Ilova arxitekturasi

Dokument ma'lumotlari

Narxi	9000UZS
Hajmi	465.1KB
Xaridlar	0
Yuklab olingan sana	11 Avgust 2023
Kengaytma	docx
Bo'lim	Kurs ishlari
Fan	Informatika va AT

Ilova arxitekturasi

O ZBEKISTON RESPUBLIKASIʻ
OLIY TA’LIM , FAN VA INNOVATSIYALAR VAZIRLIGI
TOSHKENT MOLIYA INSTITUTI
SIRTQI FAKULTET
“________________________________________________________” KAFEDRASI
“ _______________________________________________________________ ” fanidan
KURS ISHI
МАVZU: Ilova arxitekturasi
Bajardi:____________ ______ _____________
Qabul qildi:____________________________
RO‘YXATGA OLINDI
“ ____ ” _______20 23 y.
№_________
Imzo _________ Kurs ishi himoya ga tavsiya
qilingan sana
“____” _______20 23 y.
Ilmiy rahbar __ ________
Imzo _______________
Kurs ishi himoya
qilingan sana
«____» _______202 3 y .
Baho « _____ »
_________ ___________
( imzo )
_ _ _________
( imzo )
___________
( imzo ) Komissiya a’zolari :
__________________
_________________ _
_________________

4Kirish
Kundalik hayotimizda, ofisda turli ilovalardan foydalanganimizda, ta’lim sohasida, ishlab
chiqarish sohalarini boshqarishda, turli o‘yinlar o‘ynaganda biz personal kompyuterlardan
foydalanamiz. Bularning barchasida kompyuterlardan foydalanish o‘ta qulay va osondek tuyiladi.
Ammo, juda murakkab va qiyin masala va vazifalarni yechishda buning aksi bo‘ladi.
Keng foydalanishga bu atama birinchi kompyuterlar, berilgan masalani kerakli paytda yecha
olishmagan, paydo bo‘lishi bilan kirib kelgan. Bir kompyuter berilgan vazifani bajara olmasa unda
ko‘pgina kompyuterlarni bir paytda bir vazifani bajarishga undash g‘oyasi tug‘ilgan. G‘oya juda
foydali edi, ammo birinchi kompyuterlar juda ham haybatli, noqulay va texnologik jihatdan
birlashtirish imkoniyatini bermas edi. Keyinchalik texnologiyani rivojlanishi bilan bu imkoniyatlar
amalga oshirila boshladi.
Ushbu kurs ishining maqsadi Parallellashtirish texnologiyalari asosida Parallel kompyuter
arxitekturasi va dasturlash fani kesimida murakkab ifodani parallel va ketma – ket hisoblash va
hisoblash chizmasi graflar yordamida ishlab chiqish va dasturini ishlab chiqish. Kurs ishini
bajarish uchun quyidagi vazifalar qo‘yildi:
· Parallel qayta ishlash, ma’lumotlarni taqdim etish va buyruqlarni amalga
oshirishda zamonaviy apparat vositalarning vazifalarini o’rganish;
· Murakkab ifodani ketma-ket va parallel hisoblashni graflar yordamida
tushuntirish;
· Parallellashtirish texnologiyasida qo’llagan holda murakkab ifodani
ketma-ket va parallel hisoblashn dasturiy ta’minotini yaratish;

5I. NAZARIY QISM
Microsoft korporatsiyasi o’zining oynalar bilan ishlovchi va dunyoda eng ko’p tarqalgan va juda
ham ko’p foydalanuvchilar tomonidan ma’qullangan operatsion tizimi Windows uchun ishlab
chiqqan Visual Studio (VS) muhiti ham faqatgina oynalar orqaligina ishlaydi. Unda mavjud
barcha dastrulash tillari oynalarga bo’lingan va shu oynalar yordamida bir biriga bog’langan. VS
yuklash uchun пуск->program->Microsoft Visual Studio->Microsoft Visual Studio ketma
ketligini bajarish kerak.VS yuklanganda odatda quyidagi ko’rinishda bo’ladi. Birinchi
navbatda,VS yuklanganda Start Page muloqot oynasi ochiladi.
1-rasm. MS Visual Studio muloqot oynasi.
2-rasm. Bosh sahifa oynasi

