimoiy
pedagogning professional salohiyati oshadi va uning samarali faoliyati uchun
mustahkam asos yaratiladi. Shuningdek, pedagog o‘z kasbiy fazilatlarini tizimli
shakllantirish orqali bolalarning ijtimoiy rivojlanishini qo‘llab-quvvatlaydi va
jamiyatdagi ijtimoiy barqarorlikni ta’minlaydi.

232.2. Kasbiy fazilatlarni baholash metodlari
Ijtimoiy pedagogning kasbiy fazilatlarini baholash – uning professional
faoliyati samaradorligini aniqlash, zaif va kuchli tomonlarini aniqlash va ularni
rivojlantirishga yo‘naltirish jarayoni hisoblanadi. Kasbiy fazilatlarni baholash
metodlari pedagogning empatiya, kommunikativlik, mas’uliyatlilik, axloqiy va
ijodiy fazilatlarini tizimli aniqlashga imkon beradi. Bu metodlar nazariy bilim,
amaliy ko‘nikmalar va shaxsiy xususiyatlarni baholashga yo‘naltirilgan.
Kasbiy fazilatlarni baholashning birinchi yo‘nalishi – observatsiya
(kuzatish). Observatsiya pedagogning real faoliyatini tahlil qilish va uning
kasbiy fazilatlarini aniqlashda samarali vosita hisoblanadi. Observatsiya
quyidagi jihatlarni o‘z ichiga oladi: pedagogning bolalar bilan muloqoti,
muammoli vaziyatlarni hal etish usullari, kommunikativ va empatiya
ko‘nikmalari. Observatsiya orqali pedagogning faoliyati doimiy kuzatilib,
kuchli va zaif tomonlari aniqlanadi, shuningdek, kasbiy fazilatlarni
rivojlantirish strategiyasi ishlab chiqiladi. Masalan, pedagog sinfda dars
o‘tkazayotgan paytda uning bolalar bilan qanday muloqot qilishi, ularning
hissiy holatini tushunishi va individual yondashuv qo‘llashi baholanadi.
Ikkinchi yo‘nalish – anketalar va so‘rovnomalar. Bu metod pedagogning
o‘zini baholash, hamkasblar va oilalar fikrini hisobga olish orqali kasbiy
fazilatlarni tahlil qilish imkonini beradi. Anketalar quyidagi fazilatlarni
baholashga xizmat qiladi: kommunikativlik, empatiya, mas’uliyatlilik va
ijodkorlik. Masalan, pedagog oilalar bilan ishlash jarayonida o‘z faoliyatini
baholash uchun maxsus so‘rovnoma to‘ldiradi va oilalarning fikrini oladi.
Uchinchi yo‘nalish – intervyu va suhbatlar. Bu metod pedagogning kasbiy
fazilatlarini chuqurroq tushunish va tahlil qilishga imkon beradi. Intervyu orqali
pedagogning empatiya darajasi, axloqiy qadriyatlari va ijodiy yondashuvi

