Ilmiy-texnikaviy tarjima - Ingliz tili - Kurs ishlari

Dokument ma'lumotlari

Narxi	10000UZS
Hajmi	55.3KB
Xaridlar	0
Yuklab olingan sana	26 Yanvar 2025
Kengaytma	docx
Bo'lim	Kurs ishlari
Fan	Ingliz tili

Sotuvchi

ALLAMBERGANOVA HULKAR

Ro'yxatga olish sanasi 01 Noyabr 2024

4 Sotish

Ilmiy-texnikaviy tarjima

Sotib olish

MUNDARIJA
KIRISH.....................................................................................................................3
I.BOB. Ilmiy-texnikaviy tarjimaning nazariy asoslari
…………………............5
1.1. Ilmiy-texnikaviy tarjima tushunchasi va uning ahamiyati. ................................5
1.2. Ilmiy-texnikaviy tarjimada terminologiyaning o‘rni ..........................................9
II.BOB. Ilmiy-texnikaviy tarjimada duch kelinadigan
qiyinchiliklar………... 14
2.1. Texnik tilning
noaniqliklari. ..............................................................................14
2.2. Ilmiy-texnikaviy tarjima usullari va
strategiyalari. ...........................................19
XULOSA................................................................................................................21
FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR..............................................................22

KIRISH
Hozirgi zamon ilm-fan va texnologiya rivojlanishining yuksak bosqichiga
ko‘tarilgan bir davrda ilmiy-texnikaviy tarjimaning ahamiyati ortib bormoqda.
Globalizatsiya jarayonlari, xalqaro hamkorlikning kengayishi va ilmiy-texnik
ma’lumotlarning tezkor almashinuvi dunyoning turli davlatlari o‘rtasida uzviy
aloqalarni ta’minlash zaruratini yuzaga keltiradi. Ushbu jarayonlarda ilmiy-
texnikaviy tarjima asosiy vositalardan biri bo‘lib, nafaqat fan va texnologiyaning
rivojlanishiga, balki yangi bilimlar va texnologiyalarni amaliyotga tatbiq qilishga
xizmat qiladi.
Ilmiy-texnikaviy tarjima oddiy badiiy tarjimadan farqli ravishda o‘ziga xos
xususiyatlarga ega bo‘lib, bu tarjimonning chuqur bilimga ega bo‘lishini talab
qiladi. Chunki ilmiy va texnik matnlar maxsus terminlar, mantiqiy izchillik va
qat’iy aniqlikka asoslangan. Shuning uchun bunday matnlarni tarjima qilishda
nafaqat lingvistik bilimlar, balki mazkur sohaning texnik va ilmiy bilimlariga ega
bo‘lish ham muhimdir.
Kurs ishining dolzarbligi zamonaviy davrda ilm-fan va texnika rivojlanishi
bilan uzviy bog‘liqdir. Hozirgi kunda yangi ixtirolar, texnik qurilmalar va ilmiy
kashfiyotlar tezkorlik bilan dunyo bo‘ylab tarqalmoqda va ularning samarali
o‘zlashtirilishi ko‘p jihatdan aniq tarjimaga bog‘liqdir. Xususan, xalqaro
kompaniyalarning texnik hujjatlari, ilmiy maqolalar va texnologiyalarni taqdim
etuvchi qo‘llanmalar sifatli tarjima qilinishini talab qiladi.
Mazkur ishning maqsadi – ilmiy-texnikaviy tarjima jarayonini o‘rganish,
uning nazariy va amaliy jihatlarini tahlil qilish va tarjimonlar duch keladigan
asosiy muammolarni aniqlashdir. Ushbu maqsadga erishish uchun quyidagi
vazifalar belgilangan:
1. Ilmiy-texnikaviy tarjimaning nazariy asoslarini o‘rganish;
2. Texnik matnlar tarjimasida qo‘llaniladigan asosiy usullarni tahlil qilish;
3. Terminologik muammolarni aniqlash va ularning yechimlarini taklif qilish;
2

4. Ilmiy-texnik matnlarni tarjima qilish jarayonida uchraydigan lingvistik va
madaniy qiyinchiliklarni tahlil qilish.
Tadqiqotning predmeti ilmiy-texnik matnlarni tarjima qilish jarayoni bo‘lsa,
ob’ekti texnik matnlardagi til vositalarining tarjimada qo‘llanilishidir. Kurs ishi
davomida zamonaviy tarjimashunoslik nazariyalari, lingvistik metodlar,
shuningdek, ilmiy-texnikaviy matnlarni tahlil qilish usullari qo‘llaniladi. Ushbu
yondashuv orqali ilmiy-texnikaviy tarjimaning nazariy asoslari va amaliy
qirralarini yanada chuqurroq o‘rganish maqsad qilingan. Mazkur ishning natijalari
ilmiy-texnik matnlarni tarjima qilish bo‘yicha amaliy ko‘rsatmalar ishlab
chiqishga, shuningdek, ushbu yo‘nalishda ishlaydigan tarjimonlarga nazariy va
metodik yordam berishga xizmat qiladi.
3

I.BOB. Ilmiy-texnikaviy tarjimaning nazariy asoslari
1.1. Ilmiy-texnikaviy tarjima tushunchasi va uning ahamiyati .
Texnik tarjima maxsus til matnlarini, ya'ni Maxsus Maqsadlar Tili (LSP)
yordamida yozilgan matnlarni tarjima qilishni o'z ichiga oladi. Shunday qilib,
texnik tarjima (va "texnik terminologiya" ham) nafaqat muhandislik yoki tibbiyot
matnlarini tarjima qilishni, balki iqtisodiyot, psixologiya va huquq kabi fanlarni
ham o'z ichiga oladi. Ushbu matnlar manba va maqsad tillarini mukammal bilishni
talab qiladi, shuningdek, matnda muhokama qilinayotgan soha bo'yicha kamida
bilimdon oddiy odam (yoki hatto malakali ishchi) tushunchasini, shuningdek,
texnik sohalarning ilg'or chekkasida mutaxassis kabi yozish uchun zarur bo'lgan
tadqiqot ko'nikmalarini talab qiladi. Texnik tarjimonlar odatda maxsus tadqiqot
ko'nikmalarini va tanlangan texnik sohalarda qo'shimcha bilimlarni rivojlantirgan
o'qitilgan lingvistlar yoki yuqori darajadagi lingvistik bilimga ega bo'lgan
muhandislar, olimlar va boshqa soha mutaxassislari bo'ladi, bu bilimlarni o'z
mutaxassislik sohalaridagi matnlarni tarjima qilishda qo'llaydilar. Yuqori sifatli
texnik tarjima tayyorlash uchun talab qilinadigan turli bilimlar tufayli lingvistlar va
soha mutaxassislari o'rtasida hamkorlik odatiy holdir.
Avvalambor, texnik tarjima nimani anglatishini va boshqa turdagi
tarjimadan qanday farq qilishini aniqlash muhimdir. Burton Raffel tarjimani manba
matniga ko'ra uchta asosiy kategoriyaga bo'lishni tavsiya etadi: badiiy bo'lmagan
proza (texnik materialni o'z ichiga oladi), badiiy proza va she'riyat. Raffelga ko'ra,
uchala kategoriya tarjimonlarning maqsadli tilida "tushunarli hujjat" yaratishini, asl
hujjatning kontekstini etkazishini va manba va maqsad tillarining sintaktik va
leksik xususiyatlari bilan ishlashini talab qiladi. Asl hujjatning kontekstini bilish va
etkazish juda muhimdir. Masalan, fransuz tilidagi ballon so'zini ingliz tiliga
"balloon", "football" yoki hatto texnik ko'rinishdagi "flask" sifatida tarjima qilish,
agar bu kontekstdagi ma'nosi saqlash sfearasi (masalan, presslangan tabiiy gaz
uchun) bo'lsa, to'g'ri emas. Raffelning uchala kategoriyasi ham faqat tarjima
4