61. Recent Projects – avval ishlangan loyihalardan 6 tasi ekranda ko’rsatilgan
bo’ladi, ularni ustiga sichqonchaning chap tugmasini ikki marotaba bosish orqali ishga tushirish
mumkin, shu bo’limning pastki qismida Open: Projects va Create: Projects bandlari bo’lib, open
bandi orqali xotirada mavjud bo’lgan loyihani qayta ochish imkonini beradi, create bandi orqali
esa yangi loyiha yaratish mumkin.
2. Getting started – loyiha yaratish va shu muhit haqida ma’lumot olish
imkonini beradi;
3. Visual Studio Headlines – bu bo’limda sizning shu muhitda
ishlayotganingiz uchun uning mualliflari tomonidan bildirilgan minnatdorligi ko’rsatilgan;
4. Visual Studio Developer News – bu asosiy qismda VS ustida qanday
o’zgarishlar olib borilayotgani yoki olib borilgani haqida ma’lumot beradi.
Endi biz yangi foydalanuvchi bo’lganimiz uchun bu muloqot oynasini yopib, yangi oyna
ochamiz. Buning uchun biz menyular paneli bilan tanishish kerak.
Menyular paneli bilan ishlash. 1.File
- new – yangi loyiha yaratish
- open – yaratilgan loyihani ochish
- close – joriy loyihani yopish
- close Solution – barcha loyihalarni yopish
- save Selected Items – belgilangan barcha loyiha qismlarini saqlash
- save Selected Items As - belgilangan qismlarni barchasini xohlagan
tartibda saqlash

7- save All – barcha dasturlarni saqlash
- export Template – dasturni arxivlash
- page Setup – sahifa sozlamasini o’zgartirish
- print – chop etish
- recent files – fayllarni qayta ochish
- recent Projects – loyihalarni qayta ochish
- Visual Studio dan chiqish
2. Edit
- undo – bajarilgan amallarni bir marotaba bekor qilish;
- redo – oxirgi bekor qilingan amalni qaytarish;
- undo Last Global Action – barcha qilingan amallarni bekor qilish;
- redo Last Global Action – bekor qilingan barcha amallarni qaytarish;
- cut – belgilangan qismni yoki komponentni qirqib, xotirada saqlab turish;
- copy – belgilangan qism yoki komponentaning nusxasini xotirada saqlab turish;
- paste – xotiraga qirqib yoki nusxalab olingan qism yoki komponentni
belgilangan yoki ko’rsatilgan joyga qo’yish
- select All – barcha qismlarni belgilab olish;

8- Find and Replace – ma’lum qism yoki komponentani butun muhit bo’ylab
qidiradi va o’zgartiradi
3. View
- open – Joriy dasturni ochib beradi;

9- open With – Joriy dasturni xohlagan dastur yordamida ishlov berish
imkoniyatini yaratadi;
- server Explorer – Server oynasi bo’lib, unda asosiy komponentalar
joylashadi;
- solution Explorer – Ob’yektlar oynasi;
- class View – Loyiha elementlarini ko’rsatib beradi, uning yordamida yangi
yoki qo’shimcha ob’yektlarni qo’shish, olib tashlash, ko’rinishini, tartibibni o’zgartirish
mumkin;
- code Definition Window – Ob’yekt kodlarini ko’rsatib beruvchi oyna;
- object Browser – Visual Studiodagi barcha ob’yektlar xususiyatlarini va
ularni qo’llash usullari beriladigan oyna;
- Error List – xatoliklar oynasi bo’lib, dastur kompiliyatsiya qilinishidan
oldin va keyin undagi xatoliklarni ko’rsatib beradi va unda namoyon bo’lgan har bir xatolikni
ustida ikki marotaba sichqoncha chiqillatilsa xatolik bo’lgan joyga kursorni eltib qo’yadi;
-output –Dastur o’z ishlashi davomida qanday fayllarga murojaat qilishi, qanday fayllarni hosil
qilishi, qaysi cs yordamida hosil bo’lishi va qanday qiymat qaytarishini ko’rsatuvchi oyna;
- properties Window – xususiyatlar oynasi bo’lib, qaysi ob’yekt faol bo’lsa,
shu ob’yektning xususiyatlarini;
-toolbox – komponentalar joylashgan oyna bo’lib, unda VS da ishlatish mumkin bo’lgan barcha
ob’yektlar joylashtirilgan;
- Find Result – natijani topish oynasi bo’lib, uning yordamida dastur
ishlatilganda berilgan qiymatlarda qanday natija olinishini ko’rsatib beradi;

10- toolbars – panellar qo’yish yoki olib tashlash bandi bo’lib, unda barcha
turdagi panellarni izlash mumkin;
- full Screen – VS butun ekran hajmida kattalashadi;
4. Refactor
- rename – dasturni qayta nomlash;
- extract Method – metodni qayd etish;
- extract Interface – Interfeysni qayd etish;
- remove Parameters –parametrlarni qayta ko’chirish;
- reorder Parameters – parametrlarni qaytarish.
5. Project
- add Windows Form –Windows formasini qo’shadi;
- add User Control – foydalanuvchi boshqarishining boshqa usullarini
qo’shadi;
- add Component – Yangi component qo’shadi (foydala-nuvchi tomonidan
tayyorlangan bo’lishi ham mumkin);
- add Class – yangi sinf(ma’lumotlar yoki formalar sinfi)ni qo’shadi;
- add New Item – yangi elementini qo’shadi (ob’yektning);
- add Exiting Item – yangi chiquvchi elementini qo’shadi;

