Integrativ texnologiyalar va ulardan foydalanish - Informatika va AT - Kurs ishlari

Dokument ma'lumotlari

Narxi	12000UZS
Hajmi	387.8KB
Xaridlar	8
Yuklab olingan sana	14 Fevral 2024
Kengaytma	docx
Bo'lim	Kurs ishlari
Fan	Informatika va AT

Sotuvchi

Kenjayev Kenja

Ro'yxatga olish sanasi 27 Yanvar 2024

830 Sotish

Integrativ texnologiyalar va ulardan foydalanish

Sotib olish

Integrativ texnologiyalar va ulardan foydalanish
Reja:
Kirish
I. Bob.Interaktiv metod tushunchasining nazariy-pedagogik asoslari.
1.1 Boshlang’ich sinflarda ta’lim metodlari
1.2 Boshlang’ich sinflarda o’qitishning interfaol usullari tasnifi
II.Bob.Ta’lim jarayonida o’qitishning interfaol usullaridan
foydalanishning pedagogik shart-sharoitlari.
2.1 Dars jarayonida interfaol usullarni qo’llash
2.2 Fanlarni o’qitishda interfaol usullarning afzalligi
Xulosa
Foydalanilgan adabiyotlar
Ilovalar

KIRISH
Mavzuning dolzarbligi. O’zbekistonning kelajakdagi ravnaqi
bugungi yosh avlodning to’laqonli tarbiyasiga ko’p jihatdan bog’liq. Har
bir ota-ona o’z farzandining komil inson bo’lib yetishishi uchun
qayg’urishi,uni e’tiqodli va ma’rifatli qilib tarbiyalashi lozim.
Ta’lim mazmunining yil sayin o’zgarib, takomillashib borishi
maktab va ota-onalar oldiga yangi talablar qo’ymoqda.Ta’lim-tarbiya
tizimi jamiyatimizda kechayotgan islohatlar, yangilanish jarayonlari bilan
uyg’un holatda rivojlanib bormoqda.Yurtboshimiz tashabbusi bilan ta’lim
sohasida tub islohotlarni amalga oshirishga e’tibor qaratildi. Bu borada
prezident SH.Mirziyoyevning “Ta’lim to’g’risida”gi qonun va “Kadrlar
tayyorlash milliy dastur’’ini yorqin misol sifatida ifodalash mumkin. Bu
dasturning yangi tahriri 2019-yilning 30-avgustida qabul qilingan.
Dasturda ta’lim tizimini kuchaytirish,isloh etish chora tadbirlari haqida
fikrlar mavjuddir.Mamlakatimiz kadrlar tayyorlash tizimining ustuvor
vazifalari qatoriga ta’lim tizimini moddiy-texnikaviy bazasini
shakllantirish va ta’lim vositalaridan samarali foydalanish hamda ta’limni
modernizatsiyalash kabilar kiritilmoqda. Hozirgi kunda ta’lim jarayonida
interaktiv metodlar, innovatsion texnologiyalar, pedagogik va axborot
texnologiyalarini o’quv jarayonida
qo’llashga bo’lgan qiziqish, e’tibor kundan – kunga kuchayib bormoqda,
bunday bo’lishining sabablaridan biri, shu vaqtgacha an’anaviy ta’limda
o’quvchi – talabalarni faqat tayyor bilimlarni egallashga o’rgatilgan
bo’lsa,
zamonaviy texnologiyalar ularni egallayotgan bilimlarini o’zlari qidirib

topishlariga, mustaqil o’rganib, tahlil qilishlariga, hatto xulosalarni ham
o’zlari keltirib chiqishlariga o’rgatadi. SHuning uchun avvalo bu
metodlarni o’rganib, undan so’ng amaliyotda qo’llashdan iboratdir.
1
Kurs ishining maqsadi: Boshlang’ich sinf ta’lim jarayonida
o’quvchilarning bilim saviyasini oshirishda interfaol usullarni
qo’llashning afzalliklari, o’qitishning zamonaviy interfaol usullarini
aniqlashdan iboratdir.
Kurs ishining vazifalari:
1.D.T.S, dastur va darsliklar bilan taminlanganlik darajasini
o’rganish va ular bilan tanishtirish.
2.Ko’rgazmali qurollar va tarqatmalardan foydalanish holatini
o’rganish,ularga tushunchalar berish.
3.Interfaol metodlar tushunchasi mohiyatini aniqlashtirish.
4.Interfaol metodlar tasnifini tavsiflash.
Kurs ishining metadologik asoslari .Mavzuning mohiyatini
yoritishda O’zbekiston Respublikasining Konstitutsiyasi, O’zbekiston
Respublikasining “Ta’lim to’g’risidagi Qonuni “, “Kadrlar Tayyorlash
Milliy Dasturi , ta’limga oid o’quv adabiyotlar, qo’llanmalar, boshlang’ich
ta’lim jarayoni ma’lumotlari hisoblanadi.
Kurs ishining nazariy va amaliy ahamiyati. Boshlang’ich
sinf darslarini o’tishda interfaol usullardan foydalanish, o’quv-vositalarini
1
SH.Mirziyoyevning Tanqidiy tahlil, va qat’iy tartib-intizom va shaxsiy javobgarlik har bir rahbar faoliyatini
kundalik qoidasi bo’lishi kerak.
Toshkent.:”O’zbekiston” 2016-15-b

tashkil etish va samaradorlik natijalariga erishishdagi omillarni tahlil
qilish, kurs ishining nazariy amaliy ahamiyatini ifodalaydi.
Kurs ishining tuzilishi va hajmi: Kurs ishi, kirish, to’rtta
paragrafdan, xulosa va takliflar, foydalanilgan adabiyotlar ro’yxatidan
iborat.