qilingan versiyasini o'qish uchun mo'ljallangan tomoshabinlarga mo'ljallangan
tarjimani anglatadi, asl hujjatni o'qishga muhtoj bo'lmagan.
Literal tarjimaga qarshi . O'zligini saqlovchi har qanday tarjima, hatto
texnik hujjatni tarjima qilganda ham, kalit so'zlar bo'yicha literal bo'lishi mumkin
emas. Bu haqida tushunchani misol bilan ko'rsatib beramiz. Mashhur nemis punida
"Der Mensch ist, was er i β t" (Inson - u nimani yesa, shudir) ifodasi mavjud. Ushbu
jumla badiiy bo'lmagan texnik proza sifatida yozilgan deb faraz qilsak, to'g'ri
tarjima "Man is what he eats" bo'ladi. Zamonaviy foydalanish esa, "A human being
is what he or she eats" yoki "Human beings are what they eat" kabi ko'proq
inklyuziv variantlarni afzal ko'radi. Biroq, ushbu uchala tarjima ham literal emas.
Birinchisida, germanning der (inglizchada "the") so'zini "man"dan olib tashlash
kerak, aks holda inglizcha ifoda, hatto eski usul bilan ham, ikkita jinsga taalluqli
bo'lmaydi. Ikkinchi tarjimada, ma'lum erkak der belgisiz no-jinsiy "a"ga
aylantirildi va "yoki u" ifodasi qo'shildi. Uchinchisida, jumla ko'pligiga o'tkazildi
va der yana olib tashlandi.
Badiiy va texnik tarjima farqi . Agar nemis jumlasi badiiy asar ichida
bo'lsa, tarjimon uning maqoliy tonini yoki hazilini esga olib, badiiy tarjima
qilingan ma'nodan (literal ma'nosidan) ko'ra, o'z maqolini yoki hazilini ingliz tilida
qayta yaratishga harakat qilishi mumkin. Masalan, nemis puniga proverbial tarjima
sifatida "You are what you eat" yoki "We are what we eat" variantlari mumkin.
Aytaylik, dimlangan yolg'on ma'nosi o'tkazilsa, hazil tarjimasi "GIGO-bytes aren't
good for computers and other living things" bo'lishi mumkin. 1
Texnik prozaning tarjimasi esa, no-literal bo'lsa-da, asl matnning ma'nosini
umuman bevosita etkazishga harakat qilishi kerak. Maqsadli noaniqliklar,
grammatik bo'limlar va o'zini eslatuvchi lahnatlar esa badiiy tarjimaning qismidir.
Texnik tarjima, texnik bilimga ega bo‘lgan professional tarjimonlar va
mualliflarni talab qiladi, shuningdek, neural mashina tarjimasi (NMT), tarjima
xotirasi va avtomatlashtirilgan sifatni ta'minlash kabi tarjima texnologiyalaridan
1
Editors' Preface: Technical Translation and the American Translator Sue Ellen And Leland Wright
5

foydalanishni osonlashtiradi. Ushbu vositalar murakkab tarjima loyihalarini
samarali va tejamkor tarzda amalga oshirish uchun rivojlanib bormoqda.
Texnik Hujjatlarni Tarjima Qilishning Asosiy Yondoshuvlari
Inson Tarjimas і : Texnik bilimga ega bo‘lgan professional tarjimonlar tomonidan
hujjatlarni qo‘l bilan tarjima qilish. Afzalliklari : Yuqori aniq, noaniqliklarni hal
qilish va madaniy nuanslarni hisobga olish. Kamchiliklari : Sezilarli darajada
sekin, qimmatroq va tarjimonlar mavjud bo‘lmasa, kechikishlarga olib kelishi
mumkin.
Mashina Tarjimasi (MT) . Inson aralashuvisiz matnlarni bir tilni boshqasiga
avtomatik tarzda tarjima qilish. Afzalliklari : Tez va tejamkor, tuzilgan hujjatlar va
aniq terminologiyalar uchun mo‘ljallangan. Kamchiliklari : Inson tarjimasining
kontekstni talqin qilish va madaniy nuanslar kabi qobiliyatlari yetishmaydi.
Mashina Tarjimasi Post-Tahrir (MTPE) : Mashina tarjimasini inson tahriri bilan
birlashtirib aniqlik va tushunarli maqsadga erishish usuli. Afzalliklari : Tezlik va
tejamkorlikni ta'minlab, sifat standartlariga muvofiq kelishi. Har safar tilni
o‘rgatish uchun ko‘proq ma'lumot uzatilganda, hisobga olingan natijalar
yaxshilanadi.
Texnik Tarjimaning Turli Turlari
 Patentlar : Huquqiy tartib-qoidalarga muvofiq ravishda xorijiy bozorlarda
kompaniyaning ixtirolarini himoya qilish uchun aniqlik kiritilishi zarur.
 Sog'liq va xavfsizlik hujjatlari : Har xil mamlakatlardagi sog'liq va
xavfsizlik tartib-qoidalariga tegishli texnik hujjatlarni tarjima qilish.
 Foydalanuvchi qo‘llanmalarі : Mahsulotlardan to‘g‘ri foydalanish uchun
zarur bo‘lgan ko‘rsatmalar.
 Bilim bazalari : Tashkilotning yordam maqolalari, veb-saytlari, bloglar,
savol-javoblar va boshqa kontentlarni bir nechta tillarda taqdim etish.
 Dastur segmentlari : Dasturiy ta'minot, veb va mobil ilovalarda
foydalanuvchi interfeysi elementlari (tugmalar, menyular, yorliqlar) kabi
texnik matnlarni tarjima qilish.
6

