Inflyatsiya mohiyati, uni bartaraf etish imkoniyatlari - Iqtisodiyot - Kurs ishlari

Dokument ma'lumotlari

Narxi	40000UZS
Hajmi	522.5KB
Xaridlar	0
Yuklab olingan sana	20 Avgust 2025
Kengaytma	docx
Bo'lim	Kurs ishlari
Fan	Iqtisodiyot

Sotuvchi

Amriddin Hamroqulov

Ro'yxatga olish sanasi 23 Fevral 2025

38 Sotish

Inflyatsiya mohiyati, uni bartaraf etish imkoniyatlari

Sotib olish

1O‘ZBEKISTON RESPUBLIKASI
OLIY TA’LIM, FAN VA INNOVATSIYALAR VAZIRLI GI
------------------------------------------FAKULTETI
“----------------------------------” KAFEDRASI
------------------------------------------- ta’lim yo‘nalishi
______- guruhi talabasi
Kurs ishi
Mavzu : Inflyatsiya mohiyati, uni bartaraf etish imkoniyatlari
Bajardi: _______ ____ _____ _ guruhi talabasi ______ ___ ________
(imzo) (ismi sharifi)

Kurs ishi himoya qilingan sana “____” __ ___ _____20 25 y.
Baho “_____” ____ __ _____
Ilmiy rahbar: __________ ____________________
(imzo) (ismi sharifi)
Komissiya a’zolari: __________ ____________________
(imzo) (ismi sharifi)
__________ ____________________
(imzo) (ismi sharifi)

2Mavzu : Inflyatsiya mohiyati, uni bartaraf etish imkoniyatlari
MUNDARIJA
Kirish ……………………………………………………….
…………………….
I BOB. Inflyatsiyaning mohiyati va nazariy asoslari
1.1. Inflyatsiyaning iqtisodiy mazmuni va mohiyati ……….
……………………..
1.2. Inflyatsiyaning kelib chiqish sabablari va
turlari …………………………….
1.3. Inflyatsiyaning iqtisodiyotga
ta’siri …………………………………………..
II BOB. Inflyatsiyani bartaraf etish imkoniyatlari va yo‘llari
2.1. Inflyatsiyani tartibga solishda davlatning roli …………………………….…
2.2. Pul-kredit va fiskal siyosat orqali inflyatsiyani bartaraf etish …………….
….
2.3. Inflyatsiyani kamaytirishning zamonaviy strategiyalari va O‘zbekiston
tajribasi ……………………………………………...……………………………
Xulosa ……………………………………………………………………………
.
Foydalanilgan adabiyotlar
ro‘yxati …………………………………………….

3 Kirish
Kurs ishi mavzusining dolzarbligi Hozirgi davrda inflyatsiya butun dunyo
iqtisodiyotida eng dolzarb muammolardan biri sifatida ko‘rilmoqda. Inflyatsiya
jarayoni har bir mamlakat iqtisodiy siyosatining markazida turadi, chunki uning
oqibatlari nafaqat iqtisodiy ko‘rsatkichlarda, balki aholining kundalik turmush
tarzida ham seziladi. Inflyatsiya darajasining yuqoriligi aholining sotib olish
qobiliyatini pasaytiradi, ijtimoiy tengsizlikni kuchaytiradi hamda jamiyatda turli
ijtimoiy-iqtisodiy muammolarni yuzaga keltiradi. Shu bois, inflyatsiyaning
kelib chiqish sabablari, uni belgilovchi omillar va bartaraf etish mexanizmlarini
o‘rganish har bir davlat oldidagi muhim vazifalardan biridir. Shuningdek,
inflyatsiya faqat ichki iqtisodiy omillar ta’sirida yuzaga kelmaydi, balki tashqi
bozor omillari, jahon iqtisodiy inqirozlari va global moliyaviy beqarorlik bilan
ham chambarchas bog‘liqdir. Masalan, xalqaro bozorlarda neft va gaz narxining
o‘zgarishi yoki oziq-ovqat mahsulotlari ta’minotidagi muammolar milliy
iqtisodiyotda ham inflyatsion bosimni kuchaytiradi. Shu nuqtai nazardan,
inflyatsiyani o‘rganish nafaqat iqtisodchilar, balki davlat arboblari va
siyosatchilar uchun ham dolzarb hisoblanadi.Prezident Shavkat Mirziyoyev
2023-yilda o‘tkazilgan yig‘ilishda quyidagicha ta’kidlagan edilar: “Inflyatsiya
faqatgina makroiqtisodiy ko‘rsatkich emas, aholi daromadi va turmush tarziga
ta’sir qiluvchi omil hisoblanadi. 1
”
1
Prezident Shavkat Mirziyoyev tomonidan inflyatsiyaning aholining daromadi va turmush
tarziga ta’sir qiluvchi omil ekanligi to‘g‘risidagi fikr — 2023-yilgi yig‘ilish nutqi. Газета.Uz

4O‘zbekiston misolida ham so‘nggi yillarda inflyatsiya jarayonlarini chuqur
o‘rganish va uni nazorat qilish masalalari davlat siyosatida alohida o‘rin
egallagan. Milliy valyutaning qadrsizlanishi, import hajmining yuqoriligi,
energiya resurslari narxining oshishi inflyatsiyani kuchaytiruvchi omillar
sifatida namoyon bo‘lmoqda. Shu sababli, inflyatsiyaga qarshi samarali
choralar ishlab chiqish, uni yumshatishning amaliy mexanizmlarini tatbiq etish
respublikamiz iqtisodiy barqarorligi uchun zarurdir.
Kurs ishi mavzusining o‘rganilganlik darajasi Inflyatsiya muammosi
iqtisodiy tafakkur tarixida eng ko‘p o‘rganilgan mavzulardan biridir. Klassik
iqtisodchilar – A. Smit va D. Rikardo inflyatsiyani asosan pulning
qadrsizlanishi va oltin- kumush muomalasining buzilishi bilan bog‘lab tahlil
qilganlar. Ularning fikricha, inflyatsiya jarayonlari asosan davlatning haddan
tashqari pul emissiyasi bilan yuzaga keladi. XIX asr iqtisodchilari, jumladan, K.
Marks ham inflyatsiyani tovar-pul muomalasi qonuniyatlari bilan izohlashga
harakat qilgan.
Keyinchalik J. M. Keyns inflyatsiyani talab va taklif o‘rtasidagi
nomutanosiblik bilan izohlab, davlatning iqtisodiyotni tartibga solishdagi faol
ishtirokini ta’kidlagan. U inflyatsiyani kamaytirish uchun fiskal va monetar
siyosatning muvofiqligini zarur deb hisoblagan. XX asrning ikkinchi yarmida
monetarizm maktabi vakili M. Fridman esa inflyatsiyani “pul hodisasi” sifatida
baholagan va uni pul massasining ortiqcha ko‘pligi bilan bog‘lagan.
Zamonaviy davrda inflyatsiya jarayonlarini chuqur o‘rganish bo‘yicha
ko‘plab ilmiy izlanishlar amalga oshirilmoqda. Xalqaro Valyuta Jamg‘armasi,
Jahon banki, turli iqtisodiy markazlar va ilmiy institutlar inflyatsiya
prognozlari, uning oqibatlari hamda bartaraf etish mexanizmlari yuzasidan
muntazam tadqiqotlar olib boradilar.
O‘zbekistonlik iqtisodchi olimlar ham inflyatsiya masalasini o‘z
tadqiqotlarida keng yoritib kelmoqdalar. Mustaqillik yillarida iqtisodiyotda yuz
bergan tarkibiy o‘zgarishlar, milliy valyuta barqarorligini ta’minlash, bozor

5mexanizmlarining rivojlanishi va davlatning pul-kredit siyosati doirasida
inflyatsiya jarayonlari chuqur tahlil qilingan. Ayniqsa, so‘nggi yillarda erkin
bozor iqtisodiyoti tamoyillariga o‘tish jarayonida inflyatsiyaning sabablari,
oqibatlari va uni kamaytirishning amaliy yo‘llari ilmiy asoslangan holda
o‘rganilmoqda.
Kurs ishi mavzusining nazariy va amaliy ahamiyati Inflyatsiya
masalasini o‘rganishning nazariy ahamiyati shundaki, u iqtisodiyot fanida
muhim tushunchalardan biri hisoblanadi va iqtisodiy jarayonlarning chuqur
mohiyatini anglashga yordam beradi. Inflyatsiyaning kelib chiqish sabablari,
turlari, uning iqtisodiyotdagi o‘rni va oqibatlarini nazariy jihatdan o‘rganish
orqali milliy iqtisodiy siyosatni shakllantirish, iqtisodiyotni barqarorlashtirish
hamda ijtimoiy muammolarni hal etish uchun zarur bo‘lgan ilmiy asoslar
yaratiladi. Shuningdek, nazariy tadqiqotlar yordamida inflyatsiya jarayonlarini
bashorat qilish, uning rivojlanish dinamikasini tahlil qilish imkoniyati yuzaga
keladi.
Kurs ishining amaliy ahamiyati esa shundaki, unda olingan bilim va
xulosalar iqtisodiy siyosat yuritishda, davlatning pul-kredit va fiskal siyosatini
takomillashtirishda, korxonalar faoliyatini samarali tashkil etishda qo‘llanilishi
mumkin. Inflyatsiya iqtisodiyotning barcha sohalariga ta’sir ko‘rsatganligi
sababli, uni bartaraf etish bo‘yicha ishlab chiqilgan tavsiyalar amaliyotda aholi
turmush darajasini yaxshilash, narx-navo barqarorligini ta’minlash va iqtisodiy
o‘sishni jadallashtirishga xizmat qiladi.
O‘zbekiston sharoitida ham inflyatsiyani chuqur o‘rganish amaliy jihatdan
dolzarbdir. Chunki mamlakatimizda bozor mexanizmlarini rivojlantirish,
iqtisodiyotni liberallashtirish va tashqi savdoni erkinlashtirish jarayonida
inflyatsiya darajasi muhim ko‘rsatkich sifatida baholanadi. Bu borada
o‘tkaziladigan tadqiqotlar nafaqat davlat siyosati uchun, balki tadbirkorlik
subyektlari va aholi uchun ham amaliy ahamiyat kasb etadi.