116. Debug
- windows – Breakpoints,Output, Immedite Windows bandlarni o’z ichiga olgan
bo’lib, bu oynalar yordamida ishlash imkonini beradi;
- start Debugging – Joriy loyihani komplyatsiya qilib, ishga tushiradi;
-start Without Debugging – Dasturni komplyatsiya qilib, bir necha komponentalarni
birgalikda ishga tushiradi;
- new Breakpoints - Yangi to’xtash nuqtalarini hosil qiladi.Bunda hosil
bo’lgan nuqtalarni Shift+F5 tugmasi orqali bekor qilish mumkin;
-Delete All Breakpoints – Barcha qo’yilgan to’xtash nuqtalarini bekor qilish uchun ishlatiladi.
7. Data
- Show Data Sources – Shu loyiha bilan bog’langan barcha ma’lumotlar bazalarini ko’rsatib
beradi;
-Add New Data Sources – Yangi ma’lumotlar bazasini qo’shish uchun ishlatiladi;
-Schema Compare – Shu loyihada mavjud bo’lgan ma’lumotlar bazalari orasidagi barcha
bog’liqliklarni ko’rsatib beradi;
-Preview Data – Shu loyihadagi barcha ma’lumotlar bazalarini qidirish uchun ishlatiladi;
-Refactor – Refaktor bandi bilan bog’liqlik o’rnatadi.
8. Format
-Align – Formaning joylashish koordinatlarini o’rnatish imkonini beradi.
Bunda uning chap,o’ng,o’rta, past va yuqoridan chegaralash mumkin;

12-Make Same Size – Formaning o’lchamini berish mumkin.Unda balandligi, eni qalinligi va
chegara qismini berish mumkin;
New- Yangi loyiha yaratish VS ning eng asosiy amallaridan biri. Bu menyuda yangi loyiha,
web-sayt, file (o’zida kodlarni saqlab turuvchi *.cs fayl), oddiy fayl yaratish mumkin. VS da bir
necha tillar jamlangan.
1.1 Parallel qayta ishlash jarayonida kompyuter qurilmalarining roli.
Ma’lumotlarni taqdim qilinishi va buyruqlarni bajarilishi
Muammolarni paydo bo’lish sababini tushunish uchun dastavval “oddiy” kompyuter qanday
tuzilganligini ko’rib chiqamiz. Biz foydalanuvchi ko’zi bilan oddiy kompyuterni super
kompyuter sifatida ko’ramiz va uning yutuq va kamchiliklarini ko’rib chiqamiz. Kompyuterdagi
eng asosiy ma’lumotli element so’z hisoblanadi. Har bir so’z o’zida tartiblangan bitlar to’plamini
ifodalaydi. So’z baytlarga bo’linishi mumkin. Bayt tartiblangan 8 bit ga teng. So’zdagi bitlar
soni so’zning uzunligi deyiladi. Muayyan kompyuterlar bir xil so’zga va bir xil so’z uzunligiga
ega bo’ladi. Turli xil kompyuterlar turli xil so’z uzunligiga ega bo’lishi mumkin. Misol uchun
shaxsiy kompyuterlarda so’z bir baytdan iborat bo’lsa, Sgau-1 kompyuterida so’z 64 bitdan
iborat. Agar so’zga qandaydir ma’lumot yozilsa, bu shuni anglatadiki, so’zning har bir biti qabul
qilishi mumkin bo’lgan 0 yoki 1 bilan fikrsirlangan bo’ladi. So’zning barcha bitlarining to’plami
so’zning tashkil etuvchisini aniqlaydi. So’zlarning to’plamini saqlaydigan qurilma xotira deb
nomlanadi. U kompyuter bajaradigan vazifasi, yoki kompyuter tipidan kelib chiqqan holda oddiy
yoki murakkab, bir xil qurilmali yoki turli xil qurilmali bo’lishi mumkin. Barcha so’zlar o’z
nomiga ega bo’ladi. So’zning nomi adres bilan nomlanadi. Ma’no aniqlagan adres strukturasi
xotira strukturasini aks ettiradi. Har xil so’zlar har xil adreslarga ega bo’ladi. Har bir adres
muayyan fizik joy – xotira bilan bog’langan bo’ladi. Istalgan kompyuterning asosiy vazifasi
xotirada saqlanadigan ma’lumotlarni qayta ishlashdan iborat. U alohida so’zdan tuzilgan, bir
xil ma’noli, oddiy funksiya ketma – ketliklari bajarilishi kabi amalga oshiriladi.
Qoida shunday, barcha funksiyalar ko’pi bilan 2 ta argumentdan iborat.