 Mahsulot ta'riflari : Mahsulot ta'riflarini turli tillarga tarjima qilish orqali
kompaniyalarni yangi bozorga kiritish.
Texnik tarjimaning asosiy muammolari. Har qanday tarjima loyihasida sifat
va aniq bo'lishi har doim ustuvor, lekin texnik tarjimaga kelsak, bu yanada
muhimroq hisoblansa. Chunki kichik noaniqliklar jiddiy oqibatlarga olib kelishi
mumkin: jarimalar, sud ishlarini, ommaviy sharmanda yoki hatto patent rad etilishi
— bu esa kompaniyaning shu bozorni tark etishga majbur bo‘lishi mumkin.
Boshqacha qilib aytganda, texnik tarjima bilan muvofiqlik va korporativ
mas'uliyat tarjima sifatiga bog‘liqdir. Har bir texnik tarjima sohasi o‘ziga xos
talablar va ixtisoslashgan terminologiyalarni, yuqori malakali va tajribali
tarjimonlar jamoasini talab qiladi.
Intellektual mulk huquqlari (IPR) bilan bog'liq holatlarda — patentlar,
mualliflik huquqlari, tovar belgilar, savdo sirlarini, litsenziyalash va nohaq raqobat
kabi — tarjimonlar juda nozik va yuqori tartibga solinadigan tilni bilishlari
zarurligidan tashqari, texnologiya, biznes, iqtisod va qonun sohalarini ham
bilishlari kerak. 2
2
https://phrase.com/blog/posts/technical-translation-definition-importance-and-challenges/
7

1.2. Ilmiy-texnikaviy tarjimada terminologiyaning o‘rni
Texnik tarjima ko‘plab ixtisoslashgan matnlarni tarjima qilishni o‘z ichiga
oladi va bu uchun yuqori darajada mavzu bilimiga va tegishli terminologiya hamda
yozish an'analari ustida mukammallikka erishish talab etiladi. Tarjima umuman
olganda, nazariya va amaliyotdan ta'sirlangan san'at va fan muvozanatidir.
Lingvistik xususiyatlar va tarjimaning estetik xususiyatlarini bilish texnik tarjima
sohasiga bevosita ta'sir qiladi. Texnik tarjima — bu texnik yozuvchilar (egasi
qo‘llanmalari, foydalanuvchi qo‘llanmalari va boshqalar) tomonidan ishlab
chiqarilgan hujjatlarni tarjima qilishni o‘z ichiga oladigan ixtisoslashgan
tarjimaning bir turi, yoki aniqroq aytganda, texnologik mavzular yoki ilmiy va
texnologik ma'lumotlarning amaliy qo‘llanilishi bilan bog‘liq matnlarni tarjima
qilishdir. Ixtisoslashgan terminologiyaning mavjudligi texnik matnlarning
xususiyati bo‘lsa-da, faqatgina ixtisoslashgan terminologiya matnni "texnik"
sifatida tasniflash uchun yetarli emas, chunki ko‘plab ixtisoslar va mavzular
"texnik" bo‘lmagan terminologiyaga ega bo‘lishi mumkin. Texnik tarjima ko‘plab
ixtisoslashgan matnlarni tarjima qilishni o‘z ichiga oladi va bu uchun yuqori
darajada mavzu bilimiga va tegishli terminologiya hamda yozish an'analari ustida
mukammallikka erishish talab etiladi.
Texnik tarjimada, masalan, patentlarda, muvofiq terminologiyaning ahamiyati
va texnik yozuvlarning juda formulaik va takroriy tabiati, tarjima xotiralari va
terminologiya ma'lumotlar bazalaridan foydalanib kompyuter yordamida tarjima
qilishni ayniqsa maqbul qiladi. Jody Byrne o‘zining "Texnik Tarjima" kitobida
texnik tarjimaning texnik kommunikatsiya bilan yaqin aloqasi borligini va bu
sohalarda, masalan, foydalanish mumkinligi va kognitiv psixologiya bo‘yicha
tadqiqotlardan foyda olish mumkinligini ta'kidlaydi.
Texnik jargonlarni kengroq auditoriya uchun tushunarli qilishdan tashqari,
texnik tarjima bir tildan boshqasiga texnologik matnlarni tarjima qilishning
lingvistik xususiyatlarini ham o‘z ichiga oladi. Texnik tarjima sohasida 1960-
yillardan beri tan olinadi, o‘rganiladi va rivojlanadi. Tarjima tadqiqotlari sohasidan
8

kelib chiqib, texnik tarjima sohasida an'anaviy ravishda matn tarjima qilinadigan
manba tiliga katta ahamiyat berilgan. Biroq, vaqt o‘tishi bilan bu an'anaviy
yondashuvdan tarjimaning maqsadi va mo‘ljallangan auditoriyaga e'tibor
qaratishga o‘tish kuzatilmoqda. Bu ehtimol, texnik hujjatdagi elementlarning faqat
5–10% i terminologiya bo‘lgani uchun, qolgan 90–95% matn esa, asosan, manba
tilining tabiiy uslubida bo‘lishi mumkin. Texnik tarjima professional tarjimaning
turli turlarining faqat bitta kichik toifasi bo‘lsa-da, bu sohadagi chiqimlar bo‘yicha
eng katta kichik toifadir. Hozirda, barcha professional tarjima ishlarining 90% dan
ortig‘i texnik tarjimonlar tomonidan amalga oshiriladi, bu esa sohaning
ahamiyatini va muhimligini ta'kidlaydi.
Texnik tarjimonning roli nafaqat ma'lumotni uzatish, balki ma'no orqali
jarayonli nutq va bilimlarni yaratishdir, ayniqsa, ko‘pincha texnik tarjimon texnik
yozuvchi rolini ham o‘z zimmasiga olishi mumkin. Tadqiqotlar texnik
kommunikatorlar aslida eski ma'lumotlarni qayta o‘rganishdan ko‘ra yangi ma'no
yaratishini ko‘rsatdi. Bu, texnik tarjimonlarning bir tilda yoki bir nechta tillarda
texnik tarjima qilishda ma'no yaratishda muhim rol o‘ynashini ta'kidlaydi.
Texnik kommunikatsiya sohasidagi mutaxassislar singari, texnik tarjimon
ham keng qamrovli va ko‘p qirrali ta'limga ega bo‘lishi kerak. Haqiqiy tarjima
jarayoni uchun nazariy va lingvistik yo‘nalishlarni tushunish bilan bir qatorda,
kognitiv psixologiya, foydalanish muhandisligi va texnik kommunikatsiya kabi
boshqa fanlarni tushunish muvaffaqiyatli texnik tarjimon uchun zarurdir. Bundan
tashqari, ko‘plab texnik tarjimonlar tibbiyot yoki huquqiy texnik tarjima kabi
ixtisoslashgan sohalarda ishlaydi, bu esa interdisiplinar bilimlarning ahamiyatini
ta'kidlaydi. Nihoyat, texnik tarjimonlar professional tarjima sohasini o‘rganish
orqali tanishishlari kerak.
Texnik tarjima texnologik ko‘nikmalarni mustahkam bilim bazasini talab
qiladi, ayniqsa tarjimon kompyuter yordamida tarjima (CAT) yoki mashina
tarjimasi (MT) dan foydalanishni tanlagan bo‘lsa. Ba'zi texnik tarjimonlar barcha
tarjimani CAT yoki MTdan foydalanmasdan bajarishlari mumkin, bu ko‘pincha
9