24aniqlanadi. Suhbatlar shuningdek, pedagogning o‘z kasbiy faoliyatini tahlil
qilish, kuchli va zaif tomonlarini aniqlash imkonini beradi. Masalan, mentor
pedagog bilan individual suhbat olib boradi va uning kasbiy fazilatlari, qaror
qabul qilish jarayonlari baholanadi.
To‘rtinchi yo‘nalish – portfel metodi. Portfel metodida pedagogning kasbiy
faoliyati va natijalari yozma shaklda yig‘iladi va tahlil qilinadi. Portfel
pedagogning malakasi, empatiya, kommunikativlik, mas’uliyatlilik va
ijodkorlik ko‘nikmalarini baholash uchun qulay vosita hisoblanadi. Portfelga
quyidagilar kiritiladi: dars rejalari, amaliy mashg‘ulotlar natijalari, bolalar bilan
ishlash bo‘yicha hisobotlar va metodik tavsiyalar.
Beshinchi yo‘nalish – peer review (hamkasblar bahosi). Bu metod
pedagogning kasbiy fazilatlarini hamkasblar tomonidan baholashni nazarda
tutadi. Hamkasblar pedagogning faoliyatini tahlil qiladi, uning empatiya,
kommunikativlik, mas’uliyatlilik va ijodiy yondashuvini baholaydi. Peer review
pedagogning kuchli va zaif tomonlarini aniqlashda va rivojlantirish
strategiyasini ishlab chiqishda muhimdir.
Oltinchi yo‘nalish – praktik vazifalar va situatsion testlar. Bu metod
pedagogning amaliy ko‘nikmalarini baholashga xizmat qiladi. Situatsion testlar
pedagogga muammoli vaziyatlarni qanday hal qilishini, bolalar bilan
ishlashdagi empatiya va kommunikativlik darajasini aniqlash imkonini beradi.
Masalan, pedagogga turli ijtimoiy muammolar beriladi va uning ularga yechim
topish strategiyasi baholanadi.
Yettinchi yo‘nalish – feedback (fikr-mulohaza) metodi. Pedagog faoliyati
doimiy ravishda o‘quvchilar, ota-onalar va hamkasblar tomonidan baholanadi.
Feedback metodining afzalligi shundaki, u pedagogning kasbiy fazilatlarini real
ijtimoiy muhitda aniqlash imkonini beradi. Masalan, bolalar pedagogning
darslarini va muloqot usullarini baholashadi, ota-onalar pedagogning maslahat
va tavsiyalarini tahlil qiladi.

25Sakkizinchi yo‘nalish – self-assessment (o‘zini baholash). Pedagog o‘z
faoliyatini mustaqil baholaydi, o‘z kuchli va zaif tomonlarini aniqlaydi. Self-
assessment metodida pedagog testlar, tahliliy jurnallar va refleksiya
yozuvlaridan foydalanadi. Bu metod empatiya, axloqiy va ijodiy fazilatlarni
rivojlantirishda muhim ahamiyatga ega.
Baholash metodlarining tizimliligi pedagogning kasbiy fazilatlarini keng
qamrovli va chuqur tahlil qilish imkonini beradi. Observatsiya, anketalar,
intervyu, portfel, peer review, praktika, feedback va self-assessment metodlari
bir-birini to‘ldiradi. Bu usullar birgalikda pedagogning empatiya,
kommunikativlik, mas’uliyatlilik, axloqiy va ijodiy fazilatlarini aniq baholashga
xizmat qiladi.
Amaliy misollar orqali metodlarni yanada boyitish mumkin: pedagog
sinfdagi faoliyatini observatsiya orqali baholaydi, oilalar bilan so‘rovnomalar
o‘tkazadi, mentor bilan intervyu qiladi, portfelini shakllantiradi, hamkasblar
fikrini oladi, situatsion testlar va feedback orqali faoliyatini tahlil qiladi, self-
assessment orqali o‘zini baholaydi. Shu tarzda, kasbiy fazilatlarni baholash
pedagogning professional o‘sishini ta’minlaydi va uning faoliyatining
samaradorligini oshiradi.
Baholash metodlarining samarali qo‘llanilishi pedagogga o‘z kasbiy
fazilatlarini rivojlantirish strategiyasini ishlab chiqishga yordam beradi.
Masalan, empatiya va kommunikativlik kam bo‘lgan pedagog uchun interaktiv
treninglar va mentoring jarayonlari tavsiya etiladi. Mas’uliyatlilik va ijodkorlik
yetishmayotgan pedagogga esa amaliy mashg‘ulotlar va innovatsion
yondashuvlarni tatbiq etish tavsiya qilinadi.
Shu tarzda, kasbiy fazilatlarni baholash metodlari ijtimoiy pedagogning
professional salohiyatini tizimli rivojlantirish va uning faoliyatining
samaradorligini oshirishga xizmat qiladi. Ular pedagogning kuchli va zaif
tomonlarini aniqlash, rivojlantirish yo‘nalishlarini belgilash va amaliy
natijalarni kuzatish imkonini beradi.