6Kurs ishi mavzusining obyekti – milliy iqtisodiyotda inflyatsiya
jarayonlari va ularning rivojlanish xususiyatlari.
Kurs ishi mavzusining predmeti – inflyatsiyaning kelib chiqish sabablari,
uning oqibatlari hamda uni bartaraf etish imkoniyatlari.
Kurs ishi mavzusining maqsadi – inflyatsiyaning mohiyati, kelib chiqish
sabablari va oqibatlarini tahlil qilish, shuningdek, uni bartaraf etishning
samarali yo‘llarini aniqlash.
Kurs ishi mavzusining vazifalari
 inflyatsiyaning nazariy asoslarini yoritish;
 inflyatsiyaning kelib chiqish sabablari va turlarini tahlil qilish;
 inflyatsiyaning iqtisodiyot va ijtimoiy hayotga ta’sirini o‘rganish;
 inflyatsiyani bartaraf etishda davlat siyosatining ahamiyatini ko‘rsatish;
 inflyatsiyani kamaytirishning zamonaviy usullari va istiqbollarini aniqlash.
Kurs ishi mavzusining tuzilishi Kurs ishi kirish, ikkita asosiy bob, har bir
bobda uchta kichik bo‘lim, xulosa va foydalanilgan adabiyotlardan iborat.

7I BOB. Inflyatsiyaning mohiyati va nazariy asoslari
1.1. Inflyatsiyaning iqtisodiy mazmuni va mohiyati
Inflyatsiya — iqtisodiyotda pul muomalasining muhim hodisalaridan biri
bo‘lib, u tovar va xizmatlar narxlarining umumiy darajasining uzluksiz oshishi
jarayonini anglatadi. Bu jarayon natijasida pulning xarid qobiliyati pasayadi,
ya’ni avvalgi miqdordagi pulga kamroq mahsulot va xizmat sotib olish mumkin
bo‘ladi. Inflyatsiya tushunchasi iqtisodiyot fanida eng ko‘p o‘rganilgan va eng
ko‘p bahs-munozaralarga sabab bo‘lgan hodisalardan biridir. Chunki u nafaqat
iqtisodiy ko‘rsatkichlarga, balki ijtimoiy hayotga ham bevosita ta’sir etadi.
Inflyatsiyaning mohiyatini ochishda uni faqat narxlarning oddiy o‘sishi
bilan cheklash mumkin emas. Chunki iqtisodiyotda alohida bir guruh
tovarlarning narxi oshishi – inflyatsiya emas, balki talab va taklifdagi
nomutanosiblik natijasidir. Inflyatsiya esa – bu narxlarning umumiy, tizimli va
davomli o‘sishi bilan tavsiflanadi. Shunday qilib, inflyatsiya iqtisodiy tizimdagi
pul muomalasi va ishlab chiqarish jarayonlari o‘rtasidagi muvozanatning
buzilishidan dalolat beradi.
Inflyatsiya tushunchasining kelib chiqishi
“Inflyatsiya” atamasi lotincha “inflatio” so‘zidan olingan bo‘lib, “shishish”
yoki “ko‘payib ketish” ma’nosini bildiradi. Dastlab bu termin XIX asrda
AQShda fuqarolar urushi davrida qog‘oz pullarning haddan tashqari ko‘plab
chiqarilishi natijasida yuzaga kelgan pul qadrsizlanishini ifodalash uchun

8qo‘llanilgan. Keyinchalik bu tushuncha kengayib, iqtisodiyot fanida umumiy
narxlar darajasining oshishi jarayonini ifodalovchi asosiy atamalardan biriga
aylandi.
Klassik iqtisodchilar qarashlari
Inflyatsiya haqidagi dastlabki nazariy qarashlarni klassik iqtisodchilar ishlab
chiqqan. A. Smit, D. Rikardo kabi mutafakkirlar pulning ortiqcha emissiyasi
narxlarning oshishiga olib kelishini ta’kidlaganlar. Ularning fikricha, pul –
muomala vositasi bo‘lib, agar iqtisodiyotda muomalaga chiqarilgan pul miqdori
ishlab chiqarilgan tovarlar miqdoridan ortib ketsa, narxlar o‘sishi muqarrar
bo‘ladi. Bu yondashuv bugungi kunda ham “pul nazariyasi” doirasida o‘z
ahamiyatini yo‘qotmagan.
Keynsiy yondashuv
XX asrning mashhur iqtisodchisi J. M. Keyns inflyatsiya masalasiga boshqa
nuqtai nazardan qaradi. U pul massasining ko‘payishi har doim ham narxlarning
oshishiga olib kelmasligini ta’kidladi. Uning fikricha, agar iqtisodiyotda ishlab
chiqarish quvvatlari to‘liq ishlatilmagan bo‘lsa, qo‘shimcha pul emissiyasi
ishlab chiqarishni rag‘batlantiradi va inflyatsiya darajasi oshmaydi. Ammo
ishlab chiqarish resurslari to‘liq band bo‘lganda, qo‘shimcha pul muomalaga
chiqarilishi narxlarning keskin o‘sishiga sabab bo‘ladi. Keynsiy nazariya
hozirgi davrda ham davlatning pul-kredit siyosatini shakllantirishda muhim
ahamiyatga ega.
Monetaristlar nazariyasi
XX asr o‘rtalarida M. Fridman boshchiligidagi monetaristlar maktabi
inflyatsiyaning pul omiliga urg‘u berdi. Fridmanning mashhur gapi: “Inflyatsiya
– har doim va har joyda pul hodisasidir” degan fikr inflyatsiyani tushunishda
asosiy tamoyil bo‘lib qoldi. Unga ko‘ra, inflyatsiyaning asosiy sababi – pul
massasining ishlab chiqarilgan tovar va xizmatlar hajmidan ortiqcha bo‘lishidir.
Shu bois, inflyatsiyani nazorat qilish uchun markaziy banklar tomonidan pul
massasini qat’iy tartibga solish zarur.

9Inflyatsiyaning iqtisodiy mazmuni
Inflyatsiyaning iqtisodiy mazmuni bir nechta asosiy jihatlarda namoyon
bo‘ladi:
Pulning qadrsizlanishi – pulning avvalgi xarid qobiliyati yo‘qoladi.
Narxlar darajasining o‘sishi – bozor iqtisodiyoti beqarorlashadi.
Ijtimoiy ta’sir – aholining real daromadlari kamayadi, kambag‘allik
kuchayadi.
Investitsion muhitga ta’sir – uzoq muddatli investitsiyalar xavf ostiga
qo‘yiladi, chunki kelajakdagi daromad noaniqlashadi.
Inflyatsiyaning mohiyati va turlari
Inflyatsiya mohiyatini yanada to‘liq ochib berish uchun uning turlarini ham
bilish muhim:
Talab inflyatsiyasi – talabning ortishi taklifdan yuqori bo‘lganda
narxlarning o‘sishi.
Xarajat inflyatsiyasi – ishlab chiqarish xarajatlarining oshishi (masalan,
energiya narxlarining ko‘tarilishi) tufayli narxlarning ko‘tarilishi.
Kutilayotgan inflyatsiya – iqtisodiyot ishtirokchilari kelajakda narxlarning
oshishini oldindan kutib, narxlarni hozirdan ko‘tarishi natijasida yuzaga keladi.
O‘zbekiston sharoitida inflyatsiya mohiyati
O‘zbekiston mustaqillikka erishgandan keyin iqtisodiy islohotlar jarayonida
inflyatsiya muammosi dolzarb bo‘ldi. Ayniqsa, 1990-yillar boshida
iqtisodiyotda keskin o‘zgarishlar, ishlab chiqarishning pasayishi, milliy
valyutaning joriy etilishi inflyatsiya darajasini yuqori ko‘rsatkichlarga olib
chiqdi. Keyinchalik pul-kredit siyosatini mustahkamlash, fiskal intizomni
kuchaytirish va iqtisodiyotni barqarorlashtirish bo‘yicha chora-tadbirlar
natijasida inflyatsiya bosqichma-bosqich pasaytirildi.
So‘nggi yillarda esa global bozorlar beqarorligi, pandemiya oqibatlari,
tashqi savdo va energetika narxlaridagi o‘zgarishlar O‘zbekiston iqtisodiyotiga
ham ta’sir ko‘rsatdi. Natijada inflyatsiya yana dolzarb muammolardan biriga

10aylandi. Prezident Shavkat Mirziyoyev o‘z nutqlarida inflyatsiya faqat
makroiqtisodiy ko‘rsatkich emas, balki aholining turmush tarziga bevosita ta’sir
qiluvchi omil ekanligini ta’kidlab kelmoqda. Bu esa inflyatsiyaning iqtisodiy
mazmunini nafaqat nazariy, balki amaliy jihatdan ham chuqur o‘rganish
zarurligini ko‘rsatadi.
Inflyatsiya iqtisodiyotning ajralmas hodisasi bo‘lib, uning iqtisodiy
mazmuni – pul massasining ortiqcha bo‘lishi va narxlarning umumiy
darajasining uzluksiz oshishidan iboratdir. U ishlab chiqarish, ijtimoiy hayot,
investitsiyalar va davlat siyosatiga keng qamrovli ta’sir ko‘rsatadi. Inflyatsiya
mohiyatini chuqur o‘rganish orqali uni nazorat qilish va bartaraf etish
mexanizmlari ishlab chiqiladi. Shunday qilib, inflyatsiya masalasini tahlil qilish
– iqtisodiy taraqqiyot va ijtimoiy barqarorlikni ta’minlashning eng muhim
shartlaridan biridir.
1.2. Inflyatsiyaning kelib chiqish sabablari va turlari
Inflyatsiya – murakkab iqtisodiy hodisa bo‘lib, uning kelib chiqish sabablari
turli davr va sharoitlarda xilma-xil ko‘rinishlarda namoyon bo‘ladi. Iqtisodiy
nazariya va amaliyotda inflyatsiyani keltirib chiqaruvchi omillarni aniqlash,
ularning mexanizmini tushunish va turli turlarini farqlash inflyatsiyaga qarshi
samarali siyosat yuritishda muhim ahamiyatga ega.
Inflyatsiyaning kelib chiqish sabablari
Inflyatsiya sabablarini turli jihatlardan guruhlash mumkin. Umumiy qilib
aytganda, ular ichki (milliy iqtisodiyotning o‘ziga xos muammolari) va tashqi
(xalqaro iqtisodiy muhitdan kelib chiquvchi omillar) sabablar bo‘lib ajratiladi.
1. Pul massasi ortishi
Eng asosiy sabab – muomaladagi pul massasi hajmining ishlab chiqarilgan
tovar va xizmatlar hajmidan ortib ketishidir. Bu klassik pul nazariyasida asosiy
mexanizm sifatida izohlanadi. Agar davlat budjeti taqchilligi qoplanishi uchun
ortiqcha pul emissiya qilinsa, iqtisodiyotda muvozanat buziladi va narxlar
ko‘tarila boshlaydi.