hujjatlarda ko‘proq ijodkorlik talab qilinadigan hollarda sodir bo‘ladi. Mexanika
yoki muhandislik bilan bog‘liq bo‘lgan va tez-tez tarjima qilinadigan iboralar va
tushunchalarni o‘z ichiga olgan hujjatlar ko‘pincha CAT yoki MT yordamida
tarjima qilinadi.
Tarjimonlar hujjatni o‘qib, nima tarjima qilayotganini tushunishlari va matn
kontekstini aniqlashlari mumkin. Texnik tarjimada, ro‘yxat va ohang matnning
turiga va kontekstga qarab aniqlanadi, garchi odatda texnik matnlarning ohangi
neytral bo‘lsa ham. Ro‘yxat juda rasmiy va ilmiy bo‘lishi yoki keng jamoatchilik
tomonidan oson tushuniladigan darajada bo‘lishi mumkin. Tarjimon matnni tarjima
qilishda yordam sifatida resurs materiallarini topish uchun hujjatlash texnikalarini
ham qo‘llashi kerak.
Tarjimonning tajribasi va matnning tabiati asosida, tarjimon matndagi
qiyinchilik darajasi va turini baholashi kerak, masalan, matnni o‘z vaqtida to‘g‘ri
tarjima qila olishlari yoki tushunmaydigan aniq tarjima muammolari borligini
aniqlash. Ko‘pincha tarjimonlar o‘z mutaxassislik sohasiga ega bo‘lishi va ba'zi
terminologiya va matnlarga juda tanish bo‘lishi mumkin. Biroq, agar tarjimon
barcha mavzu bilimlarini o‘rganolmasa, o‘xshash tabiati bo‘lgan boshqa fanlardan
bilimlarni o‘tkazish yoki tadqiqot o‘tkazish mumkin.
Tadqiqotlar tarjimonlarga “asosiy tamoyillar va texnologiyalarni yaxshi va
mustahkam tushunish” imkonini beradi. Tarjimon nafaqat terminologiyani tarjima
qilishi, balki muallif hujjatni aslida qanday uslubda yozganini ham tarjima qilishi
kerak, buni maqsadli tilga bir xil ta'sir ko‘rsatish uchun .
Oldingi mavzu bilimlari bilan birga, tadqiqot tarjimonning matnning
asoslarini tushunishiga yordam beradi. Texnik tarjimonlar foydalanishi mumkin
bo‘lgan ba'zi vositalar qatoriga lug‘atlar, ensiklopediya va texnik lug‘atlar kiradi,
ularning ko‘pchiligi yaqinda nashr etilgan, chunki texnologiya tez rivojlanadi.
Tarjimon har doim tarjima qilinayotgan sohada yangi texnologiyalar bilan
yangilanib turishi kerak, konferensiyalarda yoki kurslarda qatnashishi yoki
10

jurnallarga obuna bo‘lishi orqali, shunda eng so‘nggi terminologiyadan
foydalanishi mumkin.
Agar tarjimon o‘z-o‘zidan hal eta olmaydigan terminologiya yoki til
muammolari bo‘lsa, tarjimon tadqiqot o‘tkazishi yoki ma'lum bir soha
mutaxassislaridan qo‘shimcha tushuntirish va izohlar so‘rashi mumkin. Bu
muhandislar, menejerlar va boshqa texnologik va sanoat sohalaridagi barcha
turdagi ishchilar bilan ishlashni o‘z ichiga oladi. Tarjimon tarjima jarayonida
maslahatlashishi mumkin bo‘lgan ikki turdagi mutaxassislar — manba tilida
matnni yozgan muallif va maqsadli til mutaxassisi . Muallif kontekstni va nima
aytmoqchi ekanligini tushuntirishi mumkin, maqsadli til mutaxassisi esa
terminologiyani yoki muallifning maqsadini tushuntirishi mumkin. Tarjima — bu
tarjimon va mutaxassislar o‘rtasida qat'iy hamkorlikdan ko‘ra jamoaviy ishdir.
Biroq, agar mutaxassislar taqdim etgan ma'lumotlar muammolarni hal qilmasa,
masalan, tarjima qilish qiyin bo‘lgan terminlar yoki tarjima qilishning iloji
bo‘lmagan terminlar bo‘lsa, ma'nolarni maqsadli tilda misollar orqali tushuntirish
mumkin .
Tarjimonlar vaqt cheklovlari va tarjimadagi tajribalariga qarab, bosqichlar
o‘rtasida bir-biriga qaytishlari mumkin. Masalan, ular tarjima qilayotgan paytda
tahrir qilishlari mumkin. Tarjimon matn turiga qanchalik tanish bo‘lishiga qarab,
o‘z manba materiallari va tadqiqotlarini ko‘rib chiqishi mumkin. Agar mijozlar
uchun eng yaqin mosliklarni topishlari kerak bo‘lsa, tarjima xotiralari yoki
mashina tarjimasi dasturlaridan foydalanishlari mumkin. Tarjima jarayoni
shuningdek, ma'lum hududlarda o‘rnatilgan qonunlar va etik kodekslarga,
shuningdek, matn natijasiga ta'sir qilishi mumkin bo‘lgan senzura qoidalariga
bog‘liq.
Tahrir tarjimonning tajribasi yoki matnning tabiati bilan bog‘liq bo‘lishi
mumkin. Tarjima agentliklarida, tahrirchilar tahrir qilish uchun yollanishi mumkin,
ammo frilanser o‘z ishini o‘zi tahrir qilishi kerak. Farmatsevtika matni holatida,
qonunlarga qarab, tahrir talab qilinishi mumkin, chunki manba matndagi
11