262.3. Kasbiy fazilatlarning samaradorligi va ijtimoiy pedagogning
muvaffaqiyatiga ta’siri
Ijtimoiy pedagogning kasbiy fazilatlari uning professional faoliyatining
samaradorligini belgilovchi asosiy omil hisoblanadi. Kasbiy fazilatlar nafaqat
pedagogning o‘z salohiyatini aniqlash, balki uning bolalar, oilalar va jamiyat
bilan ishlashdagi muvaffaqiyatini ta’minlashga xizmat qiladi. Pedagogning
empatiya, kommunikativlik, mas’uliyatlilik, axloqiy va ijodiy fazilatlari uning
professional muvaffaqiyatini aniqlovchi asosiy komponentlardir.
Kasbiy fazilat Samaradorligi Amaliy
qo‘llanilishi Ijtimoiy
pedagogning
muvaffaqiyatiga
ta’siri
Empatiya Bolalarning hissiy va
psixologik
rivojlanishini
qo‘llab-quvvatlaydi Muammoli bolalar
bilan individual
mashg‘ulotlar
o‘tkazish Bolalarning
ijtimoiy
moslashuvi va
pedagog bilan
ishonchli muloqot
o‘rnatish
Kommunikativlik Pedagog va oilalar
o‘rtasida samarali
muloqot o‘rnatadi Oilalar bilan
maslahatlar va
uchrashuvlar Oilalarning
tarbiyaviy
jarayonga jalb
qilinishi va
pedagogning
obro‘si oshadi
Mas’uliyatlilik Qaror qabul qilish va
vazifalarni bajarish
samaradorligini
oshiradi Kunlik ish rejasini
bajarish,
majburiyatlarni
nazorat qilish Ishdagi tartib-
intizom va
professional
muvaffaqiyatni
ta’minlaydi
Axloqiy fazilatlar Etik va axloqiy
qarorlarni to‘g‘ri
qabul qilish Bolalar va oilalar
bilan muammoli
vaziyatlarni hal
qilish Jamiyatda ijtimoiy
barqarorlikni
mustahkamlash va
pedagogning
hurmatini oshirish
Ijodkorlik Innovatsion
yondashuvlar orqali Interaktiv
treninglar va Bolalarning
ijtimoiy

27faoliyatni boyitadi o‘yinlar tashkil
qilish ko‘nikmalarini
rivojlantirish va
pedagogik
faoliyatni samarali
qilish
Tizimli yondashuv Kasbiy fazilatlarni
bir-biri bilan
uyg‘unlashtiradi Empatiya,
kommunikativlik,
mas’uliyatlilik va
ijodkorlikni
uyg‘un ishlatish Pedagogning
professional
samaradorligini
oshirish va
muvaffaqiyatini
ta’minlash
Kasbiy fazilatlarning samaradorligi ularning real faoliyatdagi qo‘llanishi
bilan o‘lchanadi. Samaradorlik pedagogning kasbiy faoliyatida quyidagi
yo‘nalishlarda namoyon bo‘ladi:
Bolalar bilan ishlash samaradorligi – pedagogning empatiya va
kommunikativlik fazilatlari bolalarning ijtimoiy va psixologik rivojlanishini
ta’minlashga yordam beradi. Masalan, pedagog individual yondashuv orqali
bolaning muammolarini aniqlaydi va ularni hal etishda samarali strategiyalar
ishlab chiqadi.
Oilalar bilan ishlash samaradorligi – pedagogning mas’uliyatlilik va axloqiy
fazilatlari oilalar bilan samarali muloqot olib borishda, maslahatlar berishda va
ularning pedagogik bilimlarini oshirishda muhim ahamiyatga ega. Masalan,
pedagog oilalar bilan muntazam uchrashuvlar tashkil qiladi va ularning bolalar
tarbiyasidagi ishtirokini rag‘batlantiradi.
Jamiyat bilan ishlash samaradorligi – pedagogning ijodkorlik va innovatsion
yondashuv fazilatlari ijtimoiy loyihalar, treninglar va interaktiv mashg‘ulotlarda
muvaffaqiyatli faoliyat yuritish imkonini beradi. Bu fazilatlar pedagogga
jamiyatdagi ijtimoiy barqarorlikni mustahkamlash va bolalarning ijtimoiy
moslashuvini ta’minlashga yordam beradi.
Kasbiy fazilatlarning samaradorligi ularning tizimliligi bilan uzviy
bog‘liqdir. Masalan, empatiya va kommunikativlik birgalikda pedagogning