112. Budjet taqchilligi
Davlat xarajatlari daromadlardan ortib ketganda budjet taqchilligi yuzaga
keladi. Ko‘pincha bunday vaziyatda hukumat qo‘shimcha pul bosib chiqarish
yo‘liga o‘tadi. Natijada muomaladagi pul ko‘payib, inflyatsiya bosimiga sabab
bo‘ladi.
3. Ishlab chiqarishning pasayishi
Agar iqtisodiyotda ishlab chiqarish hajmi pasaysa, tovarlar taklifi qisqaradi.
Ammo pul massasi va talab darajasi saqlanib qolsa, narxlarning o‘sishi
muqarrar bo‘ladi. Bu omil ayniqsa inqiroz davrida yoki global yetkazib berish
zanjirlari buzilganda sezilarli ta’sir ko‘rsatadi.
Jadval 1. Inflyatsiyaning asosiy sabablari va turlari
Mezon Turlari Tavsifi Misollar
Kelib
chiqish
sabablari Pul massasi
ortishi Pul hajmi tovar va
xizmatlar hajmidan ortib
ketganda yuzaga keladi Davlat budjet taqchilligini
pul emissiyasi orqali
qoplash
Budjet taqchilligi Davlat xarajatlari
daromadlardan ortiq
bo‘lganda, pul
yetishmasligi sababli
qo‘shimcha emissiya
qilinishi Ayrim rivojlanayotgan
davlatlarda keng
tarqalgan
Ishlab
chiqarishning
pasayishi Taklif qisqarishi va
narxlarning oshishi Pandemiya davridagi
ishlab chiqarishdagi
uzilishlar
Import
qilinadigan
inflyatsiya Chet el narxlarining
milliy bozorga ta’siri Neft va gaz narxining
oshishi natijasida milliy
narxlarning ko‘tarilishi
Xarajatlarning
oshishi Xomashyo, energiya va
ish haqi xarajatlari Elektr energiyasi
narxining oshishi →

12 ortishi sababli
narxlarning o‘sishi mahsulot tannarxi ortishi
Kutilmalar omili Aholi va
tadbirkorlarning
kelgusida narxlar
ko‘tariladi degan
umidlari Oldindan narxlarni
oshirish, talabni sun’iy
ravishda ko‘paytirish
Tasnif mezoni Inflyatsiya turlari Tavsifi Misollar
Narx
o‘sish tezligi Mo‘tadil
inflyatsiya Narxlar yiliga 5–10
% gacha oshadi Rivojlangan
mamlakatlarda
odatiy
Tezlashgan
inflyatsiya Narxlar yiliga 20–
100 % oralig‘ida
o‘sadi Ko‘p
rivojlanayotgan
mamlakatlarda
Giperinflyatsiya Narxlar yiliga
yuzlab foizga
oshadi 1920-yillar
Germaniyasi,
2000-yillar
Zimbabve
Kelib
chiqish sababi Talab
inflyatsiyasi Talabning taklifdan
oshib ketishi
natijasida narxlar
o‘sadi Kreditlarning
haddan tashqari
ko‘payishi
Xarajat
inflyatsiyasi Ishlab chiqarish
xarajatlarining
oshishi sababli
narxlar ko‘tariladi Ish haqi va
energiya
xarajatlari oshishi
Ko‘rinishiga
ko‘ra Ochiq inflyatsiya Narxlarning oshishi
ochiq seziladi Erkin bozor
iqtisodiyotida

13Yashirin
inflyatsiya Narxlar sun’iy
ushlab turiladi,
natijada tovar
tanqisligi yuzaga
keladi Sobiq SSSR
davridagi narx
siyosati
Hududiy
qamrovi Milliy inflyatsiya Bir mamlakat
hududida kuzatiladi O‘zbekiston
iqtisodiyotidagi
inflyatsiya
Global inflyatsiya Butun jahon
bozorlarini qamrab
oladi 1970-yillar neft
inqirozi davri
4. Import qilinadigan inflyatsiya
Tashqi iqtisodiy omillar ham inflyatsiya sabablari qatorida turadi. Masalan,
chet elda energiya resurslari yoki oziq-ovqat mahsulotlari narxining oshishi
milliy bozor narxlariga ham ta’sir ko‘rsatadi. O‘zbekiston kabi importga qaram
iqtisodiyotlarda bu jarayon juda sezilarli bo‘lib, “import qilinadigan inflyatsiya”
shaklida namoyon bo‘ladi.
5. Ish haqi va xarajatlarning oshishi
Agar ishlab chiqarishda ishchi kuchi, xomashyo yoki energiya xarajatlari
ortsa, korxonalar mahsulot narxlarini oshirishga majbur bo‘ladi. Bu “xarajat
inflyatsiyasi” deb ataladi.
6. Pul-kredit siyosatidagi xatolar
Markaziy bank yoki hukumatning noto‘g‘ri pul-kredit siyosati ham
inflyatsiyani keltirib chiqarishi mumkin. Masalan, past foiz stavkalari haddan
tashqari kreditlashni rag‘batlantiradi, bu esa talabning keskin oshishi va
narxlarning o‘sishiga olib keladi.
7. Kutilmalar omili

14Psixologik omillar ham inflyatsiyani yuzaga keltiradi. Aholi va tadbirkorlar
kelgusida narxlarning ko‘tarilishini kutib, narxlarni oldindan oshira
boshlaydilar. Bu “kutilayotgan inflyatsiya”dir.
Inflyatsiya turlari
Inflyatsiyani turli mezonlarga ko‘ra tasniflash mumkin. Uning iqtisodiy
jarayonlarga ta’siri, yuzaga kelish sabablari va tezligiga qarab turli shakllari
mavjud.
1. Narxlar o‘sishi tezligiga qarab
Mo‘tadil inflyatsiya (yiliga 5–10 % gacha). Bu iqtisodiyot uchun qisman
foydali bo‘lishi mumkin, chunki talabni rag‘batlantiradi
Tezlashgan inflyatsiya (yiliga 20–100 % gacha). Narxlar tez o‘sadi,
aholining daromadi bilan bozor narxlari o‘rtasida tafovut paydo bo‘ladi.
Giperinflyatsiya (yiliga yuzlab yoki minglab foiz). Bu iqtisodiy inqiroz
belgisidir. Masalan, 1920-yillar Germaniyasi yoki 2000-yillar boshida
Zimbabveda giperinflyatsiya yuz bergan
2. Kelib chiqish sababiga ko‘r
Talab inflyatsiyasi – talabning taklifdan oshib ketishi natijasida yuzaga
keladi.
Xarajat inflyatsiyasi – ishlab chiqarish xarajatlari oshishi oqibatida
narxlarning ko‘tarilishi.
Aralash inflyatsiya – yuqoridagi ikkala omilning birgalikdagi ta’siri.
3. Ko‘rinishiga qarab
Ochiq inflyatsiya – narxlarning oshishi ochiq-oydin seziladi.
Yashirin inflyatsiya – davlat tomonidan narxlar sun’iy ushlab turilganda
paydo bo‘ladi. Natijada bozorda tovar tanqisligi yuzaga keladi.
4. Hududiy qamroviga ko‘ra
Milliy inflyatsiya – faqat bir mamlakat hududida kuzatiladi.
Global inflyatsiya – butun jahon bozorlarini qamrab oladi. Masalan, 1970-
yillarda neft inqirozi davrida global inflyatsiya kuzatilgan.