13Funksiyalar so’zni to’laligicha yoki so’zning qismlarini ishlatishi yoki ularni o’zgartirishi
mumkin. Umumiy holda aytilganda, har xil kompyuterlar har xil foydalanadigan funksiylar
to’plamiga ega bo’loladi. Biroq ushbu to’plamlar ko’pincha funksional tomondan qisman yoki
butunlay mos tushadi va faqatgina amalga oshirish texnikasi bilan farqlanadi. Ayniqsa, sonlar
ustida oddiy arifmetik amallar (qo’shish, ayirish, ko’paytirish vahokazo), bitlar ustida mantiqiy
operatsiyalar (konyunksiya, dizyunksiya vahokazo) keng tarqalgan funksiyalardir. Odatda
kompyuter terminologiyasida barcha funksiyalar operatsiyalar deb nomlanadi, argument qiymati,
ba’zan argumentning o’zi ham va hattoki argument ichidagi so’z adresi operandlar hisoblanadi.
Xotiradagi operatsiyalardan tashqari, kompyuter ma’lumotlarni qayta ishlovchi tashkiliy
jarayonlar bilan bog’langan amallarni ham bajarishi kerak. Kompyuterning mumkin amallari
tizimining mashina buyrug’ida yoziladi. Har qanday ma’lumot, mashina buyrug’i ham so’zlar
kabi yoziladi. Buyruq ta’rifi operatsiya kodlari va operandlarni o’z ichiga oladi.
Bir qancha mashina buyruqlari qat’iy ko’rsatilgan joyda joylashgan (misol uchun fiksirlangan
registr) so’zlar ustida amallar bajaradi. Bunday buyruqlar aniq ko’rsatilgan operandlar talab
qilmaydi. Tizim komandasi quyidagicha ishlaydi, ya’ni bajarilgan buyruqdan keyin undan keyin
keladigan buyruqlarni aniqlab boradi. Har qanday ma’lumotlarni qayta ishlovchi jarayonlar shu
kompyuter uchun mumkin bo’lgan sonlar, ya’ni aniq mashina buyruqlari jamlanmasi yordamida
ta’riflanadi. Bu jamlanma mashina kodi yoki ichki dasturi kodi deb nomlanadi. Ta’kidlash joizki,
jarayonlar mashina tili buyruqlarida yoziladi, boshqacha bo’lishi mumkin emas.
Mashina kodining strukturasi doimo kompyuter strukturasiga mos bo’ladi va foydalanuvchi
bajarishi uchun mo’ljallangan amallar strukturasiga umuman o’xshash bo’lmasligi mumkin.
Qoida shunday,fondalanuvchi o’z amallarini yuqori darajali tillarda yozadi. Kompyuterlar ularni
“tushunmaydi”. Shuning uchun, ular
bajarilishi uchun ularning hammasi dastlab ekvivalent mashina kodiga o’girilishi

14kerak. Kompliyator juda murakkab va u juda katta hajmdagi ishni bajaradi. Foydalanuvchi
dasturining unumdorligini olinadigan mashina kodi va protsessorening masalani yechish
unumdorligi belgilaydi. Mashina kodi bajarilgunga qadar barcha buyruqlar va kerakli
ma’lumotlar xotiraga yuklangan bo’lishi kerak. Bu kiritish qurilmalari deb nomlangan maxsus
buyruqlar orqali amalga oshiriladi. Ularga misol qilib ma’lumotli disklarni o’quvchi disketlar,
lazerli disklar, skanerlar, klaviaturalar va boshqalarni olish mumkin. Kompyuterdagi natijalar
maxsus buyruqlar yordamida chiqarish qurilmalari orqali xotiradan chiqariladi. Bularga misol
qilib ma’lumotlarni diskka yozuvchi qurilmalar, printerlar, ekran va boshqalarni olish mumkin.
Xotiraga mashina kodi va ma’lumotlar yuklangandan keyin komyuter o’z ishini boshlashi
mumkin. Bularning barchasini boshqarish qurilmasi amalga oshiradi. U registrlar, hisoblagichlar
va boshqa elementlardan tashkil topgan va u xotira, arifmetik mantiqiy qurilma, kiritish-
chiqarish qurilmasi, kompyuterning boshqa qismalari orasidagi ma’lumotlar uzatilishini
ta’minlaydi. Boshqarish qurilmasi 2 ta o’zaro zid topshiriqni bajarishi kerak. Bir tomondan
boshqarish qurilmasi, topshiriqlarni yechish jarayonlari to’xtab qolmasligi uchun u yetarli
darajada tez ishlashi kerak. Boshqa tomondan esa, boshqarish qurilmasi turli xil qurilmalarni
boshqaradi, shu jumladan, bir vaqtda ishlaydigan va bir-biridan uzoqda ishlaydigan qurilmalarni
ham boshqaradi. Shuning uchun boshqarish qurilmasi iyerarxik va taqsimalangan arxitektura
yordamida tashkil qilinadi. Eng tezkor sath – bu elektron sxema hisoblanadi. Elektron sxema
navbatdagi buyruqlarni rasshifrovka qiladi, operator adreslarini va operatsiya kodlarini
belgilaydi, analiz uchun navbat turgan bitta yoki bir nechta buyruqlarni tanlaydi. Boshqarish
qurilmasining boshqa sathi – bu, masalan, sxemalar, arifmetik-mantiqiy qurilmadagi jarayonlarni
boshqaradi. Boshqarish qurilmasi, arifmetik-mantiqiy qurilma va tezkor xotira bloki jamlanmasi
markaziy protsessor deb nomlanadi.