I.Bob. Interaktiv metod tushunchasining nazariy-pedagogik asoslari.
1.1. Boshlang’ich sinflarda ta’lim metodlari.
Pedagogik texnologiyalarning bugungi kunda eng ommaviylashgan
turlaridan biri-bu interaktiv metodlardir. Interaktiv metodlar o’quvchi va
o’qituvchining birgalikdagi faoliyati bo’lib, asosan o’quvchilarni fikrlashga
undaydi. Kerakli xulosalarga kelishni, ular o’zini tahlil qilishni va amaliyotda
qo’llashni o’rgatadi. O’qituvchining asosiy vazifasi bu yerda o’quvchilarga
yo’l ko’rsatish, yo’nalish berish, eng to’g’ri xulosani aytishdan iborat.
Interaktiv usullar yana shunisi bilan ham ahamiyatliki, o’qituvchi
o’quvchining fikrini xech qachon keskin rad etmaydi, faqatgina vaqti bilan
to’g’ri xulosani aytib o’tib ketadi. Natijada o’quvchi xatosini o’zi tushunib
oladi. Bu esa ularni tushkunlikka tushish, fikrlashda tormozlanish kabi
xolatlarning oldini oladi. Interaktiv metodlar o’quvchi va o’qituvchi
o’rtasidagi o’zaro hurmatga asoslanadi. O’qituvchi qanday bo’lmasin
o’quvchining fikrini tinglaydi va hurmat bilan qarashini bildiradi, shu bilan
birga o’quvchilarni bir-birlarini tinglashga o’rgatadi. e`tirozlar,
qo’shimchalar ham “hurmatli”, “sizning fikringizga qo’shilgan holda”,
“bizning ham ayrim fikrlarimiz bor edi” kabi so’zlar orqali bildiriladi.
Bunday tarzda tashkil etilgan darsda o’quvchi o’zini hurmat
qilinayotganligini sezadi va bunday sharoitda hech qanday tazyiqsiz erkin
fikrlay boshlaydi va uni ochiq bayon eta oladi. Interaktiv metodlar
o’quvchilarda doimiy faollikni ta`minlaydi. O’quvchilar dars davomida bo’sh
qolmaydilar, ular mavzuga oid biror bir muammo bilan band bo’ladilar.
Natijada esa zerikish holatini oldi olinadi. Interaktiv metodlardan
foydalanishda o’qituvchi, eng avvalo, darsning texnologik loyihasini tuzib
olishi lozim. Darsni texnologik loyihalash uchun esa o’qituvchi interaktiv
metod strategiyalari va usullari bilan tanish bo’lishi lozim. Bugungi kunda bir

qator rivojlangan mamlakatlarda o’quvchilarning o’quv va ijodiy faolliklarini
oshiruvchi hamda ta`lim-tarbiya jarayonining samaradorligini kafolatlovchi
pedagogik texnologiyalarni qo’llash borasida boy tajriba to’plagan bo’lib,
ushbu tajriba asoslarini tashkil etuvchi metodlar o’ziga xos ahamiyatga
egadir.
Zamonaviy dars berish metodlaridan asosiysi “interaktiv” metod
bo’lib, hozirda uning tarjimasi ko’p hollarda “interfaol” deb yuritiladi,
“intera ktiv” atamasi aslida inglizcha “interaktiv” so’zidan olingan bo’lib,
“o’zaro ta`sirlashish” ma`nosini bildiradi va biror faoliyat yoki metodda
o’zaro bahs munozara, fikrlash asosida faoliyat yoki hamjihatlik bilan hal
etish tushuniladi. Ammo biz ayrim o’quv qo’llanmalarini varaqlaganimizda
“o’qitishning interaktiv metodlari” termini qo’llanishini ham guvohi bo’ldik.
Ta`lim berish jarayoni bevosita o’qitish metodi bilan uzviy bog’liqdir.
Metodika sizning qanday texnik vosita yoki kitoblardan
foydalanayotganingiz emas, balki sizning ta`limingiz qanday tashkil
etilishidadir.Boshqacha qilib aytganda, o’qitish metodi ta`lim oluvchi va
o’qituvchining o’qitish jarayonidagi o’zaro aloqa shaklidir. O’qituvchi va
o’quvchi orasidagi jarayon aslida o’quvchini u yoki bu bilim ko’nikma va
malakalarini o’zlashtirish maqsadida bog’lab turganligini ko’rsatib turadi.
Agar keng ko’lamda oladigan bo’lsak, o’qitishning birinchi kunlaridan to shu
kungacha o’qituvchi va o’quvchi orasidagi keng ma`noda uch xil bog’lanish
shakllangan bo’lib, u o’z tasdig’ini topgan. Ko’rinib turibdiki, uslubiy
yondashuvda o’qituvchining barcha metodini uch guruhga bo’lishimiz
mumkin:
1. Nofaol metod.
2. Faol metod.
3. Interaktiv metod

Ko’rsatib o’tilgan har bir uslubiy yondashuv o’ziga xos xususiyatga
ega. Quyida biz uslubiy yondashuvlarni ko’rib chiqamiz. SHu bilan birga
asosiy diqqatimizni o’qituvchining interaktiv usullariga qaratamiz.
Nofaol uslubiy yondashuv-bu o’quvchi bilan o’qituvchi orasidagi
bog’liqlik shaklidir. Bunda o’qituvchi darsning asosiy xarakatlanuvchi
figurasi hisoblanadi, o’quvchilar esa nofaol eshituvchi sifatida namoyon
bo’ladi. Mazkur metod darslardagi teskari mustaqil savol-javoblarda, nazorat
ishlarida, test va boshqa usullarda aks etadi. Nofaol metod o’quvchilarning
o’quv materialini o’zlashtirishlaridagi eng samarasiz usul hisoblanadi, lekin
uning o’ziga xos ijobiy tomoni mavjud. Bu xildagi darslarga ko’p mehnat
talab qilinmaydi. CHegaralangan vaqt oralig’ida katta miqdordagi o’quv
materialini topishga imkon beradi. Bu dars turi oliy o’quv muassasalarida
keng tarqalgan bo’lib, keng yoyilgan shakli ma`ruzadir.
Faol uslubiy yondashuvda o’qituvchi bilan o’quvchi bir-biri bilan
o’zaro aloqada bo’ladi. Dars jarayonida o’quvchi nofaol tinglovchi emas,
balki darsning faol ishtirokchisiga aylanadi. Agar nofaol dars metodida
asosiy xarakat qiluvchi figura o’qituvchi bo’lgan bo’lsa, bu metodda
o’quvchi va o’qituvchi teng huquqqa egadir. Nofaol darslar o’qitishning
avtoritar uslubiga ega bo’lgan bo’lsa, faol metodlar demokratik uslubga
egadir. Faol va interfaol yondashuvlarda esa umumiylik ko’proq ko’zga
tashlanadi. Umuman olganda interaktiv metodni ko’proq zamonaviy faol
metodlarning shakli sifatida ko’rishimiz mumkin. Faol metodlardan farqli
o’laroq, interaktiv metodlar o’qituvchi va o’quvchining o’zaro aloqasini,
balki o’qitish jarayonida ularning o’zaro bir-biri bilan faol munosabatda
bo’lishlariga yo’naltirilgan.
Interaktiv o’qitish metodi deganda muammoli vaziyatni hal etish uchun
o’quvchilar o’rtasida munozara, erkin fikr almashinuvini tashkil etish “aqliy
hujum texnologiyasidan” foydalanish mumkin. Kichik guruhlarga o’qitish va