15O‘zbekiston sharoitida inflyatsiya sabablari va turlari
O‘zbekiston iqtisodiyoti ochiq iqtisodiyot bo‘lib, u ham ichki, ham tashqi
omillardan ta’sirlanadi. So‘nggi yillarda inflyatsiyaning asosiy sabablari
quyidagilardan iborat bo‘ldi:
Energiya resurslari va oziq-ovqat narxining jahon bozorida oshishi →
import qilinadigan inflyatsiya.
Milliy valyutaning qadrsizlanishi → import narxlarining qimmatlashishi.
Davlat tomonidan ijtimoiy sohalarga yuqori xarajatlar qilinishi → budjet
taqchilligi va pul massasining ko‘payishi.
Kreditlash hajmining oshishi va iste’mol talabining keskin ko‘payishi →
talab inflyatsiyasi.
Masalan, 2022–2023-yillarda O‘zbekistonda inflyatsiya darajasi 12–14 %
atrofida bo‘ldi. Bunda asosiy omillar – energiya resurslari narxining oshishi,
import qilinadigan mahsulotlarga qaramlik va pandemiyadan keyingi talabning
tez ko‘tarilishi bo‘ldi.
Inflyatsiyaning kelib chiqish sabablari ko‘p qirrali bo‘lib, ular
iqtisodiyotning ichki va tashqi omillaridan kelib chiqadi. Asosiy sabab – pul
massasi va tovar taklifi o‘rtasidagi nomutanosiblikdir. Boshqa sabablarga budjet
taqchilligi, ishlab chiqarishning pasayishi, import qilinadigan inflyatsiya,
xarajatlarning ortishi, noto‘g‘ri pul-kredit siyosati va aholining kutilmalari
kiradi.
Inflyatsiyaning turlari esa narxlar o‘sishi tezligi, sabablari, ko‘rinishi va
hududiy qamroviga qarab farqlanadi. Ularni to‘g‘ri tasniflash davlat siyosatini
ishlab chiqishda, inflyatsiya bilan kurashishda hamda iqtisodiy barqarorlikni
ta’minlashda muhim ahamiyat kasb etadi.
O‘zbekiston sharoitida inflyatsiyaning asosiy manbalari – importga
qaramlik, milliy valyutaning qadrsizlanishi, davlat budjeti taqchilligi va ishlab
chiqarishning yetarli darajada diversifikatsiya qilinmaganligidir. Shu bois
mamlakatimizda inflyatsiya sabablari va turlarini chuqur tahlil qilish, ularga

16qarshi ilmiy asoslangan siyosat yuritish eng dolzarb masalalardan biri
hisoblanadi.
1.3. Inflyatsiyaning iqtisodiyotga ta’siri
Inflyatsiya – bu nafaqat iqtisodiy hodisa, balki jamiyat hayotining barcha
jabhalariga bevosita ta’sir ko‘rsatadigan jarayondir. Uning oqibatlari qisqa
muddatda ham, uzoq muddatda ham ijobiy va salbiy jihatlarda namoyon
bo‘lishi mumkin. Shu bois, inflyatsiyaning iqtisodiyotga ta’siri masalasi
iqtisodiy nazariyalar va amaliyotda eng ko‘p muhokama qilinadigan
mavzulardan biri hisoblanadi.
Birinchidan, inflyatsiya milliy valyutaning xarid qobiliyatini pasaytiradi.
Narxlarning umumiy darajasi oshgani sari pulning real qiymati tushib ketadi.
Bu esa aholi daromadlarini yemiradi, ularning oldingi darajada tovar va xizmat
sotib olish imkoniyatlarini cheklaydi. Ayniqsa, belgilangan daromadga ega
qatlamlar — pensiya, stipendiya va maosh oluvchilar bundan ko‘proq zarar
ko‘radilar.
Ikkinchidan, inflyatsiya investitsion muhitni ham salbiy tomonga
o‘zgartiradi. Narxlarning barqaror bo‘lmaganligi tadbirkorlar uchun xavf-
xatarni oshiradi. Ular uzoq muddatli investitsiya kiritishga jur’at etmaydilar,
chunki kelajakdagi rentabellik darajasi noaniq bo‘lib qoladi. Bu holat iqtisodiy
o‘sish sur’atlarining pasayishiga olib keladi.
Uchinchidan, inflyatsiya jamiyatdagi ijtimoiy tengsizlikni chuqurlashtiradi.
Narxlar oshganda yuqori daromadli qatlamlar o‘z aktivlarini ko‘proq real
boyliklarga – ko‘chmas mulk, qimmatbaho metallar, chet el valyutalariga
yo‘naltiradilar. Past daromadli aholida esa bunday imkoniyatlar bo‘lmaydi.
Natijada, boylar boyiydi, kambag‘allar esa yanada qashshoqlashadi.
To‘rtinchidan, inflyatsiya davlat moliyasiga ham sezilarli ta’sir ko‘rsatadi.
Davlat budjet daromadlari ko‘pincha soliqlar orqali shakllanadi, inflyatsiya esa

17nominal daromadlarni oshirib, budjet tushumlarini ham ko‘paytiradi. Ammo
shu bilan birga, davlat xarajatlari ham ortadi, chunki byudjet mablag‘lari
evaziga sotib olinadigan tovar va xizmatlar narxi oshadi. Natijada davlat
moliyasi balansini ushlab turish qiyinlashadi.
Beshinchidan, inflyatsiya tashqi iqtisodiy faoliyatga ham o‘z ta’sirini
ko‘rsatadi. Inflyatsiya yuqori bo‘lgan mamlakatlarda milliy valyutaning
qadrsizlanishi kuzatiladi, bu esa import narxlarini yanada oshiradi. Eksport esa
ayrim hollarda nisbatan raqobatbardosh bo‘lishi mumkin, ammo uzoq muddatli
istiqbolda tashqi savdo balansida ham nomutanosiblik yuzaga
keladi.Shuningdek, inflyatsiyaning iqtisodiyotga ijobiy ta’siri ham mavjud.
Masalan, mo‘tadil inflyatsiya tadbirkorlarni faolroq bo‘lishga undaydi.
Narxlarning asta-sekin ko‘tarilishi ishlab chiqaruvchilar uchun rag‘bat bo‘lib
xizmat qiladi, chunki ular ko‘proq foyda olish imkoniga ega bo‘ladilar. Shu
sababli, rivojlangan mamlakatlarda inflyatsiyaning 2–3 % darajasi normal
iqtisodiy jarayon sifatida qabul qilinadi.
Inflyatsiya jarayonining ta’siri iqtisodiyotda pul-kredit siyosatini yuritishda
ham seziladi. Markaziy banklar inflyatsiyani nazorat qilish uchun foiz
stavkalarini oshiradi, pul massasini qisqartiradi, bu esa iqtisodiy faollikka
to‘g‘ridan-to‘g‘ri ta’sir qiladi. Agar inflyatsiya nazoratdan chiqib ketsa,
giperinflyatsiya yuzaga keladi. Tarixda Germaniya (1923-yil), Yugoslaviya
(1990-yillar), Zimbabve (2000-yillar) bunga yorqin misoldir.
O‘zbekistonda ham inflyatsiyaning iqtisodiyotga ta’siri bevosita sezilib
turibdi. Masalan, 2017–2020-yillarda milliy valyuta kursining liberallashtirilishi
natijasida inflyatsiya sezilarli darajada oshdi. Bu aholining xarid qobiliyatiga
salbiy ta’sir qilgan bo‘lsa-da, uzoq muddatda iqtisodiy erkinlik va raqobatning
ortishi uchun zamin yaratdi.
Yana bir muhim jihati shundaki, inflyatsiya iqtisodiyotni tarkibiy islohotlar
o‘tkazishga majbur qiladi. Masalan, davlat tomonidan energiya resurslari va
kommunal xizmatlar narxining oshirilishi dastlab inflyatsion bosimni

18kuchaytiradi. Lekin uzoq muddatda bu sohalarda bozor mexanizmlarini
shakllantirish, samarasiz subsidiyalarni qisqartirish, energiya tejash
texnologiyalarini joriy etishga olib keladi.
Inflyatsiya darajasi yuqori bo‘lsa, pulga bo‘lgan ishonch pasayadi, odamlar
o‘z mablag‘larini tezroq sarflashga intiladilar. Bu esa jamg‘armalar darajasining
pasayishiga olib keladi. Jamg‘armalar kamayishi esa bank tizimining kreditlash
imkoniyatlarini qisqartiradi, natijada investitsiyalar hajmi kamayadi.Shu bilan
birga, inflyatsiya ishlab chiqarish samaradorligiga ham bevosita ta’sir
ko‘rsatadi. Narxlarning tez o‘sishi korxonalar xarajatlarini oshirib yuboradi,
foyda kamayadi. Ishlab chiqaruvchilar tannarxni qoplash uchun narxlarni yana
oshiradilar va bu yangi inflyatsion spirallarni keltirib chiqaradi.
Ijtimoiy sohada ham inflyatsiya salbiy oqibatlarga olib keladi. Aholi
turmush darajasi pasayadi, ijtimoiy norozilik kuchayadi. Bu esa siyosiy
barqarorlikka xavf tug‘diradi. Shu sababdan, ko‘plab mamlakatlar inflyatsiyani
faqat iqtisodiy muammo emas, balki ijtimoiy-siyosiy xavf sifatida ham
baholaydilar. Inflyatsiyaning iqtisodiyotga ta’siri ko‘p qirrali. U milliy valyuta
barqarorligiga, aholi turmush darajasiga, investitsion jarayonlarga, tashqi savdo
va davlat moliyasiga sezilarli ta’sir ko‘rsatadi. Inflyatsiyaning salbiy
oqibatlarini yumshatish va ijobiy jihatlaridan samarali foydalanish uchun davlat
tomonidan puxta o‘ylangan pul-kredit va fiskal siyosat olib borilishi zarur.