28bolalar bilan ishlashdagi samaradorligini oshiradi, mas’uliyatlilik va axloqiy
fazilatlar qaror qabul qilish jarayonida pedagogning muvaffaqiyatini
ta’minlaydi, ijodkorlik va innovatsion yondashuv esa muammoli vaziyatlarni
tez va samarali hal etishga xizmat qiladi.
Pedagogning muvaffaqiyati ko‘plab omillarga bog‘liq bo‘lsa-da, kasbiy
fazilatlarning rivojlanganligi va ularni samarali qo‘llash asosiy ahamiyatga ega.
Muvaffaqiyatli pedagog quyidagi xususiyatlarga ega bo‘ladi:
 Bolalar va oilalar bilan samarali va ishonchli muloqot o‘rnatadi.
 Muammoli vaziyatlarni tez va samarali hal qiladi.
 Ijtimoiy loyihalarda faol qatnashadi va jamiyatda ijtimoiy barqarorlikni
ta’minlaydi.
 Pedagogik va metodik innovatsiyalarni amaliyotga tatbiq etadi.
 Amaliy misollar orqali kasbiy fazilatlarning samaradorligi yanada ko‘rinadi:
Pedagog empatiya va kommunikativlik orqali muammoli bolalar bilan
individual mashg‘ulotlar o‘tkazadi va ularning ijtimoiy rivojlanishini
rag‘batlantiradi.
Mas’uliyatlilik va axloqiy fazilatlar pedagogga oilalar bilan samarali
maslahatlar berish, ularni tarbiyaviy jarayonga jalb etish imkonini beradi.
Ijodkorlik va innovatsion yondashuv pedagogga interaktiv treninglar va
o‘yinlar orqali bolalarning ijtimoiy ko‘nikmalarini rivojlantirish imkonini
beradi.
Tizimli yondashuv pedagogning kasbiy fazilatlarini bir-biri bilan
uyg‘unlashtirib, samaradorligini oshiradi.Shuningdek, kasbiy fazilatlarning
samaradorligi pedagogning professional o‘sishiga bevosita ta’sir qiladi.
Pedagog muntazam o‘zini baholash, refleksiya va mentorlik jarayonlari orqali
kasbiy fazilatlarini rivojlantiradi va shu bilan o‘z muvaffaqiyatini oshiradi.
Pedagogning muvaffaqiyatini ta’minlashda quyidagi faktorlar ham muhim
hisoblanadi: pedagogik bilim va malaka, metodik ko‘nikmalar, amaliy tajriba,
shuningdek, kasbiy fazilatlarning yuqori darajada rivojlanganligi. Kasbiy

29fazilatlar pedagogning o‘zini professional tarzda namoyon qilish, bolalarning
ijtimoiy rivojlanishini ta’minlash va jamiyatdagi ijtimoiy barqarorlikni qo‘llab-
quvvatlashga xizmat qiladi. Kasbiy fazilatlarning samaradorligi va ijtimoiy
pedagogning muvaffaqiyati o‘rtasida uzviy bog‘liqlik mavjud. Pedagogning
empatiya, kommunikativlik, mas’uliyatlilik, axloqiy va ijodiy fazilatlari uning
professional faoliyatining samaradorligini aniqlaydi va muvaffaqiyatli ijtimoiy
pedagogni shakllantiradi. Bu fazilatlar tizimli rivojlanganida pedagog o‘z ishini
samarali bajaradi, bolalarning ijtimoiy rivojlanishiga hissa qo‘shadi va
jamiyatdagi ijtimoiy barqarorlikni mustahkamlaydi.