umuman o’quvchilar bir-birlarini o’qitadi prinsipida dars olib borishni ham
tushunish mumkin. Demak interfaol usullarni qo’llash natijasida o’quvchilar
hozirjavoblikka o’rganadi, ularning lug’at boyligi ko’payadi, ilmiy-nazariy
bilimi yanada mustahkamlanadi va darsga qiziqishini orttiradi va intilishga
olib keladi.
Pedagogik adabiyotlarda ta`kidlanganidek talabalarning bilish
jarayonidagi faolligini oshiruvchi va ularning fikrlash qobiliyatini
rivojlantiruvchi metod interfaol metod deb ataladi. O’qitishning interfaol
metodi ikki ko’rinishda o’zini namoyon qiladi.
1. Talabalarning o’quv materialini kompyuter yordamida mustaqil
o’zlashtirishni ta`minlash. Bunda talaba kompyuterda tovush, animatsiya va
boshqa imkoniyatlaridan (interfaol muhit) keng foydalangan holda o’qituvchi
dastur bo’yicha o’quv materialini mustaqil o’zlashtiradi. U internet
tarmog’idan ham kerakli axborotni olib o’zlashtirish imkoniyatiga ega
bo’ladi.
2. O’qituvchi-talaba munosabatlarini ularning jonli muloqotini
faollashtirish. Bunda odatdagi o’qituvchi monologini mumkin qadar
kamaytirib, talabalarni mustaqil ijodiy fikrlash qobiliyatini rivojlantiruvchi
strategiyalardan foydalanish, o’qituvchining mashg’ulotdagi hukmronligidan
voz kechib, uni talabalarning mustaqil o’zlashtirishlariga yordam va
maslahat beruvchi, ularga mustaqil faoliyat uchun sharoit yaratuvchi
maqsadga yo’lovchi shaxs bo’lishga erishishi nazarda tutiladi. CHunki ilmiy-
tadqiqotlarda ta`kidlanganidek mustaqil bilish faoliyati ijodiy tafakkurni
rivojlantirishning asosi bo’lib hisoblanadi. Ma’lumki, ta’lim olish (ma’lumot
olish) jarayoni – bu ma’naviy va aqliy qobiliyatlarni tizimli rivojlantirib
borish, bilim va tushunchalarni shakllantirish va olingan bilimdan foydalana
olish qobiliyatini tarkib toptirishdan iborat jarayondir. Bu jarayon ta’lim
oluvchining o‘zi orqali yoki boshqa birov- ta’lim beruvchining ko‘magida

amalga oshirilishi mumkin. Ta’lim olish jarayoni esa turli xil
metodlarga(usullarga) tayangan holda kechadi.
Metod – grekcha “metodos” so‘zidan olingan bo‘lib, izlanish yoki bilish
yo‘li, nazariya, ta’limot ma’nosini anglatadi.
Ta’lim metodi ni(usulini) - ta’lim oluvchi va ta’lim beruvchining ma’lum
maqsadga qaratilgan, birgalikdagi faoliyatini tashkil qilishning muayyan
tizimga va tartibga solingan yo‘l-yo‘rig‘i sifatida ta’riflash mumkin.
Og`zaki bayon qilish metodi.Bu metod maktab ta`lim tizimida eng ko`p
qo`llaniladigan metodlardan biri bo`lib, mazkur metodga barcha o`quv
predmetlari bo`yicha ta`limning turli bosqichlarida murojaat qilish mumkin.
Ushbu metod bayon qilinayotgan ma`lumotlarning to`g`ridan-to`g`ri
o`qituvchining jonli nutqi orqali idrok qilinishi bilan tavsiflanadi. SHu
sababli boshqa metodlardan ajralib turadi.
Boshlang’ich sinflarda ham interfaol metodlardan foydalanish maqsadga
muvofiqdir.Ko’plab usullarda darslarni integratsiyalashtirgan holda
bog’lab o’tilsa dars samarali bo’ladi.
1.2 Boshlang’ich sinflarda o’qitishning interfaol usullari tasnifi.
Asosan, boshlang’ich sinflarda interfaol usullardan foydalanib,
darslar o’tiladi. Bolalarning qiziqishlariga qarab hamma fandan mavzuga
doir metodlardan foydalanish mumkin. Tanlangan metod ham mavzuga
mos holatda bo’lishi darsning yanada ajoyib o’tilishiga xizmat
qiladi.Uni quyidagi metodlar orqali bilishingiz mumkin:
“Baliq skeleti” grafik organayzeri (GO)
GO o’quvchilarda mavzu yuzasidan muayyan masala mohiyatini
tasvirlash va yechish qobiliyatini shakllantiradi. Uni qo’llashda
o’quvchilarda mantiqiy fikrlash, mavzu mohiyatini yorituvchi tayanch