19II BOB. Inflyatsiyani bartaraf etish imkoniyatlari va yo‘llari
2.1. Inflyatsiyani tartibga solishda davlatning roli
Inflyatsiya – bu iqtisodiy barqarorlikka jiddiy xavf tug‘diruvchi, pul
qiymatining pasayishi va narxlar darajasining umumiy o‘sishi jarayonidir. U
nafaqat iqtisodiyotga, balki butun ijtimoiy-siyosiy hayotga ham sezilarli ta’sir
ko‘rsatadi. Shu bois, inflyatsiyani tartibga solish va uni nazorat ostida ushlab
turish davlat siyosatining eng muhim yo‘nalishlaridan biri hisoblanadi.
Davlatning inflyatsiyani tartibga solishdagi roli, avvalo, iqtisodiyotda
barqarorlikni ta’minlashga qaratilgan keng qamrovli siyosiy, huquqiy, tashkiliy
va iqtisodiy choralar majmuasidan iboratdir. Inflyatsiyani bartaraf etish
jarayonida davlat asosiy tartibga soluvchi organ sifatida faoliyat yuritadi,
chunki bozor mexanizmlari inflyatsion jarayonlarni o‘z-o‘zidan to‘liq nazorat
qila olmaydi.
Birinchidan, davlatning asosiy vazifalaridan biri bu — pul-kredit siyosatini
amalga oshirishdir. Pul massasining haddan tashqari ko‘payishi inflyatsiyaning
eng muhim sababi bo‘lgani uchun Markaziy banklar pul muomalasini qat’iy
nazorat ostiga oladilar. Pul massasini qisqartirish yoki uni iqtisodiyotga
mutanosib ravishda taqsimlash orqali inflyatsiya darajasini pasaytirish mumkin.
Shu maqsadda Markaziy bank qayta moliyalashtirish stavkalarini o‘zgartiradi,
tijorat banklari uchun majburiy zaxiralar normativlarini belgilaydi va ochiq
bozor operatsiyalarini amalga oshiradi.
Ikkinchidan, inflyatsiyani tartibga solishda davlatning fiskal siyosati ham
muhim o‘rin tutadi. Davlat byudjeti taqchilligi yuqori bo‘lsa, ko‘pincha uni
qoplash uchun emissiya qilinadi, bu esa inflyatsion bosimni kuchaytiradi. Shu
sababli, davlat xarajatlarini optimallashtirish, soliqlar tizimini takomillashtirish,

20noqonuniy daromadlarni qisqartirish orqali budjet muvozanatini ta’minlash
inflyatsiyani kamaytirishga xizmat qiladi.
Uchinchidan, davlat narxlar barqarorligini ta’minlash choralarini ko‘radi.
Albatta, bozor iqtisodiyotida narxlarni to‘liq nazorat qilish samarasizdir, ammo
strategik ahamiyatga ega mahsulotlar — oziq-ovqat, yoqilg‘i, energiya
resurslari narxlarida davlat ma’lum darajada ishtirok etadi. Bu orqali aholining
ijtimoiy himoyasi ta’minlanadi va narxlarning haddan tashqari keskin o‘sishi
oldi olinadi.
To‘rtinchidan, davlat inflyatsiyani kamaytirishda ijtimoiy siyosat orqali ham
faoliyat yuritadi. Pensiyalar, stipendiyalar va maoshlarni indeksatsiya qilish
orqali aholining real daromadlari muhofaza qilinadi. Agar davlat inflyatsiya
davrida aholining eng zaif qatlamlarini qo‘llab-quvvatlamasa, ijtimoiy norozilik
kuchayadi va bu siyosiy barqarorlikka ham xavf tug‘diradi.
Beshinchidan, davlatning inflyatsiyani tartibga solishdagi roli
iqtisodiyotning strukturaviy o‘zgarishlarini amalga oshirishda ham namoyon
bo‘ladi. Samarasiz korxonalarni qo‘llab-quvvatlash o‘rniga ularni isloh qilish,
yangi texnologiyalarni joriy etish, ishlab chiqarishni modernizatsiya qilish
orqali iqtisodiyotning raqobatbardoshligini oshirish mumkin. Bu esa
narxlarning barqarorligini ta’minlashga xizmat qiladi.
Davlat, shuningdek, inflyatsiyani kamaytirishda tashqi iqtisodiy siyosatni
ham muvozanatlashtirishi lozim. Import va eksport siyosatini oqilona olib
borish, chet el valyutasi kursini nisbatan barqaror ushlab turish orqali milliy
valyutaga bo‘lgan ishonchni oshirish mumkin. Milliy valyuta qadrsizlanishi
inflyatsion bosimni kuchaytirgani bois, bu masala davlat uchun strategik
ahamiyat kasb etadi.
Davlatning yana bir muhim vazifasi — inflyatsion kutilmalarni
boshqarishdir. Inflyatsiya nafaqat iqtisodiy hodisa, balki psixologik jarayondir.
Agar aholining kutilmalari yuqori bo‘lsa, ular narxlarning oshishini tezroq
kutadi va o‘z harakatlarini shunga mos ravishda o‘zgartiradilar. Bu esa

21inflyatsiyani yanada kuchaytiradi. Shu sababli davlat ommaviy axborot
vositalari orqali iqtisodiy vaziyatni izohlaydi, aholiga tushuntirish ishlarini olib
boradi va ularning ishonchini mustahkamlaydi.
O‘zbekistonda ham inflyatsiyani tartibga solishda davlatning roli juda katta.
So‘nggi yillarda Markaziy bank tomonidan qat’iy pul-kredit siyosati
yuritilmoqda, qayta moliyalashtirish stavkasi inflyatsion jarayonlarga mos
ravishda belgilab borilmoqda. Davlat budjetida shaffoflikni ta’minlash, soliq
ma’muriyatini isloh qilish orqali fiskal siyosat mustahkamlanmoqda.
Shuningdek, ijtimoiy himoya choralarining kengaytirilishi ham aholining real
daromadlarini muhofaza qilishga xizmat qilmoqda davlatning inflyatsiyani
tartibga solishdagi roli kompleks yondashuvni talab qiladi. Pul-kredit va fiskal
siyosat uyg‘unlikda olib borilishi, narxlar barqarorligi va ijtimoiy himoya tizimi
ta’minlanishi, iqtisodiyotda strukturaviy o‘zgarishlar amalga oshirilishi zarur.
Faqat shunda inflyatsiyaning salbiy oqibatlarini yumshatish va uni nazorat
ostida ushlab turish mumkin bo‘ladi.
Inflyatsiya har qanday mamlakat iqtisodiy rivojlanishining ajralmas
hodisasidir. U iqtisodiyotning umumiy barqarorligi, aholining turmush darajasi,
investitsiya muhiti va moliya tizimining mustahkamligiga bevosita ta’sir
ko‘rsatadi. Shu sababli ham barcha davlatlar inflyatsiya jarayonlarini doimiy
nazorat ostida ushlab turishga intiladi. O‘zbekiston Respublikasi ham bundan
mustasno emas. 2022–2025-yillarda mamlakatimiz iqtisodiyoti murakkab tashqi
sharoitlar, global inqirozlar va ichki iqtisodiy o‘zgarishlarga qaramay,
inflyatsiyani jilovlash bo‘yicha muayyan natijalarga erishdi.
2022-yil iqtisodiy nuqtai nazardan nisbatan og‘ir yil bo‘ldi. Jahonda
pandemiyadan keyingi tiklanish jarayoni sekinlashdi, energetika resurslari
narxlari keskin oshdi, logistika zanjirlari izdan chiqdi. Bularning barchasi
O‘zbekiston iqtisodiyotiga ham o‘z ta’sirini ko‘rsatdi. Natijada,
mamlakatimizda inflyatsiya darajasi 12,25 foizni tashkil etdi. Bu so‘nggi
yillarda qayd etilgan eng yuqori ko‘rsatkichlardan biri bo‘ldi. Oziq-ovqat

22mahsulotlari, energiya va transport xizmatlari narxi tez sur’atlarda oshdi. Bu
holat aholining xarid qobiliyatini pasaytirib, investitsion muhitga ham bosim
o‘tkazdi.
Shunday murakkab sharoitda davlat tomonidan qator chora-tadbirlar amalga
oshirildi. Avvalo, Markaziy bank qayta moliyalashtirish stavkasini oshirib, pul-
kredit siyosatini qat’iylashtirdi. Bu choralar ichki talabni haddan tashqari ortib
ketishini cheklashga xizmat qildi. Shu bilan birga, strategik ahamiyatga ega
bo‘lgan ayrim tovar va xizmatlarda davlat narxlarni nazorat qilishga harakat
qildi. Masalan, energetika va kommunal xizmatlarda narxlarning birdaniga
keskin oshib ketishi oldini olindi.
2023-yilda esa ushbu choralar o‘z samarasini berdi. Yil yakunida inflyatsiya
darajasi 8,77 foizni tashkil etdi. Bu 2022-yildagi ko‘rsatkichga nisbatan qariyb
3,5 foiz punktga past natijadir. Shuni alohida ta’kidlash kerakki, 2023-yil
inflyatsiya darajasi 2016-yildan beri eng quyi ko‘rsatkich sifatida qayd etildi.
Bu yutuq davlat siyosatining samaradorligidan dalolat beradi.
2023-yilda oziq-ovqat mahsulotlarining narxi nisbatan barqaror saqlanib, 9
foizdan past bo‘ldi. Bunga mamlakatda qishloq xo‘jaligi mahsulotlarini
yetishtirish hajmlarining ko‘paytirilishi, import jarayonlaridagi qulayliklar va
tashqi savdo siyosatining liberallashuvi sabab bo‘ldi. Shu bilan birga, davlat
tomonidan ijtimoiy sohada aholining real daromadlarini himoya qilish bo‘yicha
qo‘llangan mexanizmlar ham muhim rol o‘ynadi. Pensiyalar, stipendiyalar va
nafaqalar muntazam indeksatsiya qilindi, ayrim toifadagi aholiga ijtimoiy
yordam paketlari taqdim etildi.
2024-yilda inflyatsiya darajasi biroz o‘sib, 9,8 foizni tashkil etdi. Buning
sababi bir tomondan, jahon bozorida energiya resurslari narxining yuqori
bo‘lishi va import qilinadigan inflyatsiya omillari bilan bog‘liq bo‘lsa, boshqa
tomondan, ichki xizmatlar sektorida narxlarning tez oshishi bilan izohlanadi.
Statistik ma’lumotlarga ko‘ra, 2024-yilda oziq-ovqat mahsulotlari narxi atigi