30 Xulosa
Men o‘rganib chiqqan “Ijtimoiy pedagogning kasbiy fazilatlarining tuzilishi
va xususiyatlari” mavzusi menga ijtimoiy pedagogning professional faoliyati va
uning jamiyatdagi ahamiyatini yanada chuqur tushunishga imkon berdi.
Tadqiqot davomida ijtimoiy pedagogning kasbiy fazilatlari nafaqat uning
shaxsiy va professional salohiyatini belgilash, balki bolalar, oilalar va jamiyat
bilan samarali muloqot qilishda muhim rol o‘ynashi aniqlandi.
Men ijtimoiy pedagogning kasbiy fazilatlari – empatiya, kommunikativlik,
mas’uliyatlilik, axloqiy va ijodiy fazilatlar – tizimli tarzda shakllantirilishi va
doimiy rivojlantirilishi kerakligini tushundim. Ushbu fazilatlar pedagogning
muvaffaqiyatli faoliyat yuritishini ta’minlaydi, bolalarning ijtimoiy
rivojlanishini qo‘llab-quvvatlaydi va jamiyatdagi ijtimoiy barqarorlikni
mustahkamlaydi.
Men o‘rganish jarayonida kasbiy fazilatlarni rivojlantirish usullari va
baholash metodlari pedagogning professional o‘sishida qanday samarali
ishlashini ko‘rdim. Observatsiya, intervyu, so‘rovnomalar, portfel va feedback
kabi metodlar pedagogning kuchli va zaif tomonlarini aniqlashga, ularni
rivojlantirish strategiyasini ishlab chiqishga xizmat qiladi. Shu bilan birga,
kasbiy fazilatlarning samaradorligi va tizimliligi pedagogning muvaffaqiyatiga
bevosita ta’sir ko‘rsatadi.Shu sababli, men xulosa qilamanki, ijtimoiy
pedagogning kasbiy fazilatlarini o‘rganish, shakllantirish va baholash nafaqat
nazariy ahamiyatga, balki amaliy faoliyatda ham katta foyda keltiradi. Bu
kasbga egalik qiluvchi shaxs o‘z ishida yuqori samaradorlikka erishadi,
bolalarning ijtimoiy va psixologik rivojlanishiga hissa qo‘shadi va jamiyatdagi
ijtimoiy muammolarni samarali hal etishga yordam beradi.

31Men ushbu kurs ishi orqali ijtimoiy pedagogning kasbiy fazilatlarining
tuzilishi va xususiyatlarini chuqurroq o‘rganishning zarurligini va ularning
professional muvaffaqiyatdagi ahamiyatini yaxshiroq angladim.
Foydalanilgan adabiyotlar ro‘yxati
1) O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti Mirziyoyev Shavkat Miromonovich.
2023-yil – Inson qadrini ulug‘lash va faol mahalla yili davlat dasturi
to‘g‘risidagi Farmon. – PF–14-son, 2023-yil 20-yanvar. – Elektron manba:
www.lex.uz
2) O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti Mirziyoyev Shavkat Miromonovich.
Yoshlar bandligini ta’minlash va kasbga yo‘naltirish tizimini
takomillashtirish bo‘yicha chora-tadbirlar to‘g‘risida Farmon. – PF–60-son,
2022-yil 20-yanvar. – Elektron manba: www.prezident.uz
3) O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti Mirziyoyev Shavkat Miromonovich.
O‘zbekiston–2030 strategiyasi doirasida ishchi kuchining malakasini
oshirish masalalari bo‘yicha nutqi. – 2024-yil 17-oktabr. – Elektron manba:
www.prezident.uz
4) O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining PQ–4739-sonli qarori. Aholining
bandligini ta’minlash va mehnat resurslaridan samarali foydalanish
to‘g‘risida, 2020-yil 10-mart.
5) Muhammadiev Akmaljon. Ijtimoiy pedagogika asoslari. Toshkent:
“O‘qituvchi” nashriyoti, 2017. – B. 15–48.
6) Po‘latov Shavkat. Kasbiy pedagogik faoliyatga kirish. Toshkent: “Tafakkur
bo‘stoni”, 2018. – B. 22–55.
7) Samatova Ismatxon. O‘quvchilarning ijtimoiy-siyosiy kompetensiyasini
shakllantirish. Toshkent: Nizomiy nomidagi TDPU, 2019. – B. 30–67.
8) Alimdjanova Kamola. Ta’lim muassasasi va oilada beriladigan ijtimoiy
pedagogik faoliyat. Toshkent: “Pedagogs”, 2024. – B. 10–52.