tushuncha, ma’lumotlarni muayyan tizimga keltirish, ularni tahlil qilish
ko’nikmalari rivojlanadi.
O’quvchilar topshiriqlarni quyidagi tasvir asosida bajaradi:
Undan foydalanish quyidagicha amalga oshiriladi:
1) O’qituvchi o’quvchi (talaba)larni GO ni qo’llash sharti bilan
tanishtiradi;
2) o’quvchi (talaba)lar kichik guruhlarga biriktiriladi;
3) guruhlar topshiriqlarni bajaradi;
4) guruhlar o’z yechimlarini jamoaga taqdim etadi;
5) jamoa guruhlarning yechimlari yuzasidan muhokama uyushtiradi .
“Bilaman. Bilishni xohlayman. Bilib oldim” (BBB) GO
GO talabalarga muayyan mavzular bo’yicha bilimlari darajasini
baholay olish imkonini beradi. Uni qo’llashda talabalar guruh yoki jamoada
ishlashlari mumkin. Guruhda ishlashda mashg’ulot yakunida guruhlar
tomonidan bajarilgan ishlar tahlil qilinadi.
Guruhlar faoliyati quyidagi ko’rinishda tashkil etilishi mumkin: Tahlil qilinadigan
muammo 1-yechim
(omil) 3-yechim
(omil)
2-yechim
(omil) 4-yechim
(omil) 5-yechim
(omil)

O’quv faoliyati bevosita yozuv taxtasi yoki ish qog’ozida o’z aksini
topgan quyidagi sxema asosida tashkil etiladi:
BILAMAN Bilishni xohlayman Bilib oldim
GO dan foydalanish uch bosqich asosida amalga oshiriladi:

Bosqichlar bo’yicha amalga oshirilgan harakatlarning tafsiloti
quyidagicha:
1) talaba lar kichik guruhlarga biriktiriladi;
2) talabalarning yangi mavzu bo’yicha tushunchalarga
egalik darajasi o’rganiladi;
3) talabalar tomonidan qayd etilgan tushunchalar
loyihaning 1-bandiga yozib boriladi;
4) talabalarning yangi mavzu bo’yicha mavjud
bilimlarini boyitishga bo’lgan ehtiyojlari o’rganiladi;
5) talabalarning ehtiyojlari sifatida bayon Har bir guruh umumiy sxema asosida
o’qituvchi tomonidan berilgan
topshiriqlarni
bajaradi; mashg’ulot yakunida loyiha
bandlari bo’yicha guruhlarning
munosabatlari umumlashtiriladi Guruhla r umumiy sxemaning
alohida bandlari bo’ yicha
O’qituvchi tomonidan berilgan
topshiriqlarni bajarib,
g’oyalаrnи umumlаshtиrади
Talaba larning o’rganilishi rejalashtirilayotgan mavzu bo’yicha
tushunchalarga egalik darajalari aniqlanadi
Talaba larning mavzu bo’yicha mavjud bilimlarini
boyitishga bo’lgan ehtiyojlari o’rganiladi
Talabalar mavzuga oid ma’lumotlar bilan batafsil tanishtiriladi

etilgan tushunchalar loyihaning 2-bandiga yozib qo’yiladi;
6) o’qituvchi yangi mavzuga oid umumiy ma’lumotlardan talabalarni xabardor qiladi;
7) talabalar tomonidan o’zlashtirilgan yangi tushunchalar aniqlanadi;
8) bayon etilgan yangi tushunchalar loyihaning 3-bandiga yozib qo’yiladi;
9) mash g’ ulot yakunida yagona loyiha yaratiladi .
“Blits-so’rov” metodi
“Blits-so’rov” (ing. “blits” – tezkor, bir zumda) metodi berilgan
savollarga qisqa, aniq va lo’nda javob qaytarilishini taqozo etadigan metod
sanaladi. Ta’lim muassasalarida ushbu metodga muvofiq savollar, asosan,
o’qituvchi tomonidan beriladi. Berilgan savollarga javoblar jamoaviy,
guruhli, juftlik yoki individual tarzda qaytarilishi mumkin. Javob qaytarish
shakli mashg’ulot turi, o’rganilayotgan mavzuning murakkabligi,
talabalarning qamrab olinishiga ko’ra belgilanadi.
Mashg’ulotlarda metodni qo’llash quyidagicha kechadi:
“Venn diagrammasi” GO
GO talabalarda mavzuga nisbatan tahliliy yondashuv, ayrim qismlar
negizida mavzuning umumiy mohiyatini o’zlashtirish (sintezlash)
ko’nikmalarini hosil qilishga yo’naltiriladi. U kichik guruhlarni
shakllantirish asosida aniq sxema bo’yicha amalga oshiriladi.
Yozuv taxtasi o’zaro teng to’rt bo’lakka ajratiladi va har bir bo’lakka
quyidagi sxema chiziladi: O’qituvchi o’rganilgan mavzu, muayyan tarkibiy qismlar
mohiyatining ochib berilishini talab etadigan savollarni
ishlab chiqib, o’quvchilar e’tiboriga havola qiladi
Talabalar berilgan savolga qisqa muddatda lo’nda, aniq javob beradi
Guruh (juftlik)da ishlashda bir nafar talaba berilgan savolga javob qaytaradi
(uning guruhdoshlari javobni to’ldiradi, (biroq, fikrlar t akrorlanmasligi lozim)
1 2
3

GO talabalar tomonidan o’zlashtirilgan o’zaro yaqin nazariy
bilim, ma’lumot yoki dalillarni qiyosiy tahlil etishga yordam beradi. Undan
muayyan bo’lim yoki boblar bo’yicha yakuniy darslarni tashkil etishda
foydalanish yanada samaralidir.
Uni qo’llash bosqichlari quyidagilardan iborat:
Go ni qo’llash jarayonida har bir guruh muayyan mavzuga oid
topshiriqlarni bajaradi. Talabalarning e’tiborlariga quyidagi jadvalni taqdim
etish mumkin:
Guruhlar Diagrammani n
g tartib raqami TOPSHIRIQLAR
MAZMUNI
1- guruh 1-diagramma
2-diagramma
3-diagramma 1 2
3
Talabalar to’rt guruhga bo’linadi
Yozuv taxtasiga topshiriqni bajarish mohiyatini
аks ettiruвchi sxеmа chizilадi
Har bir guruhga o’zlashtirilayotgan mavzu (bo’lim, bob)
юзасидан алоҳида топшириқлар берилади
Topshiriqlar bajarilgach, guruh a’zolari orasidan liderlar tanlanadi
Liderlar guruh a’zolari tomonidan bildirilgan fikrlarni
умумлаштириб, ёзув тахтасида акс этган диаграммани тўлдиради