232,4 foizga oshgan bo‘lsa, xizmatlar sohasida narxlar 26,7 foizga ko‘tarilgan. Bu
raqamlar xizmatlar sektoridagi inflyatsiya bosimini yaqqol ko‘rsatib beradi.
Shu davrda davlat tomonidan iqtisodiyotni diversifikatsiya qilish, ishlab
chiqarish hajmlarini oshirish, yangi investitsion loyihalarni amalga oshirish
bo‘yicha qator dasturlar qabul qilindi. Natijada yalpi ichki mahsulot o‘sishi 6,5
foizni tashkil etdi. Bu, o‘z navbatida, inflyatsion bosimni muvozanatlashtirishda
muhim omil bo‘ldi.
2025-yil uchun hukumat va Markaziy bank prognozlariga ko‘ra, inflyatsiya
darajasi 7–8 foiz atrofida bo‘lishi kutilmoqda. Bu ko‘rsatkich inflyatsiyani
maqsadli diapazon doirasida ushlab qolish, narxlar barqarorligini ta’minlash
hamda aholining real daromadlarini himoya qilish borasidagi sa’y-
harakatlarning natijasi bo‘ladi. 2025-yilda davlat inflyatsiyani jilovlashda uchta
asosiy yo‘nalishga e’tibor qaratmoqda: qat’iy pul-kredit siyosatini davom
ettirish, ishlab chiqarishni kengaytirish orqali taklifni oshirish va ijtimoiy
himoyani kuchaytirish.
Jadval 1. O‘zbekistonda inflyatsiya ko‘rsatkichlari (2022–2025)
Yil Inflyatsiya
darajasi (%) Asosiy sabablar
202
2 12.25 Energiya resurslari narxining oshishi,
pandemiyadan keyingi tiklanish sekinligi
202
3 8.77 Pul-kredit siyosatini qat'iylashtirish, oziq-ovqat
narxlarining barqarorlashuvi
202
4 9.80 Xizmatlar sektorida narxlarning o‘sishi, tashqi
bozor ta’siri
202
5 7.50 Pul-kredit siyosati, ishlab chiqarishni
kengaytirish, ijtimoiy himoya choralari
Jadval 2. Tarmoq kesimida inflyatsiya (2024-yil)

24Sektor Narxlarning
o‘sishi (%) Izoh
Oziq-ovqat
mahsulotlari 2.4 Qishloq xo‘jaligi ishlab
chiqarishining ko‘payishi
Nooziq-ovqat
mahsulotlari 6.7 Import qilinadigan mahsulotlar
ta’siri
Xizmatlar 26.7 Transport, kommunal va boshqa
xizmatlar narxining o‘sishi
Jadval 3. Davlat siyosati yo‘nalishlari (2022–2025)
Yo‘nalish Amalga oshirilgan choralar Natijasi
Pul-kredit
siyosati Markaziy bank qayta
moliyalashtirish stavkasini oshirdi,
pul massasini nazorat qildi Inflyatsiya bosimini
kamaytirish, talabni
cheklash
Fiskal
siyosat Davlat byudjetida investitsion
loyihalarga ustuvorlik berildi Taklifni kengaytirish va
iqtisodiy o‘sishni
rag‘batlantirish
Ijtimoiy
siyosat Pensiya, nafaqa va stipendiyalar
indeksatsiya qilindi, ijtimoiy
yordam paketlari berildi Aholining real
daromadlarini himoya qilish
2022–2025-yillarda O‘zbekistonda inflyatsiyani tartibga solishda davlatning
roli juda katta bo‘ldi. Agar 2022-yilda inflyatsiya 12,25 foiz darajasiga yetgan
bo‘lsa, keyingi yillarda uni 8–10 foiz oralig‘ida ushlab turishga erishildi. Bu esa
iqtisodiyotning barqarorligi, aholining farovonligi va investitsion
jozibadorlikning ortishiga xizmat qilmoqda.

282.2. Pul-kredit va fiskal siyosat orqali inflyatsiyani bartaraf etish
Inflyatsiyani tartibga solish va bartaraf etishning eng muhim yo‘llaridan biri
bu — davlat tomonidan olib boriladigan pul-kredit siyosati va fiskal siyosatdir.
Bu ikki siyosat bir-birini to‘ldiradi va iqtisodiyotni muvozanatli holda
rivojlantirish, narxlar barqarorligini ta’minlash, aholining real daromadlarini
himoya qilish hamda investitsion muhitni yaxshilashga xizmat qiladi. Pul-kredit
siyosati Markaziy bank tomonidan amalga oshiriladi, fiskal siyosat esa asosan
davlat byudjeti, soliq va xarajatlar tizimi orqali yuritiladi. Quyida ushbu
siyosatlarning mazmuni, asosiy vositalari va inflyatsiyaga ta’sirini keng tahlil
qilib chiqamiz.
Pul-kredit siyosatining mohiyati va inflyatsiyani jilovlashdagi roli
Pul-kredit siyosati (monetar siyosat) — bu Markaziy bank tomonidan
muomaladagi pul massasini, kredit hajmini va foiz stavkalarini tartibga solish
orqali iqtisodiyotda barqarorlikni ta’minlashga qaratilgan siyosatdir. Inflyatsiya
ko‘pincha muomaladagi pulning ortiqcha ko‘payishi yoki ishlab chiqarish
hajmiga nisbatan pul massasi notekisligi natijasida yuzaga keladi. Shu sababli
Markaziy bankning asosiy vazifasi pul massasini nazorat qilish, milliy
valyutaning barqarorligini saqlash va narxlar o‘sishini maqsadli ko‘rsatkichlar
doirasida ushlab turishdan iboratdir.
Pul-kredit siyosatining asosiy vositalaridan biri bu qayta moliyalashtirish
stavkasidir. Agar inflyatsiya darajasi yuqori bo‘lsa, Markaziy bank foiz
stavkalarini oshiradi. Bu esa tijorat banklari kreditlarini qimmatlashtiradi va
iqtisodiyotda ortiqcha talabning kamayishiga olib keladi. Aksincha, inflyatsiya
darajasi past bo‘lganda, foiz stavkalari pasaytiriladi va iqtisodiy faollik
rag‘batlantiriladi. Shu yo‘l bilan inflyatsiyaning haddan tashqari yuqori darajasi
jilovlanadi.
Bundan tashqari, Markaziy bank majburiy zaxira me’yorlarini belgilash
orqali ham bank tizimidagi pul oqimini nazorat qiladi. Agar zaxira talabi
oshirilsa, banklar kredit berish imkoniyatlari qisqaradi, bu esa pul massasini

29kamaytiradi va inflyatsiya bosimini pasaytiradi. Agar zaxira talabi kamaytirilsa,
aksincha, pul aylanmasi ortadi va iqtisodiy faollik kuchayadi.Shuningdek, ochiq
bozor operatsiyalari (davlat qimmatli qog‘ozlarini sotib olish va sotish) orqali
ham muomaladagi pul miqdoriga ta’sir ko‘rsatiladi. Markaziy bank qimmatli
qog‘ozlarni sotganda muomaladagi pul kamayadi, natijada inflyatsiya pasayadi.
Aksincha, qimmatli qog‘ozlarni sotib olganda pul ko‘payadi va talab kuchayadi.
Fiskal siyosatning inflyatsiyaga qarshi mexanizmlari
Fiskal siyosat — bu davlatning soliq va byudjet siyosati orqali iqtisodiy
jarayonlarga ta’sir ko‘rsatish faoliyatidir. Inflyatsiyani bartaraf etishda fiskal
siyosatning o‘rni nihoyatda muhim, chunki davlat byudjeti xarajatlari va
soliqlar iqtisodiyotdagi talab va taklif muvozanatini shakllantirishda bevosita
ta’sir ko‘rsatadi.
Inflyatsiyani kamaytirish uchun davlat ko‘pincha deflyatsion fiskal siyosat
olib boradi. Bunda davlat byudjeti xarajatlari qisqartiriladi, soliqlar oshiriladi
yoki ayrim subsidiyalar kamaytiriladi. Bunday choralar iqtisodiyotda umumiy
talabni qisqartiradi, natijada narxlar o‘sishi sur’atlari sekinlashadi.Shuningdek,
fiskal siyosatning samarali vositalaridan biri bu davlat investitsiyalarini oqilona
yo‘naltirishdir. Masalan, ishlab chiqarishni kengaytirishga, yangi
texnologiyalarni joriy etishga qaratilgan investitsiyalar taklifni oshiradi va
bozorni mahsulotlar bilan ta’minlab, inflyatsiya bosimini kamaytiradi. Shu
bilan birga, ijtimoiy sohalarga yo‘naltirilgan byudjet mablag‘lari aholining
ijtimoiy himoyasini ta’minlaydi, lekin haddan tashqari ko‘p subsidiya va
imtiyozlar inflyatsiyani kuchaytirishi mumkin.
Pul-kredit va fiskal siyosatning o‘zaro uyg‘unligi
Inflyatsiyani samarali bartaraf etish uchun pul-kredit va fiskal siyosatlar
uyg‘unlashtirilishi zarur. Masalan, agar Markaziy bank foiz stavkalarini oshirib,
iqtisodiyotni sovutishga harakat qilsa, davlat byudjetida ham defitsit
kamaytirilib, xarajatlar qisqartirilishi kerak. Aks holda, bir siyosat inflyatsiyani
pasaytirsa, ikkinchisi uni kuchaytirib yuborishi mumkin.