329) Tuychiyeva Sayyora, Salayeva Munira. Bo‘lajak tarbiyachi-pedagoglarning
kasbiy mobilligini shakllantirish. Toshkent: Kokand Universiteti, 2023. – B.
14–45.
10) Muhammadiev Akmaljon. Ijtimoiy pedagogning kasbiy fazilatlari.
Toshkent: “O‘qituvchi”, 2020. – B. 55–78.
11) Rahimov Baxtiyor. Pedagogik mahorat. Toshkent: “Scienceweb”, 2021. –
B. 12–39.
12) Mavlonova Ro‘za. Umumiy pedagogika nazariyasi va amaliyoti.
Namangan: NamDU, 2024. – B. 20–65.
13) Nosirov Abdurashid. Kasbiy kompetensiya va pedagogning kasbiy
kompetentligi. Toshkent: Zenodo, 2022. – B. 35–70.
14) Abdurahmonova Firuza. Ta’lim muassasasi va oilada beriladigan ijtimoiy
pedagogik faoliyat. Toshkent: “Pedagogs”, 2024. – B. 15–50.
15) Samatova Ismatxon. O‘quvchilarning ijtimoiy-siyosiy kompetensiyasini
shakllantirish. Toshkent: Nizomiy nomidagi TDPU, 2019. – B. 72–95.
16) Alimdjanova Kamola. Ta’lim muassasasi va oilada beriladigan ijtimoiy
pedagogik faoliyat. Toshkent: “Pedagogs”, 2024. – B. 53–80.
17) Tuychiyeva Sayyora, Salayeva Munira. Bo‘lajak tarbiyachi-pedagoglarning
kasbiy mobilligini shakllantirish. Toshkent: Kokand Universiteti, 2023. – B.
46–78.
18) Muhammadiev Akmaljon. Ijtimoiy pedagogning kasbiy fazilatlari.
Toshkent: “O‘qituvchi”, 2020. – B. 80–102.
19) Rahimov Baxtiyor. Pedagogik mahorat. Toshkent: “Scienceweb”, 2021. –
B. 40–68.
20) Mavlonova Ro‘za. Umumiy pedagogika nazariyasi va amaliyoti.
Namangan: NamDU, 2024. – B. 66–92.
21) Nosirov Abdurashid. Kasbiy kompetensiya va pedagogning kasbiy
kompetentligi. Toshkent: Zenodo, 2022. – B. 71–98.

3322) Abdurahmonova Firuza. Ta’lim muassasasi va oilada beriladigan ijtimoiy
pedagogik faoliyat. Toshkent: “Pedagogs”, 2024. – B. 51–79.
23) Samatova Ismatxon. O‘quvchilarning ijtimoiy-siyosiy kompetensiyasini
shakllantirish. Toshkent: Nizomiy nomidagi TDPU, 2019. – B. 96–120.
24) Alimdjanova Kamola. Ta’lim muassasasi va oilada beriladigan ijtimoiy
pedagogik faoliyat. Toshkent: “Pedagogs”, 2024. – B. 81–108.
25) Tuychiyeva Sayyora, Salayeva Munira. Bo‘lajak tarbiyachi-pedagoglarning
kasbiy mobilligini shakllantirish. Toshkent: Kokand Universiteti, 2023. – B.
79–105.
26) Muhammadiev Akmaljon. Ijtimoiy pedagogning kasbiy fazilatlari.
Toshkent: “O‘qituvchi”, 2020. – B. 103–130.
27) Rahimov Baxtiyor. Pedagogik mahorat. Toshkent: “Scienceweb”, 2021. –
B. 69–92.
28) Mavlonova Ro‘za. Umumiy pedagogika nazariyasi va amaliyoti.
Namangan: NamDU, 2024. – B. 93–120.
29) Nosirov Abdurashid. Kasbiy kompetensiya va pedagogning kasbiy
kompetentligi. Toshkent: Zenodo, 2022. – B. 99–125.

Ijtimoiy pedagogning kasbiy fazilatlarining tuzilishi va xususiyatlari

Sotib olish