2-guruh 1-diagramma
2-diagramma
3-diagramma
3-guruh 1-diagramma
2-diagramma
3-diagramma
4-guruh 1-diagramma
2-diagramma
3-diagramma
“Klaster” GO
“Klaster” (g’uncha, to’plam, bog’lam) GO puxta o’ylangan strategiya
bo’lib, uni talabalar bilan yakka tartibda, guruh asosida tashkil etiladigan
mashg’ulotlarda qo’llash mumkin. Klasterlar ilgari surilgan g’oyalarni
umumlashtirish, ular o’rtasidagi aloqalarni topish imkoniyatini yaratadi.
GO dan foydalanishda quyidagi shartlarga rioya qilish talab etiladi:

Nimani o’ylagan bo’lsangiz, uni qog’ozga yozing! Fikringizning
sifati haqida o’ylab o’tirmay, shunchaki yozib boring!
Yozuvingizning orfografiyasi yoki boshqa jihatlariga e’tibor
bermang!
Belgilangan vaqt nihoyasiga yetmagunicha, yozishdan to’xtamang! Agar
ma’lum muddat o’ylay olmasangiz, u holda qog’ozga biror narsaning
rasmini chiza boshlang! Bu harakatni yangi g’oya tug’ilguniga qadar davom
ettiring!
Muayyan tushuncha doirasida imkon qadar ko’proq yangi g’oyalarni ilgari
surish, ular o’rtasidagi o’zaro aloqadorlik, bog’liqlikni ko’rsating!

GO yordamida talaba lar topshiriq bo’yicha fikrlarini klaster (mayda, alohida
qismlar) tarzida quyidagicha ifodalaydi:
Mana uning ko’rinishi quyidagicha bo’ladi.

“Nilufar guli” texnologiyasi
Tex nologiya didaktik mu ammolarni yechishning samarali vositalaridan
bo’lib, nilufar guli ko’rinishiga ega. Asos, unga birikkan to’qqizta “gulbarg”
(kvadrat, to’rtburchak yoki aylanalar)larni o’z ichiga oladigan bu metod
yordamida asosiy muammo va uning mazmunini yoritishga imkon
beradigan xususiy masalalar hal etiladi.Talabalarda hal etilayotgan masala
yuzasidan mantiqiy, izchil fikrlash, ichki mohiyatini tahlil qilish
ko’nikmalarini shakllantiruvchi texnologiyani qo’llash quyidagi tartibda
amalga oshiriladi.

Hal etiladigan masala aniqlashtiriladi
Talabalar topshiriq mazmuni va uni yechish shartlari bilan tanishtiriladi
Talabalar kichik guruh (yoki juftlik)larga biriktiriladi
Guruh yoki juftlik a’zolari markaziy to’rtburchak
(kvadrat, aylana)da asosiy muammo (g’oya, vazifa)ni qayd etadi
Guruh (juftlik)lar masalaning yechimi yuzasidan fikr yuritib, markaziy
to’rtburchak (kvadrat, aylana) atrofida sakkizta shunday qo’shimcha chizmalarni
hosil qiladi (ularda masalaning xususiy yechimlari bayon etiladi)
Qo’shimcha chizmalardagi g’oyalar gulning “gulbarglari”ga, ya’ni shunday alohida majmuaga
olib chiqadi (ularning har biri yana bir muammo ko’rinishini oladi)
Yordamchi chizmalardagi yetakchi muammo (g’oya, vazifa) atrofidagi
“ gulbarglar”da xususiy masala va yechimlar aks ettiriladi
O’rganilayotgan masalaning mohiyatidan kelib chiqib,
bu jarayon bir necha bor takrorlanishi mumkin
Har bir guruh yoki juftliklar topshiriq yuzasidan
o’z yechimlarini taqdimot tarzida bayon etadi
Guruhlarning yechimlari muhokama qilinib, eng to’g’ri variant aniqlanadi
O’qituvchi har bir guruh ishiga baho berib, mashg’ulotni yakunlaydi

Talabalar bu usulda fikrlash qobiliyatlari o’sadi.Erkin, mustaqil fikrlashga
ega bo’ladilar.Bu usul ularni yanada topqirlikka undaydi.
Talabalarga quyidagi sxema namuna sifatida taqdim etiladi:
Boshlang’ich sinflar uchun mana shu yuqorida ko’rsatilgan
metodlardan foydalanish maqsadga muvofiqdir.Umuman olganda
boshlang’ich sinf o’quvchilariga -bu metod turlari aytilmaydi,lekin
tushunchalar berib boriladi.
O’qituvchilar ham darslarda o’zlari bilmagan holatda bir nechta
metodlardan foydalanadi.
Boshlang’ich sinf darslarini o’tishda interfaollar usullardan
foydalanish,o’quv-vositalarini tashkil etish ham yuqori ko’rsatkichlarni
belgilab beradi.Biz yosh kadrlar avvalo,darslarga puxta tayyorgarlik
ko’rib borishimiz,o’z ustimizda izlanishlar olib borib,jamiyatimiz
ravnaqiga munosib hissamizni qo’shmog’imiz darkor.
O’quvchilarning fikrlash jarayonlarini o’rganib chiqib, (Killeps va
Minglern 1992) tanqidiy tahlil jarayoni doimiy, muntazam bo’lishi kerak,-
deb ta`kidlaydilar. Bu jarayon faqatgina olinayotgan ma`lumotlarni to’g’ri
tushunib olishga yordam berib qolmay, balki keyingi mustaqil fikrlash va

reflekslantirish uchun asos bo’lib ham xizmat qilishi kerak deya ko’p bor
ta’kidlaganlar.