ma'lumotlar noto‘g‘ri tarjima qilinganda potentsial zarar keltirishi mumkin.
Tarjima agentliklari tomonidan amal qilinishi kerak bo‘lgan muayyan uslub
qo‘llanmalari ham bo‘lishi mumkin.
Texnik yozuv va texnik tarjima bir-biriga o‘xshash bo‘lishiga qaramay, ular
farqlanadi, chunki tarjimonlar texnik yozuvchilar tomonidan ishlab chiqarilgan
narsalarni tarjima qiladilar. Texnik yozuvning maqsadi biror narsani qanday
qilishni tushuntirishdir. Texnik tarjima shunga o‘xshash, ammo bu biror narsani
qanday qilishini tushuntirgan boshqa bir kishining tushuntirishini etkazishga
harakat qiladi. “Texnik tarjimon, texnik yozuvchi kabi, aniq va tushunish oson
bo‘lgan hujjat ishlab chiqarishni xohlaydi”. Tarjimonlar shuningdek, nazorat
qilinadigan tilni va uning maqsadli til madaniyatida qo‘llanilishini hisobga
olishlari mumkin.
Texnologiya foydalanishni oshirish va tezroq aloqa qilish imkonini beradigan
davrda, texnik tarjimonlar madaniyatning odamlar bilan texnologiya o‘rtasidagi
o‘zaro aloqalarini, texnologiyaga bo‘lgan munosabatlarini va foydalanishini
tushunishlari kerak va bu madaniy jihatdan bog‘liq tushunchalar qanday qilib
etkazilgan xabarlarni ta'sir qilishi mumkin.
Texnologiya foydalanishining madaniyatlar o‘rtasidagi farqlanishini
ko‘rsatish maqsadida bir tadqiqotchi turli etnik guruhlar uchun hujjatlarni
tayyorlashni butunlay o‘rganishga qaratilgan taqdimot tayyorladi. Bu taqdimot
madaniyatlar o‘rtasida muloqotda e'tibor berilishi kerak bo‘lgan boshqa lingvistik
bo‘lmagan mavzularni ta'kidladi. Masalan, taqdimotchining e'tibor berishi kerak
bo‘lgan jihatlar qatorida o‘lchov tizimlari, grafik va simbol turlari va media
taqdimot vositalarining turli xil turlari ko‘rsatildi. Muallif shuningdek, ingliz tillari
o‘rtasida muloqotga ta'sir qiladigan muhim farqlarni ham ta'kidladi, bular
qog‘ozlar dizayni, imlo, ma'no va hazil ishlatish kabi jihatlar . Bu muhim va
amaliy ma'lumotlar texnik tarjima bilan shug‘ullanadigan mutaxassislar uchun
foydali bo‘lishi mumkin. 3
3
The importance of consistent terminology in technical translation Axunbabayeva N., Yunusova N
12

II.BOB. Ilmiy-texnikaviy tarjimada duch kelinadigan qiyinchiliklar
2.1. Texnik tilning noaniqliklari.
Zamonaviy tarjimaning shoshilinch muammolari orasida ilmiy va texnik
matnlarni tarjima qilish kabi sohaning rivojlanishi muhim o‘rin egallaydi . Ilmiy va
texnik jarayonning tezlashishi bilan bu turdagi tarjimaga bo‘lgan talab ortib
bormoqda. Chet tilidagi matnni tarjima qilish har doim tarjimonning oldida
ko‘plab qiyinchiliklar bilan bog‘liq. Tarjima qilishda chet tilining barcha
nozikliklarini hisobga olish zarur. Tarjimonning vazifasi maqolaning uslubini his
qilish, o‘zgartirmasdan tarjima qilingan materialning barcha nozikliklarini
etkazishdir. Eng murakkab tarjima turlaridan biri ilmiy va texnik tarjimadir, chunki
boshqa tilga materialni to‘g‘ri talqin qilish uchun nafaqat lingvistik, balki texnik
bilim ham talab etiladi. Texnik tarjima — bu texnik mavzular matnlarini, xususan,
turli mutaxassislik hujjatlarini, har xil ma'lumotnoma adabiyotlarini, lug‘atlarni,
mahsulot moslik sertifikatlarini, foydalanish ko‘rsatmalarini, muhandislik rejalari,
ilmiy va texnik maqolalar, biznes shartnomalari va boshqa tijorat texnik takliflarni
tarjima qilishdir.
San'at matnlarini tarjima qilishdagi asosiy qiyinchiliklar muallifning
niyatlarini talqin qilish, uning adabiy uslubini, psixologik va hissiy elementlarni
saqlab qolish zaruriyatidir. Biroq, ilmiy va texnik matn tarjimonining vazifasi
oddiyroq: muallifning fikrini aniq etkazish, uning uslubining xususiyatlarini saqlab
qolishdir. Yuqorida aytib o‘tilganidek, ilmiy va texnik matnni to‘g‘ri tushunish
uchun ushbu mavzu va unga aloqador terminologiyani bilish juda muhimdir.
Texnik matn erkin qayta aytish bo‘lishi mumkin emas, hatto tarjima
qilingan hujjatning ma'nosi saqlansa ham. Bunday matn hissiy bayonotlar va
subyektiv baholashlarni o‘z ichiga olmasligi kerak. Ilmiy va texnik matnlarni
tarjima qilishning asosiy xususiyatlari tarjimon tomonidan ma'lum bir texnik soha
bilan bog‘liq barcha atamalarni bilishni talab qiladi. Ilmiy va texnik matn bilan
ishlaydigan mutaxassis nafaqat tarjima qilingan so‘zlarning ma'nosini tushunishi,
14