si Tizimli shina
Xotira shina AGP shinasi
PCI shinasi
PCI shinasini
kengaytirish kartasiTezkor xotira Video karta
Tizimli nazorat
15Markaziy protsessor
Kesh xotira
Ketma-ket portlar
(COM)
Parallel portlar
(LTP)PS/2 porti
klaviatura,
sichqoncha

IDE shinasi
Optik disklarQattiq disk
163-rasm.Kompyuterning umumiy sxemasi.USB portlari Diskovot BIOS
Mikrosemasi
Funksiyaviy nazorat

17Qo’shish va ayirish operatsiyasini bajaradigan qurilma summator deb nomlanadi, ko’paytirish
operatsiyasini bajaradigan qurilmaga esa ko’paytirgich deyiladi. Bu qurilmalar arifmetik-
mantiqiy tarkibida bo’lib, mantiqiy operatsiyalarni bajaradi. Qo’shish operatsiyasi ko’paytirish
operatsiyasiga nisbatan tezroq bajariladi. Istalgan mantiqiy operatsiya qo’shish/ayirish
operatsiyasiga nisbatan tez bajariladi. Har bir kompyuterda standart operatsiyalarning bajarilish
davomiyligi bir-biridan farq qiladi.
Keng qo’llaniladigan taqsimlangan resursli hisoblash tizimlari arxitekturasiga ko’p protsessorli
tizimlar, klasterli hisoblash tizimlari, vektorli protsessorlar, VLIW protsessorlari, superskalyar
protsessorlar kiradi va ular muayyan maqsadga yo’naltirilgan bo’ladi.
Ko’p protsessorli tizimlar Ko’p protsessorli tizimlarning 2 xil turi bor:
1. Umumiy xotirali
2. Taqsimlangan xotirali
Umumiy xotirali tizimlarda protsessorlar soni ko’p bo’ladi ammo ular yagona, umumiy xotiraga
ega bo’ladilar. Umumiy xotirali tizimlarning tipik vakili sifatida simmetrik protsessorli
SMP(symmetric multiprocessors) tizimni olish mumkin. SMP tizimida har bir protsessor bir xil
unumdorlikga ega va umumiy xotiraga barcha prosessorlarning murojaat huquqi hamda murojaat
vaqti davomiyligi ham bir xil bo’ladi. Quyida SMP tiziming strukturasi keltirilgan.
Barcha zamonaviy kompyuterlar uchun operatsion sistema uning ajralmas qismi hisoblanadi va
uning dasturiy davomchisi sanaladi. Bir kompyuterning o’zida bir nechta opertasion sistema
bo’lishi mumkin. Masalan, shaxsiy kompyuterlar uchun MS-DOS, Windows, Unix operatsion
sistemalari keng ommalashgan. Ularning har biri o’ziga xos xususiyatiga ega va mustaqil
ravishda o’z vazifasini bajaradi.