II.Bob.Ta’lim jarayonida o’qitishning interfaol usullaridan
foydalanishning pedagogik shart-sharoitlari.
2.1 Dars jarayonida interfaol usullarni qo’llash.
Bugungi kunda mamlakatimizda zamonaviy ta`lim tizimi yangilanib,
yangi pedagogik va innovatsion texnologiyalar jadal rivojlanib bormoqda.
Tez sur`atlar bilan o`zgarib rivojlanib borayotgan hozirgi zamon va yangi
talablar asosida faoliyat yuritishni davrning o`zi taqozo etmoqda. Shaxsni
hozirgi davr talabi darajasida tarbiyalash, g`oyaviy, ma`naviy-axloqiy bilimni
oshirish, o`z navbatida mustaqilligimizni mustahkamlash, yod g`oya va
unsurlardan himoya qilish uchun har bir boshlang`ich sinf o`qituvchisi va fan
o`qituvchilari, mohir va ijodkor bo`lishi, o`z kasbiga vijdonan yondashishi
lozim. Ma`lumki, o`yin faoliyati o`quvchilarning darsga qiziqishini va
faolligini oshiradi. Bolaning fikrlashi, diqqatini, tasavvurini va xotirasini
rivojlantiradi va bu boshlang`ich sinfdan boshlaboq o`quvchilarni ijodiy
fikrlashga, yangiliklar yaratishga, ya`ni ijodkorlikka o`rgatadi.
Boshlang`ich sinf o`qituvchisining faoliyati bir vaqtning o`zida bir necha
fanlarni o`tishdan iborat. Bu faoliyat boshlang`ich sinf o`qituvchisidan
izlanish, harakat va mahoratni talab etadi.
Boshlang`ich sinfda o`qitilayotgan har bir o`quv fani hayot bilan
bog`liq, hayotiy muammolarni yechishga o`rgatadi. Masalan, ona tili va
o`qish fnlari badiiy ijodga intilishni tarbiyalasa, matematika o`quvchilarda
muhandislik sifatlarini rivojlantiradi, tabiatshunoslik fanlari tabiatdagi
voqea-hodisalarni tushunish va unga munosabatni o`rgatadi, odobnoma fani

o`quvchiga axloqiy tarbiya tamoyillarini, tasviriy san`at darslari esa
ko`ngillarni go`zallikka oshno etadi.
Bu jarayonni amalga oshirishda zamonaviy tpedagogik texnologiyalarni
o`zlashtirish va o`quv jarayonida qo`llash bilan mustahkamlashni taqozo
etadi.
Darsda interfaol usullarni qo`llashda boshlang`ich sinf o`qituvchisi darsning
texnologik xaritasini to`g`ri tuza olishi kerak. Interfaol usullardan “ Aqliy
hujum”, “Klaster”, “Keys stadi”, “Sinkveyn”, “Muammoli ta`lim” usulllarini
didaktik o`yinlar jarayoniga tadbiq etish mumkin.Didaktik materiallar bilan
ishlash juda qiziqarli kechadi. Bunda o`quvchilar bilan mavzu yanada ravon
o`tishi bilan ularning dunyoqarashi ham o’sib boradi. Ayniqsa, “Kim
parashyutdan sakraydi”,
“Olam terish”, “Kuz xirmoni” kabi interfaol o`yinlar o`quvchilarni faollikka
undaydi.
Quyida atrofimizdagi olam fanidan interfaol usullarni qo`llab tashkil
etgan darsimizni ishlanmasini keltiramiz:
Mavzu: Kompyuter.
Tayanch so`zlar: axborot, mashina, musiqa, kitob, o`yin, kompyuter.
Maqsad:
1. O`quvchilarni ravon o`qish ko`nikmalarini shakllantirish.
2. Kompyuterdan to`g`ri foydalanish va ularga tog`ri munosabat ruhida
tarbiyalash.
3. Yangi axborot texnologiyalarini amaliyotga tatbiq etish imkoniyatlarini
kengaytirish.
Dars turi: Aralash, noan’anaviy
Dars jihozi: rasmlar, slaydlar, tarqatmalar,test.
Dars metodi: savol-javob, klaster, kichik guruhlarda ishlash.
Integratsiya: ona tili, matematika, informatika, kundalik hayot.

Darsning borishi
I.Tashkiliy qism.
1.Salomlashish.
2.Davomatni aniqlash.
Kitob guruhi: Ilm olishda kitobdan a’losi yo`q.
Kompyuter guruhi: Bilim cho`qqisiga kompyuter aasosida ilm olib yetamiz.
Soat guruhi: Vaqtdan unumli foydalanib, har bir soniyadan samarali
foydalanib, bilim olamiz.
III.Yangi mavzu bayoni.
- Aziz bolajonlar, alifbomizni qay darajada bilishimizni sinash uchun sizga
shunday savol berilmoqda.Alifbodagi harflar ketma-ketligi sonlarini berilgan
jumboqda to`g`ri ko`rsatsangiz, sizga ajoyib yangilikdan xabardor bo`lish
imkoniyatini beradi.
Kompyuter so`zi .
Demak bugungi mavzumiz nomi: Kompyuter.
Mavzu ifodali qilib o`qituvchi tomonidan o`qib beriladi.O`quvchilardan
kuzatib borish va tushunmagan so`zlari tagiga qalamda belgi qo`yish
so`raladi.
Dam olish daqiqasi
O`qituvchi ko`rsatgan rasmlar asosida o`quvchilar ularga mos harakat
qiladilar:

Qissadan hissa:
Ilm olsang dunyoda,
Aqling bo’lar ziyoda.
Guruhlar taqdimoti tinglanib umumiy xulosalar chiqariladi.
III.Mustahkamlash.
Testlar:
1).Kompyuter axborotlarni qayerda saqlaydi?
1. Xotirasida
2. Printerda
3. Sandig`ida.
2) Kompyuterda nimalar qilish mumkin?
1.Uchish, suzish.
2.Musiqa, kino, o`yin, yozish, chizish, hisoblash
3.uxlash, ovqatlanish, kiyinish.
IV. Dars yakuni
O`quvchilarga “Qalamlar” tarqatiladi. Darsdan olgan bilimlarini natijalarini
yozishlari va “qalamdonga” solishlari asosida monitoring chiqariladi.