balki ularning qo‘llanilishidagi barcha nozikliklarni ham hisobga olishi kerak.
Ilmiy va texnik matn bilan ishlaydigan tarjimon nafaqat lingvistika, balki texnik
fanlar bilan ham shug‘ullanishi kerak. Ilmiy va texnik adabiyotlarni tarjima
qilishda doimo asl hujjat uslubini saqlab qolish zarur. Odatda, ilmiy va texnik
xarakterdagi barcha hujjatlar asosiy xususiyatlarga ega. Ular orasida bayonotning
aniq va qisqa xarakteri, texnik terminologiyaning qat'iy bayonoti, ma'lumotlarning
aniq mantiqiy ketma-ketligi va faktlarni talqin qilishda aniq bo‘lishi kabilarni
ta'kidlash kerak. Ilmiy va texnik matnlarni tarjima qilishda turli epitetlar istisno
qilinadi, texnik tarjima bir tildan boshqasiga aniq va mantiqiy jihatdan mos bo‘lishi
kerak. Matnning mohiyatini etkazish juda muhim, lekin kichik noaniqliklardan
qochish ham zarur. Masalan, texnik uskunaning ishlashi bo‘yicha ko‘rsatmalarning
tarjimasidagi kichik xato muvaffaqiyatli ishga tushirishni to‘xtatishi yoki ushbu
uskunaning noto‘g‘ri foydalanishiga olib kelishi mumkin. Texnik tarjimani ingliz
tiliga o‘tkazayotgan tarjimon o‘zbek yoki rus tilida va ingliz tilida erkin
gaplashishi, shuningdek, ushbu yoki boshqa faoliyat sohasiga xos texnik
terminologiyani yaxshi bilishi, ma'lumot manbalari bilan ishlay olish qobiliyatiga
ega bo‘lishi kerak. Texnik matnlarni tarjima qilishda texnik terminologiya va
rivojlangan lingvistik qobiliyatga ega bo‘lgan tarjimonlar yetishmasligi bilan
bog‘liq muammolar tez-tez yuzaga keladi. Shuning uchun, matnning tarjimasidagi
kamchiliklarni bartaraf etish va uning asl hujjat matniga maksimal darajada mos
kelishini ta'minlash uchun, amaliy foydalanishdan oldin, tarjima qilingan matn
texnik tarjima sohasidagi mutaxassislar va lingvistika mutaxassislari tomonidan
qo‘shimcha sinovdan o‘tkaziladi. Ilmiy va texnik matnlar maqsadli tilda mos
leksik ekvivalentlardan foydalanishni talab qiladi. Odatda, faqat favqulodda
holatlarda sinonimlar va tasviriy xarakterdagi tarjimalardan foydalaniladi. Texnik
vositalardan foydalanish bo‘yicha xavfsizlik qoidalarining to‘g‘ri tarjimasi katta
mas'uliyatni talab qiladi, chunki har doim qat'iy cheklovlar mavjud, ularni buzish
jiddiy jarohatlar yoki oqibatlarga olib kelishi mumkin. Texnologik jarayonning
xususiyatlarini tushunmasdan materialni tarjima qilish katta korxonaning ishini
to‘xtatishi mumkin. Texnik hujjatlar yoki ilmiy asarlarni tarjima qilishda
15

muammolar, agar so‘zning bir nechta ma'nosi bo‘lsa, yuzaga keladi. Tarjima
ma'nosini buzmaydigan va muayyan texnik holat uchun atamaning to‘g‘ri talqinini
beradigan so‘zni tanlash — bu tarjimonning mahoratidir. Nihoyat, ba'zan texnik
terminologiya muhandislik ta'limiga ega bo‘lgan odamni ham qiyin vaziyatga
qo‘yishi mumkin, ayniqsa, bir xil so‘zning turli texnik sohalarda turli ma'nolari
ishlatilganda. Har xil mamlakatlar uchun mintaqaviy semantik farqlarni hisobga
olish zarur, bir xil atama turlicha eshitilishi mumkin. Yana bir muhim muammo
matnda qisqartmalar mavjudligi bo‘lib, bu qisqartmalar har doim ham texnik
mutaxassislarga tushunarli bo‘lmaydi.
Bu qisqartmalar sifatli tarjimaga astoydil to‘siq bo‘lishi mumkin . Yangi
texnik so‘zlarni tarjima qilishda, ular bizning mamlakatimizda hali ham tarqalgan
bo‘lmasa, ko‘plab qiyinchiliklar paydo bo‘ladi. Bunday hollarda mutaxassis turli
xil mos ravishda mos keladigan rus yoki o‘zbek so‘zlarini qidirishi va tanlashi
kerak, bu so‘zlar asl manbaga to‘liq javob berishi kerak. Ilmiy va texnik tarjimaga
xos belgilardan biri ma'lum bir taqdimot uslubidir. Bu, tarjima qilingan matnlarni
ishlatadigan mutaxassislarning ma'lumot yoki harakat ko‘rsatmalarini juda
qiyinchiliksiz tushunishi va ma'lumot berish uslubiga chalg‘imasligini ta'minlashga
bog‘liqdir. Ilmiy va texnik maqolaning muallifi o‘rganilayotgan mavzuga tasodifiy
talqin qilish imkoniyatini istisno qilishga harakat qiladi, natijada ilmiy adabiyotda
metaforalar, metonimiyalar va boshqa stilistik figura kabi ifodali vositalar juda
kamdan-kam uchraydi, ular badiiy asarlarda jonlantiruvchi, tasviriy xususiyat
berish uchun keng qo‘llaniladi. Ilmiy asar mualliflari bu ifodali vositalardan
foydalanishdan qochishadi, chunki bu ilmiy va texnik tilning asosiy prinsipi –
fikrning aniqlik va ravshanligini buzmaslikdir. Ilmiy va texnik tarjima har doim
hissiyot va tasviriylikdan ozod bo‘lishi va ilmiy uslubda amalga oshirilishi kerak.
Yana bir marta ta'kidlash kerakki, ilmiy va texnik tarjimalar aniqlik,
bayonotning aniq ketma-ketligi, qisqalik, jumlalarning mantiqiy tuzilishlari,
tushunarli va obyektivlik bilan ajralib turadi. Lexika nuqtai nazaridan, ilmiy va
texnik matnning asosiy xususiyati, ushbu bilim sohasi uchun xos bo‘lgan maxsus
16