Protsessor_n Kesh
18.
……………….…………………………
.
4-rasm.SMP tizimi strukturasi.
Taqsimlangan xotirali tizimlar – parallel superkompyuterlar bo’lib, ularning tipik vakili MPP
(massive parallel processing) hisoblanadi. MPP tizimi ko’p miqdorda protsessor va xotiraga ega.Kiritsh-
chiqarishKeshKeshArbitr shinasi Tizimli shina
Protsessor_1 Protsessor_2Asosiy xotira

19Bu tizim yuqori tezlik ega kanal orqali bog’langan, ajratilgan mashina (tugun) massivi qilib
qurilgan, superkompyuter modeli sifatida foydalaniladi. Har bir mashina (tugun) faqatgina lokal
xotiraga murojaat qiladi. Bunda har bir mashina ma’lumotlarni uzatish va qabul qilish yo’li
orqali o’zaro bog’liq bo’lmagan jarayonlarni parallel ravishda bajaradi. Quyida MPP tizimining
strukturasi keltirilgan.

Ssh
K/CHShina
Xotira
K/CHShina
Xotira
K/CHShina
Xotira
K/CHShina
Xotira
205-rasm. MPP tizimining strukturasi.
Yuqoridagi ikkala sinf kompyuterlari ko’p hollarda ishchi sinf kompyuteri
mikroprotsessorlari yordamida quriladi.
Hisoblash klasteri va hisoblash tarmog’i
Hisoblash klasteri kommunikatsion muhit bilan bog’langan, ko’plab tugunlardan tashkil topgan
tizim sanaladi. Bunda tugunlar lokal yoki global tarmoqdagi kompyuter vazifasini bajaradi. Har
bir tugun lokal xotiraga ega biroq umumiy operativ xotira mavjud emas. Klaster tarkibida turli
xil unumdorlikdagi va har xil arxitektura asosida qurilgan tugunlar bo’ladi. Agar tugunlar
unumdorligi va arxitekturasi bir xil bo’lsa bunday klasterlar bir jinsli deyiladi, aks holda esa har
xil jinsli klasterlar deyiladi. Klasterlarning arxitekturasi MPP superkompyuterlar arxitekturasigaAloqa kanali
Kesh
KeshKeshKesh ProtsessorProtsessorProtsessorProtsessor

221.2 OpenMP paketlarining ishlash prinsipi
OpenMP API (Application Program Interface) bu o’zida umumiy xotirali parallelashgan C, C++
va Fortran dasturlari uchun komplyator diektivalarini, kutubxonalarni va o’zgaruvchilar tavsifini
jamlangan paket hisoblanadi.
C, C++ va Fortran tillarida direktivalar bitta dasturda bir nechta ma’lumotlar (SPMD-single
program multiple data) tuzilmasi, vazifalar tuzilmasi, qurilma tuzilmasi, ish almashish tuzilmasi
va moslashtirish tuzilmasini umumiy xotiraga o’zlashtirib beradi. Vazifasi ishlash vaqtini
nazorat qilish, kutubxona va o’zgaruvchilar bilan ta’minlab berishdir.
OpenMP ning asosiy komponentalari 1-jadval.
Direktivalar O’zgaruvchan muhit Ishlash vaqti muhiti
Parallel maydon Oqimlar soni Oqimlar soni
Ishni taqsimlash Jadvallar Oqimlar ID
Moslashtirish O’zgaruvchan
oqimlarni tartibga solish O’zgaruvchan
oqimlarni tartibga
solish
Ma’lumotlar ko’lami
sifatlari(private,
firstprivate, lastprivate,
shared, reduction) Parallelashtirishni qurish Parallelashtirishni
qurish
Umumlashtirish Vaqtni hisoblash
Bloklash uchun API
OpenMP paketining kamchiliklari.
OpenMP API yagona foydalanuvchi uchun mo’ljallangan. OpenMP dasturga bog’liq bo’lgan
ma’lumotlar bog’liqligini, ma’lumotlar qarama-qarshiligini, muammoli holatlarni tekshirishni
talab qilmaydi. Shu bilan birgalikda dasturdagi kodlar ketma-ketligini xam tekshirishni talab
qilmaydi. Dasturchilar OpenMP API to’g’ri foydalanib dastur tuzishlari kerak. OpenMP API
faqatgina murojaat qilgandan keyingina ishlaydi.

24II Amaliy qism
2.1 Murakkab ifodani parallel hisoblash grafini ishlab chiqish
Bizga quyidagi murakkab ifodalar berilgan bo’lsin: 1) Е=(х+(а*((b/c)*d)))-(y-z)
2) E'=((a*b)/(c/d)-((y-z)-x)
Bu murakkab ifodalarning parallel hisoblash grafini ishlab chiqamiz. Dastlab
Е=(х+(а*((b/c)*d)))-(y-z) ifodani parallel hisoblash grafini ishlab chiqamiz. Buning uchun
vertikal ravishda parallel amallar ketma – ketligini gorzontal ravishda o’zgaruvchilarni yozib
chiqamiz.Bunda parallel bajariladigan amallar bir
– biriga bog’liq bo’lmasligi lozim.
Xuddi shu kabi E'=((a*b)/(c/d)-((y-z)-x) ifoda uchun ham shu grafni tuzib chiqamiz.
Yuqoridagi E va E' ifodalarda amallar soni ham, o’zgaruvchilar soni ham teng. Biroq E ifodani

25hisoblashda 5 ta takt talab qilinmoqda, E' ifodada esa 3 ta taktning o’zi yetarli bo’lmoqda.