V.Uy vazifasi berish.
1. “Kompyuter” mavzusini o`qish , qayta hikoya qilish.
2. Mavzuga oid qo`shimcha ma’lumotlar bilib kelish.
Quyida biz matematika darsini interfaol usullar asosida tashkil etish
bo`yicha ishlab chiqqan dars ishlanmani keltirib o`tamiz.
Mavzu: 100 sonini hosil qilish.
Ta’limiy maqsad: O`quvchilarni 100 sonini hosil qilishga o`rgatish.
Tarbiyaviy maqsad: O`quvchilarda do`stlik, bir-biriga hurmat hissini
tarbiyalash.
Rivojlantiruvchi maqsad: 100 sonini hosil qilish ko`nikmalarini
shaklillantirish.
Dars turi: Yangi bilim beruvchi.
Dars metodi: kichik guruhlarda ishlash, aqliy hujum, klaster
DTS talabi:
Tasavvur: 100 soni 10 ta o’nlikdan tarkib topganligini tasavvur etish.
Bilim: 100 soni haqida tushunchaga ega bo`lishi.Ko`nikma: 100 sonini hosil
qilish ko`nikmasiga ega bo`lish.
Malaka: 100gacha sanash malakasiga ega bo`lish.
Dars jihozi: Magnit doskadan foydalanish.Rangli rasmlar, rangli masalalar.
100 soni, darslik tarqatma materiallar, kompyuter slaydlari.

Darsning borishi:
I.Tashkiliy qism .
1. Navbatchining axborot tinglanadi.
2. O`quvchilar guruhlarga birlashtirish o`yinchoqlar asosida:
“Aqliy hujum” metodi bo`yicha:
O`quvchilar doira shaklida turadilar.1-o`quvchi o`rtada turib, 10-100 gacha
bo`lgan sonlarni birini aytib koptokni bir o`quvchiga otadi, koptok olgan
o`quvchi undan oldingi sonni aytishi lozim bo`ladi, bir ozdan keyin aytilgan
sondan keyingisini aytish so`raladi. Belgilangan vaqt o`tgach (2-
3min)berilgan javoblar tahlil etilib xulosa qilinadi
II.Yangi mavzu: 100 sonini hosil qilish.
Bolalar bugungi darsimizni sayohat bilan boshlaymiz.
1-sayohatimiz gugurt ishlab chiqadigan fabrikaga bo`ladi. Tasavvur qiling
siz fabrika ishchsisiz, har bir guruhni bir sex deb olamiz.
1-topshiriq : gurgut cho`plaridan 10tadan bog`lab 10ta bog`lam yarating.
Guruhlar taqdimotidan so`ng tez va soz bajargan guruh ishtirokchilari
rag`batlantiriladi.
2-topshiriq: nazoratchilar bog`lamdagi gurgurt cho`plarini to`g`ri sanalganini
tekshirgan holda har bir guruhga turli sondagi cho`p bog`lamlarini
ko`rsatadilar, guruhlar esa topishlari lozim.

2 bog`lam = 20, 3 bog`lam = 30 , 5 bog`lam = 50 ……….10 bog`lam =100.
Kabi 10+10
1 o`nlik+1o`nlik= 2 o`nlik
10+10=20
Guruhlarda misollar yechish:
1-guruh: 2-guruh:
10+10= 20+10=
90-10= 60-10=
50+10= 80+10=
70-10= 40-10=
2-misol matematik diktant asosida olinadi:
9 ta o`nlikdan iborat sonni yozing, 4 ta o`nlikdan iborat sonni yozing.....
III.Mustahkamlash.
100 sonini klaster metodi asosida tarmoqlang.
IV.Dars yakuni

Darsni yakunlash va o`quvchilarni rag`batlantirish.
2.1.Fanlarni o’qitishda interfaol usullarning afzalligi
Boshlang`ich ta`lim oldiga qo`yilgan talablar o`qish darslarida
pedagogik texnologiyalarning rivojlantiruvchi, differensiatsiya, shaxsni
muayyan maqsadga yo`naltirish, izlanish, muammoli o`qitish, mustaqil ish
usullaridan foydalanishni taqozo etmoqda. Shuni hisobga olgan holda
boshlangich sinflarda ertaklarni o`qish darslarini samarali tashkil etishga
yordam beradigan, o`quvchining faolligini oshiradigan turli interfaol
metodlardan foydalanish maqsadga muvofiqdir.
Interaktiv pedagogika talabalarni amaliy va nazariy faollikka yangi
g’oyalar
izlashga, o’z fikrlari, g’oyalarini himoya qilishga, o’z g’oya fikrlarini
isbotlashga, boshqalarni fikrlariga hurmat va tanqidiy qarashga, muloqot,
munozara olib borish sifatlarini o’stirishga, mustaqil izlanishga, amaliy,
ijodkorlikka, amaliy sifatlarga ega bo’lishga o’rgatadi.
Maktab yillarda o‘yin shakllari yanada kengroq rivojlanadi.
O‘quvchining o‘yin faoliyati juda ko‘p soha olimlarining, ya‘ni, faylasuflar,
sotsiologlar, biologlar, san‘atshunoslar, etnograflar, ayniqsa, pedagoglar va
psixologlarni qiziqtiradi.Psixologiyada bola psixikasining rivojlanishida
o‘yining hal qiluvchi ahamiyatga ega deb qaraladi. Faqat o‘yindagina bolada
shaxsning hamma tomonlari birlikda va o‘zaro ta‘sirda shakllanadi.O‘yingina
bola psixikasida rivojlanishning yuqoriroq stadiyasiga o‘tish uchun muhim
zamin yaratadi.
Biz tajriba-sinov mashg’ulotlarini olib borish jarayonida shunga amin
bo`ldikki, darslarda interfaol metodlarni qo’llash, yangi pedagogik
texnologiyalardan unumli foydalanish, dars qismlarida sport o’yinlaridan,