terminologiyaning juda yuqori to‘yinganligida yotadi. Har bir professional ilmiy va
texnik adabiyot tarjimoni qo‘lida yordamchi vositalar to‘plamini (arsenali) bo‘lishi
kerak. Bu, ilmiy va texnik, hamda turli mavzu bo‘yicha ma'lumotnoma
adabiyotlari, va maxsus, va lingvistik lug‘atlarni o‘z ichiga oladi, bu tarjimonga
noaniqlik va stilistik xatolarni oldini olishda yordam beradi. Texnik tarjima nafaqat
so‘zlarni bir tildan boshqasiga o‘tkazishni, balki lingvistik va yuqori ixtisoslashgan
bilimlar to‘plamini qo‘llashni ham o‘z ichiga oladi. Lingvistik ta'limdan tashqari,
ilmiy va texnik tarjima bilan shug‘ullanuvchi mutaxassislardan texnologiya
sohasida ham ma'lum bilim talab etiladi. To‘g‘ri texnik tarjima qilish uchun,
tarjimon matnning mazmunini to‘liq tushunishi kerak, aks holda u ushbu matnni
ishonchli va to‘g‘ri tarzda tarjima qilib bo‘lmaydi. Ilmiy va texnik tarjimaning
murakkabligi shundaki, ko‘plab so‘zlar ko‘p ma'noli, va ularning ma'nolari turli
tillarda ko‘pincha mos kelmaydi, va mavzuni bilmaslik texnik tarjimaning to‘g‘ri
varianti uchun to‘g‘ri tanlovni amalga oshirishga imkoni bo‘lmaydi. Bundan
tashqari, tarjimonlar tarjima nazariyasini bilishdan tashqari, amaliy tajriba bilan
ham tanish bo‘lishi, turli xil texnik tarjima turlarida yaxshi harakatlanish
qobiliyatiga ega bo‘lishi kerak: og‘zaki texnik tarjima, sarlavhalarni tarjima qilish,
abstraktni tarjima qilish va to‘liq tarjima qilish. Eng qiyin og‘zaki simultannay
tarjima hisoblanadi, chunki mutaxassis tarjima jarayonida lug‘atlarga va
entsiklopediyalarga murojaat qilish imkoniyatiga ega emas. Yuqorida aytib o‘tilgan
omillardan kelib chiqib, ushbu maqolaning maqsadini belgilash mumkin, bu ilmiy
va texnik matnlarni tarjima qilish xususiyatlarini o‘rganish, ilmiy va texnik
adabiyotlarni bo‘lishi kerak bo‘lgan, jahon hamjamiyatida ma'lumot almashish va
tarqatish usuli sifatida ahamiyatini ko‘rib chiqishdir.
Ilmiy va texnologik taraqqiyotning tezlashishi bilan, har qanday texnika
insonning kundalik hayotida zaruriy atribut hisoblanadi. Bizning hayotimizni
yanada qulay va shinam qilishga yordam beruvchi, ishlab chiqarish jarayonini
samarali va iqtisodiy mavjud sendozda uskunalar ortaya chiqishi barcha
texnologiyalar va ularning hujjatlari bo‘yicha sifatli texnik tarjimani talab qiladi.
17

Ilmiy va texnik adabiyot tarjimoni doimo leksik zaxirasini kengaytirishi,
atamalarni tushunishi va ularning ma'nosini bilishi kerak. Ilmiy va texnik
tarjimaning murakkabligi shundaki, tarjima ushbu sohada qabul qilingan taqdimot
uslubida amalga oshirilishi kerak. Qabul qilingan formulalar va terminlardan har
qanday chetga chiqish osonlik bilan seziladi, shuning uchun berilgan til ifodalarini
sinonimlar bilan almashtirish mumkin emas. Odatda, texnik adabiyot
materiallarning neytral uslubida yoki neytral uslubda taqdimoti bilan ajralib turadi,
bunda ilmiy va texnik maqolaning muallifi stylistik figuralarni istisno qilishga
harakat qiladi, ular badiiy asarlarda nutqqa jonli, tasviriy xususiyat beradi.
Biroq, A.V. Fedorovga ko‘ra, "neytral uslub" tushunchasi, ya'ni quruq,
tasviriylik va hissiyotlardan mahrum bo‘lgan uslub nisbiy tushuncha, bu
xususiyatlarning yo‘qligi aniq, hatto salbiy stilistik belgini tashkil etadi. Bunday
holda, ijobiy belgilovchi atribut ham mavjud.
Ilmiy va texnik matn mantiqiy, formal, deyarli matematik taqdimot
hisoblanadi, bu taqdimotni formal ravishda mantiqiy deb atash mumkin. Ko‘plab
odamlar ushbu taqdimot uslubini tanqid qiladi, texnik matnlar mos keluvchi
bilimga ega mutaxassislar uchun mo‘ljallanganligini unutilgan holda, agar
ma'lumotlarning odatiy taqdimotidan chetga chiqish qiyinlik tug‘dirsa, ularni
tushunish qiyinlashadi. Til uslubi — aytilayotgan va qanday aytilayotgan ikki
omilning murakkab to‘qnashuvini anglatadi. Retsker uslubning birinchi ta'rifini
berdi. Uning fikricha, «uslub — bu lexik-grammatik birlik bo‘lib, ma'lum bir
matnlar toifasiga xosdir». 4
4
Difficulties In Translating Scientific And Technical Texts_Tolibayeva UmidaA kmalbekqizi and Akhmedov Oybek
Saporbayevich
18

2.2. Ilmiy-texnikaviy tarjima usullari va strategiyalari.
Texnik tarjimadagi to‘g‘rilik ikki narsani anglatadi . Birinchidan, bu asl
manbada mavjud g‘oyalar va texnik atamalarni maqsadli tilda aniq qayta yaratishni
anglatadi. Bunday qayta yaratish odatda texnik tarjimonning tarjima qilinadigan
hujjat mavzusi haqida batafsil, afzal bo‘lsa, keng ma'lumotga ega bo‘lmasligi
holatida mumkin emas. "Aniq" qayta yaratish, shuningdek, asl manbada mavjud
bo‘lgan aniq tipografik va grammatik xatolarni, agar ular tushunishga to‘sqinlik
qilmasa, bartaraf etishni ham anglatadi. Misol uchun, fransuz muhandislik
hisobotlari ba'zan fransuz grammatikasining qoidalariga zid bo‘lgan ingliz tilidan
ta'sirlangan tuzilmalarni o‘z ichiga oladi. Ingliz tilida ona tili bo‘lgan tarjimon bu
ma'nolarni aniq topishi kerak va fransuz tilidagi xatolarni mijozga ko‘rsatishi shart
emas. Nihoyat, birinchi ma'nodagi to‘g‘rilik, to‘liq tushunilmaydigan so‘zlar yoki
grammatik tuzilmalar bunday holda izohlanishi kerakligini talab etadi.
Izohlanmagan taxminlar texnik tarjimada qabul qilinmaydi.
Ikkinchi ma'nodagi to‘g‘rilik esa, asl manbada xatolar mavjud bo‘lsa ham,
maqsadli tilda aniq texnik hujjat tayyorlashni anglatadi. Tarjimonning sirli xatolar
yoki soxtalashtirishlarni aniqlash va rad etishi kutish mumkin emas, chunki boshqa
hech kim asl texnik hujjatni shunchalik yaqin o‘qishi ehtimoli yo‘q. Shuning
uchun, boshqa hech kim noto‘g‘ri bayonotlar, nomuvofiqliklar va hatto ochiq
xatolarni aniqlash ehtimoli yuqori emas. Texnik hujjatlarda keng tarqalgan xatolar,
tarjimonning mavzu bo‘yicha bilimlari yordamida aniqlanishi kerak bo‘lgan
xatolar, jumladan, jadvallarda keltirilgan raqamlar bilan o‘sha raqamlardan
chiqarilgan xulosalar o‘rtasidagi nomuvofiqliklar, bir narsaga bog‘liq matniy
havolalar va bir xil narsani ko‘rsatadigan diagrammalar, matnda to‘liq nomlari
bilan keltirilgan parametrlarga nisbatan, jadvallarda esa noaniq ramzlar bilan
keltirilishi va ramzlarning hech qanday ta'rifi berilmasligi, va, albatta,
termodinamika qonunlarini buzadigan bayonotlar. Tarjimon bunday xatolarni
kvadrat qavslar yoki izohlar bilan tuzatishi kerak, bu nafaqat mijozga xizmat
19