262.2 Murakkab ifodani parallel va ketma-ket hisoblash dasturiy ta'minotini
ishlab chiqish
6- rasm.Berilgan ifodani parallel va ketma-ket hisoblashning dasturiy ta’minoti.
Dastur sodda va ixcham bo’lishi uchun faqatgina bitta oynadan foydalanildi.
Yuqoridagi rasmdan ko’rish mumkin Y murakkab ifodani ketma-ket va parallel hisoblandi va
hisoblash vaqti ham qayt qilingan. Bunda parallel hisoblashni avval qavslarni ochib chiqib
hisoblandi, keyin esa o’z berilish holatida hisoblangan. Bu yerda a, b, c, d lar ixtiyoriy haqiqiy
sonlar, i esa o’zida [1, 10000] oralig’idagi sonlarni saqlovchi massivdir.

27Xulosa
Barcha yirik kompyuterlar va murakkab masalalar kabi iboralar bilan har doim “parallel” so‘zi
hamnafas bo‘lib kelgan: parallel kompyuterlar, parallel hisoblash tizimi, parallel dasturlash tillari
va h.k.
Keng foydalanishga bu atama birinchi kompyuterlar berilgan masalani kerakli paytda yecha
olishmagani paydo bo‘lishi bilan kirib kelgan. Bir kompyuter berilgan vazifani bajara olmasa,
unda ko‘pgina kompyuterlarni bir paytda bir vazifani bajarishga undash g‘oyasi tug‘ilgan. G‘oya
juda foydali edi, ammo birinchi kompyuterlar juda ham haybatli, noqulay va texnologik jihatdan
birlashtirish imkoniyatini bermas edi. Keyinchalik texnologiyani rivojlanishi bilan bu
imkoniyatlar amalga oshirila boshlandi.
Ushbu kurs ishini yaratish jarayonida parallellashtirish bo’yicha bir qancha bilimlarini
o’zlashtirildi. Kurs ishini tayyorlash davomida quyidagilar bajarildi va ular haqida bilimlarga ega
bo’lindi:
- Visual Studio muhiti haqida ma’lumotlarga ega bo’lindi;
- Kompyuterni mutaxassis sifatida o’rganiladi;
- Parallel hisoblash tizimlari va ularning strukturasi ko’rildi;
- Parallel hisoblashni amalga oshiradigan paket (OpenMP) bilan tanishildi;
- Murakkab ifodalarni parallel hisoblash grafini ishlab chiqish o’rganildi;
- Visual Studio muhitida murakkab ifodani parallel va ketma – ket hisoblash
dasturiy ta’minoti yaratildi;

29Foydalanilgan adabiyotlar
1. M.M. Musayev. “Kompyuter tizimlari va tarmoqlari” Toshkent 2023.
2. А.С. Антоновv “Параллельное программирование с использованием технологии
OpenMP”. Москва 2019.
3. V.V. Voyevodin “Parallel hisoblash”. Москва 2022.
4. Stolings U. “Kompyuter tizimlarini arxitekturasi”. Москва 2022.
5. David A. Patterson John L. Hennessy “COMPUTER ORGANIZATION AND DESIGN”
2022.
6. M. Sato “OpenMP. Parallel programming for multicore processors”. University of Tskuba
2022.
Internet resurslar:
7. https://ru.scribd.com
8. www.tenouk.com
9. https://en.wikipedia.org

30ILOVA
#pragma once #include <stdlib.h> #include <math.h> #include <omp.h> #include <ctime>
namespace Forma {
using namespace System;
using namespace System::ComponentModel; using namespace System::Collections;
using namespace System::Windows::Forms; using namespace System::Data;
using namespace System::Drawing;
/// <summary>
/// Сводка для MyForm
/// </summary>
public ref class MyForm : public System::Windows::Forms::Form
{
public: MyForm(void)
{ InitializeComponent();
////TODO: добавьте код конструктора
//}
protected:
/// <summary>
/// Освободить все используемые ресурсы.
/// </summary>
~MyForm()
{ if (components)