30O‘zbekistonda ham so‘nggi yillarda pul-kredit va fiskal siyosatlar
uyg‘unlashgan holda olib borilmoqda. Masalan, Markaziy bank inflyatsiyani
jilovlash maqsadida qayta moliyalashtirish stavkasini 14 foiz darajasida ushlab
turgan bo‘lsa, davlat byudjeti defitsitini kamaytirishga alohida e’tibor qaratildi.
Shu yo‘l bilan 2022-yildagi 12 foizdan yuqori inflyatsiya darajasi 2023-yilda 9
foizdan past darajaga tushirildi.
Inflyatsiyani bartaraf etishda pul-kredit siyosati orqali pul massasini va
kredit hajmini nazorat qilish, fiskal siyosat orqali esa byudjet xarajatlarini
oqilona boshqarish, soliqlarni tartibga solish muhim rol o‘ynaydi. Bu ikki
siyosat uyg‘un holda olib borilgandagina iqtisodiyot barqaror rivojlanadi,
narxlar barqarorlashadi va aholining real daromadlari himoyalanadi.
2.3. Inflyatsiyani kamaytirishning zamonaviy strategiyalari va
O‘zbekiston tajribasi
Zamonaviy makroiqtisodiy boshqaruvda inflyatsiyani pasaytirish “faqat foiz
stavkasini oshirish” bilan cheklanmaydi. Narxlar barqarorligi pul-kredit, fiskal,
tarkibiy va institutsional islohotlar uyg‘unligi natijasida vujudga keladi.
Rivojlangan mamlakatlar ham, rivojlanayotgan iqtisodiyotlar ham so‘nggi o‘n
yillikda inflyatsion targetlash, kutilmalarni boshqarish, raqobat siyosati,
energiya va oziq-ovqat bozorlarini barqarorlashtirish, ma’lumotlar sifatini
oshirish kabi kompleks yondashuvlarni qo‘llay boshladi. O‘zbekiston ham
aynan shunday integrallashgan strategiyalarni bosqichma-bosqich joriy etib
kelmoqda.
1) Inflyatsion targetlash (IT) va Markaziy bank kommunikatsiyasi
Mazmuni. IT rejimida Markaziy bank maqsadli inflyatsiya darajasini e’lon
qiladi (masalan, o‘rtacha muddatda 5%), va pul-kredit vositalarini shu
maqsadga yetishga moslashtiradi. Asosiy tayanch – kutilmalar: biznes va aholi
“Markaziy bank maqsadidan og‘maydi” degan ishonchga ega bo‘lsa, narx
belgilash ham, ish haqi muzokaralari ham mo‘’tadil yo‘nalishda kechadi.
Kalit elementlar:

31Qayta moliyalashtirish stavkasi – inflyatsiya prognoziga faol javob beruvchi
“asosiy signal”.
Oldindan yo‘l-yo‘riq (forward guidance) – kelgusi choraklarda siyosat
yo‘nalishining aniq mantiq bilan tushuntirilishi.
Shaffoflik – press-relizlar, inflyatsion hisobotlar, prognoz yo‘laklari (fan-
charts).
Model va ma’lumotlar – qisqa va o‘rta muddatli prognozlar, muqobil
ssenariylar.
O‘zbekiston tajribasi. Markaziy bank bosqichma-bosqich IT elementlarini
kengaytirdi: asosiy stavka qarorlari bo‘yicha izchil sharhlar, inflyatsion
kutilmalar so‘rovlari, makroprognozlar e’lon qilinmoqda. Amalda maqsadli
ko‘rsatkichga moslashuv jarayoni davom etyapti: yuqori importga qaramlik,
xizmatlar sektorida narxlar inertsiya si, energetika tariflari bosqichma-bosqich
bozorlashtirilishi kutilmalarni boshqarishni murakkablashtiradi, biroq
kommunikatsiyaning kuchayishi ishonchni mustahkamlaydi.
2) Fiskal-monetar uyg‘unlik va byudjet qoidalari
Mazmuni. Agar fiskal siyosat (byudjet xarajatlari, subsidiyalar) monetar
siyosatga “qarshi ishlasa”, foiz stavkasini ko‘tarish yetarli bo‘lmaydi. Shuning
uchun zamonaviy amaliyotda:
Byudjet qoidalari (defitsit va davlat qarzining YAIMga nisbati bo‘yicha
shiftlar),
Ortiqcha talabni kuchaytiruvchi subsidiyalarni qayta nishonlash, ijtimoiy
yordamni manzilli qilish,
Investitsion xarajatlar sifatini oshirish (import o‘rnini bosuvchi va eksportni
kengaytiruvchi loyihalarga ustuvorlik)
asosiy yo‘nalishdir.
O‘zbekiston tajribasi. Byudjet defitsitini mo‘tadil darajada ushlash, ijtimoiy
xarajatlarni manzilli qilish, davlat xaridlarida raqobatni kuchaytirish orqali

32fiskal impulsni bosqichma-bosqich neytrallashga intilish kuzatilmoqda. Bu
monetar siyosat ta’sirini kuchaytiradi va inflyatsion bosimni pasaytiradi.
3) Valyuta kursi, tashqi shoklar va “import qilinadigan inflyatsiya”
Muammo. Import ulushi yuqori bo‘lgan iqtisodiyotlarda tashqi narxlar
(energiya, don, metall) o‘zgarishi tezda ichki narxlarga o‘tadi. Valyuta
kursining keskin tebranishi ham narxlar “traektoriyasini” yuqoriga suradi.
Strategiyalar:
Valyuta bozorini chuqurlashtirish: xedj instrumentlari, forvard/svop
bitimlari, eksportchilar–importchilar uchun risklarni boshqarish
Valyuta intervensiyalarining qoidalari: zaxiralarni asrash va “chaqmoqni
tekislash”, lekin kursni sun’iy ushlab turmaslik.
Zaxira siyosati: asosiy import (yoqilg‘i, bug‘doy, dori) bo‘yicha minimal
zaxira kunlarini belgilash.
O‘zbekiston tajribasi. Kursni bozor omillariga yaqinlashtirish,
intervensiyalarni shaffof qilish, eksport diversifikatsiyasini rag‘batlantirish
orqali import narxlari shoklarining ichki narxlarga o‘tishini yumshatish
choralari kengaymoqda.
4) Taklif tomoni islohotlari: narxlar inertsiya sinI sindirish
Nega muhim? Inflyatsiya ko‘pincha “xarajat” kanali orqali keladi: energiya,
logistika, xomashyo, mehnat xarajatlari. Taklifni kengaytirish – narx bosimini
pasaytiradi.
Yo‘nalishlar:
Energetika samaradorligi: tariflarni bosqichma-bosqich bozorlashtirish +
maqsadli kompensatsiya; energiya tejovchi texnologiyalarni subsidiyalash.
Transport-logistika: temir yo‘l va avtomobil logistikasini raqamlashtirish,
terminallar va sovutish zanjiri (cold chain) ni kengaytirish – oziq-ovqat
narxlaridagi mavsumiy o‘tkirlikni pasaytiradi.

33Agrosanoat: urug‘chilik, saqlash infratuzilmasi, to‘g‘ridan-to‘g‘ri fermer–
bozor platformalari; import bojlari va fitosanitariya jarayonlarida “tor joylar”ni
qisqartirish.
Raqobat siyosati: kartel va hukmron mavqe suiiste’mollariga qarshi qat’iy
choralar; narxga ta’sir qiluvchi tarmoqlarda (yoqilg‘i, sement, metall) sog‘lom
raqobat.
O‘zbekiston tajribasi. Energetika va transportda modernizatsiya, qishloq
xo‘jaligida saqlash-tarqatish zanjirlarining yaxshilanishi, raqobat to‘g‘risidagi
huquqiy baza yangilanishi inflyatsiyaning “xarajat” kanalini zaiflashtirishga
xizmat qilmoqda.
5) Inflyatsion kutilmalar va narx belgisi intizomi
Sababi. Agar xo‘jalik yurituvchi subyektlar “baribir narxlar ko‘tariladi” deb
o‘ylasa, oldindan narx oshiradi; bu esa o‘z-o‘zini oqlovchi spirallarni keltiradi.
Choralar:
Kommunikatsiya kalendari: asosiy stavka qarorlari oldidan va keyin savol-
javob, tushuntirish grafiklari.
Kutilmalar so‘rovlari (aholi, biznes, treyderlar) – natijalar ommaga e’lon
qilinadi.
Narx monitoringi: haftalik “savatcha”, regional kesimda “issiq nuqtalar”
xaritasi; asosli va asossiz oshishlarni ajratish.
“Yumshoq tartibga solish”: chorrahalarda tekshiruv emas, balki narx
axborotini oshkor qilish, savdo tarmoqlarida “adolatli narx” yorliqlari.
O‘zbekiston tajribasi. Kutilmalar bo‘yicha doimiy so‘rovlar yo‘lga
qo‘yilmoqda, narx monitoringi raqamlashtirilmoqda, ijtimoiy ahamiyatli
mahsulotlar bo‘yicha “narx koridorlari” axborot orqali boshqarilmoqda.
6) Ma’lumotlar (data) va modellashtirish infratuzilmasi
Zamonaviy yondashuv – siyosatni real vaqtga yaqin ma’lumotlar bilan
boshqarish.

34High-frequency data: onlayn kassa, skaner narxlari, logistika GPS
ma’lumotlari
Nowcasting: qisqa muddatli prognozlar (haftalik/o‘ylik) – siyosatning
tezkor moslashuvi.
Kompozit inflyatsiya indekslari: oziq-ovqat, xizmat, bazaviy inflyatsiya
o‘rtasidagi tafovutlarni aniq ko‘rsatish.
O‘zbekiston tajribasi. Soliq va statistika ma’lumotlarining integratsiyasi,
savdo skaner narxlarini bosqichma-bosqich joriy etish, prognoz modellarini
yangilash siyosat sifatini oshiryapti.
7) Ijtimoiy himoya va indeksatsiya – “aniq nishonlash”
Inflyatsiyani pasaytirish ba’zan qisqa muddatda real daromadlarga bosim
qiladi. Shuning uchun:
Manzilli kompensatsiyalar (kam ta’minlangan qatlamlarga),
Maosh/pensiya indeksatsiyasi (bazaviy inflyatsiya asosida),
Tarif islohotlarida “abonent-chegirma” mexanizmlari
inflyatsion og‘irlikni adolatli taqsimlaydi va keng qamrovli subsidiya o‘rnini
bosadi.
O‘zbekiston tajribasi. Ijtimoiy reyestr asosida manzilli yordamni
kengaytirish, tarif islohotlarini bosqichma-bosqich amalga oshirish “narx
zarbasini” yumshatmoqda.
8) Raqamli bozorlar va narx shaffofligi
Elektron savdo platformalarida narxlar taqqoslanishi raqobatni kuchaytiradi.
Ochiq ma’lumotlar portallari: haftalik narx xaritalari, import-eksport bojlari,
tarif kalendarlar – bozor ishtirokchilariga oldindan mo‘ljal beradi.
Sun’iy intellekt bilan nosozliklarni aniqlash: g‘ayrioddiy narx sakrashlarini
erta ogohlantirish.
O‘zbekiston tajribasi. E-hukumat va ochiq ma’lumotlar doirasini
kengaytirish bilan, iste’mol savatchasi bo‘yicha onlayn kuzatuv xizmatlari va
narxlarni taqqoslash imkoniyatlari kengaymoqda.