ko‘rsatish, balki mijozning bunday xatolarni tarjimonga yuklamasligini ta'minlash
uchun ham zarur.
Har qanday tarjimaning birinchi loyihasi, asl g‘oyalarni o‘z ichiga olish
uchun, odatda, so‘zbozlik qilib qanday qilib ifodalansa, shunday ko‘pligida
bo‘ladi. Qisqa qilish qo‘shimcha kesish jarayonini talab qiladi. Aksariyat texnik
tarjimonlar tarjima qilingan so‘zlar soni bo‘yicha mukofotlanishi sababli, ushbu
qo‘shimcha qadamlardan o‘tish ularga ikki hissa zarar keltiradi: ko‘proq ish,
kamroq pul. Tarjima bilan bog‘liq iqtisodiy muammolar o‘zgartirilmagan
bo‘lguncha, har bir tarjimon oxirgi natijani qisqartirish uchun qanchalik uzoqqa
borishga tayyor ekanligini aniqlashi kerak.
Qisqarishga erishishning asosiy qadamlaridan biri texnik tarjimaning odatiy
doirasidan tashqarida: asl hujjatning asosiy tashkilotini yaxshilab olishdir. Mijozlar
tez-tez texnik tahrirlash va texnik tarjima uchun so‘rashmaydi va to‘lashga tayyor
bo‘lmaydilar. Afsuski, har qanday til bo‘yicha texnik mualliflar ko‘pincha nima
bilishlariga qarab tanlanadi, qanchalik yaxshi yozishlariga emas, va ko‘plari juda
yomon yozadilar. Yomon tashkil etilgan hujjat o‘quvchini bo‘limdan bo‘limga
samarali o‘tkazmaydi. U, doimiy ravishda, o‘quvchini ilgari keltirilgan
ma'lumotlarni eslatib turishi kerak, bu esa takrorlangan ma'lumotlarni o‘z ichiga
oladi. Bunday so‘zbozlik qilayotgan hujjatlar texnik tarjimonning kundalik ishi
bo‘lib, u ularga kamdan-kam yordam berishi mumkin.
Shunga qaramay, tarjimon har bir jumlani qisqartirishni yaxshilashi
mumkin. Oldin keltirilgan Germaniya patentidan misol keltiradigan bo‘lsak,
ma'noga yoki aniqlikka hissa qo‘shmaydigan so‘zlar, bir marta manba tilidan
maqsadli tilga to‘g‘ri tartibda o‘tkazilgandanoq, yo‘q qilinishi mumkin. Va, avval
aytib o‘tganimizdek, manba tilidagi fikrlash jarayoni talab qilayotgan
takrorlanishlar, agar maqsadli til buni talab qilmasa, yo‘q qilinishi mumkin. 5
5
Technical Translation Style: Clarity, Concision, Correctness Mark Herman
20

XULOSA
Mazkur kurs ishida ilmiy-texnikaviy tarjimaning nazariy va amaliy jihatlari,
uning o‘ziga xos xususiyatlari, duch kelinadigan asosiy qiyinchiliklar va ularni
bartaraf etish usullari atroflicha yoritildi. Tadqiqot davomida aniqlanganidek,
ilmiy-texnikaviy tarjima nafaqat tilshunoslik bilimlarini, balki sohaning maxsus
bilimlarini talab qiluvchi murakkab jarayondir. Ushbu tarjimaning muvaffaqiyati
matn mazmunini aniq va to‘g‘ri yetkazish, texnik va ilmiy ma’lumotlarning
aniqligini saqlashga bog‘liq.
Tahlillar shuni ko‘rsatadiki, ilmiy-texnik matnlarni tarjima qilish jarayonida
asosiy qiyinchiliklar lingvistik farqlar, terminologik noaniqliklar va madaniy
tafovutlar bilan bog‘liq. Shu sababli, texnik terminlarni o‘rganish, xalqaro
standartlarga asoslangan terminologiyadan foydalanish va texnik matnlar uchun
mos tarjima strategiyalarini qo‘llash muhim ahamiyatga ega.
Ilmiy-texnikaviy tarjimada qo‘llaniladigan asosiy usullar – ekvivalent
tarjima, adaptatsiya va aniq tarjima usullari – texnik matnlarning maqsadli
auditoriya uchun tushunarli bo‘lishini ta’minlaydi. Zamonaviy tarjimashunoslikda
foydalanilayotgan texnologiyalar, jumladan, kompyuter yordamida tarjima qilish
dasturlari va korpus lingvistikasi, ilmiy-texnik tarjimaning sifatini oshirishga
xizmat qilmoqda.Mazkur ishning natijalari ilmiy-texnik tarjima sohasida yangi
ilmiy tadqiqotlar olib borish uchun asos bo‘lishi bilan birga, amaliyotda
ishlaydigan tarjimonlar uchun ham foydali bo‘lishi mumkin. Shu bilan birga,
ilmiy-texnik tarjimaning rivojlanishi global ilmiy hamkorlik va texnologik
taraqqiyotga ulkan hissa qo‘shadi.
21

FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR
1. Byrne, Jody. Technical Translation: Usability Strategies for Translating
Technical Documentation. Dordrecht: Springer. pp. 3–4, (2006).
2. Williams, J, A. Chesterman. The Map: A Beginner's Guide to Doing Research in
Translation Studies. Manchester: Saint Jerome Publishing. pp. 12–13, (2002).
3. Byrne, Jody . Technical Translation: Usability Strategies for Translating
Technical Documentation. Dordrecht: Springer, (2006).
4. Byrne, Jody. Technical Translation. The Netherlands: Springer, 2006.
5. Larson, Mildred L., ed., Translation: Theory and Practice, Tension and
Interdependence. (Binghamton: American Translators Association Scholarly
Monographs, 1991).
6. Editors' Preface: Technical Translation and the American Translator_Sue Ellen
and Leland Wright
7. The importance of consistent terminology in technical translation Axunbabayeva
N., Yunusova N
8. Difficulties In Translating Scientific And Technical Texts Tolibayeva Umida
Akmalbek qizi and Akhmedov Oybek Saporbayevich
9. Technical Translation Style: Clarity, Concision, Correctness Mark Herman

INTERNET SAYTLAR
https://phrase.com/blog/posts/technical-translation-definition-importance-and-
challenges/
22

Sotib olish