$31{ delete components;} } private: System::Windows::Forms::Button^ button1; protected: private: private: System::Windows::Forms::RichTextBox^ richTextBox1; private: System::Windows::Forms::Label^ label3; private: System::Windows::Forms::Label^ label4; private: System::Windows::Forms::Label^ label1; public: public: private: private: System::ComponentModel::IContainer^ components; private: /// <summary> /// Требуется переменная конструктора. /// </summary> #pragma region Windows Form Designer generated code /// <summary> /// Обязательный метод для поддержки конструктора - не изменяйте /// содержимое данного метода при помощи редактора кода. /// </summary> void InitializeComponent(void) { this->button1 = (gcnew System::Windows::Forms::Button()); this- >richTextBox1 = (gcnew System::Windows::Forms::RichTextBox()); this->button1->Click += gcnew System::EventHandler(this, &MyForm::button1_Click); // // richTextBox1$

32//
this->richTextBox1->Font = (gcnew System::Drawing::Font(L"Times New Roman", 13,
System::Drawing::FontStyle::Bold, System::Drawing::GraphicsUnit::Point,
static_cast<System::Byte>(204))); this->richTextBox1->ForeColor =
System::Drawing::SystemColors::MenuHighlight;
this->richTextBox1->Location = System::Drawing::Point(12,
103);
this->richTextBox1->Name = L"richTextBox1";
this->richTextBox1->Size = System::Drawing::Size(556, 258); this->richTextBox1->TabIndex
= 4;
this->richTextBox1->Text = L"";
// // label3
// this->label3->AutoSize = true;
this->label3->Font = (gcnew System::Drawing::Font(L"Times New Roman", 14.25F,
System::Drawing::FontStyle::Bold, System::Drawing::GraphicsUnit::Point,
static_cast<System::Byte>(204))); this->label1->AutoSize = true;
this->label1->Location = System::Drawing::Point(10, 378); this->label1->Name = L"label1";
this->label1->Size = System::Drawing::Size(248, 13); this->label1->TabIndex = 11;
this->label1->Text = L"212-13-guruh talabalari: Abdiyev M.,
Ashuraliyev H.";
// // MyForm
this->AutoScaleDimensions = System::Drawing::SizeF(6, 13); this-
>AutoScaleMode =
System::Windows::Forms::AutoScaleMode::Font;
this->ClientSize = System::Drawing::Size(609, 402);

$33this->Controls->Add(this->richTextBox1); this->Controls->Add(this->button1); this->Name = L"MyForm"; this->Text = L"OpenMP"; this->Load += gcnew System::EventHandler(this, &MyForm::MyForm_Load); this->ResumeLayout(false); this->PerformLayout(); } #pragma endregion private: System::Void MyForm_Load(System::Object^ sender, System::EventArgs^ e) { } private: System::Void button1_Click(System::Object^ sender, System::EventArgs^ e) { long double s1 = 0, s2 = 0; double a = 1.3, b = 3.5, c = 3.1, d = 3.4; double t1, t2, k1, k2, k3; // chiziqli //t1 = omp_get_wtime(); t1 = omp_get_wtime(); for (int i = 0; i < 1000000; i++) s1 += ((a + b)*(c + d / a) + i*(a + b + c))*d + a + d*d; t2 = omp_get_wtime(); k1 = (t2 - t1); richTextBox1->Text = "Chiziqli holatda hisoblashga ketgan vaqt:\n " + k1 + "\t\n Natija : " + s1; richTextBox1->Text += "\n "; // Parallel no shaklan parallel emas$ $34t1 = omp_get_wtime(); omp_set_num_threads(4); #pragma omp for for (int i = 0; i < 1000000; i++){ s2 += a*c*d + 2 * d*d + d*b*c + b*d*d / a + i*a*d + i*b*d +a + i*c*d; } t2 = omp_get_wtime(); k2 = t2 - t1; richTextBox1->Text += "\nParallel qavslar ochib hisoblangan holatni hisoblashga ketgan vaqt:\n" + k2 + "\t\n Natija : " + s2; richTextBox1->Text += "\n "; // Parallel s2 = 0; t1 = omp_get_wtime(); #pragma omp for for (int i = 0; i < 1000000; i++) s2 += ((a + b)*(c + d / a) + i*(a + b + c))*d + a + d*d; t2 = omp_get_wtime(); k3 = t2 - t1; richTextBox1->Text += "\nParallel hisoblashga ketgan vaqt:\n" + k3 + "\t\n Natija : " + s2; } private: System::Void label1_Click(System::Object^ sender, System::EventArgs^ e) { } private: System::Void button2_Click(System::Object^ sender, System::EventArgs^ e) { } private: System::Void label3_Click(System::Object^ sender, System::EventArgs^ e) { }}; }$

Ilova arxitekturasi

Sotib olish

Dokument ma'lumotlari

Sotuvchi

Ilova arxitekturasi

O'xshash dokumentlar