359) Energiya va oziq-ovqat xavfsizligi – strategik “tamponlar”
Tashqi shoklarning ichki narxlarga o‘tishini cheklash uchun:
Strategik zaxiralar (bug‘doy, shakar, yoqilg‘i) – minimal zaxira kunlari,
Diversifikatsiya: import manbalarini ko‘paytirish, uzoq muddatli yetkazib
berish shartnomalari,
Qayta tiklanuvchi energetikani kengaytirish – tannarxni pasaytiradi va
kursga sezgirlikni kamaytiradi.
O‘zbekiston tajribasi. Qayta tiklanuvchi quvvatlar (quyosh, shamol)
ulushini oshirish, oziq-ovqat saqlash infratuzilmasini yangilash inflyatsiyaning
mavsumiy va tashqi komponentlarini pasaytirishga xizmat qilmoqda.
10) Amaliy “yo‘l xaritasi” (roadmap) – O‘zbekiston uchun bosqichma-
bosqich
Qisqa muddat (0–12 oy):
Asosiy stavka qarorlariga aniq reaksiya funksiyasi va prognoz yo‘laklari,
Oziq-ovqat savatchasi bo‘yicha haftalik monitoring, “issiq nuqtalar”ga
tezkor import oynalari,
Manzilli kompensatsiya va indeksatsiya kalendarini e’lon qilish,
Xizmatlar sektoridagi keskin o‘sish (tariflar) bo‘yicha kommunikatsiya
rejasi.
O‘rta muddat (1–3 yil):
Byudjet qoidalari, defitsit uchun YAIMga nisbatan “shift”,
Energetika va transportda samaradorlik loyihalari (qamrov kengayishi +
yo‘qotishlarni kamaytirish),
Valyuta bozorida xedj vositalari, forvard/svop mexanizmlari,
Nowcasting markaziy platformasi, skaner narxlari integratsiyasi.
Uzoq muddat (3+ yil):
To‘liq IT rejimining institutsional mustahkamlanishi,
Qayta tiklanuvchi energiya ulushi va oziq-ovqat zaxiralari bo‘yicha
strategik ko‘rsatkichlar,

36Raqobat siyosatida konsentratsiya limitlari va tezkor “kartelga qarshi”
protseduralar.
KPI va monitoring
Yillik inflyatsiya va bazaviy inflyatsiya yo‘laklari,
Inflyatsion kutilmalar indekslari (aholi, biznes),
Import pass-through koeffitsienti (kursdan narxlarga o‘tish tezligi),
Raqobat ko‘rsatkichlari (bozor konsentratsiyasi, tenderlar soni va
ishtirokchilar),
Energetika yo‘qotishlari va logistika “vaqti/qiymati” indekslari.
Zamonaviy sharoitda inflyatsiyani kamaytirish ko‘p yoqlama, “butun
hukumat yondashuvi”ni talab qiladi. Monetar siyosat ishonchli va oldindan
aytib beriladigan bo‘lishi, fiskal siyosat esa uni qo‘llab-quvvatlab, ortiqcha
talabni kuchaytiruvchi kanallarni yopishi zarur. Taklif tomoni islohotlari, tashqi
shoklarga tayyorlik, kutilmalarni boshqarish, ma’lumotlar infratuzilmasi,
raqobat siyosati va manzilli ijtimoiy himoya – bularning barchasi bir zanjirning
halqalari. O‘zbekistonning so‘nggi yillardagi tajribasi shuni ko‘rsatmoqdaki, IT
tamoyillarini izchil tatbiq etish, fiskal intizom va tarkibiy islohotlar uyg‘unligi
inflyatsiyani barqaror past yo‘lakda ushlab turish uchun eng maqbul yo‘ldir.

37 Xulosa
Men ushbu kurs ishini tayyorlar ekanman, inflyatsiya masalasi iqtisodiyotda
eng dolzarb va murakkab jarayonlardan biri ekanligini chuqur angladim.
Inflyatsiya — bu nafaqat narxlarning o‘sishi, balki iqtisodiy barqarorlikka, aholi
farovonligiga va davlatning rivojlanish strategiyalariga bevosita ta’sir
ko‘rsatuvchi omil ekanini tahlillar davomida ko‘rdim.O‘rganish jarayonida men
inflyatsiyaning mohiyatini, kelib chiqish sabablarini, turlari va oqibatlarini
o‘rgandim hamda uni jilovlash imkoniyatlarini ko‘rib chiqdim. Tahlillar shuni
ko‘rsatdiki, inflyatsiyani faqatgina qisqa muddatli choralar bilan emas, balki
kompleks siyosat, ya’ni pul-kredit va fiskal siyosat uyg‘unligi, tarkibiy
islohotlar, raqobatni rivojlantirish, tashqi shoklarga tayyorlik va ijtimoiy
himoya tizimlarini kuchaytirish orqali samarali boshqarish mumkin.
Men shuningdek, zamonaviy strategiyalar, jumladan, inflyatsion targetlash,
kutilmalarni boshqarish, taklif tomoni islohotlari va ma’lumotlar bazasini
raqamlashtirishning muhim ahamiyatini tushunib yetdim. O‘zbekiston tajribasi
shuni ko‘rsatadiki, davlatimiz inflyatsiyani kamaytirish yo‘lida bosqichma-
bosqich aniq chora-tadbirlarni amalga oshirmoqda. Bu islohotlarning markazida
narxlar barqarorligi va aholining ijtimoiy himoyasini ta’minlash masalasi
turibdi.
Kurs ishim davomida men inflyatsiyani bartaraf etishning nazariy asoslarini
amaliy tajribalar bilan solishtirdim, milliy iqtisodiyotimizda olib borilayotgan
islohotlarning samaradorligini baholashga harakat qildim. Xulosa qilib
aytadigan bo‘lsam, inflyatsiya — bu faqat iqtisodiy ko‘rsatkich emas, balki
mamlakatning iqtisodiy siyosati, xalq farovonligi va kelajagi bilan chambarchas
bog‘liq hodisa ekanini angladim.

38Foydalanilgan adabiyotlar
1) O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti Mirziyoyev Shavkat Miromonovich.
2023-yil – Inson qadrini ulug‘lash va faol mahalla yili davlat dasturi
to‘g‘risidagi Farmon. – PF–14-son, 2023-yil 20-yanvar. – Elektron manba:
www.lex.uz
2) O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti Mirziyoyev Shavkat Miromonovich.
Yoshlar bandligini ta’minlash va kasbga yo‘naltirish tizimini
takomillashtirish bo‘yicha chora-tadbirlar to‘g‘risida Farmon. – PF–60-son,
2022-yil 20-yanvar. – Elektron manba: www.prezident.uz
3) O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti Mirziyoyev Shavkat Miromonovich.
O‘zbekiston–2030 strategiyasi doirasida ishchi kuchining malakasini
oshirish masalalari bo‘yicha nutqi. – 2024-yil 17-oktabr. – Elektron manba:
www.prezident.uz
4) O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining PQ–4739-sonli qarori. Aholining
bandligini ta’minlash va mehnat resurslaridan samarali foydalanish
to‘g‘risida, 2020-yil 10-mart.
5) O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining PF–60-son Farmoni. Yoshlar
bandligini oshirish va kasbga yo‘naltirish bo‘yicha chora-tadbirlar, 2022-yil
20-yanvar.
6) “Aksiyadorlik jamiyatlari va aksiyadorlarning huquqlarini himoya qilish
to‘g‘risida”gi Qonun. Qabul qilingan sana: 1996-yil 26-aprel.
7) O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining PQ–5000-sonli Qarori. 2021-yil
24-fevral.
8) O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining PQ–4720-sonli Qarori. 2015-yil.
9) Xodiev B.M., Karimov X.A. – “Korporativ boshqaruv asoslari”. –
Toshkent: “Iqtisodiyot”, 2021. – 276 bet.
10) Sharipov M.Q. – “O‘zbekiston fond bozorining rivojlanish tendensiyalari”.
– Toshkent: Iqtisodiyot, 2020. – 232 bet.

3911) Vaxabov A.V., Toshpulatov Sh.X. – “Korxona iqtisodiyoti”. – Toshkent:
“Fan va texnologiya”, 2020. – 316 bet.
12) O‘zbekiston Respublikasi Statistika agentligi rasmiy sayti: https://stat.uz
13) “Toshkent” Respublika fond birjasining rasmiy hisobotlari: https://uzse.uz
14) “Qimmatli qog‘ozlar bozorini rivojlantirish agentligi” statistik
ma’lumotlari. – 2023-yil.
15) OECD – “Principles of Corporate Governance”, 2020.
16) IFC (International Finance Corporation). – “Corporate Governance
Toolkit”, 2019.
17) Moody’s Investors Service. – “Uzbekistan banking and securities outlook”,
2022.
18) “Yangi O‘zbekiston” gazetasi, 2023-yil, 15-mart soni – “Aksiyadorlik
jamiyatlari: islohotlar va istiqbollar”.
19) O‘zbekiston Respublikasi Moliya vazirligi axborotnomasi – 2023-yil 2-
chorak.
20) Egamberdiyev A.A. – “O‘zbekiston fond bozorida investor faolligini
oshirish omillari”. – Ilmiy maqola, 2022.
21) Karshiev I.M. – “Korporativ boshqaruv va moliyaviy nazorat
mexanizmlari”. – Toshkent: “Ilm Ziyo”, 2019.
22) Qodirova M.I. – “Moliyaviy menejment asoslari”. – Toshkent: Iqtisodiyot,
2021. – 280 bet.
23) Jahon banki – “Doing Business in Uzbekistan 2022” hisobot.
24) Transparency International – “Corporate Transparency in Emerging
Markets”, 2021.

Inflyatsiya mohiyati, uni bartaraf etish imkoniyatlari

Sotib olish