turli xil musobaqalardan yoki qiziqarli o’yinlardan foydalanish
o’quvchilarda, nafaqat, chuqur bilim va ko’nikmalarini hosil qilishda, balki
insoniy fazilatlarini o’stirib borishda samarali natijalar beradi.
Boshlang’ich sinf o’quvchilarining qiziqarli o’yinlarni o’ynashga bo’lgan
qiziqishlaridan unumli foydalanib, dars jarayonlarida, mavzuga oid mashqlar
bajarishda, qolaversa, uy vazifalarini tekshirishda ko’proq interfaol metod va
qiziqarli o’yinlardan foydalandik.
Qo’llagan usullarimiz orqali o’quvchilarning bilim, ko`nikma va malakalarini
o’stirishga harakat qildik. Natija esa yomon bo’lmadi.
Boshlang`ich sinf o`quv fanlari darslarida interfaol usullardan, qiziqarli
o’yinlardan foydalanganimizda o’quvchilarning, avvalo, o`qish darsiga
bo’lgan qiziqishlari ijobiy tomonga o’zgardi. O’qish darsiga qiziqmagan
o’quvchilarda darsga qiziqish uyg’ota oldik.
Eng asosiysi, turli xil qobiliyatlari, talant qirralarini rivojlantirishga,
bilim va ko’nikmalarni tez o’zlashtirib olishlariga, o`quv fanlari darsi oldiga
qo’yilgan maqsadlarga erishishga, milliy qadriyatlarimiz, urf-odatlarimiz,
an'analarimiz, sharqona odob-axloq normalarini rivojlantirishga erishdik.
Bundan tashqari, boshlang`ich sinf o’quv predmetlari darslarida qiziqarli
o’yinlar o’tkazish, sinf o’quvchilarini kichik guruhlarga bo’lib ishlash kabi
usullardan foydalanganimizda o’quvchilarning mashg’ulot davomida erkin
harakat qila olishga, o’zlarida his etayotgan tortinchoqlik, uyatchanlik,
biladigan narsasini aytib berishga jur'at eta olmaslik kabi salbiy
xarakterlaridan qutulishga, erkin fikrlash, mustaqil ravishda xulosa chiqarish,
fikr-mulohazalarini va xulosalarini erkin bayon eta olish, kamtarlik,
rostgo’ylik, xushmuomalalik, mehnatsevarlik kabi qobiliyatlarini
shakllantirishga va uni rivojlantirishga erishdik.
Xullas, biz bo’lajak kadrlar har qanday fanni o’qitishda to’g’ri
metodlarni tanlab olib,uni amaliyotda qo’llay olish,biz o’qituvchilarning

mahoratimizga bog’liqdir.O’qituvchi fanni o’qitishda o’z kasbini
qanchalik sevib, unga chin dildan harakat qilsa, albatta qo’llagan metodi
o’z kutganidan ham ziyoda bo’ladi.

XULOSA
Xulosa o’rnida interaktiv metodlardan foydalanishda biz yosh
kadrlar,ko’plab fikr-mulohazalarga ega bo’ldik.
Boshlang`ich ta`lim kursi darslarida olib borgan tajriba-sinov ishlarimiz
orqali biz quyidagi natijalarga erishdik:
- og’zaki nutqlari rivojlantirildi;
- lug’at boyliklari oshirildi;
- boshlang`ich ta`lim o`quv fanlaridan qo’shimcha mashqlar ko’nikmalari
rivojlantirildi.
- dunyoqarashlari kengaytirildi;
- o’z ona tilisiga bo’lgan mehr-muhabbatlari oshirildi;
- bilim va ko’nikmalarni egallashga bo’lgan qiziqishlari oshirildi;
- mashg’ulotlar davomida faol ishtirok etish xususiyatlari rivojlantirildi;
- o’zlashtirish ko’rsatkichlarining oshirilishiga erishildi;
Boshlang`ich sinf barcha o`quv predmetlari darslarini interfaol usullardan,
didaktik o’yinlardan foydalangan holda tashkil etish o’quvchilarning jajji
qalblarida milliy iftixor va milliy g’ururni shakllantirish bilan birga
kamtarlik, rostgo’ylik, xushmuomalalik, mehnatsevarlik kabi fazilatlarini
rivojlantirish hamda komil inson bo’lib yetishishlarida katta yordam beradi.

FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR
1. “Ta’lim to’g’risidagi qonun”Kadrlar tayyorlash milliy dasturi .2019-
yil 30-avgust
2. Prezidentimiz Shavkat Mirziyoyevning 2019-yilning 29-aprel kuni
“O‘zbekiston Respublikasi Xalq ta’limi tizimini 2030-yilgacha
rivojlantirish konsepsiyasini tasdiqlash to‘g‘risida”gi farmoni
3.SH.Mirziyoyevning “Tanqidiy tahlil,qat’iy tartib-intizom va shaxsiy
javobgarlik har bir rahbar faoliyatini kundalik qoidasi bo’lishi
kerak.T.O’zbekiston,2016-yil
4. J. G’ .Yo’ldoshev, S.A.Usmonov.Pedagogik texnologiya
asoslari .O’quv qo’llanma T. “O’qituvchi”.2004-yil
5 . R.Ishmuhammedov ,A.Abduqodirov,A.Pardayev. Ta’limda innovatsion
texnologiyalar .Amaliy tavsiyalar .T.Iste’dod,2008-yil
6. J.G’.Yo’ldoshev, S.Hasanov. Pedagogik texnologiyalar .O’quv
qo’llanma T.Iqtisod –moliya, 2009-yil.
7 . Uslubiy qo’llanma.
8. Ziyonet.uz
9. W.W.W.uz
10. Ta’lim to’g’risidagi jurnallar

Integrativ texnologiyalar va ulardan foydalanish

Sotib olish